دین مادها

[Majid_GC]

از زرتشتی بودن مـادها آگاهی در دست نیست. ولی از نشانه ها چنین پیداست که آنها میتوانسته اند زرتشتی بوده باشند. آرامگاه مادی « قیـزقـاپان » در درۀ شهر زور، نزدیک سلیمانیۀ عراق امروزی و مقبرۀ « دکـان داوود » در سه کیلومتری جنوب شرقی سرپل ذهاب، نشان از پرستاری از آتش در زمان مادها را دارند. در قیزقاپان، در بخش بالای سردر گور، نگاره ای از آیین نیایش در برابر آتش قرار دارد. گزیدن مجلس نیایش در برابر آتش، برای کسی که آرامگاه از آن اوست، تعیین کننده است. باور به نقش آتش پس از مرگ به این گزینش کمک کرده است. مقام دینی ای که در سمت چپ ایستاده است، لباس ویژۀ مغـان را بر تن دارد. این مغ در سمت راست شاه ایستاده و هردو پَنام بر سر و بر چهره و جلو دهان دارند تا نفسشان به آتش مقدس نخورد. گور دکان داوود هم بنایی همانند دارد. احتمالاً قیزقاپان گور کیخسرو « هُوخشـثرَه » و دکان داوود گور « آژی دهاگ »، شاهان مادی است. ظاهراً مـادها نخستین ایرانیانی اند، که به عنصرهای تشکیل دهندۀ آناهیتا امکان رشد داده اند و به برداشت ایرانیان از ایزد آب ها هویتی رسمی بخشیده اند. در میان اشیاء مفرغی لرستان از ۸۰۰ تا ۷۰۰ پیش از میلاد، نشانه هایی از آناهیتا به چشم میخورد. این اشیاء بیشتر در هرسین، خرم آباد و الشتر بدست آمده اند. شباهت الشتر به عشتار ( اشتار / اشتر ) جالب توجه است. در اینجا به فراوانی به ایزدبانویی منقوش، در دستۀ سنجاق ها و آیینه های مفرغی برمیخوریم، که گاهی در حالی که پستان های خود را در دست گرفته است در حال زایمان است. گیرشمن، با احتیاط این نگاره های مادینه را با آناهیتا در پیوند می داند و کناره های برخی از بشقاب های آیینی را که با شکل ماهی و درخت انار، دو مظهر ایزد آب و فراوانی، تزیین شده اند و همچنین ظرفی مفرغی از آن موزۀ لوور پاریس را، که به گمان دارای تصویر اهورامـزدا است، مؤید فرضیۀ خود می داند.

برچیده از تاریخ آریائیان، مادها و هخامنشیان، نوشتۀ دکتر پرویز رجبی