درست بنويسيم

[ثمین20]

اگر نگاهي موشكافانه و دقيق به نامه هاي اداري ، بخش نامه ها ، گزارش ها ، نمونه سؤالات امتحاني ، مقالات و به طور كلّي «نوشته » ها بيندازيم مي توانيم درشماري از آنها دهها غلط از جهات گوناگون از جمله علايم نگارشي ، نكات دستوري و املايي ، محتوا ، بيان ، آراستگي و... مشاهده كنيم .

آنچه كه نگارنده بيشتر از همه در آنها مشاهده كرده ام اين موارد هستند : 1- كاربرد نادرست نشانة مفعول (را ) .2- حذف فعل بدون قرينه 3- به كار بردن زياد و نادرست وجه يا عبارت وصفي 4- به كار بردن زياد فعل مجهول 5- دراز نويسي 6- استفاده زياد از تعابير كليشه اي مانند « عدم » ؛ « جهتِ » ؛ « در راستاي ِ » و ... 7- تحميل قواعد زبان عربي بر زبان فارسي و...

واضح است كه نام بردن از غلط هاي نگارشي ، دستوري و املايي و روش اصلاح آنها به كتابي جداگانه نياز دارد . به خاطر داشته باشيم كه مهم ترين وظيفة زبان براي ايجاد ارتباط بين انسانهاست و اين ارتباط پيام بايد ساده ، كوتاه ، روان و بدون هر گونه ابهام باشد ، متأسفانه بعضي وقتي قلم به دست مي گيرند به جاي اين كه ساده نويسي را الگوي خود قرار دهند سعي مي كنند از عبارات و واژه هاي دشوار ، كليشه اي و قالبي ، طولاني و نامفهوم استفاده كنند . دراين جا مي كوشيم به مهم ترين اشكالات موجود در نوشته ها اشاره كنيم .

1- نشانة مفعول بي واسطه (را )‌بايد در جاي درست و شايسته بنشيند تا هم مفهوم به درستي انتقال يابد و هم جمله زيبا گردد مكان « را » پس از مفعول است . در جملة زير « ابتكار شما » مفعول است و آنچه پس از آن آمده ، وابستة مفعول به شمار مي رود . پس بايد حرف نشانة « را » پس از « ابتكار شما » قرار گيرد و نه پس از « نشريه » يا « داشته باشد » : ابتكار شما را در انتشار اين نشريه كه مي تواند در رشد تحقيقات نقشي بسزا داشته باشد ، تحسين مي كنيم . » اگر مفعول وابسته بگيرد ؛ مثلاً مضاف اليه ، نشانة مفعول بعد از آن مي آيد : ديروز داستانِ ضرب المثلِ « يك بام و دو هوا »را خواندم .

2- حذف فعل ، بدون وجود قرينه درجمله ، اشتباه است . حذف به قرينه ؛ يعني فعل مشترك چند جملة مربوط به هم را فقط در آخر جمله بياوريم . مانند : بزرگي به عقل است ، نه به سال . ( درست ) ، اما در اين جمله چون افعال قرينه نيستند غلط است : مدارك را تحويل و رسيد بگيريد . بنويسيم : مدارك را تحويل بدهيد و رسيد بگيريد . 3- فعل وصفي يا وجه وصفي همان ساخت صفت مفعولي ( = بن ماضي + ه ) است كه كاركرد فعلي مي يابد . درستي كاربرد فعل وصفي چند شرط دارد : 1- فاعل جمله وصفي و صرفي يكي باشد 2- نبودن واو بعد از فعل وصفي 3- بودن ويرگول پس از فعل وصفي ؛ مثلاً جملة : به خانه رفته ، غذا خوردم ( صحيح ) و جملة : به خانه رفته و غذا خوردم ( غلط است )؛ اگر فعل ، پس از اين گونه فعل ها ، ماضي نقلي ، ماضي التزامي و يا ماضي بعيد باشد ، فعل مورد نظر نيز همان نوع فعل پس از خود است كه فعل مُعين آن به قرينه لفظي حذف شده است . او كتاب را بازكرده و خوانده است ( هردو = ماضي نقلي ) ، او كتاب را باز كرده و خوانده بود ( هر دو = ماضي بعيد ) ، شايد او كتاب را باز كرده و خوانده باشد ( هر دو = ماضي التزامي ) .4- فعل مجهول ، از گرته برداري هاي دستوري مترجمان ما ، يكي اين بوده است كه فعل هاي مجهول زبان انگليسي را به فعل مجهول فارسي برگردانده اند . با عنايت به ساختار دستوري متفاوت اين دو زبان ، بسياري از فعل هاي مجهول كه در زبان ما رايج شده اند هيچ توجيه منطقي ندارد . در اين جمله ها اغلب از حرف اضافه مركّب ( به توسطِ ، از سوي ، به وسيله ، و... ) استفاده مي شود . مثال : قانون اساسي توسط نمايندگان مجلس خبرگان تنظيم و تصويب شده است . ( غلط ) ، قانون اساسي را نمايندگان مجلس خبرگان تنظيم و تصويب كرده اند . ( صحيح ) . 5 – دراز نويسي ، به جاي عبارت ها و تركيب هاي طولاني از مصادر كوتاه تر استفاده كنيم :

ننويسيم بنويسيم ننويسيم بنويسيم

به رشته تحرير در آوردن نوشتن مورد استفاده قرار دادن استفاده كردن

به منصّه ظهور رساندن ظاهر شدن اطلاع حاصل كردن اطلاع يافتن

به قتل رساندن كُشتن مورد تعقيب قرار دادن تعقيب كردن

6- كاربرد درست فعل مركّب : آوردن كلمة « را » ميان دو بخش فعل هاي مركّب، اشتباه است به جاي جملة « من گول سخنان تو را نمي خورم » بهتر است بگوييم : « من با سخنان تو گول نمي خورم . »

7- قواعد خاص ّ يك زبان را بر زبان ديگر تحميل نكنيم : 1- تنوين دادن به واژه هاي فارسي يا غير عربي مثل زباناً ، تلفناً، گاهاً

2- افزودن علامت جمع عربي به واژه هاي فارسي يا غير عربي مثل پيشنهادات ، گرايشات ، پاكات ، بازرسين

3- ساختن جمع مكسّر از واژه هاي فارسي مثل اَكراد ، اَلوار 4- به كاربردن ساخت « جمعِ جمع » مثل امورات ، اسلحه ها ، اولاد ها 5- افزودن علامت مصدر جعلي عربي به واژه هاي فارسي مثل خوبيّت ، دوئيّت 6- جمع بستن صفت به تقليد از عربي مثل ائمه معصومين ، علماي افاضل 7- مؤنث آوردن صفت به تقليد از عربي مثل بازرس محترمه ، نامه هاي وارده ، زن شاعره و...

8- تركيب واژة فارسي با عربي به شيوة عربي مثل حسب الفرمان ( فرمان ، فارسي است

9- آوردن صفت نسبي به شيوة عربي مثل نظامي گنجوي ( صحيح : گنجه اي ) .

بنويسيم ننويسيم بنويسيم ننويسيم

همان طور كه اطلاع داريد همان طور كه مسبوقيد به مزايده مي گذارد به مورد مزايده مي گذارد

با احترام به اطلاع مي رساند محترماً اِشعار مي دارد اميدوار است رجاءِ واثق دارد

به پيوست ارسال مي شود به ضميمه ايفاد مي گردد از همكاري شما بسيار ممنونم همكاري شما موجب مزيد امتنان است

خواهشمند است در اين باره متمني است اقدام لازم هنوز مجوز ساخت ندارد هنوز از مجوز ساخت برخوردار نيست

اقدام شود را مبذول دارند او به موضوع بي اعتناست او به موضوع بي تفاوت است

خدمتگزار خدمتگذار سياست گذاري سياست گزاري

انضباط انظباط خرده مالك خورده مالك

راپرت / راپورت لاپرت / لاپورت= ا طلاع رسيده اطلاع واصله

باقياتِ صالحات باقيات و صالحات نعناع نعنا

پلاكارد(= شعار نوشته ) پلاكارت اشتراك مساعي تشريك مساعي

قدر داني تقدير بخشي از كلام فرازي از كلام

ناگزير غير قابل اجتناب كج و مُعْوَج كج و مَعْوج

مثمر / ثمر بخش مثمرثمر مفيد / سود بخش مفيد فايده

مُقِر آمدن ( = اعتراف كردن ) مُقُر/ مُغُر آمدن نامه مورّخ / به تاريخ نامه مورخه

ديدگاه نقطه نظر گاهي / گهگاه هرازگاه

خورده بُرده خُرده برده زمين مفروز ( = جدا شده ) زمين مفروض

ضرب الاجل ضرب العجل فرغون فرقان / فُرقون

لشكر لشگر عسكر عسگر

مطمح نظر مطمع نظر ملا نُقطي ملا لغتي

سؤال سئوال رئيس رييس

غيره ذلك غيره و ذلك معتنابه متنابه

با وجود اين با اين وجود عليه / بر ضدّ او بر عليه

در بارة / در خصوص در رابطه با / در اين رابطه

به منظورِ / براي در راستاي مذكور فوق الذكر

مُهر شده / مُهر خورده ممهور براي ِ/ به منظورِ جهت

كانديدا كانديد كافي مكفي

تلفّظ درست چند واژه : مُشاع ، تِراكْت terakt ؛ فِنس fens ؛ رانگ سايدwrong side(به غلط رامسه) طرف غلط؛ديتا شوdata show


تهيه و تنظيم : تيمور رضايي