ریتالین یك قدم تا جنون

[پیمان هادی فرکوش]

شب‌های امتحان كه می‌شود شاید یكی از مهم‌ترین دغدغه‌های دانش‌آموزان و دانشجویان خواندن درس‌های عقب‌مانده و كاهش استرس امتحان به علت نخواندن حجم زیادی از مطالب باقیمانده درس باشد.

افراد بسیاری هستند كه بهترین راه‌حل و شاید تنها راه‌حل را بیدار ماندن در شب‌های امتحان می‌یابند، چون خواندن دروس در سال تحصیلی را رها كرده‌اند و به امید شب امتحان به كارهای دیگر ‌پرداخته‌اند.
متاسفانه یكی از راه‌هایی كه این افراد برای بیدار ماندن در شب‌های امتحان استفاده می‌كنند استفاده از قرص‌های روانگردانی مانند آمفتامین‌ها و به خصوص ریتالین است كه به گفته متخصصان عوارض زیادی برای فرد ایجاد می‌كند كه اولین عارضه آن از دست دادن تمركز در سر جلسه امتحان در فردای آن شب است.

ریتالین چیست؟
متیل فنیدات در سال ۱۹۵۴ در ابتدا به نام «نوآرتیس» به بازار دارویی دنیا معرفی شد و بعد از آن از سال ۱۹۶۰ به ریتالین تغییر نام داد.
كاربرد اصلی این دارو مربوط به درمان كودكان بیش‌فعال است. این كودكان دچار مشكل عدم تمركز حواس هستند و نمی‌توانند بیش از چند ثانیه به یك موضوع فكر كنند و تجویز ریتالین از سوی پزشك باعث می‌شود این كودكان تا ۷۵ درصد قدرت فكر كردن مداوم را به دست آ‌ورند و در حد كودكان عادی باشند و البته این كودكان در سنین نوجوانی و حتی بزرگسالی نیز نباید مصرف این قرص‌ها را ترك كنند.
كاربرد دیگر این دارو برای افراد سالمندی است كه به علت سن بالا قسمت عمده‌ای از شبانه‌روز را در خواب به سر می‌برند و با مصرف این دارو هوشیاری خود را در طول روز به دست می‌آورند.
تا زمانی كه این دارو با تجویز پزشك و به‌عنوان دارو مصرف شود، مشكلی پیش‌نمی‌آید. مشكل از آنجا آغاز می‌شود كه عده‌ای از دانشجویان و دانش‌آموزان برای بیدار ماندن در شب امتحان یا میهمانی شبانه از آن به جای چای و قهوه استفاده می‌كنند تا بیشتر بیدار بمانند و البته باید منتظر عوارضی مانند عوارض تزریق كوكائین باشند.
مصرف مداوم این دارو باعث اعتیاد به آن می‌شود و افراد مصرف‌كننده دیگر نمی‌توانند بدون مصرف آن درس بخوانند و تمركز داشته باشند. از طرف دیگر باید به‌طور مداوم دوز مصرف خود را بالا ببرند. شایع‌ترین عوارض مصرف خودسرانه ریتالین عبارتند از؛ عصبی شدن و بی‌خوابی، حالت تهوع و استفراغ، احساس سرگیجه و سردرد، افزایش ضربان قلب و فشارخون، بیماری پوستی، دردهای شكمی و مشكلات گوارشی، اعتیاد و وابستگی، بروز حالت‌های روان‌پریشی و حتی در مواردی اقدام به خودكشی.
مصرف زیاد این دارو همچنین باعث سرخوشی، هذیان، كوما، از دست دادن اشتها، لرزش و پرش عضلات، مشكلات كبدی، خشكی دهان، تب، تشنج و سردرد، تكرار حركات و اعمال بی‌هدف، ایجاد توهم، سوءظن و احساس حركت و جنبش حشرات زیر پوست می‌شود.

ریتالین و ریسپریدون بدون تجویز پزشك توصیه نمی‌شود
مصطفی تبریزی، روانشناس و عضو هیات‌علمی دانشگاه علامه طباطبایی می‌گوید: مصرف ریتالین و ریسپریدون و هر نوع دارویی بدون تجویز پزشك توصیه نمی‌شود و دانش‌آموزان و دانشجویان باید توجه داشته باشند كه ضرر استفاده از آنها بیش از منفعت آنها است.
وی افزود: علت استفاده این گروه از داروها این است كه در كوتاه‌مدت این داروها تمركز را بیشتر می‌كنند و توفیق بیشتری در حفظ كردن به فرد می‌دهد اما در طولانی‌‌مدت به آن گرایش پیدا می‌كنند غافل از اینكه عوارض كوتاه‌مدت و بلندمدتی در انتظار آنها است.

ریتالین موجب از دست‌ دادن تمركز هنگام امتحان می‌شود
ایرج خسرونیا، رئیس جامعه متخصصان داخلی می‌گوید: مصرف ریتالین در شب امتحان موجب ازدست‌دادن تمركز و خواب‌آلودگی هنگام امتحان می‌شود و مطمئنا این افراد امتحان خوبی نخواهند داد.
وی می‌افزاید: ریتالین موجب می‌شود فعالیت مغز بیشتر شود و حالت خواب‌آلودگی كمتر شود اما پس از آنكه اثر این دارو از بین رفت حالت گیجی، بی‌حواسی و اختلال تفكر در فرد ایجاد می‌شود و بیشتر افرادی كه در شب امتحان از این ماده استفاده می‌كنند هنگام امتحان تمركز لازم را نخواهند داشت.
خسرونیا همچنین اضافه می‌كند: ریتالین باعث بی‌خوابی طبیعی نمی‌شود. این ماده مانند دارو اثر می‌كند و پس از اینكه اثر آن از بین رفت عوارض آن آغاز می‌شود. اگر از این دارو به مقدار زیادی استفاده شود مانند افرادی كه به شیشه و مواد دیگری معتاد هستند موجب تحریك اعصاب، استرس، عصبانی‌شدن، اضطراب و گاهی اوقات اختلال دستگاه گوارش و مغز و اعصاب می‌شود.

مصرف ریتالین باعث پرخاشگری غیرقابل كنترل می‌شود
غلامعلی شهیدی، متخصص مغز و اعصاب و عضو هیات علمی دانشگاه علوم ایران نیز می‌گوید: اختلال روانی و پرخاشگری غیرقابل كنترل ازجمله عوارض مصرف ریتالین در شب امتحان است. مصرف كوتاه‌مدت ریتالین و آمفتامین‌ها در شب‌های امتحان نه‌تنها كارآیی طبیعی فرد را در روز امتحان به‌هم‌می‌ریزد، بلكه عوارض جدی را به همراه دارد. وی می‌افزاید: مصرف این مواد در شب‌های امتحان توصیه نمی‌شود، چراكه خواب دانشجو را به هم می‌ریزد و این نخوابیدن استراحت مغز را مختل می‌كند. از طرف دیگر این مواد اعتیاد‌آور است.
این متخصص مغز و اعصاب تصریح می‌كند: مصرف این مواد در كوتاه‌مدت و درازمدت عوارضی را به دنبال دارد. اختلالات روانی، خلقی و رفتاری و تكانه‌ای، اختلال در تكانه‌ها، انجام رفتارهای بی‌پروا و بی‌مهابا مانند رانندگی‌های شبانه برخی جوانان در اتوبان‌ها، بی‌توجهی به اطرافیان، سرخوشی، عدم تمركز، پرش افكار، بی‌خوابی‌ای كه منجر به خستگی و خماری می‌شود، افسردگی پس از اتمام دوره مصرف، افكار پارانوئید و سوءظن نسبت به دوستان، اطرافیان و خانواده و پرخاشگری فیزیكی از مهم‌ترین عوارض مصرف این مواد است.

ریتالین داروی بچه‌های بیش‌فعال است نه برای شب‌های امتحان
حمید صادقیان، معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشكی ایران می‌گوید: متاسفانه برخی برای بیدار ماندن در شب‌های امتحان از ریتالین استفاده می‌كنند، اما باید توجه داشت ریتالین داروی بچه‌های بیش‌فعال است نه برای استفاده در شب‌های امتحان.
وی می‌افزاید: ریتالین دارویی است كه برای تنظیم فعالیت‌های مغزی بیشتر برای بچه‌های بیش فعال استفاده می‌شود اما به خاطر برخی خواص آن متاسفانه مصرف سوء هم دارد و می‌تواند مورد سوءاستفاده قرار گیرد. این دارو ابتدا تحت كنترل بود و فقط توسط دانشگاه توزیع می‌شد ولی به علت عدم‌دسترسی آسان مردم، داروهای منتخبی را از جمله ریتالین در داروخانه‌های مشخص در نقاط مختلف شهر مجوز توزیع دادیم و البته با توجه به ضوابط تدوین‌شده این داروها توزیع می‌شود.
صادقیان ادامه می‌دهد: اگر ریتالین به غیر از تجویز توسط پزشكان متخصص، تجویز و مصرف شود مورد تایید دانشگاه نیست. همچنین از طرف دیگر متاسفانه برخی داروخانه‌ها از مجاری غیرقانونی دارو را تهیه كرده و آن را با قیمت بسیار زیاد توزیع می‌كنند كه این خلاف قانون است و باید برخورد قانونی صورت گیرد. وی اضافه می‌كند: به علت اینكه بحث تقلب و قاچاق و فروش تاییدنشده ریتالین هم مطرح است بنابراین فروش آزاد آن ممنوع شده است.

ریتالین قدرت مغز را به شدت كاهش می‌دهد
محمدرضا شانه‌ساز، مدیركل نظارت بر دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت نیز در این‌باره می‌گوید: فروش بدون نسخه ریتالین در داروخانه‌ها اساسا ممنوع است اما متاسفانه برخی داروخانه‌ها كه تعداد آنها هم محدود است، این دارو را بدون نسخه هم می‌فروشند كه خلاف مقررات است و اگر گزارش آن به وزارت بهداشت برسد، حتما از طریق مراجع قانونی با متخلف برخورد می‌شود.
وی می‌افزاید: البته برای جلوگیری از این مساله ماموران وزارت بهداشت به صورت نامحسوس از داروخانه‌ها خرید می‌كنند و اگر با موردی مواجه شوند، برخورد قانونی صورت می‌گیرد اما چون معمولا افراد متقاضی این داروها و داروخانه‌ها هیچ‌كدام شاكی این مساله نمی‌شوند، شكایتی از این نظر تاكنون به وزارت بهداشت نرسیده است.
شانه‌ساز اضافه می‌كند: انتظار ما این است كه والدین دانش‌آموزان و دانشجویان این دارو را بشناسند و در صورت مشاهده مصرف آن توسط فرزندان‌شان شكایت كنند.
وی می‌گوید: ریتالین و داروهای مشابه آن مانند داروهای دوپینگ عمل می‌كنند و در مدت كوتاهی مغز را برای تمركز و فعالیت بیشتر تحریك می‌كنند اما فرد بعد از چند بار مصرف این دارو حالت زندگی نرمال و طبیعی خود را از دست می‌دهد، قدرت فعالیت مغزی وی به شدت كاهش می‌یابد و حتی توانایی‌های ذهنی او از آدم‌های معمولی نیز كمتر می‌شود و البته اعتیاد به این ماده روانگردان نیز ازجمله عوارض مصرف خودسرانه این دارو است.

تبلیغات كاذبی درباره ماده مخدر ریتالین در حال انجام است
طاها طاهری، جانشین دبیركل ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز درباره ریتالین هشدار می‌دهد: تبلیغات كاذبی درباره ماده مخدر صنعتی ریتالین در حال انجام است. متاسفانه مصرف این ماده براساس یك باور غلط در شب امتحان بین دانشجویان شیوع یافته است و افرادی كه آن را مصرف كرده‌اند تاثیر تبلیغ‌شده آن را رد كرده‌اند. وی می‌افزاید: وزارت بهداشت به همراه ستاد مبارزه با مواد مخدر در آخرین گردهمایی درخصوص پیش‌سازها به این نتیجه رسیدند كه باید ساماندهی مناسبی درخصوص داروهای مخدر انجام شود و براساس نیازهای واقعی كشور و نسخه‌های پزشك این داروها توزیع شود. طاهری خاطرنشان می‌كند: ریتالین یك ماده مخدر بر پایه دارو است و دانش‌آموزانی كه شب امتحان از این دارو استفاده می‌‌كنند به آن وابسته شده و در آینده به مواد مخدر صنعتی نیز وابسته می‌شوند و در نهایت سر از جنون در می‌آورند.

منبع :«فرهیختگان»