سه عامل امید آفرین در قرآن

[MR_Jentelman]

اگر ایمان و تلاش هاى انسان در مسیر ایمان، زمینه ساز امید است، باز بودن باب توبه، پذیرفته شدن شفاعت اولیاى خدا، و گستردگى رحمت خدا، یک رشته عواملى است که بذر امید را در مراحل بعد در قلوب انسان مى پاشند، یعنى پس از ایمان و تلاش، باید این عوامل را که قرآن به آنها اشاره مى کند عوامل درجه دوم براى ایجاد رجا و امید در قلوب دانست. اینک بیان آنها: 1. مغفرت گسترده خدا

نخستین عامل آفریننده امید در قلوب افراد با ایمان، پس از تلاش هاى شایسته، همان اعتقاد به رحمت گسترده خداوند است، خدایى که رحمت او بر خشم او مقدم مى باشد.[1]
قرآن در مواردى بر این معنى، تصریح کرده و مى فرماید:
قُلْ یا عِبادىَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللّهِ إِنَّاللّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الغَفُورُ الرَّحِیمُ.[2]
«بگو به آن بندگانم که در ارتکاب گناه زیاده روى کرده اند از رحمت خدا مأیوس نباشند، خداوند همه ى گناهان را مى بخشد او بخشاینده و مهربان است. »
و در آیه دیگر مى فرماید:
...وَإِنَّ رَبَّک لَذُو مَغْفِرَة لِلنّاسِ عَلى ظُلْمِهِمْ....[3]
«پروردگار تو به مردم در حالى که ستمکار و گناهکارند، داراى بخشایندگى است .»

فرشتگان حامل عرش و آنها که دور آن هستند با ستایش خدا، او را تسبیح مى گویند هم خود به خدا ایمان دارند و هم درباره افراد با ایمان طلب آمرزش مى کنند و مى گویند پروردگارا! رحمت و علم بى نهایت تو، همه جا را فرا گرفته است

این گونه آیات به خصوص آیه دوم، مربوط به آن نوع بخشایندگى است که گاهى بدون توبه شامل حال بندگان مى گردد، و اگر مقصود آن نوع از بخشایندگى بود که از طریق توبه عاید انسان مى گردد لفظ "على ظلمهم" درحالى که گنه کارند لزومى نداشت. گذشته از این، لحن آیه نخست، به گونه اى است که نمى توان آن را بر خصوص حالت توبه حمل کرد زیرا لحن آیه از یک رحمت وسیع و مغفرت گسترده حکایت مى کند و مى خواهد در دل بندگان بدور افتاده ، نور امید و بارقه رجا را روشن سازد.
2. استغفار فرشتگان

از عوامل امید آفرین، طلب آمرزش فرشتگان است زیرا حاملان عرش و آنها که پیرامون آن هستند در حق افراد با ایمان طلب آمرزش مى کنند آنجا که مى فرماید:
الَّذِینَ یَحْمِلُونَ الْعَرشَ وَمنْ حَولَهُ یُسَبِّحُونَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَ یُۆْمِنُونَ بِهِ وَ یَسْتَغْفِرُونَ لِلَّذِینَ آمَنُوا رَبَّنَا وََسِعَتْ کلَّ شَىء رَحْمَةً وَعِلماً....[4]
«فرشتگان حامل عرش و آنها که دور آن هستند با ستایش خدا، او را تسبیح مى گویند هم خود به خدا ایمان دارند و هم درباره افراد با ایمان طلب آمرزش مى کنند و مى گویند پروردگارا! رحمت و علم بى نهایت تو، همه جا را فرا گرفته است .»

نخستین عامل آفریننده امید در قلوب افراد با ایمان، پس از تلاش هاى شایسته، همان اعتقاد به رحمت گسترده خدا است، خدایى که رحمت او بر خشم او مقدم مى باشد

3. شفاعت اولیاى الهى

سومین عامل رجا و امید، شفاعت اولیا خداوند است که قرآن از آن درباره رسول گرامى به عنوان «مقام محمود» نام مى برد و مى فرماید:
وَمِنَ اللَّیْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نافِلَةً لَک عَسى أَنْ یَبْعَثَک رَبُّک مَقاماً مَحْمُوداً.[5]
«بخشى از شب را با انجام نمازهاى نافله، بیدار و متهجد باش، شاید خدایت تو را به مقام بس پسندیده برگزیند .»
در آیه دیگر یادآور مى شود که شفاعت خدا پیامبر را تا آن حد مى پذیرد که او را راضى سازد آنجا که مى فرماید:
وَلَسَوفَ یُعْطِیک رَبُّک فَتَرْضى.[6]
«خداى تو آن اندازه به تو مى دهد و در سایه شفاعت تو گنهکاران امت را مى بخشد که تو راضى شوى .»
آیا آیه نخست که درباره لطف گسترده خدا سخن مى گوید بیشتر امید آفرین است، یا آیه اخیر که مربوط به شفاعت پیامبر است ؟
احادیث خاندان رسالت حاکى است که آیه مربوط به شفاعت بیش از آیه نخست، رجا آفرین مى باشد. هر چند که دیگران خلاف آن را برگزیده اند ، ولى از امیرمۆمنان حدیثى نیز نقل شده است که قول نخست را تأیید مى کند.[7]
در پایان یادآور مى‌شویم که با بودن یک چنین وسایل رحمت و عوامل امیدآفرین نباید خود را فریب داد و به امید این عوامل از انجام وظایف خوددارى کرد. همان طور که امیرمۆمنان علیه السلام مى‌فرماید: عارف به مقامات خدایى، کسى است که مردم را از رحمت خدا مأیوس نسازد و آنان را از بازتاب گناهان مطمئن ننماید.[8]

پی نوشت ها :
[1] . یا من سبقت رحمته غضبه.
[2] . زمر/53.
[3] . رعد/6.
[4] . غافر/7.
[5] . اسراء/79.
[6] . ضحى/5.
[7] . به مجمع البیان، ج4، ص 503، ط صیدا. وبه احیاء العلوم، ج4، ص 167 مراجعه بفرمائید.
[8] . انما العالم الذى لایقنط الناس من رحمة اللّه و لایۆمنهم من مکر اللّه کافى، ج1، ص 36.




منبع : منشور جاوید، ج3، ص 200ـ 203.