اینجا چراغی روشن است

[وحید 0319]

اینجا چراغی روشن است

شاهچراغ آرامگاهی است در شیراز که بنا بر اعتقاد شیعیان، احمد‌بن موسی کاظم (پسر ارشد امام‌موسی‌کاظم) و محمدبن‌موسی، برادران امام‌رضا(ع)، در آن به خاک سپرده شده‌اند.
این آرامگاه در کنار میدانی به نام احمدی در شهر شیراز قرار دارد. آرامگاه سیدمیرمحمد برادر سیدمیراحمد نیز در نزدیکی شاهچراغ است. این بنا در دوره اتابکان فارس در سده ششم هجری قمری ساخته شده‌ و گنبد و بارگاه آن دارای کاشی‌کاری‌های زیبایی است.در سال۷۴۵ (ه. ق) مادر شاه شیخ ابواسحاق اینجو پادشاه فارس، ملکه تاشی‌خاتون اقدامات نیکویی بر بارگاه او انجام داد. این بانوی نیکوکار، اقدام به بهسازی بارگاه کرد و در عرض پنج‌سال از سال۷۴۵ تا ۷۵۰ (ه. ق) آرامگاهی وسیع و گنبدی بلند بر آن ساخت. همچنین در جنب آرامگاه، مدرسه‌ای وسیع بنا کرد. او همچنین تعداد زیادی از مغازه‌های بازار نزدیک حرم و ملک میمند فارس را وقف این آستان مقدس کرد. ابن‌بطوطه جهانگرد مراکشی که در سال۷۴۸ (ه. ق) برای بار دوم به شیراز سفر کرده، در سفرنامه خود درباره اقدامات ملکه تاشی‌خاتون و توصیف آرامگاه، چنین نوشته‌است: «این آرامگاه درنظر شیرازی‌ها احترام تمام دارد و مردم برای تبرک و توسل به زیارتش می‌روند. تاشی‌خاتون، مادر شاه ابواسحاق، در جوار این بقعه بزرگ، مدرسه و زاویه‌ای ساخته‌است که در آن به اطعام مسافران می‌پردازند و عده‌ای از قاریان پیوسته بر سر تربت امامزاده، قرآن می‌خوانند. شب‌های دوشنبه، خاتون به زیارت آرامگاه می‌آید و در آن شب قضات و فقها و سادات شیراز نیز حاضر می‌شوند. این جمعیت در بقعه جمع می‌شوند و با آهنگ خوش به قرائت قرآن مشغول می‌شوند. خوراک و میوه به مردم داده می‌شود و پس از صرف طعام، واعظ، بالای منبر می‌رود و تمام این کارها در بین نماز عصر و شام انجام می‌گیرد.خاتون در غرفه مشبکی که مشرف به مسجد است، می‌نشیند. در آخر هم (به احترام این بقعه) همانند سرای پادشاهان طبل و شیپور و بوق می‌نوازند». در سال۹۱۲ (ه. ق) به دستور شاه اسماعیل صفوی، بهسازی گسترده‌ای بر آرامگاه انجام گرفت. ۸۵‌سال بعد بر اثر زلزله سال۹۹۷ (ه. ق)، نیمی از گنبد آرامگاه ویران شد که دوباره در سال‌های بعد بازسازی شد.در سال۱۱۴۲ (ه. ق) نادرشاه افشار بهسازی گسترده‌ای بر این آرامگاه انجام داد و به دستور او قندیل بزرگی زیر سقف و گنبد آویزان کردند. نادرشاه پیش از گرفتن شیراز و غلبه بر افغان‌ها، پیمان بسته بود که اگر در جنگ پیروز شود، بهسازی شایسته‌ای بر این بقعه انجام دهد. بنابراین پس از پیروزی بر افغان‌ها و تسلط بر شیراز، ۱۵۰۰‌تومان پول آن زمان را صرف بهسازی شاهچراغ کرد و قندیل او ۷۲۰‌مثقال وزن داشته که از طلای ناب و زنجیر نقره‌ای ساخته شده بود. این قندیل تا سال۱۲۳۹ (ه. ق) همچنان آویزان بود.زلزله در شیرازدر زلزله سال۱۲۳۹ (ه. ق) شیراز با خاک یکسان و این آرامگاه نیز به کلی مخروبه شد، نویسنده تذکره دلگشا که خود شاهد این زلزله بوده‌است چنین می‌نویسد: «گنبد بقعه (شاهچراغ) که از غایت ارتفاع، آفتاب جهان‌تاب هر روز در نیم روز خود را در سایه آن کشیدی به یک دفعه چنان بر زمین خورد که زمین شکافته و در اعماق خاک فرو رفت... و آن عمارات عالی... تو گویی همیشه ویران بوده...».پس از زلزله، قندیل اهدایی نادرشاه را فروختند و صرف بازسازی آرامگاه کردند. در سال۱۲۴۳ (ه. ق) به دستور فتحعلی شاه‌قاجار، حسینعلی میرزا فرمانفرما، پیگیر شد تا کف بقعه را یک متر از سطح زمین بلندتر بسازد. این کار صورت گرفت و به‌جای استفاده از سنگ و ساروج، آن را از سنگ و آجر و گچ بنا کردند و در آخر ضریحی نقره‌ای نصب کردند. در سال۱۲۶۹ (ه. ق) بر اثر زلزله، گنبد آرامگاه شکست و فرو ریخت. در همان سال محمدناصر ظهیرالدوله آن را نوسازی کرد.در سال۱۲۸۹ (ه. ق) مسعود میرزا ظل‌السلطان دری نقره‌ای بر ورودی حرم نصب کرد و در سال۱۲۹۲ (ه.ق) شاهزاده ظل‌السلطان، ساعت زنگ‌دار بزرگی بر برج جنوبی بقعه نصب کرد. در سال۱۳۰۶ (ه. ق) آینه‌کاری مفصلی بر دیوارهای داخل حرم انجام گرفت. در سال۱۳۳۶ خورشیدی، آخرین گنبد قدیمی آرامگاه برچیده شد و نخستین گنبد بتن آرمه‌ای توسط انجمن آثار ملی و اداره باستان‌شناسی فارس به همت هنرمند فقید سیداحمد رضازاده ساخته شد.در سال۱۳۸۶ در شورای فرهنگ عمومی استان فارس نامگذاری یک روز به نام بزرگداشت شاهچراغ مطرح شد و متولیان امر تصمیم گرفتند که روز تولد آن حضرت را به‌عنوان مراسم بزرگداشت انتخاب کنند. لذا برای مشخص شدن روز دقیق تولد، مورخان و محققان تحقیقات خود را آغاز کردند اما پس از بررسی‌های به عمل آمده کارشناسان به این نتیجه رسیدند که روز تولد شاهچراغ به‌درستی مشخص نیست و در این خصوص نقل‌های متفاوتی وجود دارد. از این‌رو تصمیم بر این شد که در دهه کرامت یعنی از تولد حضرت معصومه تا تولد امام‌رضا(ع)یک روز به‌عنوان روز بزرگداشت حضرت احمد‌بن‌موسی (شاهچراغ) تعیین شود. شورای‌عالی انقلاب فرهنگی در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۸۸ روز ششم ذیقعده یعنی پنجمین روز از دهه کرامت را به نام روز بزرگداشت احمدبن‌موسی، شاهچراغ جهت ثبت در تقویم مناسبت‌های ملی- اسلامی کشور تصویب کرد.