تابلوها

[*FATIMA*]

تابلوها

به منظور شناخت و درک دقیق مسأله تابلو ، از یکسو باید به جزئیات تابلو مثل ابعاد ، موضوع ، رنگ ، نورپردازی ، حروف ، اشکال و نوع ساخت پرداخت و از سوی دیگر ارتباط تابلو و ساختمان ، ترکیب مجموعه تابلوها باهم و نقش تابلو در سیمای شهر را بررسی کرد .
شکل های موجود در تابلوها پیش از آنکه یک مسأله فنی باشد ، یک مسئله فرهنگی است و راه حل های آن به آموزش عمومی نیاز دارد .
بطور کلی ، امروزه اطلاع رسانی شهری به صورت یک شبکه پیوسته تعریف و طراحی میشود . اجزای این شبکه عبارتند از :
1- تابلوهای راهنمای شهری ؛
2- تابلوهای علائم راهنمایی و رانندگی ؛
3- تابلوهای تبلیغاتی ؛
4- تابلوهای معرف فعالیت ها (عملکرها) ی تجاری - خدماتی .
شرط کارایی کامل این شبکه های اطلاع رسانی در مرحله اول ، تفکیک عملکردی آنها از یکدیگر و مشخص ساختن نحوه کارکرد سیستم در عرصه های گوناگون است . بدین ترتیب که شبکه کنترل و ایمنی عبور و مرور باید کاملاً از شبکه معرفی عملکردها و شبکه تبلیغات مجزا گردد ؛ بنابراین همواره در طراحی ، سعی بر تمایز و تفکیک حیطه عملکردی سیستم های مختلف اطلاع رسانی (تابلو) و فعالیت آنها خواهد بود . البته باید اذعان کرد که تفکیک این سیستم ها از یکدیگر به طور کامل مقدور نیست و شاید لازم هم نباشد . باید گفت افزایش جمعیت شهرها ، باعث فراوانی کاربری های خدماتی و تجاری نباشد . باید گفت افزایش جمعیت شهرها ، باعث فراوانی کابری های خدماتی و تجاری در شهرها گردیده است . این گسترش سریع در شرایط فقدان مقررات و ضوابط کافی و ناآشنایی با فرهنگ شهرنشینی ، فقدان هنر طراحی در عرصه و الگوبرداری های نادرست ، سبب آکندگی چهره شهرها از دروازه ورودی تا قلب شهر از تابلوها و علایم ناجور ، ضعیف و ناهماهنگ شده است .
با استقرار مغازه ها در کنار خیابان ها و اشفتگی در عرضه کالا و خدمات ، در نحه اطلاع رسانی نیز نابسامانی هایی بوجود آمده است . امروزه تعداد تابلوها و نصب سبقت جویانه آنها یکی از عوامل مهم اغتشاش و بی نظمی در اغلب نماها و فضاهای شهری است و طبیعی است که این بی نظمی و نابسامانی از کارآیی مفید تابلو و قدرت پیام رسانی آن می کاهدد .
در راه حل مسائل و مشکلات تابلوها ، اصل ، تدوین مقررات و ضوابطی است که علاوه بر کنترل نظم و انضباط در نصب تابلوها ، امکان نواوری و ابتکار طراحان تابلوها را نیز فراهم آورد .
مقررات موجود کشور نشان میدهد که قوانین اندکی درباره این موضوع وجود دارد که عمدتاً بر رفع سد معبر و مزاحمت های تابلو تکیه شده و هرگز به تابلو به عنوان یک وسیله پیام رسانی توجه نشده است ؛ بنابراین مسئولان ذیربط نمیتوانند به استناد این قوانین ، وظیفه کنترل تابلوهای کسبه و عملکردها را سامان دهند .
حریم ضوابط نصب انواع تابلو

نخستین گام برای ساماندهی تابلوها و جلوگیری از اغتشاش فضاهای شهری ، تعریف دقیق هر دسته از تابلوها و تعیین حد و مرز بین آنها و محدوده نصب هریک در فضاهای شهری است . حریم های زیر برای نصب انواع تابلو تعیین گردیده است :
1/ حریم تابلوهای عبور سواره و راهنمایی و رانندگی شهری در خیابان ها ، تا عمق 90 سانتیمتر از لبه سواره رو به طرف پیاده رو مجاز می باشد . عدم تداخل انواع دیگر تابلوها در این حریم ضروری است و باعث افزایش ایمنی عبور و مرور و تمرکز حواس رانندگان و عابران می گردد .
2/ حریم تابلوهای فعالیت ها (عملکردها) ، 3|1 عرض پیاده روها از حد املاک مجاور خیابان به اندازه حداکثر 5|1 متر عرض ، به شرط باقی ماندن 90 سانتیمتر تا لبه سواره رو بطوری که از حریم تابلوهای راهنمایی و رانندگی مجزا باشند .
3/ حریم تابلوهای تبلیغاتی : در برخی خیابان ها ، میدان ها و فضاهای شهری که به عنوان "کانال تبلیغاتی" شناخته می شوند ، اجازه نصب تابلوی تبلیغاتی - جدای از تابلوی معروف عملکرد - داده میشود .
اهداف کلی ضوابط تابلو
1/ ارتقای کیفیت فضاهای شهری ، جلوگیری از نابسامانی و بهم ریختگی تابلوها .
2/ تأمین ایمنی و خوانایی تابلوهای راهنمایی و رانندگی به منظور تأمین سلامت و ایمنی سواره و پیاده
3/ تأمین سلامت پیاده ها از خطرات ناشی از نصب نابجای تابلوها در معابر و جداره معابر
4/ انتظام اطلاع رسانی تابلو ، با استفاده از شیوه های دیگر به جز تابلوها
5/ بهبود کیفیت اطلاع رسانی تابلو از طریق پیشگیری از تمرکز بیش از اندازه تابلو در یک موقعیت شهری ، رنگ ، نورپردازی ، مطالب و تصاویر
6/ هماهنگی بین تابلو و کنترل تابلوها در وجوه مختلف ؛ ابعاد ف اندازه ، موقعیت قرارگیری نسبت به هم ، رنگ ، مصالح و غیره
7/ هماهنگی بین تابلو و ساختمان ها ، بویژه از نظر ایمنی و زیبایی شناسی
8/ نظارت بر طراحی ، ساخت ، نصب ، نگهداری و نظافت تابلو
9/ جلوگیری از ترویج تابلوهای نامناسب که باعث نابسامانی در سیمای شهر میگردد .
10/تلاش در جهت ایجاد هویت سیمای شهر ایرانی و خط و زبان فارسی
گونه شناسی تابلوها

• تابلو : سطحی است که جهت نمایش و رساندن پیام اگهی به کار می رود . چنین سطحی ممکن است دارای سازه یا فاقد آن باشد . با مصالح مقاوم یا غیر مقاوم ساخته میشود و به منظور استفاده دائم یا موقت به کار می رود .. ممکن است به ساختمانی الصاق گردد یا روی نرده و امثال آن قرار گیرد .
• تابلوی معرف کاربری : تابلویی است که شامل هر گونه نوشته از حروف ، اعداد و اشکال مانند تصاویر ، تزئینات ، نمادها یا نظایر آن است که به منظور پیام رسانی نسبت به انجام یک کاربری در ملک یا ساختمانی نصب شود و از معبر عمومی قابل رؤیت باشد .
• تابلو تبلیغاتی : تابلویی است که به کسب ، خدمات یا تسهیلات و تأسیساتی اشاره کند ، ولی معرف کاربری های موجود در محلی که تابلو در آنجا قرار گرفته است نباشد و به تبلیغ و شناسایی محصولی یا رویداد و اتفاقی بپردازد .
• تابلوی راهنمایی و رانندگی : تابلویی است که پیامی را جهت تنظیم ، هشدار یا راهنمایی عبور و مرور به کمک حروف یا علائم انتقال می دهد .
• تابلوی راهنمای کاربری های شهری : تابلویی است که در حریم عبور و مرور در خیابان ها و سایر فضاهای شهری قرار گرفته باشد و اشاره به محل انجام کاربری نماید .
• تابلوی دیواری : به هر نوع تابلویی که به طور مستقیم ، منطبق و متصل به دیوار خارجی بنا و به عناصر سازه ای آن نصب گردد ، تابلوی دیواری گویند .
• تابلوی طره : تابلویی است که به صورت عمود بر نمای ساختمان نصب می گردد .
• تابلوی ایستاده : هر نوع تابلویی است که توسط پایه نگهدارنده روی زمین قرار گرفته باشد . پایه نگهدارنده میتواند سازه خاص تابلو یا نرده و دیوار باشد .
• تابلوی روی بام : هر نوع تابلویی که بر بام ساختمان ها نصب گردد .
• تابلوی حجم دار : تابلویی است که ضخامت ان بیش از 25 سانتیمتر باشد و یا در سطح تابلو از عناصر حجم داری که بیش از حد نصاب ضخامت پیدا کنند ، استفاده شده باشد .
• تابلوی نام ساختمان : تابلوهایی که به منظور معرفی نام ساختمان ، روی نمای اصلی ساختمان نصب میگردد .
• پلاک معرف کاربری : تابلوی کوچکی که کاربری مستقر در بنا را معرفی نماید .
• تابلوی موقت : هر نوع تابلویی است که برای مدتی محدود به نمایش درآید .

تابلوهای کاربری های مستقر در طبقات ساختمان ها
کاربری هایی که در طبقات ساختمان ها استقرار دارند و دارای مراجعات عمومی فراوان و یا اضطراری (مطب پزشکان ، شعب ادارات ، ...) هستند ، میتوانند افزون بر پلاک معرف ساختمان ، تابلوی کوچکی در روی نمای ساختمان و در اطراف ورودی اصلی آن داشته باشند .
در صورتی که همه بخش های یک ساختمان به مطب پزشکان اختصاص یافته باشد ، تابلوی نام ساختمان پزشکان جایگزین تابلوی کوچک نام پزشک ها بر روی نمای اصلی ساختمان می گردد . در چنین ساختمان هایی پزشکان مجاز به داشتن تابلو مستقل نمی باشند . بررسی در نمونه های جمع آوری شده خارجی نشان می دهد که :
- با وجود تنوع در اندازه تابلوها درشهرهای مختلف ، اثری از مسابقه مابین تابلوهای معرف کاربری دیده نمی شود .
- به جای بزرگتر کردن اندازه ها ، در برخی نمونه ها از طرح های مناسب تر برای جلب توجه بیشتر مخاطب استفاده شده است .
- در کشورهایی که ضوابط مدونی درباره محدودیت در اندازه تابلوها وجود دارد ، نظم و ارامش بیشتری در سیمای شهری معابر به نسبت شهرهایی که کنترل تابلوها کاملاً به نظرات کارشناسی مسئولان سپرده شده است ، وجود دارد .
- در کشورهایی که از دیگر وسایل پیام رسانی محیطی استفاده مناسب میشود ، بار تابلوها در پیام رسانی محیطی تقلیل یافته و تابلوها ابعاد کوچکتری پیدا کرده اند .
بررسی مدارک و مباحث نظری در زمینه اطلاع رسانی محیطی نشان میدهدکه :
- سیستم های گوناگون پیام رسانی محیطی باید به صورت متعادل و متناسب در کنار هم عمل نمایند ؛ بنابراین ، نصب تابلوی معرف کاربری در معابر شهری نباید به گونه ای باشد که مانع از ایفای وظیفه تابلوها و علایم راهنمایی و رانندگی و راهنمای شهری گردد .
- در ابهاد تابلوهای معرفی کاربری های مختلف شهر باید تعادلی به وجود آید ، به صورتی که هر کاربری به طور مناسب و در خور معرفی شود و مجموعه آنها در ذهن بیننده باعث اشباع منظر از پیام های مختلف نگردد .
محدوده نصب انواع تابلوها
پراکندگی بی قاعده و بی تناسب تابلوها روی نمای ساختمان ها ، اوضاع نامطلوبی در سیمای شهرها به وجود آورده است .
الف - بررسی های میدانی در مراحل مختلف مطالعه نشان میدهد که :
- صورت پراکنده تابلوهای کاربری واقع در طبقات بالاتر از همکف ، روی نمای اصلی ساختمان ترکیب ناهمگونی را به وجود می آورند
- عدم رعایت خطوط و تقسیمات اصلی ساختمان ، بر ناهماهنگی تابلوها می افزاید و معماری ساختمان را تحت تأثیر قرار میدهد . حذف برخی تابلوها از روی نمای ساختمان در بسیاری موارد باعث متانت و ارامش معماری ساختمان می شود .
- نصب تابلوها در وجوه جانبی (غیر از نمای اصلی) ساختمان ، در مواردی عامل ناهماهنگی است .
- پیش آمدگی تابلوها به طور نامنظم و متفاوت در بالای ویترین ها و کتیبه مغازه ها ، مجموعه آشفته ای را تشکیل می دهد . اتصال پهلو به پهلوی این گونه تابلوها ، بی نظمی را تشدید می کند .
- عدم رعایت حداقل ارتفاع تابلوها ، به ویزه تابلوهای طره ، باعث تصادم با عابران و خطرهای دیگر می گردد .
- در استقرار تابلوها باید به مزاحمت و تداخل کارکرد آنها با تابلوها و چراغ های راهنمایی و رانندگی توجه کرد .
- محل نصب تابلو بر ساختمان باید به صورتی انتخاب شودکه هماهنگ با خطوط و سطوح اصلی معماری و نمای ساختمان باشد و به تشخیص مسئولان ، بر معماری و نمای ساختمان لطمه ای وارد نیاورد . تابلوها نباید نمای دومی برای ساختمان به چشم ایند .
- تابلوهای مجاز روی نمای اصلی ساختمان باید به گونه ایی قرار گیرند که در دید عمود بر نمای ساختمان ، هیچ بخشی از تابلو از لبه های محیطی نمای ساختمان خارج نگردد . محل نصب تابلوها باید همواره از لبه های عمودی نما ، نسبت به دیوار همسایه حداقل 15 سانتیمتر و از کف پیاده رو حداقل 60 سانتیمتر فاصله داشته باشد .
ارتفاع مجاز حد زیرین تابلوها
به منظور جلوگیری از سرگیر شدن تابلوهایی که از زیر آنها عبور افراد صورت می گیرد (تابلوهای طره ، حجم دار ، تابلوهای دیواری و غیره) و هم ترازی مابین تابلوهای همجوار ، حداقل ارتفاع حد زیرین تابلو از متوسط تراز کف و معبر باید به گونه ای باشد که مشکلی برای عبور و مرور ایجاد نکند .
حد زیرین ارتفاع تابلوهایی که از زیر آنها عبور میشود ، نباید از 250 سانتیمتر پایین تر باشد و یا سازه و اجزای آن در کمتر از این ارتفاع نسبت به متوسط تراز کف و زمین معبر قرار گیرند .
پیشروی مجاز ابلوها در حریم معابر عمومی
پیشروی تابلوها در حریم معابر عمومی به منظور حفظ ایمنی عبور و مرور و سلامت عابران باید تحت کنترل قرار گیرد .
تابلوها باید به صورتی روی نمای ساختمان نصب شوند که اگر در ارتفاع کمتر از 15|2 متر نسبت به زمین و کف قرار گیرند ، حداکثر پیش آمدگی آنها در حریم معبر عمومی 10 سانتیمتر و اگر در ارتفاع بالاتر از 5|2 متر قرار گیرند ، حداکثر پیش آمدگی آنها 25 سانتیمتر باشد .
تابلوهای ایستاده و پایه نگهدارنده انها باید در ملک وقوع کاربری قرار گیرد و هیچ لبه ای از آنها از حد ملک خارج نگردد .
تابلوهای طره ، عمود بر نمای اصلی ساختمان نصب می گردند ، به شرطی که پیشروی آنها در معبر عمومی ف حداکثر تا یک سوم عرض پیاده رو باشد و حداقل 90 سانتیمتر تا لبه سواره رو فاصله داشته باشد .
بررسی ضوابط در سایر کشورها نشان می دهد که در زمینه رنگ و نورپردازی تابلوها اغلب ضوابط مشخص و مدونی وجود دارد .
یکی از مهمترین مباحث تأکید بر کنترل نورپردازی تابلوها ، جهت جلوگیری از مخدوش شدن کارکرد تابلوها و چراغ های راهنمایی و رانندگی است . جلوگیری از انعکاس نور بر ساختمان های مجاور و ایجاد مزاحمت برای دیگران از موارد مهم این ضوابط است .
تعیین میزان روشنایی تابلوها جهت جلوگیری از از آزار و خیرگی بینندگان و به منظور کاربرد صحیح اطلاع رسانی تابلو از موارد قابل ذکر دیگر در این ضوابط است .
نورپردازی در تابلوها
نورپردازی نامناسب تابلوها ممکن است از روحیه جدی کاربری بکاهد . استفاده از چراغ های رنگی و پلاستیک های شفاف با نورپردازی داخلی این تءثیر را در نماد تابلو دارد . در این باره نورپردازی تابلوهای کاربری های فاقد روحیه تجاری به صورت نورپردازی خارجی و با نور سفیدرنگ تعیین شده است .
کنترل شدت نور ساطع از تابلو ، به ویژه جهت جلوگیری از ایجاد مزاحمت برای همسایگان و احتمال خیرگی رانندگان وسایط نقلیه و یا جلب بیش از حد برای عابران ، ضروری است . منبع نور چه در داخل تابلو و چه در خارج از آن ، نباید به طور مستقیم به چشم بیننده بتابد . نوع پوشش تابلو در تابلوهای با نورپردازی داخلی و جهت قرارگیری منبع نور خارجی ، باید طوری باشد که از بروز این پدیده جلوگیری کند .
نورپردازی تابلوهای معرف کاربری ، باید توسط منابع نوری ثابت تأمین شود و از بیرون بر سطح تابلو بتابد و یا در داخل تابلو کار گذاشته شود و نور غیرمستقیم داشته باشد . این نور نباید مزاحمتی برای رانندگان و عابران ایجاد کند . به هر صورت تابلوهای معرف کاربری نباید در فاصله 120 سانتیمتری ، بیش از یک فوت - کندل شدت نور داشته باشند .
ایستایی و سازه تابلوها
ساخت و نصب مستحکم تابلوها از مهمترین ضروریان در تأمین ایمنی و تابلوها هستند . بررسی تابلوهای معیوب در شهر تهران نشان می دهد که بخش زیادی از صدمات وارده به تابلوها در اثر عدم اتخاذ تدابیر درست ، جهت ساخت مستحکم تابلوهاست .
با توجه به بروز عوامل مخربی چون :بادهای شدید ، زمین لرزه ، رطوبت ، حریق و غیره ، نحوه ساخت و نصب تابلوها باید به صورت مستحکم و بادوام صورت گیرد .
وزن زیاد تابلوهای بزرگ و نیروی باد وارد بر آن ، از عواملی است که باید در طراحی و ساخت و نصب تابلوهای بزرگ و سنگین در نظر گرفته شود . محل نصب این گونه تابلوها و عناصر ساختمانی که نیروهای وارده بر آن را تحمل می کنند ، باید توسط مهندس سازه بررسی و تأیید گردد .
طراحی کلیه تابلوهایی که دارای سطحی بزرگتر از 10 متر مربع باشند ، باید به تأیید مهندس محاسب دارای پروانه اشتغال برسد . این تابلوها و سازه آنها نباید بر عناصر غیرمقاومی چون دست انداز و قرنیز ساختمان متکی گردد .
نحوه نصب تابلوها بر بدنه ساختمان اهمیت بسیاری دارد . نصب نامناسب یک تابلو میتواند همه تدابیر اندیشیده شده برای استحکام و دوام تابلو را بی اثر سازد . اتصال تابلوهای سنگین بر عناصر غیر مقاوم ساختمان افزون بر خطر سقوط تابلو ، امکان لطمه زدن به ساختمان را نیز دربردارد .
نوع و مقاومت مصالح
مصالح تابلو باید از جنس مقاوم و فاسدنشدنی باشد . استفاده از چوب ساده و عمل نیامده و نظایر آن باعث پوسیدگی و خرابی زودرس تابلوها میشود .
تابلوها به علت قرارگیری در معرض عوامل جوی و در محیط معابر عمومی شهر و به ویژه به دلیل همجواری با ادوات الکتریکی ، احتمال حریق دارند . بدین جهت ممنوعیت هایی در استفاده از مصالح پیش بینی شده است .
با توجه به موارد زیاد شکستگی تابلوها ، مصالح تابلوها حتی الامکان باید از مصالح نشکن باشد ؛ بدین جهت باید محدودیت هایی در استفاده از شیشه های عادی در تابلوها پیش بینی شود . استفاده از سطوح شیشه در تابلو ممنوع است مگر در مواردی که از شیشه های نشکن یا دارای شبکه محافظ داخلی استفاده شود . تماس بین خاک و پایه های تابلو به علت وجود رطوبت و مواد معدنی تأثیرگذار باید کنترل شود ؛ بدین منظور شالوده ای بتنی را جهت قطع این تماس ، افزون بر نقش ایستایی آن باید پیش بینی کرد .

منبع : طراحی فضاها و مبلمان شهری نوشته احمد سعیدنیا