"عشق" در دست نوشته های شهید چمران

[ستاره ی قطبی]

اینو حتما" بخونید :)


۱۲ اکتبر ۱۹۷۳
نریمان عزیزم، سلام گرم و دردآلود مرا بپذیر. از لطف تو خیلى متشکرم. نوار و عکس‏ها رسید. مرا به عوالمى فرو برد. مى‏ خواستم جوابى مفصل براى شما بنگارم که مرگ جمال(۱۳) مرا منقلب کرد و رشته افکارم را گسست… راستش را بخواهى، یک‏سال و نیم پیش نامه‏ اى براى تو نوشتم، بحث و تحلیلى از اوضاع این‏جا بود. ولى هیچ‏ گاه ختمش نکردم و هر وقت به نامه نیمه‏ کاره نگاه مى‏ کردم به یاد تو مى‏ افتادم. روزگار، فراز و نشیب فراوان دارد. و گویى به جویندگان حق و حقیقت مقدر شده است که لذتشان در اشک و تکاملشان در تحمل شکنجه‏ ها باشد. من در روزگار حیات خود جز حق نگفته‏ ام، جز رضاى خدا و طریقه حقیقت راهى نرفته‏ ام، دلى را نیازرده‏ ام، به کسى ظلم نکرده‏ ام )جز به خودم و نزدیک‏ترین کسانم. آن هم در راه حق(… همیشه سعى داشته‏ ام حتى مورى را آزار ندهم؛ همیشه سمبل مهر و وفا و فداکارى بوده‏ ام… ولى همیشه درد و رنج، قوت و غذایم بوده است.
من همیشه خود را براى مرگ آماده کرده بودم. اما مرگ خودم، نه مرگ جمال… مرگ جمال، براى من قابل هضم نیست و هنوز باور ندارم که جمال من، مرده است. و این فرشته آسمانى، دیگر نخندد، دیگر ندود و دیگر در اطرافیانش روح و نشاط ندمد…
متأسفانه رنج من فقط جمال نیست… همان‏طور که در نوار خود ضبط کرده‏ اى و حقیقت را با زبان بى‏ زبانى بازگو کرده‏ اى من همه آن‏ها را از دست داده‏ ام!(۱۴)
جمال را، سال پیش از دست داده بودم و براى من فقط یک آرزو بود. یک تخیل، یک امید که شاید روزى تجلى کند و حیات پدر خویش را دنبال نماید و وارث موجودیت و شخصیت پدرش باشد… با این حساب من همه را از دست داده‏ ام و مرگ جمال، دردى اضافى بر آن درد دائمى قبلى است که مرا رنج مى‏ داده و رنج مى‏ دهد…
ما، اغلب خود را محور دنیا و مافیها فرض مى‏ کنیم و فکر مى‏ کنیم که همه دنیا به خاطر ما مى‏ گردد، آسمان و زمین و ستارگان به خاطر خوش‏ آمد ما، در سیر و گردشند. فکر مى‏ کنیم که آسمان در غم ما خواهد گریست و یا دل سنگ از درد ما آب خواهد شد، یا گردش ستارگان متوقف خواهد گشت… اما بعد مى‏ فهمیم که در این دنیاى بزرگ میلیون‏ها انسان مثل ما آمده‏ اند و رفته‏ اند و هیچ تغییرى در گردش روزگار بوجود نیامده است… این ما هستیم که مغروریم و خود را بزرگ مى‏ پنداریم… ولى از کاهى کوچک هم، کم‏ تریم که در اقیانوس هستى به دست طوفان‏هاى بلا و امواج متلاطم بالا و پایین مى‏رویم، بدون آن‏که از خود اختیارى داشته باشیم و یا قدرتى که مسیر امواج را، یا حرکت خویش را تغییر دهیم… با درک این حقیقت باید از مرکب غرور پیاده شویم و طریقت رضا و تسلیم را شیوه خود کنیم، دردها را بپذیریم، به لذات زودگذر غره نشویم، خود را ابدى فرض نکنیم و از آمال و آرزوهاى دور و دراز چشم بپوشیم…

من مى‏ خواستم عشق زن را با پرستش خداى یگانه مخلوط کنم. مى‏ خواستم »پروانه« را بپرستم و این پرستش را در فلسفه وحدت، جزئى از پرستش خدا بشمارم؛ مى‏ خواستم در وجود او محو شوم و »حالت« فنا را تجربه کنم، مى‏ خواستم زندگى زناشویى را به پرستش و فنا و وحدت بیامیزم، مى‏ خواستم خدا را لمس کنم، مى‏ خواستم جسم و روح را به هم بیامیزم، مى‏ خواستم هستى را در خدا و خدا را در پروانه خلاصه کنم… ولى او چنین ظرفیتى نداشت و شاید دیگر کسى پیدا نشود که چنین ظرفیتى داشته باشد… درک این واقعیت یک یأس فلسفى در من ایجاد کرده، احساس تنهایى شدیدى مى‏کنم. تنهایى مطلق. یک تنهایى که من در یک طرف ایستاده‏ ام و خدا در طرف دیگر و بقیه همه‏ اش سکوت، همه‏ اش مرگ، همه‏ اش نیستى است… گاهى فکر مى‏ کنم که خدا نیز تنها بوده که انسان را آفریده تا از تنهایى به درآید. خدا، اول آسمان و زمین و ستارگان و فرشتگان و موجودات را آفرید، ولى هیچ‏ یک جوابگوى تنهایى او نبود. سپس انسان را به صورت خود آفرید. به او درد و عشق داد، و روح او را با خود متحد کرد تا جبران تنهایى خود را بنماید. ولى من انسان، از او مى‏ ترسم. تنها در برابرش ایستاده‏ا م و از احساس این‏که جز او کسى را ندارم و جز او به طرفى نمى‏ توان رفت و فقط و فقط باید به طرف او بروم، از این اجبار از این عدم‏ اختیار، از این طریقه انحصارى وحشت‏ زده شده‏ ام و بر خود مى‏ لرزم.

مى‏ دانم که باید با همه چیز وداع کنم، از همه زیبایى‏ها، لذت‏ ها، دوست‏ داشتن‏ها، چشم بپوشم. باید از زن و فرزند بگذرم، حتى دوستان را نیز باید فراموش کنم، آن‏گاه در آن تنهایى مطلق، خدا را احساس کنم. باید از تجلیاتش، درگذرم و به ذاتش درآویزم، باید از ظاهر، فرار کنم و به باطن فرو روم. و در این راه هیچ همراهى ندارم. هیچ دستیارى ندارم، هیچ هم‏ دردى ندارم.
تنهایم، تنهایم، تنها…

آرى این سرنوشت انسان است. سرنوشت همه انسان‏ها، که معمولاً در کشاکش مشکلات و در غوغاى حیات نمى‏ فهمند و مانند مردگان، ولى مى‏ جنبند، حرکت مى‏ کنند و چیزى نمى‏ فهمند…
سرنوشت ما نیز، در ابهام نوشته شده است که نه گذشته به دست ما بوده و نه آینده به مراد ما مى‏ گردد. دردها و ناراحتى‏ها همراه با لذت‏ هاى زودگذر و غرور بى‏جا، آدمى را در خود مى‏ گیرند و حوادث روزگار، ما را مثل پر کاه به هر گوشه‏ اى مى‏ برند و ما هم تسلیم به قضا و راضى به مشیت او به پیش مى‏ رویم، تا کى اژدهاى مرگ ما را ببلعد.

سؤالات زیادى کرده بودى که اکنون، فرصت جوابش را ندارم و حوصله‏ اى نیز برایم نمانده که همه را تجزیه و تحلیل کنم. هم‏ اکنون که این نامه را به پایان مى‏ رسانم دو روزى از جنگ اعراب و اسرائیل مى‏گذرد. هواپیماهاى اسرائیلى از بالاى سر ما مى‏ گذرند و جنگنده‏ هاى اسرائیلى در آب‏هاى صور در مقابل چشمان ما رژه مى‏ روند. فداییان فلسطینى گروه‏ گروه اسلحه به دست به سوى سرنوشت درگذرند. به صحنه مى‏ روند و بازگشتشان با خداست. معلّمین و دیگران اغلب گوششان به رادیوست. روزنامه‏ ها مملو از فتوحات مصر و سوریه است… هر لحظه خبرى مى‏ رسد و یا رادیوى مصر و سوریه اعلام مى‏ کنند که چند تا هواپیماى اسرائیلى سرنگون شده… و اسرائیل تکذیب مى‏کند! امیدوارم که خداى بزرگ به اشک‏ هاى یتیمان و خون شهداى فراوان رحمى کند و شر ظلم و ستم اسرائیل را از سر آوارگان و بیچارگان عرب کم کند! ترس و خوف دائمى و خطر تهاجم و بمباران اسرائیلى‏ ها همیشه وجود دارد. این‏ بار شاید به خواست خدا از قدرت و سیطره جهنمى آن‏ها کاسته گردد. نامه را ختم مى‏کنم و به تو و همه دوستان درود مى‏ فرستم. سلام گرم مرا به همه دوستان برسان.

ارادتمند مصطفى چمران