زنان نویسنده و شاعر تاریخ ایران

[ثمین20]

شاید اگر بخواهیم نام و زندگی تمام زنان شاعر و نویسنده را بنویسیم از عدد میلیون رد شود دراینجا به زنان مؤثر در پیشبرد شعر وادب و زنان پیشرو اکتفا شده است:


آتوسا مادرخشایار شاه که نخستین زن شاعر و ادیب ایران بود و از مشوقین آموزش و پرورش در عهد خود به شمار می رفت.


ملافضه کتاب " کشف الغطا " را نوشت. وی زنی عالم، فاضل و ادیب و خوشنویس بود. او سرپرستی تدریس اصول و فقه و حدیث را بر عهده داشت و بعضی از علما کتاب قوانین میرزای قمی را نزد او خواندند. گفته اند که وی از راه استنساخ کتب امرار معاش می کرد.


افرابن اولین نویسنده زنی است که نویسندگی را حرفه و شغل خود قرار داد.


رابعه قزداری شاعر ایرانی که بنا به روایتی درسال 95 و به روایتی دیگر در سال 99 ق. در بصره به دنیا آمد و درخانواده ای تهیدست رشد یافت، رابعه به شعر و ادب فارسی و عربی مسلط بود و به هر دو زبان شعر می­گفت. سال وفات رابعه به سه قول 135 یا 180 یا 185 ش.گفته شده است.


مهستی گنجوی در سال 559 ش. وفات یافت نام اصلی او منیژه بود و در سال 475 ش متولد شد. وی علاوه بر آن که شعر می گفت چنگ نیز می نواخت. بسیاری او را پیش کسوت زنان شاعر فارسی زبان دانسته اند.


فخرالسطنه فروهر از زنان فعال و نویسنده در زمان مشروطیت بود. او در اداره مجله "نسوان وطن خواه" نقش مؤثری داشت و او را به خاطر چاپ مقاله در روزنامه "شفق سرخ" محکوم به تبعید کردند، اما دستگاه حکومتی وقت فقط به تبعید بیست روزه او به قم اکتفا کرد.


صدیقه دولت آبادی از فعالین جنبش زنان در ایران و نویسنده و روزنامه نگار، درسال 1261 ش. به دنیا آمد او سالها در اروپا تحصیل کرد و مقالات بسیاری نیز در زمینه مسائل زنان دارد و در جهت گسترش آگاهی زنان خدمات بسیاری انجام داد. وی درسا ل 1340 در گذشت.


روشنک نوع دوست در سال 1306 به دنیا آمد. او نویسنده و روزنامه نگار بود که مجله " پیک سعادت نسوان " را به چاپ رساند.


دکتر مهرانگیز منوچهریان کتاب"انتقاد بر قانون اساسی ایران از نظر حقوق زن " را چاپ کرد. وی حقوقدان بود و در سال 1968 موفق به دریافت جایزه صلح حقوق بشر شد. منوچهریان در حدود 42 کتاب و رساله در زمینه های روانشناسی، حقوق تطبیقی و اجتماعی درداخل و خارج کشور به چاپ رساند.


پرین بانوی دانشمند ایرانی دختر گباد شاه بود که نسخه ای از اوستا را به زبان پهلوی برای مؤیدان هندی رونویسی کرد.


دکتر پوران دخت شجیعی دارای دکترا درادبیات فارسی و اولین استاد زن در دانشکده ادبیات دانشگاه اصفهان و از آثارش به کتاب "درباره ی سبک شعر پارسی" می توان اشاره کرد


بیجه منجمه از زنان منجم، شاعر و فاضل قرن نهم و اوایل قرن دهم هجری وی تقویم را به خوبی استخراج می کرد و شعر نیز می سرود.


جانان بیگم زنی دارای علم و فضل بود و تفسیری بر قرآن نوشت.


سیمین دانشور درسال 1300 به دنیا آمد دارای درجه دکترا درادبیات فارسی و اولین مجموعه داستانش را در 1327 منتشر کرد. دو کتاب به نام "سووشون" و "جزیره سرگردانی" را منتشر و تعداد زیادی کتاب و مقاله ترجمه کرده است.


نصرت امین اصفهانی از نویسندگاه شهیر ایرانی که درسال 1265 ش. به دنیا آمد. وی از زنان فقیه و مجتهده دنیای اسلامی و از اساتید حوزه ی علمیه اصفهان است. بانوی مجتهده "نصرت امین" در اصفهان به تحصیل پرداخت و به مراتب علمی والایی رسید و بالاخره به دریافت اجازه اجتهاد نائل شد. وی عمر خود را یکسره به تألیف و تدریس گذراند و تألیفات متعددی همچون "سیر و سلوک در روش اولیاء" "مخزن العرفان" و 15 جلد تفسیر کامل قرانی دارد که جملگی به نام "یک بانوی ایرانی" منتشر می شد. او در سال 1362 شمسی در گذشت.


بدرالملوک بامداد نخستین کتاب خانه داری به سبک جدید را برای زنان و دختران به رشته تحریر در آورد و کتاب روانشناسی تربیت، هدف پرورش زن، تعلیم و تربیت دمکراسی در ایران از دیگر نوشته های ایشان است.


گلبدن بیگم در 930 قمری به دنیا آمد متولد خراسان و خاطراتش را با عنوان "همایون نامه" منتشر کرد که نسخه ناقص آن در موزه بریتانیا وجود دارد.


ام الفضائلعلویه هاشمیه اصفهانی کتاب "سیرملوک" را به چاپ رساند. از وی کتاب های دیگری هم چون "معاد یا آخرین سیر بشر" به چاپ رسیده است.


شاه بیگم ملقب به ضیاء السطنه، دختر فتحعلیشاه که زنی سخنور فرمان نویس و خزانه دار و خطاط کتاب و زیارت نامه های متعدد دارد.


هاشمیه خواهر حاجی امین التجار اصفهانی در فقه و اصول به درجه اجتهاد رسید و به مقام استادی نائل شد دارای کتب علمی متعددی از جمله کتاب اربعینی در جمع اجتهاد را به رشته تحریر در آورد.


ساره خاتون ترجمه و شرح کتاب "عوامل جرجانی" را به نام "شرح عوامل المائه"نوشت.

شهناز رشدیه ( آزاد مراعه ای ) به واسطه چاپ مقالاتش دچار مشکلات زیادی از جمله حبس و زندان شد.


سرور مهکامه شاعر ایرانی در لاهیجان به دنیا آمد وی بیش از 5000 بیت شعردارد و درسال 1325 در کنگره نویسندگان در شمارهیئت ریسه بود.


جهان ملک خاتون شاعری شیرازی و معاصر با حافظ بود که با حافظ رد و بدل شعری داشت او انجمنی داشت و دانشمندان زمان وی درخانه او گرد می آمدند. نسخه دیوان او درکتابخانه فرانسه موجود است.


مهرتاج رخشان (بدرالدجی) سخنرانی و مقالات بسیاری درمورد آزادی زنان به نگارش درآورد او به زبان های انگلیسی، فرانسه و عربی آشنایی کامل داشت و بیش از هزار بیت شعر سروده است. او متولد 1286 تهران میباشد.


پروین پیر مارشال غیبی شاعر بود و کتبی نیز تألیف کرده است از جمله کتاب " اسرار تاریه پارس". وی درسا ل 1282 ش. در شیراز متولد شد.

بی بی خانم استرآبادی ( وزیراف) در سال 1313 کتابی به نام " معایب الرجال " را در جواب به رساله " تأدیب نسوان" به دست خط خود به نگارش درآورد.مضمون کتاب درواقع نقدی است بر کتاب " تأدیب نسوان". شاید بتوان گفت کتاب معایب الرجال اولین نوشته درایران است که یک بانوی روشنفکر ایرانی از نگاه زنانه به نقد اجتماعی می پردازد.


افضل وزیری دختر بی بی خانم استرآبادی توانست مدرک " سرتیفکا" دارالمعلمین را بگیرد وی مقالات متعددی در احقاق حقوق زنان در روزنامه های آن زمان مانند شفق سرخ می نوشت.


زینب شهده دختر احمد ایبوردی یکی از خطاطان معروف قرن ششم است. وی در سخنوری و شاعری شهره زمان خودش گشت و در سال 574 ق. به سن 80 سالگی در گذشت.



طاهرهطایره در سال 1278 ق. در تهران متولد شد وی شاعری متبحر بود و در سلسله مقالات خود که در روزنامه ایران نو با نام خانم دانشمند به چاپ می رسید از تعدد زوجات و طلاق و آموز ش دختران سخن می گفت.


اعظم سپهر خادم روزنامه نگار و نویسنده در سال 1321 به دنیا آمد وی صاحب امتیاز مجله "پست ایران" بود و چهار سال نیز نماینده زنان روزنامه نگار ایرانی بود.

شهلا لاهیجی درسال 1312 به دنیا آمد نخستین ناشر زن فعال در زمینه چاپ آثار زنان است. وی نویسنده و مترجم است و مقالات متعدد و کتاب هایی درزمینه مسائل زنان دارد.


مهرالنساء ملقب به نورجهان و نورمحل در سال 984 ق.به دنیا آمد وی از زنان کاردان، مدیر، هنرمند و شاعر بود. مهرالنساء ایرانی چندین سال ملکه هندوستان بود. وی سه روز از روزهای هفته را برای رسیدگی به کارهای زنان تعیین می کرد تا به شکایت های آنان رسیدگی کند. حتی یک روز وقتی دختری دوازده ساله که قرار بود با شوهرش که فوت شده بود سوزانده شود، سراسیمه پیش مهرالنساء پناهنده شد او به معبد هندوها رفت و خواست به جای دختر او را در آتش بسوزانند برای همین آن ها از سوزاندن دختر صرف نظر کردند. ایشان از زنان نامدار ایرانی موفق هستند.


منیر مهران (اصفیا) از زنان خبرنگار و نویسنده ورزشی هستند.


تاج السطنه درسال 1301 ق. به دنیا آمد. یکی از دختران ناصرالدین شاه بود. او زنی هنرمند و نویسنده ای تجددخواه بود. به آموختن موسیقی، نقاشی، زبان فرانسه و مطالعات ادبیات، تاریخ و فلسفه پرداخت. وی از مروّجان اندیشه آزادی زنان بود خاطراتش را که در سال 1303 شمسی نوشته شامل دورانی است که از بدو تولد شروع و تا جایی از همسرش خاتمه می یابد. این کتاب به سبک رمانی تاریخی به رشته تحریر در آمد.



ربابه الهی دارای شش کتاب هم چون "الجنة و الرضوان" "الهی نامه" به رشته تحریر درآورده و ناشر تمامی کتاب هایش بوده است.

طلعت بصاری شاعر و نویسنده درسال 1302 دربابل به دنیا آمد وی چند کتاب در مسائل زنان دارد او در رشته زبان و ادبیات فارسی دکترا گرفته است.



فخرآفاق پارسای در سال 1275 شمسی به دنیا آمد و دور از چشم پدرش به مدرسه دوشیزگان وطن می رفت و درس می خواند با وجودی که پدرش تهدید کرده بود که به دنبال تصدیق گرفتن نرود و نگذاشت در امتحانات نهایی شرکت کند، درمنزل فرانسه، فارسی وعربی را به خوبی فرا گرفت بعد از ازدواج و سکونت درمشهد مشغول تدریس شد و مجله" جهان زنان" را منتشر کرد و به سبب مقالاتی که می نوشت ابتدا تهدید و سپس به قم تبعید شد.پارسای دو سال تبعید بود و سپس به عضویت جمعیت نسوان وطنخواه درآمد و فعالیت خود را در راه احقاق حقوق زنان ادامه داد.


قدسیه حجازی د رسال 1297 متولد شد. او در مدرسه ترقی که ماهرخ گوهر شناس تأسیس کرده بود با وجود مشکلاتی که از طرف خانواده داشت به تحصیل ادامه داد و از دانشگاه تهران فارغ التحصیل و دکترای خود را در پاریس اخذ کرد. وی تألیفاتی همچون بررسی جرائم زن، ازدواج در دین اسلام، زن از نظر قضایی و اجتماعی، بشردرپناه اسلام دارد. حجازی تسلط کامل به زبان عربی و فرانسه داشت و شرکت حقوقی قدسی و مرکز انتشارات حقوقی قدسی را تأسیس کرد وی در سال 1367 درگذشت.


ملکه ایران همسر ظهیر الدوله و دختر ناصرالدین شاه از زنان برجسته آزادیخواه درانقلاب مشروطیت بود. درزمان به توپ بستن مجلس شورای ملی خانه او را نیزغارت و خراب کردند.
ظهیرالدوله رئیس انجمن اخوت بود که ملکه ایران در جلساتی که این انجمن برگزار می کرد حضور داشت و سخنرانی می کرد. وی دو دختر به نام فروغ الملوک و ملک الملوک داشت. ملکه ایران شعرهای اجتماعی و میهن پرستانه می سرود.


سیمین بهبهانی شاعر معروف ایرانی درسال 1306 درتهران متولد شد و تحصیلات خود را در دانشگاه تهران دررشته قضایی به پایان رساند و سالها به تدریس ادبیات در دبیرستانهای تهران مشغول بود. سیمین بهبهانی فرزند عباس خلیلی مدیر روزنامه اقدام و بانو فخرعظمی ارغون است.


بدری تندری (فانی) درسال 1285ش. متولد شد. وی بیش از دو هزار بیت شعر دارد و کتابی به نام "مقام زن در جهان " را منتشر کرده است. وی لیسانس ادبیات و زبان فرانسه و عربی بود.


زندخت شیرازی درسال 1288 در شیراز متولد شد او از نوادگان کریم خان زند بود. زندخت نویسنده و شاعری توانا بود. او در42 سالگی درتهران در گذشت.


گلبدن بیگم درسال 930 ق. به دنیا آمد. متولد خراسان بود و فارسی و ترکی را خوب می دانست و خطی خوش داشت وی خاطراتش را با عنوان" همایون نامه" نوشت که نسخه ناقص آن در موزه بریتانیا موجود است