سنت باستانی گستردن سفره هفت‌سین نزد ایرانیان سابقه چند هزار ساله دارد. اجزای هفت‌سین، نمادهایی است كه مفاهیمی مانند باروری، زایش، ثروت و فراوانی را تداعی می‌كند.


اجزای سفره هفت‌سین همگی منشا گیاهی دارد و قابل خوردن است؛ چراكه برگرفته از زندگی مبتنی بر كشاورزی است بنابراین «سپند» یا همان «اسپند» یا «سكه» از اجزای اصلی سفره هفت‌سین به حساب نمی‌آید.

همچنین تمام «سین‌های» سفره هفت‌سین ریشه پارسی دارد. لذا «سنبل» كه از ریشه عربی است، از اجزای اصلی سفره نیست. بنابراین هفت‌سین‌های اصلی عبارتند از: سیر، سمنو، سنجد، سبزه، سماق، سیب و سركه.
مفاهیم
سمنو: نمادی از زایش، باروری گیاهان و ثروت و فراوانی است.

سبزه: به خاطر نورستگی، نمادی است از تولد دوباره و بركت در سال جدید.

سنجد: نماد عشق است و محرك زایش و بالندگی.

سماق: به دلیل آن كه به رنگ طلوع آفتاب است، نماد تولد مجدد و موجب پاكیزگی و گندزدایی است.

سیر: نماد سلامت و گندزدایی است.

سیب سرخ: نشانه زیبایی و سلامت است و نمادی از زایش و باروری.

سركه: نماد صبر و عقل و بلندای سن است و نشانه‌ای از پاكیزگی.

از دیرباز، ایرانیان اجزای دیگری نیز به سفره هفت‌سین افزوده‌اند كه جزء لاینفك آن شده است. مانند:

آیینه: كه نماد خلقت و نشانه‌ای از روشنی و پاكی است.

قرآن (یا كتب آسمانی دیگر برای سایر ادیان): كه به دلیل تقدس آن موجب بركت در سال جدید خواهد بود.

تخم‌مرغ: نماد نطفه و ادامه نسل است.

سكه: نماد ثروت و سرشاری روزی است.

ماهی قرمز: نشانه زندگی است.

سنبل: پیام‌آور بهار و نشانه زیبایی است.

شمع: نشانه نور و آینده روشن است.

آب: نماد پاكی و جاری بودن رزق و روزی است.

نقل و شیرینی: نمادی است از بركت و شیرین‌كامی.

گاهی برنج، گندم و نمك را نیز به نشانه بركت در سفره هفت‌سین قرار می‌دهند.

در زمان‌های گذشته، هفت‌سین را به شكل یك سفره بزرگ روی زمین می‌گستردند و هنگام تحویل سال، تمام اعضای خانواده ـ كه معمولا پدر و مادر همراه فرزندان، نوه‌ها و... بودند ـ دورتادور سفره می‌نشستند. یك كوزه از آب باران را كه قبلا جمع‌آوری كرده بودند نیز در سفره قرار می‌دادند یا ظروف حاوی شیر، گلاب، عسل و شكر و حتی ماست و پنیر تازه و نان‌های شیرین را نیز بر سفره می‌گذاشتند كه امروزه دیگر متداول نیست.

معمولا سفره هفت‌سین را تا سیزدهم فروردین حفظ می‌كنند و در روز سیزدهم سبزه را در آب روان می‌اندازند.
برای چیدن یك سفره هفت‌سین زیبا به نكات زیر توجه كنید:
سفره را می‌توانید به شكل سنتی و كلاسیك آن، ساده یا با تزئینات بیشتر بچینید. برای این كار از انواع ظروفی كه در دسترس دارید، می‌توانید استفاده كنید.
فقط كافی است جنس ظروفی را كه انتخاب می‌كنید با هم تناسب داشته باشد، ولی این به معنای هم‌جنس و هم‌شكل و هم‌رنگ بودن آنها نیست. انواع ظروف بلوری و فنجان‌های شیشه‌ای ساده را نیز می‌توانید با ویترای نقاشی كنید یا انواع ظروف سفالی را تهیه و به رنگ دلخواه رنگ‌آمیزی كنید.

سرزدن به گنجه مادربزرگ‌ها و بیرون آوردن ظروف قدیمی و لاله و شمعدان‌های رنگی را به شما پیشنهاد می‌كنیم حتی اگر ظرف مناسب ندارید یا به دنبال طرحی جدید هستید، می‌توانید با كمی خلاقیت از برگ، صدف، برش‌هایی از چوب، بالشتك و... به جای ظرف استفاده كنید. از ترمه، ساتن، پارچه‌های سوزن‌دوزی و... برای كف سفره هفت‌سین می‌توان استفاده كرد.

اگر به سفره مدرن علاقه‌مند هستید، می‌توانید هفت‌سین را روی میزهای شیشه‌ای یا تك‌رنگ بچینید و از ظروف جدید و مدرن استفاده كنید. شمعدان‌های پایه بلند مدرن و به كاربردن رنگ سفید یا رنگ‌های ملایم به چیدمان شما كمك می‌كند. معمولا از پارچه برای زیر اجزای هفت‌سین استفاده نمی‌شود و سفره خلوت چیده می‌شود.

سبزه و تخم‌مرغ، اجزایی از سفره است كه معمولا بیشتر می‌توان آنها را تزئین كرد و طرح‌های جدید و زیبایی را به وجود آورد. می‌توانید از تعداد بیشتری سبزه و تخم‌مرغ با طرح‌های گوناگون در سفره استفاده كنید كه زیبایی كارتان را دوچندان می‌كند.

سبزه را می‌توان به شكل ساده یا حجم‌دار (روی ماكت‌های گوناگون) تهیه كرد. سبزه ساده را می‌توان از گندم، عدس، ماش و... تهیه كرد.
بهتر است با كمی خلاقیت سبزه خود را به شكل قلب، پروانه، بته‌جقه و... دربیاورید یا در وسط ظروف گرد یا چهارگوش, یك لیوان قرار دهید و بعد جوانه‌ها را دورتادور آن بریزید. بعد از بلند شدن سبزه، لیوان را بردارید و به جای آن شمع یا تنگ پایه‌دار ماهی قرار دهید.
همچنین می‌توان سبزه را در تنگ یا ظروف شیشه‌ای پایه‌بلند تهیه كرد. راه دیگر این كه از یك تخته پلاستیكی بزرگ استفاده كنید و دور تا دور آن را به شكل یك حاشیه جوانه بریزید و هفت‌سین را در داخل این تخته ـ كه گرداگرد آن سبزه است ـ بچینید. همچنین می‌توانید كل صفحه را جوانه بریزید و آن را به شكل یك مزرعه دربیاورید و با اجزای دیگر هفت‌سین، كلبه، جاده، آبگیر و... درست كنید.

برای تهیه سبزه به شكل حجم‌دار باید از دانه‌های لعابی مانند شاهی یا منداب و... استفاده كرد. چرا كه این دانه‌ها بعد از خیساندن، حالت ژله‌ای پیدا می‌كند و قابلیت چسبندگی روی سطوح مختلف را خواهد داشت. برای تهیه آن به روش زیر عمل كنید:

ابتدا مقدار مناسبی از دانه را پس از یك‌بار شستن برای چهار روز بخیسانید. برای شاهی پنج برابر و برای منداب 5.5 برابر كافیست. سطحی را كه می‌خواهید سبزه روی آن سبز شود (مانند كوزه، مكعب، كلاه و...) ابتدا با آب‌فشان خیس كرده و بعد یك لایه پنبه به قطر یك سانت روی آن قرار دهید و بعد روی پنبه را یك لایه تنظیف بكشید. كل سطح را با آب‌فشان خیس كرده و یك لایه بذر روی ماكت بمالید و بعد دوباره خیس كنید. روی یك نایلون شفاف، دو سوراخ به اندازه سه در سه سانت ایجاد كنید و با فاصله از ماكت به شكلی كه به آن نچسبد، به دور آن بپیچید.

روز اول و دوم با آبپاش سبزه را روزی سه بار آبدهی كنید و از روز سوم ـ كه بذرها جوانه زد و به رنگ سبز كمرنگ درآمد ـ روكش را بردارید و روزی دو بار آبدهی كنید.
در دو سه روز اول كه روكش نایلونی دارد، سبزه را در محیط معمولی و به دور از نور قرار دهید ولی پس از برداشتن نایلون یك روز اول در همان محیط معمولی و بعد از آن روزی چند ساعت سبزه را در هوای آزاد قرار دهید و روزی یكبار آبدهی كنید. بذر شاهی​حدود شش روز و منداب ​چهار روز آماده می‌شود. فقط دقت كنید بعد از آبدهی، آب در زیر ماكت نماند چراكه بوی نامطبوعی ایجاد می‌شود.

برای تزئین تخم‌مرغ‌ها می‌توانید سوراخ ریزی در دو سر تخم‌مرغ ایجاد كنید و از یك سر فوت كرده و محتویات آن را خارج كنید و سپس آن را بشویید و رنگ‌آمیزی كنید یا بدون تخلیه، ابتدا تخم‌مرغ‌ها را بپزید و بعد آنها را تزئین كنید. می‌توانید تخم‌مرغ را به چسب چوب آغشته كنید و بنا به سلیقه خود در اكلیل، منجوق و... بغلتانید.

همچنین می‌توانید دورتادور تخم مرغ را با انواع روبان، كاموا، قیطون یا سرمه به صورت فشرده یا با فاصله پوشش دهید و از گل‌های ریز برای تزئین بیشتر آن استفاده كنید یا با آنها طرح‌های گوناگون روی تخم‌مرغ ایجاد كنید.
با بافتن سه رشته باریك از پارچه‌های بدون استفاده در منزل می‌توان گیس‌باف درست كرد و با آن دورتادور تخم‌مرغ را پوشاند. زرورق‌های كاغذی براق و رنگی نیز ایده خوبی برای پوشش تخم‌مرغ است.
راه دیگر، بریدن گل یا طرح‌های زیبا از روی دستمال كاغذی یا كاغذهای معمولی است.
پس از این‌كه طرح خود را با دقت بریدید با كمك قلم‌مو روی تخم‌مرغ را كمی چسب چوب زده و طرح را بچسبانید. دوباره روی طرح را هم چسب چوب بزنید. چسب چوب بعد از خشك شدن بی‌رنگ می‌شود.

با استفاده از انواع شابلون روی تخم مرغ را طراحی كنید. ابتدا شابلون را روی تخم‌مرغ قرار داده و بعد با قلم‌مو و چسب محل را مرطوب و با اكلیل‌های رنگی محل شابلون را پر یا رنگ‌آمیزی كنید.
تخم‌مرغ‌ها را با استفاده از رنگ‌های طبیعی هم می‌توان رنگ كرد. آنها را می‌توانید در آب لبو، اسفناج، انار، پوست پیاز و زعفران و... بجوشانید و یا با رنگ‌های اكریلیك یا اسپری رنگ كنید.
برای نقاشی روی تخم‌مرغ هم از انواع رنگ‌ها و حتی مداد رنگی می‌توان استفاده كرد، ولی بستگی به استعداد شما در نقاشی دارد. اگر در نقاشی تبحر دارید، از طرح‌های پیچیده‌تر و در غیر این صورت از خطوط افقی و عمودی و گل‌های ساده بهره ببرید.

می‌توانید از اسفنج یك قیف درست كنید و تخم‌مرغ‌های پلاستیكی رنگ شده را روی آن بچسبانید. اگر
درست كردن قیف برایتان مشكل است، روی كله قند تور یا پارچه بكشید و بعد تخم‌مرغ‌ها را بچسبانید. اگر در قلاب‌بافی تبحر دارید، می‌توانید طرح‌های جالبی روی تخم‌مرغ درست كنید.
همین طور با كمك كاموا و مقوا و با كشیدن چشم و ابرو می‌توان تخم‌مرغ‌ها را به شكل شخصیت‌های مختلف درآورد.

با برداشتن مقداری از پوسته سر تخم مرغ و تخلیه آن، داخل تخم‌مرغ را سبزه سبز یا شمع را آب كنید و داخل تخم‌مرغ بریزید و فتیله در آن قرار دهید و به عنوان شمع استفاده كنید. اگر تخم‌مرغ‌های رنگی شما حین كار شكست، می‌توانید تكه‌های رنگی را به شكل نامرتب روی تخم مرغ دیگری بچسبانید یا با نگین‌های رنگی تخم‌مرغ را تزئین كنید.

دستگاه‌های پانچی موجود است كه مقوا را به شكل گل برش می‌زند. این گل‌ها را تك‌تك با كمك سوزن‌های ته‌گرد رنگی در پوسته تخم‌مرغ پلاستیكی فرو ببرید.

با برداشتن قسمتی از سر سیر و سیب حفره كوچكی ایجاد كنید و داخل آن را شمع وارمر قرار دهید. سیر و سنجد را می‌توانید با كمك سیم به شكل خوشه انگور دربیاورید یا با چسباندن آنها روی اسفنجی گرد، توپی از سیر، سنجد یا سماق درست كنید و حتی در آخر چوب نسبتا بلندی را در انتهای اسفنج فرو ببرید و سر دیگر چوب را در داخل گلدان‌های زیبایی قرار دهید و آن را با ماسه و یا اسفنج داخل گلدان ثابت كنید.