گزارش هایی از گوسان های پارتی (اسم قدیم نقالی) در دوره اشکانیان وجود دارد که ثابت می کند که روایتگری و قصه گویی قدمت چند هزار ساله در فرهنگ ایرانی دارد.
امروزه در بخش های مختلف خراسان، عاشیق های آذربایجان، بختیاری و قشقایی هم به گونه ای نقالان فرهنگ قومی خود هستند. در مکتب تهران استاد مرشد ‘ولی الله ترابی’ از آخرین بازماندگان اساتید بزرگ نقالی است که ضرورت تهیه یک برنامه تلویزیونی برای زنده کردن نقالی و شاهنامه خوانی با حضور این استاد کاملا احساس می شود.
در فرهنگ ایرانی چیزی به نام آمفی تئاتر وجود نداشته و هنرهای نمایشی – ایرانی معمولا در سفره خانه و قهوه خانه در تکیه گاه ها (تعزیه یا شبیه خوانی) و در میادین شهر اجرا می شد .
نقالی مربوط به دوره قاجار می شود ولی الله ترابی از اساتید بزرگ نقالی با طرز بیان خاص، تکیه کلام ها، حرکات، داستان های حماسی را به نمایش می گذارد.
یکی دیگر از رسم های قهوه خانه های سنتی و قدیمی ایران غزل خوانی بوده است که در کنار نقال از خوانندگان و نوازندگان موسیقی ردیف دستگاهی برای اجرای مقدمه استفاده شود. از جمله قصه های این برنامه جنگ رودابه و کک، تولد زال، تولد رستم و سهراب کشی است.
یکی دیگر از رسم های قهوه خانه های سنتی و قدیمی ایران غزل خوانی بوده است که در کنار نقال از خوانندگان و نوازندگان موسیقی ردیف دستگاهی برای اجرای مقدمه استفاده می شود.
از اساتید و پژوهشگران در زمینه هنر نمایش های ایرانی ناصر بخت، اردشیر صالح پور و صادق عاشورپور هنر نقالی در ایران هستند.
کارشناس و کارگردان هنری برنامه نقلی در صدا و سیما به کارگردانی مهدی لطفی، بر عهده داود فتحعلی بیگی است که به تازگی لقب آقای نمایش ایرانی را با حضور هنرمندان در تالار سنگلج گرفت.
از آیتم های این برنامه نمونه ای از شاهنامه خوانی در منطقه لردگان بختیاری است.
لطفی در خصوص ساخت جدید این برنامه یادآور شد: در سری جدید این برنامه سعی شده تمام انواع روایتگری های ایران را در محل سفره خانه های قدیمی و سنتی اجرا شود.
این برنامه تلاشی است تا این شیوه کهن داستان سرایی که دلیری و پاکی و جوانمردی را گسترش داده و نحوه روبه رو شدن با حوادث دشوار زندگی را به مردمان آموخت دوباره زنده شود تا از خطر فراموشی کامل نجات یابد.
منبع : ایرنا
تنظیم برای تبیان : مسعود عجمی