فرهنگ کردی و زبان کردی

[BaAaHaR]

دڵــی مـن گۆرسـتانــیـکەو ھـەزاران خـۆزگەی تیـایـە

ئەزانم ھیچیان نایەتە دی تا دڵخۆش بم لـەم دونــیایە

گەیشتن بـە تـۆش خـۆزگـەیەکەو لە نـاخی دڵـمـایــە

بـۆچی دەبـێ دڵـی مـن وابـێ ئاخـر ژیـان بـۆ وایـە؟

خۆزگە بۆ تەنیا ساتێ بۆنـی گوڵی لـێوتم بـکردایـــە

دەپــێـم بـڵێ ئـــەی دڵــی دامــاو ناخـم بــۆ وایــە؟

خەتای تۆیە تاوان باری یان چاوت بە عشق ھەڵنایە؟

[BaAaHaR]

بةهاري کوصستان( بهار درکوهساران)

شاعر : استاد هيمن

بة لةنطصزة بة باران
بة شنةباي بةهاران
توانةوة وةک جاران
کةوي بةفري نيساران
·
دةشت وضيمةن رازاوة
کصو و بةندةن نةخشاوة
زؤنط و ضصنکة ذياوة
طيا سةري ثصوة ناوة
·
وةنةوشةي جواني خؤشبؤ
هاتة دةر لة لصوي جؤ
دار دةري کردووة ضرؤ
کةروصشکةي کرد طةنم و جؤ
·
سوصسن و بةيبوون و شلصر
رواون لة جصطةي زةنوصر
قةپبةزي بةست ئاوهةپدصر
شةثؤلان دةدا ئةستصر
·
بذوصنة هةموو وپات
زيندوو بؤتةوة ماپات
جةنطةي بانةمةأص هات
بةرةو کوصستان ضوو خصپات
·
ئةو ترؤثک و نشيوة
ئةو ياپ و خأ و شيوة
لة طوصن بةهةشت خةمپيوة
کص مةپبةندي واي ديوة؟

ترجمه :

رگبارها و باران‌‌هاي پياپي
و نفس نسيم بهاري
پوشش ستبر برف کوهساران را
بار ديگر آب کرد
·
دشت و دمن آراسته شد
کوه و صخره نقش‌ و نگار گرفت
مرداب‌ها و تالاب‌ها باز جان‌گرفتند
و گياهان خودرو از هر سو بردميدند

·
بنفشة زيباي خوشبو
بر لب جوي خودنمايي مي‌کند
درختان جوانه زد‌ه‌اند
و کشتزارهاي گندم و جو موج مي‌زنند
·
سوسن و بابونه و شقايق
در دامنه‌هاي سرسبز شکفته‌اند
آبشارها کف‌آلود و خروشانند
و برکه‌ها و آبگيرها سرشارند.
·

همه‌جا سرسبز است
دامها زندگي را از سرگرفته‌اند
موسم رفتن به ييلاق فرارسيده
و عشاير راهي کوهستان شده‌اند.
·
هرچه بلندي و پستي است
هرچه دامنه و گردنه و دره است
همانند بهشت آراسته شده است
چه‌کسي چنين سرزميني ديده‌است؟

- - - به روز رسانی شده - - -

خيري خودا __________________________________________________ __________ __________________________________________ شاعر : عزيز الي

لة ثةسني خؤشةويستي خوادا

ئةي خصــري خودا ، سوورطوپي بص‌خـاري مني تؤ*
ئةي بةختي کةوي ، خؤري شةوي تاري مني تؤ

خةلكي هةموو تـيـنـوون و تـراويـلکةية بـةشيان *
بــاخـي بـةبـةر و سصـبــةر و جــؤبــاري مـني تؤ

بـصـضارةيـة هــةرکـةس دپـي نـامــؤ لـة ئـةوين بـص *
لــةم سـةردةمـي نـامـؤيـي‌يـةدا ،‌ ضـاري مـني تؤ

سـةرمـةستم ودةربــةستي طــرص و بـةرطـري أص نيم *
بــاوي قــةدةمـم خـؤشـة کة وشيـاري مني تؤ

ســـةد أا بـــة‌ ثــةلامــاري بــةپا أصــکي زةوي بـــم *
بــؤ کــؤشـشـي أابــوونــةوة بـأيـاري مـني تؤ

بــا بــةردي أک و کـيــنـة لــة هــةرلاوة بــبــارص *
شـووشـةي دپـةکـةم ســاغــة کـة دپـداري مني تؤ

طــوص نــادةمــة زستــان کـة وپاتي سـأ و کـأ کـرد *
واتــةت طــوپـة ، زارت طـوپــة ، ‌طـوپـزاري مني تؤ


ترجمه :


موهبت الهي

اي موهبت ا لهي ، ،گل بي‌خار مني تو

اي بخت موافق ، خورشيد شب تار مني تو
ديگران تشنه‌اند و نصيبشان سراب است1
باغ پربار و سايه‌سار و جويبار مني تو
بيچاره‌است هركه دلش با عشق بيگانه‌است
در اين عصر بيگانگي چارة كار مني تو
سرمستم و ازدرشتي و ناهمواري راه غم ندارم
خوش گام برمي‌دارم چراكه هشيار مني تو2
بگذار از هرسو سنگ كينه و دشمني ببارد
آبگينة دلم در امان است زيراكه دلدار مني تو
گوشم بدهكار زمستان نيست كه افسردگي و خموشي مي‌آورد
كلامت گل است ، دهانت گل است ، گلزار مني تو
صدبار اگر از هجوم بلا نقش زمين گردم
باردگر برخاستن را ، عزم استوار مني تو

[BaAaHaR]

دياري ياران( ارمغان ياران)
ـــــــــــــــــــــــــ ـــــ ــــــــــــ شاعر:عزيز الي



درووني ثأ شؤر و تاسةم
هةوارطةي يادي يارانة
هةموودةم بة يادي ئةوان
هةرصمي دپ طوپبارانة



ياراني تامةزرؤي ضاکة
ئةوينداري جواني و ثاکي
ئةوانةي بصزار بوون لة شةو
باپيان طرت بةرةو أووناکي



ئةوانةي لة أصي باوةأيان
لة دنياي روون ضاويان ثؤشي
تاپ بوو لايانذياني ديلي
خؤشاوي هةرمانيان نؤشي



کاتص زستان هاتة زصدمان
داطيري کا بة يةکجاري
ياران بة سينةي ثأطوپيان
بةهاريان هصنا بة دياري



ياراني کؤض کردوو ئصستا
طةرضي بة أةنط لصمان‌دوورن
دانيشتووي مةپبةندي نوورن
هصزي هةناو، سؤماي ضاون


درون سرشار از شور من

گلگشت ياد ياران است
هردم از برکت ياد آنان

سرزمين دل، گلباران است

ياران شيفتة نيکي

عاشقان زيبايي و پاکي

آنها که از شب بيزار بودند
و به سوي نور پرواز کردند

آنها که در راه ايمانشان

نيروي جان و روشني ديدة مايند

زندگي باذلت به مذاقشان تلخ آمد

شربت جاودانگي نوشيدند

آنگاه که زمستان به خاک ما تاخت

و خواست که آنرا تسخير کند
ياران با سينه‌هاي پرگل خود
بهار را به ارمغان آوردند

ياران سفرکرده‌ ما اکنون

در سرزمين نور مسکن گزيده‌اند

اگرچه به ظاهر از ما دورند
چشم از خوشي‌هاي دنيا پوشيدند

__________________

[BaAaHaR]

شةوي عاشقان( شب عاشقان) ـــــــــــــــــــــــــ ـــــ ـــــــــــــــــــــــــ ـ

جعفر رشادت

مةرهةمي زام و قةراري د‍پ بريندارانة شةو
خةپوةتي شيرين و جصذواني ئةويندارانة شةو

رازي عيشق و شةونمي فرمصسکي ضاوي عاشقة
ناپة و ئاهي دپي ثأدةردي دةروصشانة شةو

ضؤن نةطرييم من بة کوپ، شصواوة لصم أؤذ و شةوم
بؤ تةوافي أؤذي رووت شصواوة و سةرطةردانة شةو

خةرمةني ذينم بة بادا ضوو بة دةس هيجراني تؤ
من دةسووتصم و شةميش بؤ حاپي من طريانة شةو

شةوقي أوويي تؤية رووناکي دپي سةوداسةرم
بؤ تريفةي ماهي أووت ضةن بص‌سةروسامانة شةو

ترجمة:

مرهم آلام و قرار دلهاي خسته‌ است شب
خلوتي شيرين و ميعاد عاشقان است شب

راز عشق و شبنم ديدة دلشد‌گان
ناله و آه دل پردرد درويشان است شب

چگونه نگريم مني که روز و شبم را بازنمي‌شناسم
بهر طواف خورشيد روي توست که شب سرگردان است

خرمن هستي‌ام را هجران تو به دست باد سپرد
من مي‌سوزم و شمع نيز بر حالم مي‌گريد شب

شوق ديدار روي تو روشني‌بخش دل سودايي من‌است
بي‌ فروغ ماه رويت، جلوه و جلايي ندارد شب

[BaAaHaR]

شير كو بي كس

دشت گندم شعر / شعر كردي و برگردان متن فارسي


متن شعر كردي


من ناوم خه‌ونه


من ناوم خه‌ونه
خه‌لكی ولاتی ئه‌فسوونم
باوكم شاخه و
دایكم ته‌مه
من له سالیكی مانگ كوژراوو، له مانگیكی هه‌فته كوژراوو
له روژیكی سه‌عات كوژراودا
دوای شه‌ویكی پشت كوماوه‌ی هه‌وراز به كول
به‌ره‌به‌یانیكی زامدار
له شه‌فه‌قیكی كه‌سكه‌وه
وه‌ك گزنگیكی خویناویی كه‌وتمه خواری و
داگیرسام و بووم به مومیك
گر به مل و
بووم به پرسیك
ده‌م به هاوار


من كیلگه‌ی گه‌نم و جوی شیعر بووم


من كیلگه‌ی گه‌نم و جوی شیعر بووم
دایكیشم بارانی په‌له‌دان
من به‌ردی ناو لانكه‌ی شاخی بووم
دایكیشم نیشتمان
من كرمی ئاوریشمی قوزاخه‌ی به‌هره بووم
دایكیشم ده‌ره‌ختی برك و ژان
من جه‌سته‌ی مه‌لیكی سپی بووم
دایكیشم ئاسمانی وه‌ك قه‌تران
من خه‌و بووم و دایكم سه‌رم
من كه‌رویشك و ئه‌و نزار بوو
من جولانه و ئه‌و لقی دار
من هه‌ناسه و دایكم سنگ بوو
ئه‌و قه‌فه‌ز و من كه‌وه‌كه‌ی
من چیروك و ئه‌و شه‌وه‌كه‌ی.


برگردان شعر به فارسی: نامم خواب است


اسم من خواب
از دیار افسون
پدرم قله و
مادرم مه.
زاده به سالی ماه مردار، ماهی هفته مردار و روزی ساعت مرده‌ام
بعد شبی آبستن به باد
بعد شبی كوژپشت و كوهستان به دوش
در بامدادی رنجور و زخم بر تن
از شفقی تارو تنگ
چون تیری خونین به زمین افتادم و
شلعه‌ور شدم و چون مومی روشن
آتش به گردن
شدم پرسشی
لب به فریاد


برگردان شعر به فارسی:دشت گندم شعر


من دشت گندم شعر بودم
مادرم باران رحمت
من سنگ درون گهواره‌ی كوهستان‌اش
مادرم سرزمین
من پیله ابریشم چرخ بهره بودم
مادرم درخت درد و رنج
من تن پرنده‌ای سپید
مادرم آسمان
من خواب و مادرم سرم
من خرگوش و او چمنزار
من تاب و او شاخه درخت
من نفس و مادرم سینه
من كبك و او قفس
من روایت و وی شب تارش...

[BaAaHaR]

شعر کردی به نام « چاوه روانی» به معنی انتظار






تا که ی بنالیم بو تو گیانا تا که ی بسوتیم

ئه ی بریارت وا نه بو فه رموت من روژی هه ر دیم

زستان وا رویی به هاریش هات تو هه ر نه هاتی

ژهری تالی چاوه روانیت دامی تو له جیاتی

ئه ی تو خو نازانی ده ردی چاوه روانی

تا چه ن به ئازاره برک و اش و ژانی

گیانا بو نه هاتی عازیز بو نه هاتی نه تپرسی هه والم اش و مه رگه ساتی

شه و نیه ئه گه ر جاری خه ونت پیوه نه بینیم

وا ئه زانم له باوشم دای له سه ر سه رینم

که چاو هه ل دینم گیانا بالای به رزت نابینم

دوباره ده م سوتینی اش و زامی برینم

گیانا که م زو وه ره نازدارم زو وه ره به س جاری بت بینم گیانم بو خوت به ره

ترجمه لفظ به لفظ فارسی

تا کی بنالم جانا تا کی بسوزم

ای که فرموده بودی من روزی می آیم

زمستان اینچنین رفت و بهار هم آمد اما تو نیامدی

درعوض زهر تلخ انتظار را به من چشانیدی

تو که نمی دانی درد انتظار را

نمی دانی که چقدر تلخ است زخم و رنج دردش

جانا چرا نیامدی، عزیزم چرا نیامدی نپرسیدی احوالم را، دردم را، رنجم را

شبی نیست تو را یک بار در خواب نبینم

گمان می کنم در آغوشم هستی ، کنار من نشستی

اما وقتی چشمانم را باز می کنم قد رعنای تو را نمی بینم

دوباره می سوزاند من را درد و رنج زخمم

جانان من زود بیا نازنینم زود بیا تا برای یک بار هم که شده ببینمت ، جانم را بگیر و برای خود ببر

[BaAaHaR]

کردی لاتین (برای راحتی در تلفظ قرار دادم)

?got ez golim ka behna te

?got ez ciyame ka berfate

?got ez kanime ka ava te

?got ez darim ka siya te

?got ez hevalim ka pirsa te hevale

گفتی:من گلم. کجاست بویت؟(رایحت)


گفتی:من کوه هستم. کجاست برفت؟


گفتی:من چشمه هستم. کجاست آبت؟


گفتی:من درخت هستم.کجاست سایه ت؟


گفتی:من دوست هستم.کجایی ای

دوست؟(حالم را نمی پرسی)


iro disa tu hati bira min kul u xem

dorami civiyan.

iro disa tu hati biramin ciya hejiyan

gul giriyan.

be te nabe jiyan ro zarin.

باز امروز تو به یادم افتادی. غم وغصه ها اطرافمو گرفتند

باز امروز تو به یادم افتادی.کوه ها لرزیدند گل ها گریستند.

بدون تو زندگی نمیشه.

- - - به روز رسانی شده - - -


بۆ تۆ

من ده زانم زرده خه نه ی
سه ر لێوت چه ند جوانه
به ڵام
هه ر گیز نه م دیوه
بزه ی ئه م لێوانه
ئاخر ئازیزه که م
تۆ لێم ونی
تۆ دیار نی
تۆ ته نیا خۆ شه ویستی
خه یاڵاتی دلی شکاوی منی
تۆ ونی خۆ شه ویستم
تۆ ته نیا مانای هه ست بزوێنی
شێعری منی
به ڵام ئازیزه که م
تۆ ئه زانی
هه رچه ند که نات بینم
به ڵام ده نگی خه نده ت
ئه بزوێنێ
دڵی سڕم
.................................................. .......... .......................

برای تو

خنده هایت
رو لبات چند شیرینه
اما
هرگز ندیدم لبخندهایت را
آخه نازنینم
تو گمشده منی
تو ناپیدایی
تنها عشق
خیالات دل شکسته منی
تو گمشده منی
تو تنها معنی واقعی
شعر منی
نازنینم
هیچ می دانی
هر چند که ناپیدایی
اما دل شکسته ام می گوید
می آید صدایی.

[BaAaHaR]

روسم ( روستم)





وَ یاد ا و روﮊَه تا ج وَ زال سَنیْ (به یاد ا ن روزی که تاج را ازدست زال گرفتی)

گِلیمْ پوشْ کِردی، پوسِ بورْ کَنی (لباسی مانند گلیم پوشیدی و پوست ببر را دراوردی )

فِدایْ ناوِدْ بامْ صاحِبْ زورُ و رَخْشْ، بورِ بیَنْدیش شیرِ دِلْ نَلَخْشْ روسَم (ای صاحب زور و رخش شیر شجاع و ببر نترس فدایاسمت شود)

فِدایْ ناوِدْ بامْ صاحِبْ زورُ و رَخْشْ، بورِ بیَنْدیش شیرِ دِلْ نَلَخْشْ (ای صاحب زور و رخش شیر شجاع و ببر نترس فدایاسمت شود)

پوسِ بورِ رَزْمْ بپوشَ نَوَرْ (لباس رزمی را که از جنس پوست ببر است بپوش)

ران بِنْیَهْ رِکاوْ رَخْشِ تَکاوَر (پایت را در رکاب رخش تکاور بگذار )







اَشْکَبوسْ راگِیْ مِیدانْ کَرْدَنْ بَر (اشکبوس راه میدان را در پیش گرفت)

وَسوزْ مَپِرْ سُ هَوایْ پیلَهْ تَنْ (با تمام وجود همرزم خود را جستجو می کند)

اَشْکَبوسْ راگِیْ مِیدانْ کَرْدَنْ بَر (اشکبوس راه میدان را در پیش گرفت)

وَسوزْ مَپِرْ سُ هَوایْ پیلَهْ تَنْ (با تمام وجود همرزم خود را جستجو می کند)

وِه رِزِهْ نَخاوْ کِیْ وَخْتِ خاوَهْ (رستمبلند شو نخواب الان کی وقت خوابیدن است)

وِه رِزِهْ نَخاوْ کِیْ وَخْتِ خاوَهْ (رستم بلند شو نخواب الان کی وقت خوابیدن است)

وَخْتِ دارُ وداینْ اَفراسیاوَه ن (وقت به دار کشیدن افراسیاب است)

وَخْتِ دارُ وداینْ اَفراسیاوَه ن (وقت به دار کشیدن افراسیاب است)






سِپاهیْ بورِزجانْ کََردی سَرْ نگونْ (سپاه برازجان را سرنگون کردی )

زنون جادو قَلْتانی وَ خون (زنون جادوگر را در خون غلتاندی)

سیه خورشه زَنگی شای تَرْزین سُوار وِه شُو وسپاسانش کَردی تارُ ومار (شبانه سپاه خورشه زنگی که سوار کار خوبی بود را تارومار کردی )

سیه خورشه زَنگی شای تَرْزین سُوار وِه شُو وسپاسانش کَردی تارُ ومار (شبانه سپاه خورشه زنگی که سوار کار خوبی بود را تارومار کردی )

لَسَرْ تا وَه پا سیا بَرْگِمِهْ (سر تا پا سیاه پوشیدم)

لَسَرْ تا وَه پا سیا بَرْگِمِهْ (سر تا پا سیاه پوشیدم)

بی دوس قِرْچَهْ قِرْچْ ریشِیْ جَرْگُمِهْ (در فراق دوست ریشه دلم در حال سوختن است)

لَهْ تاوِ دوریتْ دِل بی قَرا ره ن(دلم به خاطر دوریت بیقراره)

بینایی دیدِ م جَهْ خَفَهْ تْ تارِه ن(از غم دوریت چشمانم تار شده)

بینایی دیدِ م جَهْ خَفَهْ تْ تارِه ن (از غم دوریت چشمانم تار شده)

روسَم وَه فدای رَخْشِ گُلْگونِتْ (رستم فدای رخش گلگونت شوم)

ایرانی تَه نیا وه توش هَن اومید (ایرانی فقط به تو امید داره)

جای ئومیدشان مه که نا ئومید (امیدشان را نا امید نکن)

[BaAaHaR]

سه‌ربازی وون






که وه‌فدی، ده‌چیته شوینی،

بو سه‌ر گوڕی سه‌ربازی وون، تاجه گولینه‌ییک دینی.
ئه‌گه‌ر سبه‌ی
وه‌فدیک بیته ولاتی من
لیم بپرسی

کوانی گوری سه‌ربازی وون

ده‌لیم گه‌وره‌م

له که‌ناری هه‌ر جوگه‌یی

له سه‌ر سه‌کوی هه‌ر مزگه‌وتی

له به‌ر ده‌رگه‌ی هه‌ر مالی

هه‌ر که‌نیسه‌یی

هه‌ر ئه‌شکه‌وتی

له سه‌ر گابه‌ردی هه‌ر شاخی

له سه‌ر دره‌ختی هه‌ر باخی

له‌م ولاته

له‌سه‌ر هه‌ر بسته‌ زه‌مینی

له‌ژیر هه‌ر گه‌زه‌ ئاسمانی

مه‌ترسه‌! که‌میک سه‌ر داخه‌و

تاجه‌گولینه‌که‌ت دانی!



ترجمه:

سرباز گمنام

هنگامی که نماینده‌ای، جایی،
سر مزار سرباز گمنامی می‌رود، تاج گلی با خود می‌برد.
اگر فردا
نماینده‌ای به سرزمین من بیاید
از من بپرسد
مزار سرباز گمنام کجاست
جواب می‌دهم سرورم
در کنار هر نهری
بر سکوی هر مسجدی
دم در هر خانه‌ای
هر کنیسه‌ای
هر غاری
بر سر صخره‌ی هر کوهی
بر روی درخت هر باغی
در این سرزمین
بر روی هر قطعه‌ای از زمین
در زیر هر تکه‌ای از آسمان
نترس! کمی سرت را پایین بنداز و
تاج گلت را بگذار!

[معمار حانیه]

سلام حانیه جون
خیلی بامزه بود مرسی. اینا رو از کجا آوردی من که توی کرمانشاه زندگی می کنم بعضی هاشو نشنیده بودم. در ادامه بگم توی کرمانشاه هم زبان کردی، البته نه کردی کردستان، هنوز بعضی جاها رایجه. اینی که شما نوشتین لهجه ی کرمانشاهی هستش. ممنون

سلام عزیزم. خودمم بچه یکی از شهرستان های کرمانشاه هستم. خوب باید کرماشانی حرف بزنم . خو.. البته کرمانشاه اومدم دنیا هااااا کرمانشاهیم. خوشحالم کردی که توم به جمع مون اضافه شدی