دوزیستان

[fer000n]

مقدمه
در اواخر دوره دونین جمعیتی از ماهیها که در آبهای شیرین زندگی می‌کردند، در صورت رویایی با کمبود آب در محیط زیست می‌توانستند از یک محیط به محیط دیگر مهاجرت کرده و به حالت خزیدن در گل و لای حرکت کنند. چنین زندگی به تحول‌یابی آنها کمک زیادی جهت سازگاری بهتر با زندگی زمینی به آنها کرد و به تدریج این ماهیها ، دوزیستان اولیه را ایجاد کردند. دوزیستان یک رده از مهره‌داران هستند که شامل 250 جنس و 2500 گونه هستند.


رده بندی دوزیستان

* راسته کاتادا یا دوزیستان دم‌دار که سمندرها در این راسته قرار دارند.

* راسته آنورا یا دوزیستان بدون دم که قورباغه‌ها در این راسته قرار دارند.

* راسته آپودا یا دوزیستان بدون دست و پا مانند ژیمنوفیون و سیسفلیانها.

ویژگیهای اختصاصی

* پوست برهنه ، مرطوب و نرم است با غدد مخاطی زیاد که ترشحات غدد باعث نرم و مرطوب شدن پوست می‌شود. پولک یا فلس روی پوست وجود ندارد.

* دو جفت اندام حرکتی برای راه رفتن یا شنا کردن دارند. تعداد انگشتان بین 5 - 4 عدد است. بین انگشتان در انواعی پرده شنا دیده می‌شود مانند قورباغه.

* اسکلت کاملا استخوانی است و مهره‌ها دنده ندارند.

* قلب از دو دهلیز جدا و یک بطن مشترک با 3 جفت سرخرگهای خروجی از بطن است. گردش خون مضاعف و ناقص است.

* تنفس بوسیله آبششها ، ششها ، پوست و پوشش داخلی دهان انجام می‌شود.

* مغز دارای دو نیمکره رشد طولی یافته است. لوبهای بویایی رشد متوسط دارند و از مغز 10 جفت اعصاب جمجمه‌ای جدا می‌شود.

* همانند ماهیها جانوران خونسردی هستند.

* لقاح در انواعی داخلی و در انواعی خارجی است. اکثرا هم تخم‌گذار هستند.

ساختار پوست
در دوزیستانی مانند قورباغه که از انواع مهم این گروه است، اپیدرم به صورت چند لایه‌ای بوده و به صورت دوره‌ای در هر ماه یکبار تعویض می‌شود. علاوه بر غدد مخاطی در بعضی از دوزیستان مانند وزغها ، غدد مولد سم هم وجود دارد که این جانوران را بر علیه دشمنان مصون نگه می‌دارد. پوست رنگی است. تغییر رنگ به کندی انجام می‌شود به این دلیل که سیستم عصبی کنترل مستقیمی روی سلولهای رنگی ندارد.
ساختار اسکلت بدن
جمجمه یک جعبه استخوانی است که مغز و اندامهای حسی را نگهداری می‌کند. ستون مهره‌ها از مهره‌های جدا از هم تشکیل شده این مهره‌ها شامل مهره‌های گردن ، پشت ، ناحیه کمری ، خاجی و ناحیه دمی در دوزیستان دم‌دار است. بعضی از سمندرها تعداد مهره‌هایشان به بیش از 100 عدد می‌رسد و در قورباغه فقط 9 مهره بدون دنده وجود دارد.
سیستم گردش خون
قلب که داخل پرده پریکاردیومی قرار دارد. از دو دهلیز جدا از هم و یک بطن مشترک بوجود آمده که در بالای بطن ، پیاز آئورتی قرار دارد. به دهلیز سمت راست یک سینوس سیاهرگی اتصال دارد. از بالای بطن یک تنه آئورتی کوتاهی خارج می‌شود که به دو تنه آئورتی راست و چپ تقسیم می‌شود. هر یک از انشعابات دارای 3 شاخه از سرخرگهاست که شامل سرخرگ یا کمان کاروتیدی ، سرخرگ یا کمان آئورتی و سرخرگ یاکمان ششی _ پوستی هستند. که اولی حاوی خون اکسیژن‌دار ، دومی حاوی خون مخلوط و سومی حاوی خون تیره است. خون تیره همه بدن از طریق یک سیستم سیاهرگی پیچیده به قلب برمی‌گردد.


سیستم تنفسی
تنفس از طریق ششها در انواعی از دوزیستان مانند قورباغه دیده می‌شود. علاوه بر تنفس از این طریق پوست و حفره دهانی نیز در تنفس نقش دارند. تنفس از طرق مختلف در انواع گوناگون دوزیستان متفاوت است.
دستگاه گوارش
دهان مجهز به آرواره‌های تحتانی و فوقانی با دندانهای ریز مخروطی است. لبها رشد زیادی ندارند. دهان به حلق و مری منتهی می‌شود. معده ساده‌ای وجود دارد. سپس روده کوچک ، روده بزرگ و راست روده وجود دارد که راست روده به کلواک و مخرج منتهی می‌شود.
دستگاه تناسلی و ادراری
2 تا کلیه قرمز مایل به قهوه‌ای ، چسبیده به ستون مهره‌ها دیده می‌شود که از هر کدام یک مجرای میزنای منشا می‌گیرد. در جنس نر میزنای‌ها با دفران از طریق منفذ مشترک وارد کلواک می‌شوند اما در جنس ماده میزنای با اویداکت مستقل هستند.