برنامه شوروی برای فتح ماه

[Joseph Goebbels]

لونا-15 تا لونا -24 :
" لونا-15 " ، اگرچه یک ماموریت کاملا شکست خورده بود ، اما از چندین نظر یکی از نقاط مهم تاریخ عصر فضا به شمار می رود . روس ها که دیگر برایشان مسجل شده بود در پیاده کردن انسان بر روی ماه قافیه را به امریکایی ها باخته اند ، در اخرین دقایق ، تصمیم گرفتند تا لااقل رکورد " اوردن مقداری از خاک ماه به زمین " را نیز در امارهای خود ثبت کنند ؛ تا مرهمی باشد بر درد شکست از امریکایی ها .



لونا -15 ، تنها 3 روز قبل از پرواز تاریخی 3 فضانورد امریکایی به سمت ماه ( اپولو-11 ) به فضا پرتاب شد . برای اولین بار در تاریخ فضا ، روس ها و امریکایی ها برای جلوگیری از برخورد احتمالی دو فضاپیما ، برنامه پروازی و ماموریت خود را با هم هماهنگ کردند .



لونا-15 با موفقیت در مدار ماه وارد شد . وقتی که قسمت ماه نشین لونا-15 ، در ساعت 15:47 بیست و یکم جولای 1969 ، با روشن کردن راکت های خود اماده فرود بر روی سطح ماه میشد ، چند ساعتی از قدم زدن " نیل ارمسترانگ " و " جیمز الدرین " بر سطح ماه و مخابره تصاویر ان به زمین می گذشت . این شکست روسی با بروز اشکال و سقوط لونا-15 بر روی سطح ماه ( از فاصله 3 کیلومتری ) کامل شد . امریکا و جهان غرب بخش عمده ای از عقب ماندگی فناوری و به دست اوردن دوباره روحیه و غرور خود را جشن گرفتند . هیئت حاکمه شوروی سعس کرد موضوع را چندان مهم جلوه ندهد .



لونا-16 پس از 4 بار پرتاب ناموفق در 12 سپتامبر 1970 به فضا پرتاب شد . قسمت رباتیک ماه نشین این فضاپیما ، اولین سامانه رباتیکی بود که مقداری از خاک ماه را با خود به زمین اورد . لونا-16 ماموریت خود را با موفقیت به انجام رساند . وزن این فضاپیما هنگامی که در مدار قرار گرفت ، 5600 کیلوگرم بود . وزن قسمت ماه نشین نیز که بر روی ماه فرود امد ، 1880 کیلوگرم بود . البته این فضاپیما ماموریت های دیگری نیز مانند عکسبرداری ، ارسال اطلاعات محیطی و ... داشت . یونا-16 اولین ماه نشینی بود که در سمت تاریک ماه فرود می امد . ماموریت لونا-16 بر روی سطح ماه 26 ساعت و 25 دقیقه به طول انجامید . در این مدت مته خودکار ان 35 سانتی متر سطح ماه را سوراخ و 105 گرم از خاک سطح ماه را نمونه برداری کرد . سپس بخشی از این ماه نشین 1880 کیلوگرمی از ان جدا شد و بر روی سطح ماه ماند و بخشی دیگر به طرف زمین به پرواز درامد . در 24 سپتامبر 1970 ، این کاوشگر با موفقیت به زمین بازگشت و محموله خود را در صحراهای قزاقستان تحویل داد .



لونا-16 یکی از موفقیت های تاریخی شوروی به حساب می اید ؛ اما موفقیتی که قبلا رقبای انها نمونه بسیار شیرین ترش را چشیده بودند . این پیروزی روس ها ، مزه پیروزی های قبلی را نداشت.



لونا-17 اولین ماموریت فضایی شوروی بود که طی ان یک وسیله ماه نورد خودرو-مانند خودکار را بر روی ماه با موفقیت فرود می امد . این ماه نورد " لونو خود -1 " نام داشت . لونو خود بخشی از برنامه فرستادن انسان به ماه شوروی بود که از اوایل دهه 60 برنامه ریزی شده بود . با فرود لونا-17 بر روی سطح ماه ، لونو خود-1 از ان پیاده شد و طی 322 روز انجام ماموریت ، حدود 10540 متر بر روی سطح ماه راه رفت و به نمونه برداری و ارسال اطلاعات پرداخت . این ماه نورد در این مدت 20000 تصویر تلویزیونی به زمین مخابره کرد . لونو خود که در تاریخ 10 نوامبر 1970 طی برنامه لونا-17 به فضا پرتاب شده بود ، به لحاظ زمانی حدود 3 براب بیش از حد انتظار به عملیات بر روی سطح ماه پرداخت .



حدود یکسال بعد ، در دوم سپتامبر 1971 ، لونا-18 با ماموریتی بسیار شبیه به لونا-16 به فضا پرتاب شد که پس از فرود بر روی سطح ماه ، ارتباط ان با زمین قطع شد و ماموریت شکست خورد.



26 روز بعد از پرتاب لونا-18 در 28 سپتامبر 1971 ، لونا-19 با هدف تحقیق و بررسی پیرامون میدان گرانش ماه ، تهیه تصاویر دقیق از سطح ماه ، مطالعه بر روی ذرات باردار و اشعه های کیهانی روانه مدار ماه شد . لونا-19 پس از 388 روز به عملیات خود در مدار پایان داد .



در 14 فوریه 1972 ، لونا-20 برای تکمیل ماموریت لونا-18 به فضا پرتاب شد . لونا-20 موفق بود و توانست محموله کوچک خود را در 25 فوریه در جزیره ای در رودخانه کارکینگیر قزاقستان تحویل دهد . این نمونه نیز مانند محموله لونا-16 برای تجزیه و ازمایش بین دانشمندان شوروی و فرانسه تقسیم شد .



لونا-21 که در 8 ژانویه 1973 به فضا پرتاب شد ، ماموریت داشت که لونو خود-2 را بر روی سطح ماه فرود اورد . لونو خود-2 ( خودروی ماه نورد 840 کیلوگرمی ) هشت چرخ داشت و توانست طی چند ساعت اول ماموریت خود ، به اندازه کل طول عمر لونوخود-1 ، بر روی ماه راه برود ؛ اما در 9 ماه می به داخل یک فرورفتگی غلطید و دیگر نتوانست از ان خارج شود . غبار روی سلول های خورشیدی اش را گرفت و ماموریتش ناتمام ماند . تلاش ها برای نجات لونوخود-2 ناکام ماند . هیئت حاکمه شوروی اعلام کرد که ماموریت با بدست اوردن تمام خواسته ها به پایان رسیده است . این ماه نورد در مدت ماموریت خود حدود 80000 تصویر تلویزیونی ، 86 تصویر با کیفیت و صدها داده از خواص مکانیکی و شیمیایی مواد موجود بر روی سطح ماه را مخابره کرد . شوروی بعدها اعلام کرد که از راه یک دانشمند امریکایی عکس هایی از محل فرود لونوخود-2 را که توسط فضاپیمای اپولو -17 در هنگام فرود گرفته شده اند ، به دست اورده است . این عکس ها برای ماموریت های مشابه اینده شوروی بسیار مفید بودند .
شوروی در 29 می 1974 ، اخرین فضاپیمای مدارگرد ماه خود را تحت نام لونا-22 به فضا فرستاد . این مدارگرد دومین نمونه از نسل جدید ماه گرد شوروی لونا-19 بود که در طی 521 روز ماموریت خود اطلاعات بسیار جالب و مهمی را از جنبه های مختلف ماه مخابره کرد . این فضاپیمای بسیار موفق ، هرگز دچار اشکال نشد و عمر ان با اتمام پیشران موتورهای کنترلی ، به پایان رسید .



در 28 اکتبر 1975 ، شوروی لونا-23 را برای اوردن مقدار دیگری از خاک ماه به فضا فرستاد ، اما در هنگام فرود قسمت بازگشتی دچار اسیب شد و ماموریت شکست خورد . اگر این ماموریت به سرانجام می رسید ، احتمالا روس ها برنامه لونا را در همین جا خاتمه می دادند .



لونا-24 در 9 اگوست 1976 ، برای انجام ماموریت ناکام لونا-23 به سمت ماه پرتاب شد . این فضاپیما در 22 اگوست محموله 170 گرمی خود را در سیبری فرود اورد . فضاپیما در هنگام 4800 کیلوگرم وزن داشت . اینبار مته ان حدود 2 متر حفاری کرده بود . شوروی مقدار اندکی از خاک اورده شده توسط این ماه ماشین را در دسامبر 1976 به ناسا هدیه کرد .



لونا-24 ، پایان برنامه های ماه شناسی و ماه نوردی شوروی و جهان بود . برنامه لونا اگرچه نتوانست انسانی را بر روی ماه فرود اورد اما رکوردهای تاریخی زیادی را به ثبت رساند . در چند سال اخیر و پس از ده ها سال توقف مطالعات فضایی در مورد ماه ، دوباره بحث کاوش های فضایی بر روی ماه در دستور کار صنعت فضایی جهان قرار گرفت .


گرداوری : لیلا میرزایی .
منبع : ماهنامه صنایع هوافضا / ش 76