عنوان: پروار بندي گاو و گوساله

[elnaz.l]

در پروار بندی به منظور تولید گوشت گاوعوامل مختلفی موثرند که مهمترین آنها عبارتند از:

۱ـ نوع گاو ـــ گاو های گوشتی ،گاوهای شیری حذفی و گاوهای دوکاره.

۲ـ سن کشتارـــ رشد و نمو گاو و گوساله به مقدار زیادی بستگی به کیفیت ومیزان تغذیه دارد .دامها بر حسب نژاد ،نحوه پرورش و مرحله تولید در سنین مختلفی بشرح زیر پروار شده و به بازار فرستاده می شوند.

الف ــ سن ۳تا۵ماهگی برای گوساله های شیری ( شیر خوار)

ب ــ سن ۸تا۱۲ماهگی برای گوساله های نر جوانی که بلا فاصله بعد از شیر گرفتن پروار می شوند.

ج ــ سن ۲۴تا۳۰ماهگی برای گوساله هایی که ابتدا خوب تغذیه شده اند و در زمستان از کیفیت تغذیه آنها کاسته شده است.

َد ــ سن ۳تا۴سالگی برای گاوهایی که در مراتع تغذیه می شود.

ه ــ دامهای خذفی که به وسیله ماده گاوهای جوانتر جانشین می شوند.

۳ــ نقش دامپرور ـــ با توجه به مساءل فنی در امر پرواربندی و برای گرفتن نتیجه بهتر باید افرادی که به اینکار اشتغال دارند دارای تخصص یا اطلاعات و تجربه کافی باشند.



● پرواربندی گوساله های شیر خوار

گوساله های جوانی هستند که درسنین ۳تا۵ماهگی به وزن ۲۵۰ــ۱۲۰کیلو گرمی می رسندو لاشه ای به وزن ۷۵تا۱۵۰کیلو گرم تولید می کنند. این گوساله ها فقط با شیر طبیعی یا شیر جانشین شونده تغذیه شده و هدف از این روش عبارت است از:

الف ــ از تغییر شکل و تغییر فعالیت دستگاه گوارش دام شیر خوار و تبدیل آن به دستگاهگوارش دام بالغ جلو گیری شود.در نتیجه این امر از افزایش وزن دستگاه گوارش جلو گیری شده و لاشه ای با راندمان وزن بیشتر (۶۵ـ۶۰درصد بازدهی گوشت) به دست می آید.

ب ــ کم بودن آهن شیر باعث تولید گوشت سفید و نیزچربی زیادآن ( شیر) باعث افزایش چربی بین عضلانی می شود که گوشت را لذیذ می کند.

پرواربندی این گوساله به دو روش صورت می گیرد.گروهی گوساله های نوزاد را تا مدتی با شیر طبیعی و سپس شیر جانشین شونده را به تدریج جایگزین آن می کنند. گروهی دیگر از ابتداگوساله ها با شیر جانشین شونده تغذیه می کنند. برای سهولت کار بهتر است از گوساله های هم سن در سالن های مخصوص پرورش استفاده کنند این گوساله ها ممکن است از نژادهای مختلف بوده ولی بیشتر آنها را گوساله های نر نژاد شیری تشکیل می دهند. متاسفانه در بعضی از دامداری ها پرورش آین قبیل گوساله در شریط بهداشتی صورت نگرفته که در این حالت دامدار ناچار به استفاده غیر اصولی از انتخاب آنتی بیوتیک ها بوده و همچنین در پاره ای از موارد در امر رشد از هورمون های رشد(آنابولیزان ها)استفاده می کنندکه این امر سبب تجمع این مواددر گوشت حیوان شده که احتمالا" خطراتی برای مصرف کننده در برخواهد داشت.



● پرواربندی گوساله های نر جوان در جایگاه

این دسته شامل گوساله های نر جوان پیشرس بوده و مشخصات آنها بشرح خلاصه می شوند:

الف ــ بیشتر این دامها را گوساله های نر جوان تشکیل داده و بندرت در بین آنها گوساله ما دیده می شود.

ب ــ به علت تغذیه مواد مواد متراکم از رشد بسیار سریع و فراوان بر خوردارهستند.

ج ــ خیلی زود ( حدودا" بین ۹تا۱۸ماهگی به طور متوسط یک سالگی ) آماده کشتار می شوند. در سن کشتار وزن گوساله ۳۰۰الی۴۵۰کیلوگرم می باشند.



● پرواربندی گاو در مرتع و جایگاه

در این روش پرواربندی گوساله های جوان و تلیسه ها در سن ۲تا۳سالگی روانه کشتارگاه می شوند. روش کار بدین صورت یوده است که گوساله ها ار بدو تولد مستیقا" از پستان مادر شیر خورده و تمام شیر مادر صرف تغذیه نوزاد می گردد. در شروع فصل زمستان گوساله در جایگاه از تغذیه بهتری بر خوردار شده و به اضافی وزنی حدود ۴۰۰ـ۳۰۰گرم در روز می رسد. در بهار دوم با چرادر مراتع به اضافی وزنی حدود ۷۰۰ـ۶۰۰گرم در روز می رسد. با شروع دومین پاییز در سن ۱۶تا۱۸ماهگی روانه کشتارگاه می شود. ولی تعدادی از دامپروان با اجرای یک برنامه تغذیه فشرده در دومین زمستان دامهای لاغر را پروار نموده ودر سن ۳۰ـ۲۴ماهگی به وزن زنده ۷۰۰تا۶۰۰کیلو گرم روانه کشتارگاه می کنند.



● اصول پرورش گوساله و تلیسه

ز آنجا که هر ساله در یک گله گاو شیری نزدیک به ۲۵%حذ ف خواهد شد لذا بایستی مدیرگله تدبیر مناسبی جهت جایگزینی آنها بیندیشد.

دلایل حذف برخی گاوها در گله عبارتند از:

- تولید کم (که به آن حذف اختیاری می گویند)

- مشکلات تولید مثل

- ورم پستا ن

- صدمه دید ن

- مرگ

- فروش و ترکیب نا مناسب بدن

- کتوز و علل ناشناخته دیگر

به دو طریق می توان گله خود را تکمیل کرد :

۱- پرورش گوساله های حاصل از گاوهای گله خود

۲- خرید گوساله یا تلیسه از دیگر مزارع

البته خرید گوساله نسبت به خرید تلیسه ارجحیت دارد چرا که :

- ارزان تر از خرید تلیسه است

- امکان اشاعه بیماری کمتر است

- میزان رشد را می توان مهار کرد (تا چاق نشود)

- سن وفصل جفتگیری قابل کنترل است

تمام تلیسه های جایگزین باید با گاوهای نرهمان نژاد جفتگیری شوند.

گو ساله های تلیسه های جایگزین باید ازلحاظ ژنتیکی نسبت به گوساله های دیگربرتری داشته باشند .



● دستگاه گوارش گوساله

حجم بیشتر معده گوساله تازه متولد شده را شیردان تشکیل می دهد که با افزایش سن میزان شکمبه افزایش می یابد.

با توجه به اینکه دردستگاه گوارش گوساله جوان هنوز میکروارگانیسمی رشد نیافته لذاویتامینهای گروه Bوپروتئین مرغوب بایستی در اختیار آنها قرارگیرد.

تمام جیره های غذائی گوساله تازه متولد شده تا ۱۰روزگی باید از شیر باشد چرا که آنزیمهای گوارشی برای تجزیه پروتئینهای پیچیده و کربوهیدراتها تا۷الی۱۰روزگی وجود ندارد .

محصولات نهائی تخمیر از جمله ایزوبوتیریک اسید و ایزووالریت اسید محرک اصلی رشد پرزهای شکمبه هستند .



● مدیریت زایمان

در۶۰روز قبل از زایمان که به دوره خشک معروف است دو نوع جیره باید تنظیم کرد .که یکی از۶۰روز به زایمان تا۴۰روز به زایمان و دیگری از ۲۰روز به زایش می باشد و جهت تعادل آنیون – کاتیون اجراء می گردد .

گاو خشک باید یک هفته قبل از زایمان به اتاق زایش انتقال یابد.

ابعاد زایشگاه ۱۶تا۲۵متر مربع مساحت دارد .

به ازاء هر ۲۵راس یک جایگاه زایش در نظر گرفته می شود.

تقریبا ۵%گوساله ها در حین تولد مرده متولد می گردند که با یاری دادن گاو توسط شخص مجرب می توان آنها را نجات داد .

بعد از تولد گوساله و پس از قطع ناف گوساله شروع به تنفس می کند .

بند ناف باید از ۵سانتیمتری بریده شود . برای ضد عفونی کردن بند ناف از الکل یا گیره پلاستیکی مخصوص استفاده می گردد .

گره زدن بند ناف نزدیک سطح بدن منجر به فتق ناف می گردد.

به منظور نابود کردن اجرام بیماریزا استفاده از تنتورید مناسب است .



● آغوز

با توجه به اینکه آغوز حاوی پادتن (ایمنوگلبولینها)می باشد و از آنجا که هیچگونه پادتنی از خون مادراز طریق جفت به جنین وارد نگردیده لذا بلافاصله بعد از تولد بایستی آغوز را به مصرف گوساله رساند.

بین ترکیبات آغوز و شیر معمولی تفاوتهای زیادی وجود دارداما بیشترین تفاوت آنهامربوط به پروتئین است که نزدیک به ۶برابراز شیر بیشتر است .

البته میزان لاکتوز شیر معمولی از آغوز بیشتر است .

بعد از گذشت ۲۴ساعت از تولد،دستگاه گوارش گوساله قادر به جذب پادتنها نیست که به آن بسته شدن روده می گویند( Gut closure).

گاوهای مسن (سه دوره شیردهی و بالاتر) نسبت به گاوهای جوان مقدار بیشتری از پادتنها را تولید می کند.



● پرورش گوساله ها از تولد تا شیر گیری

تغذیه با خوراکهای مایع :

- شیر کامل غذائی با قابلیت هضم بالا برای گوساله ها می باشد .

- گوساله باید ۸تا۱۰درصد وزن بدن خود شیر دریافت کند.

- در نژادهایی مثل جرزی گرنزی که درصد چربی شیر آنها بالاست می توان شیر را با نسبت ۳.۵به۱با آب گرم رقیق کرد .

- شیر حیوانی که به ورم پستان مبتلاست یا شیری که آنتی بیوتیک دارد را می توان به مصرف گوساله ها رساند.

استفاده از شیر جایگزین ،یک روش اقتصادی است زیرا هزینه آن نصف قیمت شیر کامل است.

جایگزین شیر به صورت پودر تولید می شود و۴۵۰گرم از آن را با۳.۱کیلو گرم آب رقیق می کنند.

جایگزین شیر حاوی ۲۲%پروتئین است. مقدار چربی آن از۳تا۲۵%متغیر است .

افزودن املاح معدنی و ویتامینها به آن ضروری است.

خوراندن مقدار کمی آنتی بیوتیک به گوساله شیری سودمند است.

پیش شروع کننده ها Prestarterغذاهای پلت شده خشکی هستند که مانند جایگزین شیر تهیه می شوند.

پیش شروع کننده ها گوساله ها را طی ۴روز به خوردن غذای خشک عادت می دهند و موجب آغاز رشد خواهند شد.

زمانیکه مصرف پیش شروع کننده در گوساله به ۲۳۰گرم در روز رسید ،آنوقت باید از شروع کننده لستفاده کرد.



● شروع کننده گوساله Calf starter

گوساله از ۴تا۶روزگی به استفاده از شروع کننده باید ترغیب گردد.

مصرف شروع کننده باید به ۱.۸تا۲.۳کیلوگرم در روز محدود گردد.

سیلوی ذرت و مرتع را قبل از ۴تا۶ماهگی نباید به مصرف گوساله رساند.



● جایگاه

انواع مختلف جایگاه برای گوساله ها وجود دارد مانند جایگاه انفرادی به ابعاد ۱.۸*۱.۲متر جایگاه مرتفع با کف مشبک Elevated stalls که متحرک است و ابعاد آن ۱.۲۲*۰.۵۱می باشد.

جایگاه باید ۳۰سانتی متر از زمین بلندتر باشد .

مدیریت شاخ سوزی گوساله ها در ۲تا۴هفتگی انجام می گیرد.

می توان از هیدروکسید پتاس استفاده کرد.

برای بریدن شاخ تلیسه ها از اره می توان بهره جست اما منجر به استرس و صدمه می گردد.



● بیماریهای گوساله

درجه حرارت بحرانی درهفته اول زندگی گوساله می باشد.

تلفات گوساله ها در۲تا۳هفته اول زندگی زیاد است.

برای کاهش تلفات گوساله ها باید مادران آنها را خوب تغذیه کرد.

مصرف شیر نباید از ۱۰% وزن بدن بالاتر رود .

اضافه کردن آنتی بیوتیک به شیر سودمند می باشد.

از جمله بیماریهای شایع در گوساله ها :

- عفونت خونی حاد گوساله Acute calf septicemia

- اسهال معمولی گوساله Common calf scours

- ذات الریه Pneumonia



● پرورش گوساله از شیر گیری تا یکسالگی

مراقبت از گوساله ها از زمان شیر گیری تا یک سالگی یکی از کم زحمت ترین کارهای مدیریتی است.

مدت کوتاهی پس از شیرگیری ،گوساله ها را در گروههای ۸تا۱۰راسی قرار می دهند.

لیس زدن سر پستانکها منجر به ورم پستان ورشد نامناسب پستان خواهد شد .

جیره گوساله ها تا۴ماگی بید حداقل ۱۶%پروتئین داشته باشد.

در مورد گوساله های ۱۰ماهه و بالا تر می توان از علوفه مرغوب بهره جست .

مکمل ویتامین و املاح معدنی خصوصا فسفر برای گوساله ها مهم است.

اجرای برنامه واکسیناسیون با مشورت دامپزشک امری ضروری است.



● پرورش تلیسه ها از ۱تا۲سالگی

هدف از پرورش تلیسه داشتن حیوانی با جثه مناسب و بزرگ است بطوریکه بتواند در ۱۵ماهگی یا کمتر ار آن جفتگیری نماید.

پرورش تلیسه های مسن تر از یکسال آسان و کم هزینه است.

۲تا۳ماه قبل از زایش باید تغذیه کنسانتره آغاز گردد .

تغذیه بیش از حد، تلیسه هایی بوجود می آورد که در هنگام زایمان چاق هستند وشیر کمتری تولید می کنند.

تغذیه کمتر از حد مطلوب نیز باعث کوچکتر شدن جثه ومشکلات سخت زایی می گردد.

امکانات جایگاه تلیسه ها نیاز به دقت بالایی ندارد.

به ازاء هر ۴۵تلیسه یک آبشخور نیاز است.



● تولید گوشت سفید Veal calf production

برخی گوساله های تو دلی (Bob veal calves) جهت گوشت سفید به کشتار می روند.

بهترین وزن برای فروش گوساله های با گوشت سفید ۱۳۶تا۱۸۲کیلوگرم می باشد.

برا ۲تا۳هفته اول بایستی هر روز دمای رکتوم گرفته شود واگر از ۳۹درجه بالاتر رفت بایستی دامپزشک را مطلع کرد.

محیط داخلی گوساله دانی از نظر داشتن درجه حرارت ،رطوبت ومیزان تهویه باید مناسب باشد.

درجه حرارت باید بین ۱۵.۵تا۲۱درجه باشد ورطوبت نسبی بیش از ۵۰% نباشد.

تهویه ضعیف برای حفظ هوای تازه با حداقل آمونیاک ضروری است.

برای کنترل بهتر بیماریها در هر گوساله دانی باید کمتر از ۵۰گوساله قرار داد.