راهكارهاي تازه براي پاكسازي لكه هاي نفتي دريا

[*WIZARD*]

مترجم: عبدالله مصطفايي

اگر از عامه مردم بپرسند كه جداسازي مواد نفتي و روغني از آب چگونه انجام مي شود احتمالاپاسخ خواهيد شنيد كه اين كار ساده اي است چون مواد نفتي و آب داراي وزن مخصوص متفاوتي هستند و بر اين اساس مي توان آنها را جدا كرد. با اين همه پس چرا پاكسازي لكه هاي نفتي در درياها كار ساده اي نيست؟ شايد اين موضوع را بتوان به وجود نمك و املاح در آب هاي درياها ربط داد كه به دليل وجود موج و حركت آب باعث گسترش اين لكه ها و سخت شدن عمليات پاكسازي مي شود. حال هرچه ميزان مواد نفتي نشت كرده به دريا زيادتر باشد، بر پيچيدگي مشكل افزوده مي شود. البته همواره براي پاكسازي لكه هاي نفتي از راه حل هاي فيزيكي، شيميايي و بيولوژيك نيز صحبت به ميان مي آيد كه ميزان كارآيي هريك را مي توان آزمود. از وقوع نشت نفت در خليج مكزيك به عنوان يك فاجعه زيست محيطي عظيم ياد شده است كه هفته ها در صدر اخبار قرار داشت. بعدها پس از پايان بحران نيز كشورهاي درگير دريافتند كه عمليات پاكسازي ساده نخواهد بود و با فناوري هاي كنوني فقط چند درصد از نفت واردشده به دريا را مي توان جداسازي و بازيابي كرد. آنها براين اساس سعي كردند ناتواني خود در اين زمينه را به چراغي براي آينده تبديل كنند و براي اين كار مسابقه اي برپا داشتند تا فناوري موجود در اين ارتباط را ارتقا دهند. در اين مسابقه قرار بود كه به تيم برتر مبلغ يك ميليون دلار، به تيم دوم مبلغ 300هزاردلار و به تيم سوم نيز صدهزاردلار جايزه پرداخت شود تا با اين كار ذهن ها مجددا به كار افتد و مسير جديدي براي ابداعات خلاقانه ايجاد شود. كشور ما نيز با داشتن منابع عظيم نفت و گاز در جنوب و شمال و نيز ترانزيت مواد نفتي در اين درياها همواره با مشكل پاكسازي مواد نفتي مواجه بوده است و از هم اكنون بايد خود را براي رخداد حوادث بزرگي از اين دست آماده كند تا بعدا افسوس زمان هاي ازدست رفته را نخوريم.

اخيرا بنياد جايزه X Prize) X) پس از حدود يك سال بررسي، برنده مسابقه 4/1ميليون دلاري در زمينه بهبود سيستم هاي جمع آوري مواد نفتي هنگام تشكيل لكه هاي نفتي را اعلام كرد. تيم برنده توانسته است حداقل معيار تعيين شده براي اين مسابقه را دوبرابر كند و باتوجه به افزايش راندمان كار، اين تيم توانست سه برابر سيستم هاي قبلي نفت جمع كند.همان گونه كه از رسانه ها مطلع شده ايد، سال گذشته فاجعه زيست محيطي نشت نفت از يك سكوي نفتي در خليج مكزيك روي داد اما كارشناسان هنگام بهره گيري از روش هاي مرسوم جمع آوري نفت دريافتند كه بدبختانه اين روش ها بسيار ناكارآمد هستند. تخمين هاي دولت آمريكا گوياي آن است كه با بسيج همگاني كشتي هاي مربوطه نيز فقط مي توان سه تا چهار درصد از 650ميليون ليتر مواد نفتي منتشرشده در آب هاي اين خليج را جمع آوري كرد.بر اين اساس بنياد جايزه X كه مركز آن در ايالت كاليفرنيا قرار دارد، باتوجه به نارسايي هاي موجود در اين زمينه، چالشي را در اكتبر 2010 مطرح كرد. البته اين بنياد قبلانيز جوايزي را براي تشويق جامعه در زمينه سفرهاي تجاري فضايي و ديگر موارد ايجاد كرده بود. در همين ارتباط «وندي اشميت» كه رياست بنياد خيريه زيست محيطي اشميت در كاليفرنيا را برعهده دارد، شخصا اين جايزه نفتي را تقبل كرد. در اين مسابقه مجموعا 37 گروه با ارسال پيشنهادهاي خود شركت كردند كه پس از انجام داوري، 10 گروه به مرحله دوم مسابقه راه يافتند. در اين داوري ميزان نفت جمع آوري شده به همراه توانايي به كارگيري سريع آن هنگام نشت نفت از سكوهاي فراساحل مدنظر بوده است.

انجام آ زمايش ها
در مرحله دوم به هر تيم شش هفته وقت داده شد تا سيستم خود را كامل كرده و به مركز ملي (OHMSETT) در شهر لئوناردو در ايالت نيوجرسي تحويل دهند تا طي ماه هاي جولاي تا آگوست سال 2011 آزمايش شود. اين مركز داراي امكانات واكنش سريع به لكه هاي نفتي و آزمون هاي مرتبط با انرژي هاي تجديد پذير است. به علاوه اينجا يك مركز دولتي است كه داراي بزرگ ترين مخازن براي توليد موج آب شور در آمريكاي شمالي و آمريكاست كه مهم ترين بخش براي آزمايش تجهيزات مقابله با لكه هاي نفتي به شمار مي رود. هدف از تمامي طراحي هاي ارايه شده، بهبود روش هاي معمولي براي جمع آوري مواد نفتي بوده است. روشي كه معمولابراي اين كار استفاده مي شود عبارت است از استوانه ها يا صفحه هايي كه از مواد جاذب روغن ساخته شده و با چرخيدن درون آب، روغن را از آن جدا مي كند تا در ادامه، صفحات پارويي اين روغن را از اين صفحه ها جدا كند و به مخازن جمع آوري روغن انتقال دهد. با اين وجود سطح مقطع استوانه ها يا صفحه ها شديدا ميزان روغن جمع آوري شده را محدود مي كنند. نام شركت برنده اين مسابقه Elastec است كه مقر آن در ايالت ايلينويز است و در زمينه ساخت تجهيزات پاكسازي لكه هاي نفتي فعاليت مي كند. آنها براي فايق آمدن بر اين مشكل، از الگوهاي شياري روي ديواره هاي اين صفحه ها استفاده كردند تا سطح مقطع آن را افزايش دهند. اين شركت براي مسابقه يك سيستم بزرگ جمع آوري روغن با چهار رديف كه در هر رديف 16 صفحه وجود داشت، ساخت. آنها معتقد بودند كه اين طراحي را مي توان با كارآيي بالادر شرايط مختلف آب وهوايي به كار گرفت. آقاي «كريستين» معاون امور جوايز بنياد جايزه X است. او مي گويد: «آنها فناوري موجود در اين زمينه را به طور اساسي جابه جا كرده و بهبود دادند.»اين دستگاه در مركز OHMSETT براي مقايسه نتايج، به كار گرفته شد. در اين آزمايش بايد هر يك از تيم ها بيش از 9400 ليتر روغن را در هر دقيقه جمع مي كردند كه راندمان آن نيز نبايد كمتر از 70درصد مي بود. سيستم ساخته شده توسط Elastec توانست در هر دقيقه حدود 18هزارليتر روغن را با راندمان 5/89 درصد بازيابي كند كه اين به معناي سه برابر شدن ركوردهاي قبلي طي آزمايش هاي كنترل شده بود. تيم اين شركت توانست به عنوان گروه پيدوز، جايزه يك ميليون دلاري را كسب كند. آقاي «ويلسون» رييس هيات مديره شركت Elastec است. او درباره اين مسابقه مي گويد: «ما از شركت در اين رقابت بسيار هيجان زده ايم و برنده شدن در آن، اين خوشحالي را صدچندان كرد. ما مي خواهيم در رشد و حركت اين صنعت نقش داشته و مطمئن باشيم كه بهترين تجهيزات را براي اين كار خود در اختيار داريم.» اين شركت در نظر دارد طي 60 روز يك نمونه تجاري از دستگاه فوق را براي آب هاي ساحلي آماده كند و طي يك سال نمونه اي را براي سكوهاي نفتي فراساحلي بسازد. جالب آن است كه جايزه مقام دوم به مبلغ 300هزاردلار به صنايع ماهيگيري نروژ (NOFI) رسيد كه تامين كننده تجهيزات پاك كننده لكه هاي نفتي است و مركز آن در شهر Tromso قرار دارد. اين تيم سيستم جديدي را به نام Current Buster عرضه كرد كه از بازوهاي نيمه سخت براي حصاركشي اطراف مواد روغني استفاده مي كند تا در ادامه به كمك كفگيرهاي كوچكي مواد نفتي و روغني از آب جدا شوند. اين سيستم را به خوبي مي توان در سيستم هاي در حال حرکت به كار گرفت و سريع تر از سيستم هاي حصاركشي موجود يدك كشي مي شود. موسسه NOFI توانست به ركورد 10300 ليتر مواد نفتي با راندمان 83درصد دست يابد. البته طراحان اين مسابقه يك جايزه صدهزار دلاري نيز براي مقام سوم در نظر گرفته بودند كه هيچ گروهي نتوانست معيار مورد نظر را كسب كند. آقاي ليواين يكي از مشاوران علمي سازمان هاي مرتبط با اين مسابقه است. او مي گويد: «من حدس مي زنم كه اين مسابقه باعث بهبود فناوري شده باشد و احتمالاباعث جهت دهي به تفكرات بعدي در اين زمينه خواهد شد كه اين موضوع قابل توجهي است. من مي خواهم بگويم كه شايد آنها راه حل نهايي را نيافتند ولي در اين زمينه چند گام به پيش رفتند.»

منبع: www.magiran.com