افتراء !!!!؟؟؟؟؟؟

[Aysajoon]

در معنای لغوی : به معنای دروغ بافتن می­باشد ؛ به معنای بهتان و تهمت زدن ؛ به دروغ کارهای ناروا را به کسی نسبت دادن می­باشد .

این جرم بسیار قدیمی است به طوری که مطابق ماده 1 « مجمع القوانین حمورابی » : کسی که اتهامی به شخص دیگری وارد ساخته و وی را به قتل متهم می­ ساخت و نمی­ توانست آن اتهام را ثابت کند باید کشته می­شد .

افترا و نشر اکاذیب از موضوعاتی است که در جوامع و ادیان مختلف از انها به عنوان اعمال شیطانی یاد شده حتی در ایران قبل از اسلام هم به گفتار و پندار و کردار نیک توصیه و از دروغگویی و نشر اکاذیب ، به عنوان صفتی اهریمنی نام برده شده است .

در قرآن کریم هم ، بهتان و افترا از معاصی بزرگ و مخالف با اسلام معرفی گردیده است .

جهت تحقق جرم افترا سه رکن لازم است :

1 . رکن قانونی افترا :

در ماده 697 قانون تعزیرات : هر کس به وسیله اوراق چاپی یا خطی یا به وسیله درج در روزنامه و جراید با نطق در مجامع یا به هر وسیله دیگر به کسی امری را صریحا نسبت دهد یا آنها را منتشر نماید و نتواند صحت آن اسناد را ثابت نماید ، مطابق قانون ، آن امر جرم محسوب می­شود و جز در مواردی که موجب حد است به یک ماه تا یک سال و تا 74 ضربه شلاق یا یکی از آنها بر حسب مورد محکوم خواهد شد .

با توجه به ذکر جمله « یا به هر وسیله دیگر » می­توان گفت هر وسیله­ ای ، مثل چاپ نقاشی یا کاریکاتور ، استفاده از رایانه و اینترنت ،و ارسال پیام کوتاه از طریق تلفن همراه ، می­تواند موجب تحقق جرم افترا شود . بنا به نظریه اداره حقوقی قوه قضائیه ، طی یک نظریه مشورتی اعلام کرده است : « اگر به وسیله اینترنت یا مشابه آن هم جرمی به کسی نسبت داده شود و نسبت دهنده نتواند صحت آن انتساب و اسناد را ثابت نماید مورد ، مشمول ماده 697 قانون مجازات اسلامی خواهد بود . »

با توجه به مفهوم ماده فوق می­توان نتیجه گرفت که حتی یک سخنرانی در یک مجمع نیز کفایت می­کند . البته باید تعداد حاضران به حدی برسد که عرفاً اطلاق کلمه مجمع به آنها ممکن باشد پس به این ترتیب نمی­توان اظهارات شفاهی کسی در یک مهمانی و یا اظهارات تلفنی یک نفر به افراد متعدد را نطق در مجمع دانست .

با دقت در ماده 697 برای تحقق جرم افترا وجود سه شرط ضروری است :

1- انتساب جرم به دیگری :

در ماده فوق به طور کلی از انتساب جرم به دیگری سخن گفته است . یعنی نسبت دادن اعمالی که جرم نیست ولی برخلاف شرع یا شأن یا حتی مستوجب تعقیب اداری یا انتظامی باشد ، موجب محکوم شدن مرتکب به اعتبار ماده فوق نمی­ شود برای مثال اگر فردی ، کسی را متهم به بی­ تقوایی، بی­ عدالتی و نظایر اینها کند آن فرد مشمول ماده ی 697 برای مجازات نیست .

نکته دیگر اینکه قید واژه « کسی » تنها مربوط به اشخاص حقیقی می­شود و نمی­توان اشخاص حقوقی را مورد شمول قرار داد .

2 – صراحت انتساب :

یعنی مرتکب باید امری را صریحاً نسبت دهد ... که مطابق قانون آن امر جرم محسوب می­ شود . لازم نیست که مرتکب مشخصات دقیقی از جرم بیان کند بلکه وقتی به طور صریح بگوید فلانی دزدی کرده یا آدم کشته کفایت می­کند ولیکن بکار بردن کلمات و واژه­ های عامی مثل جانی و بزهکار و غیره برای تحقق جرم افترا کافی نیست بلکه ممکن است موجب تحقق جرم توهین شود .

نکته دیگر اینکه برای جرم افترا ، مثل توهین ، ارتجالی و ابتدایی بودن انتساب جرم ضرورتی ندارد . بنابراین اگر دو نفر ارتکاب جرمی را به صراحت به هم نسبت دهند هر دو مفتری محسوب می­شوند بدون توجه به این که شروع با کدام یک بوده است .

3- ناتوانی مفتری ( کسی که افترا می گوید ) از اثبات صحت اِسناد :

هر گاه مفتری بتواند صحت نظر خود را در مورد ارتکاب جرم از سوی شخص مورد اتهام به اثبات رساند ، وی به عنوان مفتری قابل مجازات نخواهد بود .

برای بیان رکن مادی جرم افترا باید ابتدا با " افترای عملی " آشنا شویم .

افترای عملی :

گاهی ممکن است کسی به جای انکه حرف افترا آمیزی را علیه دیگری به زبان آورد و یا مطالب افترا آمیزی علیه وی منتشر نماید با گذاشتن ادوات و یا اشیای اتهام­ آور نزد وی او را در مظان اتهام قرار دهد و در واقع تأثیر منفی این کار بیشتر از یک افترای ساده است لذا مجازات سنگین­تری برای این مورد تعیین شده است .

طبق ماده 699 قانون مجازات اسلامی : « هر کس عالماً و عامداً ، به قصد متهم نمودن دیگری آلات و ادوات جرم یا اشیایی را که یافت شدن آن در تصرف یک نفر موجب اتهام او می­گردد بدون اطلاع آن شخص ، در منزل یا محل کسب یا جیب یا اشیایی که متعلق به اوست بگذارد یا مخفی کند یا به نحوی متعلق به او قلمداد نماید و در اثر این عمل شخص مزبور تعقیب گردد ، پس از صدور قرار منع تعقیب و یا اعلام برائت قطعی آن شخص ، مرتکب به حبس از شش ماه تا سه سال و یا تا 74 ضربه شلاق محکوم می­شود . »

2. عنصر/ رکن مادی جرم افترا :

1- رفتار فیزیکی

افعال مثبت : گذاردن ، مخفی کردن ، متعلق به غیر قلمداد نمودن .

منظور از گذاردن : گذاشتن آلات و ادوات جرم و یا اتهام آور در منزل ، محل کسب و مکانهای شخصی .

منظور از مخفی کردن : میتوان گفت برای مثال مواد مخدر در باغچه منزل کسی پنهان کردن .

منظور از متعلق به غیر قلمداد نمودن : می توان اینگونه مثال زد که کسی مواد مخدر خود را در ساک کسی دیگر بیندازد و آن شخص تحت تعقیب قرار گیرد .

2- شرایط اوضاع و احوال

اولین شرط این است که ماهیت اتهام آور اشیاء ، آلات و ادواتی که در منزل و .... کشف شود لذا اگر ماهیت این موارد کیفری نباشد و باعت اتهام به کسی نشود و تنها شاید باعث ایجاد بدبینی وی در مردم شود جرم محقق نمی­ شود .

3- نتیجه حاصله

چون افترای عملی یک مجرم مقید است منطبق ماده 699 باید طرف مورد افترا ، مورد تعقیب کیفری قرار بگیرد و پس از تحقیات لازمه منجر به صدور قرار منع تعقیب یا رای برائت قطعی شود . تنها پی از حاصل شدن این نتایج می­توان به تعقیب شخص مرتکب پرداخت .

3. عنصر/ رکن روانی افترا :

برای تحقق جرم افترای عملی باید سوء نیت وجود داشته باشد و مرتکب با توجه به ماده 699 عمل خود را عالماً و عامداً به قصد متهم نمودن دیگری انجام دهد .

این تصریح فوق دارای چند نکته است :

1- مرتکب در انجام کارخود عامد و قاصد باشد و تحت تأثیر مشروبات الکلی و بیهوشی و این قبیل قرار نگرفته باشد .

2- با توجه به اینکه قید عالماً آورده شده مرتکب باید از ماهیت اتهام آور اشیا و ادوات و ... آگاه باشد .

3- مرتکب باید دارای سوء نیت خاص باشد یعنی قصد وی متهم کردن دیگری باشد .

منبع : دادگستری کل استان قم