هویت و مذهب در ایران

[اسماعیل س]

هویت و مذهب در ایران از آغاز تا انقلاب 1357.ش
هویت ایرانی با ورود آریایی ها که مهاجرت آنها از شرق از حدود سه هزارسال قبل از میلاد تا تشکیل اولین حکومت ها (مادها و هخامنشیان) و غلبه بر بومیان ایرانی صورت گرفت، از همان ابتدا این هویت آمیخته با عقایدی بود که این مهاجران با خود آورده و با ظهور زرتشت و رسمی شدن این دین در دوره ساسانیان (651_224.م) ایرانیان با دین سرو کار داشته و همیشه دین دستاویز ومشروعیتی برای سلاطین و فرمانروایان بود و بعد از ورود اسلام شکست های ساسانیان از اعراب (قادسیه 16.ق ، نهاوند 21.ق و...) ایرانیان به مرور و به تدریج مسلمان شدند و در دوره عباسیان(656_132.ق)حکومت هایی زیر نظر بغداد مرکز خلافت عباسی تشکیل دادند که نیاز به مشروعیت خلفا داشتند؛البته آن دسته از ایرانیان (شعوبیه) که مخالف سلطه اعراب بودند به دنبال حقانیت دین اسلام و مبارزه با سیطره اعراب بر ایران بودند وتنها راهی که ناچار بودند برگزینند تشیع بود که از نظر آنان هم بر حق بود وهم مخالف سیاست مذهبی خلفا بود.
به همین دلیل ایران بعد از اسلام حرکت ها وجنبش هایی مانند حکومت های محلی و نیمه مستقل مانند طاهریان، صفاریان ، سامانیان(حافظان فرهنگ ایرانی) آل بویه(حامیان فرهنگ ایرانی) و تلاش های خواجه نظام الملک (از طراحان نظریه ایران شهری) در دوره سلجوقی صورت گرفت تا اینکه مغولان که تهاجم آنها به قلمرو اسلامی در شرق از سال 616 .ق شروع شده بود تا سال 654.ق تمام ایران و سرانجام در سال 656.قبغداد رافتح و به عمر خلفا خاتمه دادند و ایران را از زیر یوغ اعراب رهانیدند در دوره حکومت ایلخانان با تلاش های خاندان جوینی قلمرو ایران تقریبا" به زمان قبل از اسلام رسید البته دراین زمان در ایران تشیع رشد خود را شروع کرد بعد از دوران فترت(از سقوط ایلخانان تا ظهور صفویه) بالاخره در قرن دهم هجری قمری جنبش صفویه با در آمیختن هویت ملی و مذهب تشیع ( از دوره پیامبر(ص) شروع شده بود) ایران اسلامی را ایران شیعی نمودند در دوره افشار و به خاطر تسامح دینی و مذهبی نادرشاه مذهب تشیع تا حدودی کمرنگ شد ولی زندیه دوباره با حمایت از صفویه آن را برجسته کردند تا اینکه در دوره قاجار یک نوع رابطه متقابل و حمایت قاجارها از روحانیون شیعه و مشروعیت آنها از سوی روحانیون، دین و دولت تا حدودی به هم نزدیک شدند در زمان پهلوی هویت مهم تر از مذهب تلقی شد و با حمایت این خاندان از هویت و ملیت ایرانی قصد نابودی مذهب تشیع را داشتند تا اینکه در دوره انقلاب مذهب تشیع قدرت خود را احیا کرد...

نوشته: اسماعیل سپهوند دانشجوی ارشد دانشگاه خوارزمی...