نام خلیج فارس و تاریخ

[ماری مریم]

علی اکبر محمودیان (پژوهشگر متون جغرافیا) از مقالات همایش حماسۀ قشم و هرموز (بندر عباس، سال ١٣٨٤) مرکز نشر میراث مکتوب، با همکاری استانداری هرمزگان و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور فرهنگی

١. از پیدایش خلیج ‌فارس تا دوران تاریخی: از چند میلیارد سال پیش كه سطح زمین سرد شد و حالت خشكی و دریا به خود گرفت. قاره‌ها به‌صورت صفحه‌هایی در روی مواد زیر پوسته در حال لغزیدن و حركت بودند و شكل آنها تغییر می‌كرد. از حدود ٢٥ تا ٣٨ میلیون سال پیش به تقریب دریای تتیس كه بین مجموعه خشكیهای جنوب و شمال قرار داشت كم‌كم از بین رفت و قاره هندوستان از جنوب به طرف شمال آمد و به آسیا پیوست و در اثر فشار آن كوه‌های هیمالیا به وجود آمد و شبه جزیره عربستان هم از آفریقا جدا شد و به سوی شمال شرقی حركت و به ایران پیوست و در اثر فشار آن كوه‌های زاگرس پدیدار شد، و خلیج‌فارس شكل گرفت(١). از آن به بعد خلیج‌ فارس از نظر ناهمواری تغییر اساسی نداشت ولی از نظر آب و هوا در هر دوره یخبندان كه سطح آبهای آزاد جهان پایین می‌رفت، خالی از آب می‌شد. در ١٨ هزار سال پیش كه پایان آخرین یخبندان بود و سطح آبهای دریاهای آزاد حدود ١٢٠ متر پایین رفته بود، آب و خلیجی وجود نداشت و چه بسا انسانهای دوران پارینه سنگی در بیشتر بستر آن زندگی هم می‌كردند. با گرم شدن هوا كم‌كم سطح آب بالا آمد و به حد امروزی رسید و احتمالاً بالا آمدن همچنان ادامه دارد(٢). از ٩٠٠٠ سال پیش انسانهای دوران میان‌سنگی و نوسنگی و عصر فلزات در سواحل شمالی از بین‌النهرین، سومر و عیلام به طرف شرق تا هلیل‌رود جیرفت تمدنهای درخشانی را پشت سر نهاده بودند(٣). این مردم كه از نژاد سفید قدیمی تیره رنگ بودند، در بیش از ٥٠٠٠ سال پیش با اختراع خط وارد دوران تاریخی شدند و علاوه بر نواحی ساحلی با نواحی مركزی ایران نیز ارتباط‌هایی داشتند(٤) و در حواشی سواحل و جزایر نزدیك رفت و آمد می‌كردند. ٢. چگونه و كی نام دریای پارس ثبت تاریخ شد: داریوش هخامنشی در سال ٥١٧ پ م/ ١١٣٨ پ ﻫ، به «مودرایه» (مصر) رفت و به دستور او كانالی از دریای عرب (سرخ) به شاخه‌ای از رود «پی‌رَوَ» (نیل) متصل شد. و راه آبی مهم اقیانوس اریتره (هند) به دریای مغرب (مدیترانه) گشوده گردید و «اسكیلاگس» دریا سالار داریوش نخستین كسی بود كه ناوگان او از دریای پارس (عمان) عربستان را دور زد و از دریای عرب (خلیج‌ عرب) وارد دریای غرب شد، (٢٠٠ سال قبل از اسكندر) وقتی این آبراهه ایجاد شد به دستور داریوش بر لوحی از سنگ خارای قرمز رنگ به ابعاد ١٧*١٦٧ سانتی‌متر ضمن شرح كانال، نام «دریایی كه از پارس بدان روند» نیز نگاشته شد. و بدین‌ترتیب نام «دریای پارس» برای نخستین بار ثبت تاریخ(٥ و ٦) گردید (حدود ٢٥٠٠ سال پیش). ٣. خلیج پارس در دوران باستان و استان پارس: در حدود ٢٢٠ سال جهانداری هخامنشیان و حدود ٨٠٠ سال ابرقدرتی اشكانیان و ساسانیان كه پیوسته یكی از دو ابرقدرت جهان (كه دیگری رومیان) بودند، در مدت بیش از هزار سال امكان و جرأت مخالفت آن هم در حد براندازی نام پارس حتی در ذهن كشور یا قبیله‌ای متصور نبود. استان پارس مهمترین و پرقدرت‌ترین استان ایران باستان بود و این استان سراسر شمال خلیج پارس را شامل می‌گردید و تمام جزایر، سواحل و مناطق مسكونی شبه جزیره عربستان جزء توابع استان پارس به حساب می‌آمد، به عبارت دیگر حدود و نفوذ استان پارس تا سواحل جنوبی شبه جزیره عربستان و زمانی تا دریای عرب (سرخ) بود. ٤. خلیج فارس و دوران تسلط مستقیم مسلمانان (نقل قولی از ابن‌خلدون): تا قبل از پیدایش اسلام قبایل عرب هیچگاه با هم متحد و صاحب قدرت نبودند و پیوسته از ایران به ویژه ایالت فارس و حكام آن تمكین می‌كردند و در واقع احترام و ارزش برای پارسیان قائل بودند. ر.ن فرای از قول فیلسوف شهیر تاریخ، ابن خلدون (٧٣٢ تا ٨٠٨ ﻫ ق)، می‌نویسد: «بیشتر دانشمندان اسلامی چه در علوم دینی و چه در علوم عقلی جز چند تن، همه غیرعرب بودند... و از آنها بیشتر ایرانی و فارسی... بودند، همه عالمان اصول فقه چنان‌كه می‌دانی و هم كلیه علمای كلام و همچنین مفسران، ایرانی بودند و به جز ایرانیان كسی به حفظ و تدوین علم قیام نكرد و از این‌رو مصداق گفتار پیامبر(ص) پدید آمد كه فرمود: اگر دانش بر گردن آسمان درآویزد قومی از مردم فارس بدان نائل می‌آیند و آن را به دست می‌آورند...»(٧). ٥. خلیج‌فارس و حكومتهای مستقل و ایالت فارس: در آغاز دوران اسلامی ابتدا حكام ایالت فارس از سوی دستگاه خلافت امویان و بعد عباسیان تعیین می‌شدند و به تقریب حاكمان جزایر و سواحل نیز از سوی حكام فارس گمارده می‌شدند. از دوره طاهریان از شروع سده سوم كه كم‌ كم امرا و سپس پادشاهان محلی و بالاخره دولتهای بزرگ مانند دیلمیان، سلجوقیان، اتابكان فارس، تیموریان، صفویان، نادرشاه، كریمخان زند و حتی آقامحمدخان و فتحعلی شاه قاجار، تمام حكام و شیوخ محلی سواحل جنوبی تابع حاكم ایالت فارس بودند و با دادن باج و خراج و هدایا خدمتگزاری خویش را اعلام می‌كردند. بیشتر درآمد این حكام از تجارت بود كه دامنه آن از یك سو به شرق آفریقا و از سوی دیگر تا چین می‌رسید و بیشتر بازرگانان بنادر فارس و بحرین بزرگ ثروتهای سرشاری را نصیب موطن خود می‌نمودند.

[ماری مریم]

٦. عبدالكریم قاسم عراقی و جمال عبدالناصر مصری:
در ٢٣ تیرماه ١٣٣٧ / ١٤ ژوئیه ١٩٥٨ ژنرال عبدالكریم قاسم كودتا کرد و ملك فیصل پادشاه و ولیعهد و نخست‌وزیر عراق و عده‌ای دیگر را كشت و پس از چندی در اختلاف با ایران نام خلیج‌فارس را «خلیج عربی» نهاد. در فروردین ١٣٣٩ حملات تبلیغاتی در كشور قطع و قرار شد بین دو كشور سفیر مبادله شود و عبدالكریم قاسم هم موضوع خلیج عربی را مسكوت گذاشت.
اما جمال عبدالناصر در اثر اختلاف با شاه در رابطه با اسرائیل و اتهام دخالت شاه ایران علیه ملی كردن كانال سوئز و همدستی با استعمارگران ... در ٣ مرداد ١٣٣٩ با ایران قطع رابطه كرد و سفیر ایران و اعضای سفارت را از قاهره اخراج نمود و به دستور او «اتحادیه عرب» در ٢٣ مرداد همان سال برابر ١٤ اوت ١٩٦٠ اعلام كرد: «از این پس خلیج عربی به جای خلیج فارس به كار برده خواهد شد....»(٩).
عبدالناصر می‌پنداشت محمدرضا شاه مالك تمام ایران و خلیج‌فارس است و مردم ایران هم برده او هستند و برخلاف تمام موازین اخلاقی، سیاسی، اجتماعی، جغرافیایی و تاریخ و چشم بستن بر حدود ٢٥٥٠ سال از تاریخ جهان، دست به چنین عملی زد و برای ملت ایران كه رادیو قاهره هر شب از مظلومیت آنان سخن می‌گفت ارزشی قائل نشد.

٧. پیامدهای نامناسب اختلاف در بین اعراب، اعراب و ایران و عوارض آن در منطقه:
می‌دانیم برخی از كشورهای سرمایه‌دار و ابرقدرت برای حفظ منافع بیشتر خود از سیاست تفرقه افكنانه و تضعیف كشورهای منطقه بهره می‌برند. بنابراین برای خنثی كردن این ترفند باید سعی كنیم هر چه بیشتر ارتباط و دوستی و باب رفت و آمد و عرضه داشتن امكانات پرشمار خود را به اعراب بگشاییم و همت كنیم اتحادیه‌ای منسجم از كشورهای ساحلی خلیج‌فارس ایجاد كنیم و در آن محیط دوستی و صمیمیت، خود به خود كار «تغییر نام» حل خواهد شد به خصوص كه دیگر آن مسایل دوره جمال عبدالناصر هم وجود ندارد و روابط به سوی «حسنه شدن» پیش می‌رود.

[Almas Parsi]

خلیج فارس، همیشه خلیج فارس است

خمین- در طول تاریخ بشر، دریای پارس به هیچ نامی جز خلیج فارس خوانده نشده و جز این هم خوانده نخواهد شد.

دریای نیم بسته ای که در جنوب غربی آسیا قرار دارد، براساس تمامی اسناد و مدارک تاریخی و جغرافیایی از دوران باستان تا معاصر، خلیج فارس به این نام خوانده شده است.

قدیمی ترین نامی که از خلیج فارس برجای مانده است، ˈنارمرتوˈ (NarMarratu) یا ˈرود تلخ ˈ نام دارد.

این خلیج از عصر هخامنشیان و سکونت پارس ها در جنوب غربی ایران با نام ˈسینوس پرسیکوسˈ یعنی دریای پارس در جهان جغرافیایی شهرت دارد.

در کتیبه داریوش، که هنگام حفاری های کانال سوئز فعلی بدست آمده است، عبارت ˈدرایه تیه هچا پارسا آئی تیˈ

(Draya Tya hacha Parsa aity)، یعنی دریایی که از پارس می آید، حک شده که منظور از دریای پارس، همان خلیج فارس است.

در منابع دوران اسلامی و کتاب های مورخان مسلمان مانند البلدان، صورالاقالیم، مروج الذهب و غیره از خلیج فارس به نام ˈبحر فارسˈ، ˈالبحر الفارسˈ، ˈخلیج الفارسیˈ یا ˈخلیج فارسˈ یاد شده است.

با وجود تمام این اسناد و مدارک، تلاش های بسیاری پس از دهه 1960 میلادی از سوی عوامل استعماری و بدنبال آن افراطیون ملی گرای عرب برای تغییر نام خلیج فارس به نام مجعول ˈخلیج العربیˈ انجام شده است که پایه و اساس علمی نداشته، بلکه دارای ریشه سیاسی است.

اولین سنگ بنای این نام مجعول توسط یک کارگزار انگلیسی بنام ˈلرد چارلز بلگریوˈ گذاشته شد.

وی در سال 1966 میلادی در کتابی تحت عنوان ˈساحل دزدان دریاییˈ بدون ارایه هیچ سند و مدرکی نوشت: ˈخلیج فارس که اعراب آن را خلیج عربی می نامندˈ.

نامی که مورد توجه و خوش آمد افراطیون ملی گرای عرب قرار گرفت.

سرهنگ ˈعبدالکریم قاسمˈ نخستین رهبر عربی بود که این عنوان جعلی را به کار برد.

وی که طی کودتایی در 1958 در عراق به حکومت رسید، کوشید تا با استفاده از این نام مجعول، دشمن تازه ای از همسایه ایرانی برای عرب ها ایجاد نماید، تا شاید بتواند از این رهگذر توجه جهان عرب را از قاهره (پان عربیسم ناصر) به بغداد از طریق رهبری خود علیه ایران منحرف سازد که این اقدام وی حتی در خود عراق هم نتیجه ای نداشت.

به دنبال طرح این توطئه، در سال 1962 میلادی روزنامه تایمز لندن همزمان با اوج گیری پان عربیسم ناصر، این اصطلاح جعلی را به کار برد و چندی بعد، ˈجمال عبدالناصرˈ از این نام ساختگی در اشاره به خلیج فارس بهره برد.

در ادامه این اقدامات تفرقه افکن در سال 2004، موسسه آمریکایی نشنال جئوگرافیک، در اطلس تازه خود در برابر نام خلیج فارس واژه جعلیˈخلیج عربیˈ را بکار برد.

اطلس ذکره شده نه تنها نام برخی جزایر ایرانی را تغییر داده بود، بلکه درباره سه جزیره ایرانی اصطلاح مغرضانه، تصرف شده توسط ایران را اضافه کرده بود.

واکنش ها و روشنگری های صورت گرفته از جانب ایران در مواجهه با این حرکت ضد ایرانی سبب شد تا این موسسه علمی درصدد رفع این اشتباه و عذرخواهی از ایران برآید.

در حقیقت ریشه تمام این اقدامات را می توان در نیات استعمارگرانه دولت هایی مانند انگلستان و آمریکا دانست که در هر برهه زمانی تلاش می کنند با پررنگ نمودن برخی اختلافات مذهبی، زبانی و نژادی به شعله ور نمودن آتش نفاق و ایجاد ناامنی در خلیج فارس بپردازند، تا از این رهگذر آسان تر به اهداف سیاسی و اقتصادی خود دست یابند.

در همین رابطه استاد دانشگاه حقوق بین الملل دانشگاه علوم و معارف قرآن خمین گفت: منطقه خلیج فارس هر چقدر ناامن باشد و درگیری و اختلافات در این منطقه بیشتر باشد، به نفع انگلستان و امریکا برای دستیابی به اهداف شان می باشد.

ˈحسین رجبیهˈ ضمن اشاره به اهداف و اقدامات مغرضانه در جعل نام خلیج فارس بیان داشت: تغییر در نام خلیج فارس آثار و علائم توطئه بزرگتری است که سیاست کلی آن توسط آمریکا و انگلیس طراحی و هدایت می شود.

وی اظهار کرد: تنها صحبت کردن صرف درباره این جعل عنوان کافی نیست، بلکه این امر به مجموعه ای از اقدامات عملی و راهبردی نیازمند است.

رجبیه گفت: این اقدامات را می توان در چند حوزه تقسیم کرد: حوزه اول دولت است.

وی ادامه داد: دولت در حوزه خود در ابتدا باید همه وزراتخانه ها را توجیه کند تا با هرگونه اقدام و عملی که در خصوص جعل نام خلیج فارس صورت می گیرد، برخورد شود بویژه در مورد کشورهای عربی این قضیه مهمتر است.

این استاد دانشگاه، نقش اعتراضات مردم ایران را در دفاع از عنوان خلیج فارس، برای فشار بر افکارعمومی در سطح بین الملل بسیار تاثیرگذار دانست.

رجبیه با اشاره به نامگذاری سال 92 از جانب مقام معظم رهبری به سال حماسه اقتصادی و حماسه سیاسی، دفاع از عنوان خلیج فارس را یکی از مصادیق حماسه سیاسی دانست.

وی با بیان اینکه در طول هشت سال دفاع مقدس ثابت کردیم که به خوبی می توانیم از کشورمان دفاع کنیم، در خصوص دفاع از عنوان خلیج فارس، با هماهنگی مجموعه حکومت و مردم آسانتر می توان این کار را انجام داد.

استاد حقوق بین الملل دانشگاه پیام نور اراک نیز در رابطه با توطئه های عوامل استعماری در انجام این گونه اقدامات اظهار کرد: در حقیقت در هر مقطع زمانی، اشخاص، شرکت ها و موسسات علمی وابسته به مطامع استعمارگری وجود دارند که برای دستیابی به اهداف مغرضانه شان از هیچ کاری حتی جعل یک نام فروگذار نیستند.

ˈعلیرضا کریمیˈ در ادامه افزود: با توجه به موقعیت برتر ایران در خلیج فارس و نقش تاثیرگذار این کشور در معادلات منطقه ای، کشورهای غربی با برنامه ریزی این گونه اقدامات و اجرای کورکورانه آن توسط حکومت های مرتجع عرب منطقه، ایران را با چالش و مشکل در خلیج فارس روبرو نمایند تا از این طریق بهتر به اهداف خود در خلیج فارس دست یابند.

آنچه مسلم است، عوامل استکبار و استعمار در راستای سیاست ˈاختلاف بیانداز و حکومت کنˈ به منظور ایجاد تضاد و اختلاف میان عرب ها و ایرانی ها، عنوان مجعول خلیج عربی را بر سر زبان ها انداختند و ساکنین کرانه جنوبی خلیج فارس به استقبال این جعل عنوان رفتند و ناآگاهانه فریب این نیرنگ را خوردند.

البته با توجه به شواهد و مدارک تاریخی، اسم خلیج فارس از بدیهیات تاریخی می باشد، اما اقدامات راهبردی و هوشیارانه دولت و حمایت ها و پشتیبانی مردم ایران است، که می تواند ما را در برخورد و جلوگیری از این توطئه ها و دفاع از داشته هایمان یاری نماید.


منبع خبر : ایرنا

[Almas Parsi]

قدیمی‌ترین نقشه خلیج فارس بافته می شود

گروه هنر: قدیمی‌ترین نقشه خلیج فارس به صورت فرش توسط پژوهشکده هنرهای سنتی ایران بافته می‌شود.
رییس پژوهشکده هنرهای سنتی ایران، از بافت قدیمی‌ترین نقشه خلیج فارس خبر داد و گفت: «ما با همکاری بنیاد ایران‌شناسی، قدیمی‌ترین نقشه خلیج فارس را که همین نام روی آن نگاشته شده است شناسایی کرده‌ایم و آن را به صورت فرش بازبافی می کنیم .»
شریف‌زاده گفت: «این نقشه منسوب به بطلمیوس پدر جغرافیای جهان است که در ابعاد دو در یک ، در چند تخته بافته و به مراکز بین‌المللی جهان از قبیل سازمان ملل و یونسکو اهدا می‌شود.»
نقشه این فرش در حال آماده‌سازی است و به زودی آماده و بافت آن آغاز می‌شود. «کلودیوس پتوله مااوس» یا بطلمیوس معروف که بزرگ‌ترین عالم هیات و جغرافیای قدیم است و در قرن دوم بعد از میلاد می‌زیست در کتاب بزرگی که در علم جغرافیا به زبان لاتین نوشته، از این دریا به نام «پرسیکوس سینوس» (Persicus Sinus) یاد کرده که به معنای خلیج فارس است. در این کتاب قدیمی‌ترین نقشه جغرافیای خلیج فارس آمده است. پیش از او نیز جغرافی‌دان‌هایی به این خلیج با همین نام اشاره کرده‌اند اما هیچ کدام، به صورت نقشه ارایه نشده بود.

منبع :chn.ir

[م.محسن]

وزیر ارشاد در اختتامیه جشنواره خلیج فارس در بندرعباس گفت: پیامبر اسلام در حدیثی سه بار نام بحر فارسی را مورد تاکید قرار داده‌اند که این نشانگر مورد توجه بودن نام خلیج فارس در صدر اسلام بوده است.

به گزارش خبرنگار مهر، داریوش ارجمند بازیگر نقش "ناخدا خورشید" که امروز سه‌‌شنبه 10 ردیبهشت‌ماه در آیین اختتامیه سومین جشنواره فرهنگی و هنری خلیج فارس به عنوان یکی از هنرمندان فعال در حوزه خلیج فارس معرفی شد، گفت: از وزیر ارشاد درخواست می‌کنم که "ف" معرب خلیج فارس را به "پ" پارسی تغییر دهد و از این پس خلیج نیلگون فارس را خلیج پارس بنامیم. همان طور که کلمه دستجردی را به دستگردی و اسم فیروز را به پیروز تبدیل کرده‌ایم خوب است خلیج فارس را به خلیج پارس تغییر دهیم از همین رو در این مراسم من در صحبت های خود از خلیج پارس نام می برم.

با نقش‌هایم دین‌ام را به خلیج فارس ادا کردم

وی در ادامه افزود: خلیج پارس از گذشته های دور تا به امروز چهار راه حوادث فرهنگی در طول تاریخ و تمدن ایران زمین بوده است از همین رو همواره چشم طمع کشورهای استعمارگر به ایران و از طریق خلیج همیشه پارس بوده است، اما مردم ایران هر فرهنگی را در خود هضم کرده‌ و آن را با داشته‌های فرهنگی خود آمیخته‌اند تا سرزمین و شرافت جغرافیایی خود را حفظ کنند به همین دلیل معتقدم که شرافت جغرافیایی ایران خلیج نیلگون همیشه پارس است.

بازیگر فیلم "راه آبی ابریشم" با تاکید بر اینکه فرهنگ و تمدن ما از خلیج پارس برگرفته است، عنوان کرد: بدون اینکه نگاه متعصبانه داشته باشیم معتقدم مردمان سرزمینم از دوران بسیار دور فرهنگ و تمدن خود را از راه خلیج پارس به کشورهای دیگر صادر کرده‌اند.

ارجمند ادامه داد: ایران و ایرانی از زمان‌های دور حتی در دوران میترائیسم که خورشید را می‌پرستیدند و آتش را پاس می داشتند در حقیقت به نور که سرچشمه آن خورشید است می‌اندیشید و هیچ وقت سنت بت‌پرستی را نپذیرفت و تنها کسانی بودیم که با رویی گشاده اسلام آوردیم بنابراین خوب است در روز ملی خلیج فارس "ف" معرب را به "پ" پارسی و خلیج فارس را خلیج پارس تبدیل کنیم.

بازیگر سریال "دریایی ها" درباره تجربه حضورش در فیلم‌های مرتبط با خلیج فارس توضیح داد: من به عنوان یک بازیگر یک بار در فیلم "ناخدا خورشید" یک بار در "کشتی آنجلیکا"، یک بار در سریال "دریایی ها" و در آخر در فیلم با ارزش "راه آبی ابریشم" شکوه و عظمت خلیج پارس را با فیلمنامه‌های ارزشمندشان نشان دادم و به سهم خود دین‌ام را به این خلیج ادا کرده‌ام. خلیج پارس رشید مردان بسیاری را به خود دیده است؛ جوانانی که برای حفظ و حراست از میهنشان و خلیج پارس شهید شده‌اند بنابراین این خلیج از ازل تا ابد متعلق به ایران است. ایرانی که قلب و نفس آن خلیج نیلگون همیشه پارس است.

در ادامه این برنامه پیروز مجتهدزاده به عنوان نماینده پژوهشگران خلیج فارس صحبت‌هایی را درباره فعالیت هایی که در این زمینه انجام شده است بیان کرد.

پس از صحبت های او، بهروز مینایی مدیرعامل بنیاد بازی‌های رایانه ای به ارائه گزارشی درباره تولید بازی‌هایی با موضوع خلیج فارس پرداخت و گفت: بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در سال 90 در جشنواره اول بازی میرمهنا را بر اساس زندگی دلاور بوشهری که جزیره خارک را از دست تسخیرگران نجات داد در سال 91 تولید کرد. در سال 91 بازی فریاد آزادی که شرح دلاوری رئیس علی دلواری از دلاورانی که قلعه تنگستان را از دست متجاوزگران نجات داد، ساخت.

وی در ادامه افزود: در این حوزه 15 بازی‌نامه تولید کردیم. بازی استراتژیک جزیره ابوموسی، بازی آنلاین دفاع خلیج فارس از جمله این تولیدات بودند.

مینایی در پایان افزود: به امید روزی که بتوانیم از این رسانه فراگیر پیام خلیج فارس را به گوش همه برسانیم.

نام خلیج فارس در احادیث پیامبر آمده است

در پایان این مراسم سید محمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با اشاره به روز ملی خلیج فارس گفت: وجود مناسبت‌هایی از این دست مایه همبستگی و همدلی ما ایرانیان می شود و این همبستگی تنها در جغرافیای ایران نیست بلکه همه ایرانیان در نقاط مختلف جهان خواستار این میراث گرانبها هستند. از همین رو وظیفه همه گروه‌های هنری است که با هنر خود از خلیج فارس صیانت کنند.

وی در ادامه افزود: اهمیت خلیج فارس بر کسی پوشیده نیست اما نقش عمده این خلیج را در روابط بین المللی از گذشته های دور تا امروز را نمی توان نادیده گرفت به همین دلیل کشورهای استعمارگر تنها از این راه می توانستند بر ایران و منطقه حکمرانی کنند و نکته قابل توجه این است که اگر به اطراف خلیج فارس در زمان های دور نگاه کنیم متوجه می‌شویم که هیچ نامی از کشورهای اطراف این خلیج وجود نداشته است و تنها به واسطه وجود نفت در این خلیج است که کشورهای مختلف در آن شکل گرفته اند بنابراین مسلم است که استعمار بخواهد با تسلط بر خلیج فارس و تفرقه افکنی به اهداف خود دست یابد به همین دلیل معتقدم که هنرمندان با سوژه های مختلفی که دارند می توانند از این خلیج دفاع کنند.

وزیر ارشاد در ادامه صحبت های خود با اشاره به نام خلیج فارس در نقشه های قدیمی گفت: در یادداشت ها و نقشه های قدیمی نام خلیج فارس دیده می شده به عنوان مثال در نقشه ای که در موزه قاره موجود است و یا در کتابخانه اسکندر، بحر فارس نامیده شده است و یا نقشه بسیار قدیمی که مربوط به 9 قرن پیش است از خلیج فارس در جنوبی ترین نقطه ایران نام برده اند.

حسینی با قدردانی از اقدام پژوهشگر جوان هرمزگانی که با اهتمام خاصی در زمینه پژوهش دینی به احادیث پیامبر بزرگ اسلام (ص) دست یافته است، گفت: طبق این حدیث پیامبر اسلام سه بار نام بحر فارسی را مورد تاکید قرار داده‌اند که این نشانگر مورد توجه بودن نام خلیج فارس در صدر اسلام بوده است.

[م.محسن]

روز دهم اردیبشهت در ایران، با اخراج پرتقالی‌ها از تنگه هرمز، روز ملی خلیج فارس نامگذاری شده است.

به گزارش ایسنا، شاه عباس صفوی با کمک انگلیسی‌ها در این روز در سال 1621 میلادی توانست هرمز را از چنگ پرتقالی‌ها درآورد.

گفتنی است پس از تحریف نام خلیج فارس در اطلس نشنال ژئوگرافیک جهانی، خشم و اعتراض عمومی در میان فعالان اجتماعی و فرهنگی داخل و خارج کشور نسبت به این تحریف غیر علمی صورت گرفت.

پس از ارسال هزاران ایمیل و نامه اعتراض و همچنین فرستادن یک طومار اینترنتی با بیش از 120 هزار امضاء به موسسه مذکور، مدیر موسسه مشهور امریکایی با عذرخواهی از این تحریف در نام خلیج فارس، قول داد اشتباه خود را جبران کند.

همبستگی ملت ایران در محکومیت این تحریف موجب شگفتی بسیاری از کشورها شد به گونه‌ای که عبدالباری عطوان مفسر مشهور عرب در قدس العربی این گونه بیان کرد که:"عربها برای مشروع ترین حقانیت‌های خود قادر نیستند چنین موج همبستگی ایجاد کنند که ایرانی‌ها برای یک نام انجام دادند".

در تلویزیون الجزیره و العربیه و سایر رسانه‌های عربی و بعضا غربی نیز مصاحبه‌ها و تفسیرهایی در خصوص خشم عمومی جامعه ایران و عذر خواهی نشنال جغرافی درباره این تحریف ارایه کردند.

باتوجه به حقانیت و کاربرد مستمر تاریخی این نام در همه زبان‌ها و زمان‌ها و در جهت مقابله با تحریف گران و یادآوری اهمیت پاسداری از این نام کهن، طرفداران این میراث گران بها اقدامات خود را از سال ۱۳۸۰ در دفاع از آن یکپارچه‌تر و منسجم‌تر کردند و راهکارهای حفاظت از نام خلیج فارس را در جلسات و سمینارهای متعدد به اطلاع مقامات رساندند.

در خصوص مقابله با تحریف‌های موجود راهکارهای فراوانی در دفاع از نام خلیج فارس ارائه شد و با بررسی اسناد موجود در زمینه نام خلیج فارس در نقشه‌های قدیمی و نامه نگاری‌های متعدد و تلاش‌های فرهنگی و علمی فراوان صورت پذیرفت تا اینکه روز 10 اردیبهشت روز شکست نهایی و خروج پرتقالی‌ها از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 84 با نام روز ملی خلیج فارس به تصویب رسید و در تقویم ایرانی این روز جان تازه‌ای گرفت.

از سال 1389 دولت دهم توجه قابل ملاحظه‌ای به این موضوعات نشان داد و در سال‌های اخیر، دولت و دیگر نهادهای حکومتی جمهوری اسلامی ایران تلاش کرده‌اند خود را نسبت به این موضوع حساس و متعهد نشان دهند.

روز ملی خلیج فارس با حضور مقامات در شهرهای حاشیه خلیج فارس با جشنواره‌های مختلف گرامی داشته شد و احمدی نژاد رییس جمهور ایران با سخنانی همچون "حقانیت نام خلیج فارس چون خورشید تابان است و تاریخ گواه‌ است که جاعلان نام خلیج فارس هیچ تمدنی ندارند"، تندترین حمایت‌ها را از نام خلیج فارس بروز داد، هرچند این سخنان با حساسیت‌های فراوانی از برخی از کشورهای عربی مواجه شد.

اصطلاح «خلیج ع رب ی» برای نخستین بار در دوره تحت قیمومیت شیخ نشین‌های خلیج فارس توسط کارگزاران انگلیس و بطور ویژه از طرف یکی از نمایندگان سیاسی انگلیس مقیم در خلیج فارس به نام "رودریک اوون" در کتابی به نام "حباب‌های طلایی" درج شد.

اما دلایل عرب‌های آن طرف خلیج فارس نیز برای این نامگذاری در نوع جالب توجه است، آن‌ها هیچ توجهی به پیشینه تاریخی این منطقه ندارند و تمام تحلیل‌شان مبتنی بر این مسئله است که ساکنان سواحل خلیج فارس عموماً عرب زبان هستند.

در کشورهای عربی شمال آفریقا حتی نویسندگانی هستند که در دفاع از نام خلیج فارس مطالبی منتشر کرده و همزبانان خود را که در جهت تغییر این نام تاریخی سرمایه گذاری می‌کنند، به شدت سرزنش کرده‌اند، اما اعراب حاشیه خلیج فارس به دلایل سیاسی نام خلیج فارس را به یک بهانه تبدیل کرده‌اند تا به مقابله رسانه‌ای و تبلیغاتی با ایران بپردازند.

به هر ترتیب این شیطنت‌ها آن قدر گسترش یافت تا این که شورای عالی انقلاب فرهنگی برای مقابله تبلیغاتی با اقدامات اعراب تصمیم گرفت یک روز ملی را به "خلیج فارس" اختصاص دهد.

موج تبلیغات رسانه‌های بیگانه در سال‌های اخیر حساسیت این موضوع را نشان می‌دهد، اما همبستگی و اتحاد ملت ایران به ویژه هوشیاری جوانان نشان داد که هیچ یک از این توطئه ها اثرگذار نخواهد بود و نام خلیج فارس تا همیشه فارس خواهد ماند.

منبع

[م.محسن]

کهن خلیج پارس سرگذشتي پر فراز و نشيب را پشت سر گذاشته که کمتر دریا و خلیجی مشابه آن را تجربه کرده. تغییر نام و تسخیر جزایر آن موضوعی ست که هر ساله توسط برخی کشورها مطرح می شود.

کهن خلیج پارس سرگذشتي پر فراز و نشيب را پشت سر گذاشته که کمتر دریا و خلیجی مشابه آن را تجربه کرده. تغییر نام و تسخیر جزایر آن موضوعی ست که هر ساله توسط برخی کشورها مطرح می شود.


به گزارش خبرنگار مهر از بندر عباس، کهن بوم ايران سرگذشتي پر فراز و نشيب را پشت سر گذاشته که کمتر مملکتي مشابه آن را تجربه کرده است. همين گذشته و تاريخ طولاني، انباشت تجربه تاريخي ملت ايران را موجب شده که در نتيجه آن فرهنگ و تمدن ايراني غنايي در خور توجه يافته است. اما بايد توجه داشت که در شکل گيري اين فرهنگ و تمدن پربار، مردمان هر بخش از سرزمين بي کران ايران به تناسب موقعيت هاي جغرافيايي، فرهنگي و مردم شناسي سهمي داشته و نقشي ايفا کرده اند.

بازشناسي اين موضوع و کاوش در دقايق آن نيازمند طرحي جامع و جزئي نگر است تا به واسطه آن بتوان منصفانه و با دقت به بررسي هويت هاي قومي، ويژگي هاي اقليمي و جغرافيايي مشخصه هاي تاريخي و فرهنگي و بنيان هاي اصلي فکري مردمان گوشه ايران زمين پرداخت.
زمین شناسان معتقدند که در حدود پانصدهزار سال پیش، صورت نخستین خلیج فارس در کنار دشت‌های جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. کمتر منطقه ای در جهان مانند خلیج فارس جولان گاه حوادث شگرف و پر سر و صدای تاریخ شده است. یک نظر به سرگذشت ملل باستانی ایران بزرگ چون، ایلامی، آشوری، بابلی، کلدانی، فینیقیه، و شاهنشاهی های تاریخ ایران، این حقیقت جلوه گر می شود که تا چه اندازه خلیج فارس برای آنها اهمیت داشته است. یونانی‌ها این خلیج را پرسیکوس می‌نامیدند و عرب‌ها از گذشته‌های دور آن را با نام بحرالفارس می‌شناختند. امروزه خلیج فارس به خاطر سرچشمه‌های نفت جهان، که در پیرامون آن یا در بستر آن جای دارند، اهمیت پیدا کرده است.

نقشه بریتانیایی چاپ ۱۸۰۸ میلادی که نام خلیج فارس را نشان می‌دهد

نام خلیج فارس در زبان های گوناگون

به زبان پارسی: دریای پارس، به زبان آلمانی: Persischer Golf، به زبان فرانسوی: Golf Persique، به زبان انگلیسی: Persian Golf، به زبان ایتالیایی: Golfo Persico، به زبان روسی: Persidskii Zaliv، به زبان اسپانیایی: Golfio Parsico، به زبان ژاپنی: Porcha Wan و به زبان عربی: الخلیج الفارسی
بدون هیچ تردیدی نام درست جغرافیایی آن در طول تاریخ خلیج فارس است. سر ریچارد دالتون. در اسناد به جا مانده از بسیاری از تمدن‌های گذشته اینگونه بیان شده که سرزمینهای جنوب خلیج فارس که شامل قطر، شمال عمان، امارت متحده عربی، شرق عربستان و کویت می‌شده به ایران تعلق داشته‌اند و بنا بر این این خلیج فارس جزو آبهای داخلی ایران به حساب می‌آمده و به همین علت یونانیان به آن سینوس پریسیکوس گفته‌اند.

کهن‌ترین نام جغرافیایی که از خلیج فارس وجود دارد نارمَرتو (narmarratu) است که در کتیبه‌های آشوری بر جای مانده‌است و به معنای رود تلخ است. فلاویوس آریانوس در سدهٔ دوم میلادی در آثار خود خلیج فارس را پرسیکون کاای تاس که خلیج فارس معنا می‌دهد استفاده کرده‌است.
خیابانی به نام خلیج عربی/خلیج فارسی در مرکز قاهره

جغرافی دانان و تاریخ نگاران عرب اسلامی دوره آغازین اسلام، همچون طبری، مسعودی و یعقوبی به اتفاق در کتب خطی به جای مانده از خود اذعان دارند که تمامی نواحی خلیج فارس در دوره‌های پیش از اسلام به ایران تعلق داشته‌است. استخری در مسالک و ممالک و «ابن حوقل بغدادی» در کتاب خود «صورة العرض» که در سال ۱۹۹۳. م در لندن به زبان انگلیسی به چاپ رسید، عنوان می‌کند که: «همان طور که بارها گفته شد، دریای پارس دریایی است از اقیانوس احاطه کننده جهان که در اطراف چین از آن منشعب می‌شود؛ این دریا از سرزمین‌های سند (هند) و کرمان تا فارس ادامه می‌یابد و در میان همه سرزمین‌ها به نام پارس خوانده می‌شود، زیرا پارس ا ز همه کشورها پیشرفته تر است و شاهان آن محکم ترین کنترل (حاکمیت) را در دوران کهن داشته‌اند و حتی اکنون نیز تمامی کرانه‌های دور و نزدیک این دریا و همه سرزمین‌های پارس و دیگر را تحت کنترل دارند». تا پیش از دهه ۶۰ قرن بیستم میلادی، کشورهای عربی از عبارت خلیج فارس در مکاتبات رسمی خود استفاده می‌کردند.
در سال‌های اخیر و به ویژه از دههٔ شصت میلادی به این سو، نام جعلی خلیج عربی نیز در برخی منابع تحت حمایت بیشینهٔ دولت‌های عربی و گاه غیر عربی به گونه‌ای فزاینده در حال رقابت با نام خلیج فارس است، این امر خشم ایرانیان سراسر جهان را برانگیخته و باعث پدیداری نام «خلیج همیشه فارس» یا «خلیج همیشگی فارس» از سوی ایرانیان گشته‌است. تا کنون کارهایی برای مقابله با این جعلی سازی صورت گرفته از جمله برگزاری جام خلیج فارس و چندین نام گذاری و تهیهٔ نقشه و اسناد و کتب جغرافیایی در حال حاضر با نام درست. سازمان جغرافیایی بریتانیا و آمریکا نام خلیج فارس را سیاست رسمی کشورهای خوددانسته‌اند.

خلیج فارس در ورود استعمار

سالی که پای اروپائیان به خلیج فارس باز شد، مدت یک قرن بود که آنها از فئودالی خارج گردیده، و به دوران نو بورژوازی رسیده بودند، آنها پول را خوب می شناختند و می دانستند که برای پول باید تولید نوآور و تبلیغات و نیرنگ را هم زمان داشت. ابزار هایی هم برای بدست آوردن پول لازم داشتند، منجمله سازماندهی و سلسه مراتب، طبقه بندی اسناد و سپس اسحله، و از وقتی که اسلحه های آتشین به میدان آمده بود، فئودال ها از قلعه هایشان بیرون کشیده شدند که این کمک به ایجاد بورژوازی شده بود، برای دانستن بیشتر ساختارهای تاریخی اجتماع بروید.

این موارد امتیاز اروپائیان گردید تا در حوزه خلیج فارس که هنوز مردم در دو شیوه زندگی قبیله ای و فئودالی با هم ناسازگار بسر می بردند، پیروز شوند. بدین ترتیب برخورد دو تمدن موج اولی با بورژوازی نو پدید که ابتدای موج دومی است، استعمار بوجود آمد، این قبیل برخوردها در تاریخ پدید آورنده شیوه های نو هم می شوند.
بازرگانان فرنگی بویژه ونیزی که سود فراوانی از خرید و فروش کالاهای مشرق زمین در فرنگستان می بردند، برای بر قراری روابط بازرگانی بین خود و ایرانیان کوشیدند. در دورانی که تمام وسعت ایران و ترکیه کنونی کاملاً در دست سازمان قبایل دینی بود مشکلی نبود و گردشگران و بازرگانان زیادی از راه زمینی جاده ابریشم به اروپا رفت و آمد می کردند.
با تغییرات تمدنی قرن 15 میلادی در اروپا و تأثیر آن در شرق، مرز های طولانی زمینی از ترکیه کنونی به ایران بسیار خطرناک شد. زیرا شرق آسیای کوچک در دست قبایل سلجوقی و آرانی قرار داشت، و غرب آن بسوی فئودالی نو پدید می رفت، برخورد این دو تمدن آشوب در آسیای کوچک ایجاد کرده بود. در هر صورت اروپائیان بدنبال راهی بودند که به ایران برسند.
یک ملاح پرتقالی به نام بارتل میدیاز موفق شد خود را به دماغه امید در جنوب آفریقا برساند، ولی نتوانست از آنجا بگذرد و به سواحل آسیا برسد. سال بعد 1497 شخص معروف دیگر به نام واسکادوگاما، به رهبری یک ناخدای نجد عرب بنام شهاب الدین ابن ماجد توانست از دماغه امید بگذرد و اقیانوس هند را طی کند و به ساحل هند برسد و با تصرف بخشی از ساحل هند نخستین پایه استعماری طرح ریزی شد.
ناخدا شهاب الدین ابن ماجد، دست پرورده ملاحان ایرانی بود، و کتابی بنام رحمانی یا در واقع همان رهنمایی در فن بحر نوردی نوشته است، که بیشتر اصطلاحات آن فارسی می باشد. چند سال بعد ناخدای پرتقالی دیگری موسوم به آلبوکرک به اهمیت خلیج فارس و کوتاه ساختن راه پرتقال به شرق پی برده بود، به فرمان آمانوئل پادشاه آن کشور با شانزده کشتی حرکت کرد و به هند رفت، و سه سال بعد به خلیج فارس روی آورد.

اطلس‌های خلیج فارس

نام خلیج فارس در بسیاری از اطلس‌های کهن جهان وجود دارد. اناکسیماندر (۶۱۰-۵۴۶ ق.م)، جغرافیدان یونانی در نقشه جهان خود از خلیج فارس نام برده‌است. این اثر در کتاب Kleinere schriften، اثر (Joachim Lelewel (1836 آورده شده‌است.همچنین هکاتئوس (۵۵۰-۴۷۶ ق.م)، از سرشناس ترین جغرافیدانان یونانی آن زمان نقشه‌ای از جهان ترسیم کرده‌است که آب‌های اقیانوس پیرامون خشکی‌ها را گرفته‌اند و در این نقشه نام خلیج فارس دیده می‌شود.

کلودیوس پتوله یا بطلمیوس (۹۰-۱۶۸ میلادی)، منجم و جغرافیدان مشهور اسکندریه، نخستین کسی است که اطلسی شامل ۳۶ نقشه از نقاط مختلف جهان تهیه می‌کند که در آن آبهای جنوب ایران را سینوس پرسیکوس که به معنی خلیج فارس است، نامیده‌است.

اهمیت خلیج فارس

خلیج فارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاور میانه، به عنوان بزرگ ترین و مهم ترین مرکز ارتباطی بین این سه قاره‌است و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند می‌باشد. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرت‌های جهانی و همچنین بازرگانان و تجار دنیا بوده‌است. همچنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان می‌باشد. در مجموع خلیج فارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب می‌شود.
اهمیت اقتصادی خلیج فارس
بزرگترین عامل اهمیت خلیج فارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است به طوری که این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهاده‌اند. خلیج فارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقه‌ای مهم و راهبردی به شمار می‌آید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیج فارس تامین می‌شود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش می‌یابد. نفت تولید شده در حوزه خلیج فارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود. خلیج فارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاه‌ها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه می‌باشد. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیج فارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای داده‌است. همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیج فارس وجود دارد که از آنها می‌توان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی و ابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.

اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس

از منظر نظامی، وجود پایگاه‌های نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیج فارس که عمدتا متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و همچنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی بخصوص آمریکا در آب‌های خلیج فارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیج فارس را نمایان می‌سازد. جنگ نفت‌کش‌ها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیج فارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیج فارس به طور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیج فارس و جنگ عراق آشکار شد.