جامی و حدیث مکرّر عشق

[نارون1]

جامی با نگاهی عارفانه هستی را می‌نگرد،‏ می‌فهمد،‏ و تبیین می‌کند. در این تفسیر،‏ عشق کلیدی‌ترین و محوری‌ترین مفهوم است. عشق در این نگاه،‏ تنها نسبتی عاطفی میان دو انسان نیست- که البته این هم هست- بلکه مقوله‌ای است گسترده و فراگیر که با آن هم می‌توان انگیزة آفرینش را فهمید و هم ارتباط متقابل پدیده‌های مختلف هستی را تبیین کرد.

آنچه حق را به آفریدن می‌انگیزد،‏ عشق اوست به خویشتن و کمالات پنهان آن و از آنجا که هستی چیزی جز تقیّدات وجود بحت حق نیست،‏ این عشق پس از شکل‌گیری عالم کثرات در تمامی هستی نیز به صورت‌های مختلف جریان می‌یابد و به هر شکل،‏ جلوه‌ای است از همان عشق آغازین،‏ يعني عشق حق به خویشتن. عشق با این گسترة وسیع خویش،‏ هم انواعی دارد و هم مراحلی. در این مقال کوشش بر آن است که از منظر جامی به برخی عناصر اصلی هرم عشق در منظومة فکری او نگاهی بیفکنیم.