1- مقدمه
فناوری نانو به عنوان یک فناوری نوظهور، ظرفیت و توانایی زیادی را برای متحول کردن ابزار و وسایل مورد استفاده‌ی بشر دارد. امروزه، کاربردهای فناوری نانو در علوم و فناوری‌های مختلف از تمام شاخه‌های علوم پزشکی، تغذیه و بهداشت گرفته تا کشاورزی و محیط زیست تا صنایع نساجی، ساخت و ساز، خودرو، حمل و نقل، ارتباطات، الکترونیک، صنایع نظامی و هوافضا مطرح می‌باشد.
یافته‌های فناوری نانو به عنوان یک فناوری گسترده، ابتدا تنها در تعدادی کتاب و مقاله یافت می‌شد. اما به تدریج، و با افزایش رشد کتاب‌ها و مقالات علمی و رشد فزاینده‌ی دانش، عده‌ای با خلاقیت و نوآوری، و نیز شناخت فرصت‌های بازار، دست به ابداعاتی زدند؛ و نمونه‌های واقعی از مواد و وسایلی ساختند که قبلاً در بازار وجود نداشت. شناخت فرصت، کشف و بهره‌برداری از آن موجب رشد بیشتر این فناوری شد. این وسایل و مواد جدید با خصوصیات و ویژگی‌های جدید و شگفت‌انگیزی که داشتند به سرعت مورد توجه و علاقه‌ی مخاطبان و مصرف‌کنندگان قرار گرفتند.
پژوهشگران فناوری نانو با مطالعه‌ی بازار، شناسایی و کشف فرصت‌های موجود و شناخت توانایی عظیم این فناوری، سال‌های بعد از سال 2000 را دوران رشد فزاینده‌ی محصولات مبتنی بر فناوری نانو برآورد کرده‌اند. میزان سرمایه‌گذاری‌های دولت‌ها و شرکت‌های بزرگ خصوصی در سال‌های اخیر نیز نشانی بر این مدعا است.
صنایع نساجی از صنایعی است که از ابتدای طرح فناوری نانو مورد توجه بسیار و علاقه‌ی زیاد سرمایه‌گذاران قرار گرفت. اگر چه در آغاز، ایده‌های محصولات مبتنی بر فناوری نانو، فقط در خیال علاقه‌مندان و ذهن‌های خلاق قابل‌تصور بود، اما اکنون بسیاری از این ایده‌ها به مرحله‌ی تجاری‌سازی رسیده است و در بازار به فروش می‌رسد. ما در این مقاله به تعدادی از این محصولات اشاره می‌کنیم. اگر چه، شناخت کامل توسعه‌ی فناوری نانو در صنایع نساجی مستلزم تلاش و کنکاش بسیاری است. شما با نگاه کردن به پیرامونتان می‌توانید فرصت‌های بسیاری برای رشد این فناوری نوظهور در صنایع نساجی پیش‌بینی نمایید.2- کاربرد نانوذرات نقره
ذرات یون نقره در مقیاس نانو (نانوذرات نقره یا همان nano silver) خواص ضد عفونی‌کننده یا آنتی‌باکتریال دارند. البته، خواص ضد عفونی‌کنندگی نقره از گذشته نیز شناخته شده بود. مثلاً قرار دادن ظروف نقره‌ای بر روی جراحات زخمیان جنگ‌ها، یا نگه‌داری شیر و لبنیات در ظروف نقره‌ای از نمونه‌های خواص آنتی‌باکتریال نقره است که در زمان‌های گذشته نیز شناخته شده بود. اما کوچک شدن ذرات یون نقره موجب افزایش سطح نقره، و بنابراین افزایش واکنش‌پذیری آن می‌شود. پوشش دادن الیاف پارچه‌ها با نانوذرات نقره موجب ایجاد خواص ضد عفونی‌کنندگی در پارچه‌ها می‌شود. بدین ترتیب، باکتری‌ها و قارچ‌ها امکان رشد و تکثیر نمی‌یابند. این ویژگی، در مورد لباس‌ها و پوشش‌هایی که بیشتر در معرض عرق کردن هستند، مانند جوراب و کفش، موجب می‌شود که این لباس‌ها و پوشش‌ها، علی‌رغم عرق کردن، بو نگیرند.
شکل 1. استفاده از نانوذرات نقره در تهیه‌ی جوراب‌های بدون بو
هم اکنون چند شرکت ایرانی پارچه‌ها و لباس‌هایی تولید می‌کنند که با نانو ذرات نقره پوشش داده شده‌اند و خواص آنتی‌باکتریال دارند.3- کاربرد نانوذرات اکسید سیلیکون
سیلیس یا اکسید سیلیکون دارای خواص آب‌گریزی است. خاصیت آب‌گریزی موجب می‌شود که قطرات آب و برخی مایعات دیگر، از روی سطوحی که توسط این ماده پوشش داده شده، رانده می‌شود. این خاصیت به طور طبیعی در طبیعت نیز یافت می‌شود. لوتوس یا نیلوفر آبی، گیاهی است که برگ‌های آن به طور طبیعی، به دلیل ساختار نانومتری دارای خاصیت آب‌گریزی است و بنابراین، همواره خشک و تمیز می‌ماند (شکل 2). پوشش دادن الیاف پارچه‌ها و سطح لباس‌ها با نانو ذرات اکسید سیلیکون، موجب می‌شود که سطوح مورد نظر خواص آب‌گریزی بیایند. در این شرایط، قطرات آب یا مایعات دیگر از این سطوح رانده می‌شوند و توسط آن‌ها جذب نمی‌شوند. بنابراین، این سطوح همواره خشک هستند و ضمن این که تر نمی‌شوند، لک هم نمی‌شوند.

شکل 2. برگ لوتوس (نیلوفر آبی) که به سبب خاصیت آب‌گریزی، همواره خشک و تمیز می‌ماند.
هم اکنون شرکت‌هایی در کشورمان هستند که الیاف و پارچه با خواص آب‌گریزی تولید می‌کنند. اخیراً، یک شرکت ایرانی افشانه‌هایی تولید کرده که حاوی نانوذرات اکسید سیلیکون است. با افشردن این افشانه‌ها بر روی سطوح پارچه‌ها، این سطوح خاصیت آب‌گریزی می‌یابند. استفاده از این افشانه‌ها بر روی فرش‌های دست‌بافت، تابلو فرش‌های گران قیمت و مبل‌ها نیز می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.4- کاربرد نانوذرات رس
نانوذرات رس جزء موادی است که به دلیل خواص جالب و شگفت‌انگیزی که داشت، از اوایل طرح فناوری نانو مورد توجه پژهشگران قرار گرفت. این نانوذرات در صنایع نساجی کاربردهایی دارند. یکی از این کاربردها، پوشش دادن الیاف پارچه‌ها و سطوح لباس‌ها با نانوذرات رس است. پوشش دادن پارچه‌ها با نانوذرات رس، موجب می‌شود که این پارچه‌ها در مقابل آتش بسیار مقاوم شوند و شعله‌ور نشوند. استفاده از این نانوذرات برای پوشش دادن لباس‌های آتش‌نشانان و افرادی که در معرض آتش قرار دارند به منظور کاهش خطر آتش‌سوزی می‌تواند بسیار مفید باشد.
هم اکنون شرکت‌های ایرانی‌ای هستند که توانایی پوشش دادن الیاف پارچه‌ها را با نانوذرات رس دارند.5- جمع‌بندی
کاربردهای فناوری نانو در صنایع نساجی محدود به موارد گفته شده در این مقاله نیست. ما در این مقاله فقط به بخشی از کاربردهای فناوری نانو در صنایع نساجی اشاره کردیم. فناوری نانو با توانایی عظیم و ظرفیت بزرگی که در شکل‌دهی مواد با خواص جدید دارد، می‌تواند بستر رشد و جهش عظیمی را در صنایع نساجی فراهم آورد.