سیاست خارجی از دیدگاه قرآن

[عبدالله91]

بسم الله الرحمن الرحیم

در ارتباط با کشورها و اینکه چه نوع ارتباطی سازنده است و اینکه آیا باید با همه دشمن بود یا نه قرآن کریم دستوراتی را داده تا چراغ راه سیاستمدارن و همۀ عموم مردم مسلمان باشد که توجه به این نکات لازم و ضروری است.
خداوند در قرآن می فرماید:
«لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ»^[1]

از «اسماء» روایت شده است که گفت: مادرم^[2] که زنی مشرک بود، به دیدنم آمده بود . من از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسیدم: «آیا اجازه هست به دیدنش بروم و صلۀ رحم کنم؟» در پاسخ من، آیۀ شریف « لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ » نازل شد و حضرت فرمود: «بله؛ به دیدنش برو و صلۀ رحم کن».^[3]

نکات تفسیری:

1.ارتباط یا عدم ارتباط با کفار

مسلمانان موظفند برابر هر گروه و جمعیت و هر کشوری که با آنها موضع خصمانه داشته باشد و بر ضد اسلام و مسلمین قیام کند، یا دشمنان اسلام را یاری دهد، سرسختانه بایستند و هرگونه پیوند محبت و دوستی با آنها را قطع کنند. خداوند در اولین آیۀ همین سوره فرمود:« لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاء »^[4] دشمن من و دشمن خود را دوست نگیرید.

اما اگر آن ها در عین کافر بودن، دربارۀ اسلام و مسلمین بی طرف بمانند یا به اسلام تمایل داشته باشند، ارتباط با آنها نه تنها مشکلی ندارد، بلکه این ارتباط باید همراه نیکی و برخورد عادلانه باشد. البته باید توجه داشت این ارتباط نباید به اندازه ای باشد که موجب نفوذ آن ها میان مسلمین شود.^[5]

2. مبنای سیاست خارجی اسلام
سیاست خارجی اسلام، بر اساس جذب و جلب دیگران است. این امر، از راه هایی قابل دستیابی است که در این آیه و آیات دیگر به بعضی از آن راه ها اشاره شده است:

الف. نیکی: تَبَرُّوهُمْ ؛ با آن ها نیکی کنید.
ب. عدالت: تُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ ؛ دربارۀ آنان، قسط و عدالت داشته باشید.
ج. مهلت تحقیق: وَإِنْ أَحَدٌ مِّنَ الْمُشْرِكِينَ اسْتَجَارَكَ فَأَجِرْهُ حَتَّى يَسْمَعَ كَلاَمَ اللّهِ ؛^[6] اگر یکی از آنان مهلت خواست، به او مهلت بدهید، تا کلام خدا را بشنود.
د. قبول پیشنهاد صلح: وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَهَا ؛^[7] اگر برای زندگی مسالمت آمیز آغوش باز کردند، پیشنهاد صلح آنان را بپذیر.
ه. کمک مالی به آنان: وَالْمُؤَلَّفَةِ قُلُوبُهُمْ ؛^[8] سهمی از زکات برای ایجاد الفت با آنان مصرف شود.^[9]

3. آثار دوستی و محبت خداوند به بندگان:
همانطور که خداوند در این آیه می فرماید: « إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ » در آیات^[10] فراوان دیگری نیز به محبت خود اشاره کرده و با تأکید بیان می کند که عدالت پیشگان نیکوکاران،توبه کنندگان، پاکیزگان، توکل کنندگان، پرهیزکاران و مجاهدان را دوست دارد. به راستی این محبت، چه آثاری دارد؟
در آیۀ 31 سورۀ آل عمران خداوند راه کسب محبت را اطاعت از پیامبر دانسته است « إِن كُنتُمْ تُحِبُّونَ اللّهَ فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ » و سپس به آثار محبت خداوند اشاره کرده و می فرماید: این دوستی، در مناسبات خداوند با شما آشکار می شود، گناهانتان را می بخشد و شما را مشمول رحمتش می کند. « فَاتَّبِعُونِي يُحْبِبْكُمُ اللّهُ وَيَغْفِرْ لَكُمْ ذُنُوبَكُمْ وَاللّهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ »^[11].

نکاتی که لازم است در این آیه به آن توجه کرد:

1.حساب کفار بی آزار، از کفار آزار رسان جداست« لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم »^[12].
2.ملاک ممنوعیت رابطۀ نیک با کافران، ستیز و جنگ آنان با دین و دینداران است؛ نه صرف کافر بودنشان.« لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُم مِّن دِيَارِكُمْ » ^[13].
3.در بینش الهی، رفتار نیک و عادلانه حتی با کافران، امری شایسته است « لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ ... أَن تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ »^[14].
4.اسلام، طرفدار رفتار مسالمت آمیز و عادلانه میان امت اسلام و سایر ملت ها است.«لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ » ^[15].
5. کافران غیر حربی، در جامعۀ اسلامی از حقوق اجتماعی برخوردارند « لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ »^[16].

----------------------------------------------------------------------------------------------------------
[1].ممتحنه(60): آیۀ 8.
[2].«قتیله» دختر عبدالعزی و همسر مطلقۀ ابی بکر.
[3].الدرالمنثور، ج 6، ص 205.
[4].ممتحنه (60) آیۀ 1.
[5].برگرفته از: تفسیر نمونه، جلد 24 ، ص 33.
[6].سورۀ توبه(9): آیۀ 6.
[7].سورۀ انفال(8): آیۀ 61.
[8].سورۀ توبه(9) :آیۀ 60.
[9].تفسیر نور، ج 11، ص 583.
[10].بقره(2): آیۀ 195 « إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ » ؛ بقره(2): 222 « إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ » ؛ آل عمران(3): 159 « إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ »؛ توبه(9): 4 « إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ الْمُتَّقِينَ » ؛ صف(61): 4 « إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الَّذِينَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِهِ » .
[11].آل عمران(3): 31.
[12].تفسیر نور، ج 11، ص 583.
[13].تفسیر راهنما، ج 18 ، ص 654.
[14].برگرفته از، همان.
[15].همان.
[16].همان.