آموزش فيلمنامه نويسي

[ستاره کویر]

بیان افکار و احساسات

مهم ترین و بدیهی ترین وظیفه ی گفتگوی فیلم نامه مثل وظیفه ی گفت گو در زندگی روزمره بیان افکار و احساسات است .
کلماتی که بر زبان جاری می شود ، راهی برای درک اندیشه های شخصیت است .
گاهی گفتگو بیان دقیق افکار و احساسات است و گاهی نیست .
تماشاگران صحت حرف های شخصیت را باید همان گونه که ماهیت سخنگو را تشخیص می دهند ، متوجه شوند . گفتگو برای ارزیابی شخصیت ما را باری می کند و در مقابل ، طبیعت شخصیت به ما کمک می کند تا گفت گو ی وی را ارزیابی کنیم .
گاهی گفت و گو رابطه یکمی با محتوای صحنه دارد . مثلا از حضور کسی خوشحال نیستید و مجبورید با او گفتگو کنید . در فیلم نامه نیز مثل زندکی عادی کلمات همیشه به مفهوم دقیقشان به کار نمی روند .
عبارت دوستت دارم را در نظر بگیرید . وقتی از زبان شخصیت بی ریا و واقعا عاشقی بیان شود ، ظاهر و باطنش یکی است ، اما وقتی بر زبان جوان علافی جاری شود به منظور جلف دیگری به کار می رود . با وجود این هیچ کلکی در کار نیست ، هم گوینده و هم شنونده می دانند که این گفتگو نمادین است . بخشی از آیین محسوب می شود و ریشه در عاطفه و احساس درست و صادقانه ای ندارد .


تعریف شخصیت

انتخاب کلمات توسط نویسنده و حتی تزیین کلمات در تعریف خصوصیات شخصیت کمک فراوانی می کند .
در فیلمنامه ی نویسندگان مبتدی ، تمام شخصیتها به یک صورت حرف می زنند .
نویسندگان خوب شخصیت ها را به دقت بررسی می کنند و زندگی نامه ای برایشان می نویسند که خصوصیات جسمانی ، روانی و اجتماعی آنها را پیش از نوشتن فیلمنامه مشخص می کند . این نویسندگان می فهمند که شخصیتهای فیلمنامه چگونه فکر می کنند ، خصوصیات اخلاقی آنها چیست ، از چه چیزی بیش تر می ترسند ، فردیت آنها چیست و چگونه صحبت می کنند .


انتقال اطلاعات

اطلاعاتی که تماشاگر باید بداند تا شرایط محیطی داستان را دریابد ، پرده برداری نامیده می شود . که به دو صورت پدید می آید : به طور بصری ( عناوین روزنامه ، اعلانات ، نامه ها ، جامه هایی که شغل خاصی را مشخص می کنند ، عکسها نماد ها ) و از طریق گفتگو . فیلمنامه نویسان غالبا تمایل به استفاده از گفتگو دارند ، نه به این دلیل که گفت گو بر پرده برداری بصری ارجح است بلکه به این که ساده تر است. دستمایه بصری مناسب همیشه در دسترس نیست و به اندازه ی گفتگو هم روشن کننده نیست .
نویسندگان مبتدی ، گاهی در انتقال اطلاعات به کمک گفتگو دچار مشکل می شوند . زیرا صحبت ها مصنوعی به نظر می رسند ، گویی شخصیتها فقط به خاطر تماشاگر افکارش را بیان می کند .
پیشبرد طرح هم که خیلی روشنه و نیازی به توضیح نداره و همه می دونیم گفت و گو می تونه طرح رو ادامه بده من برای یکی از کارهای کوتاهم گفت و گو را گذاشتم تا هم داستان پیش بره و هم به مضمون برسم .

ویژگی های گفت و گوی موثر

بسیاری از غیر حرفه ای ها فکر می کنند که گفتگوی خوب این است که به واقعیت نزدیک باشد و معتقدند گفتار فیلم نامه بسیار شبیه صحبت های روزمره است . این نظر درست نیست یادتان باشد که فیلم نامه نه واقعیت که المثنای آن را خلق می کند .
گفت و گوی موثر علاوه بر خلق واقعیت ، باید این ویژگی های اساسی را داشته باشد :
1 . ایجاز
2 . سادگی
3 . رعایت طرز صحبت شخصیت
4 . نامرئی بودن
5 . تکامل

ایجاز
وقتی تو یک جمعی نشستید به حرفها گوش بدید اکثر حرفها یا تکراری اند یا ذائد . این جور چیزها بدرد فیلم نمی خوره فیلم نباید چاق باشه . فیلم نامه باید رو فرم باشه پس سعی کنید فیلم نامتون رو یه باشگاه بدنسازی ببرید تا بیاد رو فرم .
پیشنهاد حرفه ای ها : وقتی صحنه ای را روی کاغذ می ریزید ، آن را به طور کامل بنویسید و افکار خود را سانسور نکنید و بگذارید جریاد آزاد و تام و تمام افکارتان ثبت شود بله گفتگو ها فربه و پر چربی و سر شار از حرفهای کلیشه ای و تکراری خواهد شد . بله صحنه بسیار بیش از نیاز محتوایش طولانی می شود . سپس ایده آل آن است که این نوشته را به مدت یک یا دو روز در کشو میز بگذارید تا سرد شود و زمان مقتضی را در اختیار شما بگذارد تا نسبت به آن بی طرف شوید .
سادگی
اکثر آدمها بیشتر اوقات با جمله های ساده و اخباری حرف می زنند کلمات کوتاه یا دو هجایی به کار می برند . در محیط کارمان ، از اصطلاحات رمزی آن حرفه استفاده می کنیم .
هر کسی زبان تخصصی خاص خودش را دارد مثل من و شما که فیلمنامه نویسیم ممکنه یه روز همدیگر رو ببینیم و از دور بهت بگم پسر عجب لانگ شاتی داریا .
با وجود این همه و همه چه متخصص چه یه آدم عادی در خارج ار محیط کار در بین دیگران جملات کوتاه و کلمات ساده به کار می برند . البته یادتون باشه شخصیت ها رو هم در نظر بگیرید مثلا من خودم عده ای رو دیدم که دانش کمی دارند و همش از چیزهای مختلف حرف می زنند که بگند ما با سوادیم ولی از طرز صحبت و لحن آنها میشه فهمید که حتی بازیگر خوبی هم نیستند . پس سعی کنید آدم شناس باشید و در گفت و گو ها دقت کنید .
رعایت طرز صحبت شخصیت
هر شخصیت فیلمنامه الگوی گفتاری خاص خود را دارد . انتخاب کلمات ، ساختار جمله و ریتم گفتار معمولا چیزی از سرت ، خاستگاه اجتماعی ، محل کار و فردیت شخص برملا می کند .
ما به طرز گفتار باید دقت کنیم ، معمولا گویش ها لحن ها و طرز گفتار از طریق خانواده به یک فرد منتقل می شود مثلا اگر در یک خانواده پدری همش بگوید من نمی توانم احتمالا پسر یا دخترش هم همش میگه نمی توانم یا معمولا لهجه رو بچه ها از پدراشون و یا مادراشون به ارث می برند .
ببینید یک فیلمنامه باید طوری نوشته شود که همیشه نو باشد . مثلا اگر من الان بگویم عجب چیز خفنی آیا ده سال دیگه هم باید انتشار داشته باشیم همه از گفتن این کلمه لذت ببرند . معانی و کلمات یک فیلمنامه می تواند آن را امروزی نشان دهد پس نویسنده باید در به کارگیری آنها هوشمند باشد ، من خودم استفاده از فارسی معیار رو ترجیح می دم که مطمئنم زنده خواهد ماند و از بین نخواهد رفت .
اگر خیلی می خواید حرفه ای باشید برید دنبال خبرنگاری با یک ظبط صوت کوچک برید مثلا خانه ی سالمندان ببینید این پیرزن پیرمردها چی می گند نوع صحبت کردنشون چه جوریه . برید تو پاتوقهای جوانان و به حرفاشون گوش بدید و حتما اونها رو ظبط می کنید .
نامرئی بودن
این قسمت رو من دیوونشم و واقعا زیباست . این داستان از لاجوس اگری در کتاب نمایشنامه نویسی آمده : داستان درباره ی تکمیل کردن مجسمه ی نویسنده ی بزرگ بالزاکه علیرغم اینکه ساعت 4 صبح بود مجسمه ساز بزرگ فرانسه ، هیجان زده بعضی از دانشجویانش را از خواب بیدار کرد و از آنها خواست شاهکارش را ببینند.
همه ی دانشجویان مجذوب دست های مجسمه شدند و به هم می گفتند : فقط خدا می تواند چنین دستهایی خلق کند واقعا زنده اند .
مجسمه ساز سخت در خود فرو رفت و جلوی چشم دانشجویان دستان مجسمه را قطع کرد . پس یادتان باشد که هیچ بخشی مهم تر از کل نیست .
ارنست همینگوی ، همیشه به گفته هایی که خودش شیفته شان می شد ، اعتماد نداشت و بی رحمانه حذفشان می کرد ، چرا که جلب نظر می کردند .
تکامل
تکامل در گفتگو نیز باید وجود داشته باشد . گفتگو سطر به سطر باید از اندیشه ی کم اهمیت تر به اندیشه ی پر اهمیت تر و بعد به اندیشه ای مهم تر تکامل یابد .

[ستاره کویر]

سکانس 6 : شخصیت های فیلم نامه


شات 1 : خلق شخصیت های فیلم نامه

مثلا یانگوم هنوز هم شخصیتش تو یادتونه درسته ، پس بدونید که یک فیلم نامه ی خوب با شخصیتش شناخته میشه .
فیلم نامه نویسان گاهی داستان را با شخصیتی که تماشاگر را از نظر عاطفی درگیر می کند ، شروع می کنند و اجازه می دهند که اهداف خصوصی شخصیت ، آشوب های روحی یا وسوسه های ذهنی وی جهت گیری طرح را معین کند .
اکثر نویسندگان در درجه ی اول طرح را با تمرکز بر ساختمان داستان پرورش می دهند و سپس در جست و جوی اعمالی بر می آیند که شخصیت ها باید انام دهند تا داستان کار کند .

در این سکانس ما با آفرینش شخصیت ، افشای شخصیت ، رشد خصیت و حل مشکلات طرح ریزی آشنا می شیم . شات 2 : آفرینش شخصیت وظیفه ی یک بازیگر پرورش ویژگی های شخصیت است .
اعمال گفت و گوهای شخصیت ، کلید های اصلی را در اختیار وی می نهند .
فیلم نامه نویسان از تمام اندوخته های تجربه ی خود استفاده می کنند . اما بررسی عمیق فی البداهه رخ نمی دهد بلکه بعد از این که نویسنده روها هفته ها یا ماههای متوالی به ساختار طرح اندیشید و تعیین کرد که چه شخصیتهایی برای کار کردن طرح لازمند ، رخ می نماید .
وظیفه ی زندگی نامه ی شخصیت ، خلق محیط و حوادث است که باعث رشد شخصیت شده اند و این ها ما را به کنش شخصیت در این داستان خاص رهنمون می شوند .
جسمانی ، اجتماعی و روانی : نویسندگان با این مقولات شخصیت را رشد می دهند
جسمانی : کلیه ی ابعدا جسمانی شخصیت
2. اجتماعی : مقام اجتماعی شخصیت
3. روانی : دنیای درونی شخصیت


شات 3 : افشای شخصیت :

وقتی شخصیت ها بعد پیدا کردند آماده ی شرکت در ماجرای فیلم نامه می شوند . آنها همان طور که مبارزه می کنند ، دل می بندند ، از ضد قهرمان های ترسناک می گریزند و شکست و پیروزی را تصیب می برند ، ماهیت خود را نیز برای تماشاگر افشا می کنند .
این کشف و شهود تقریبا حود به خودی و در حالی رخ می دهند که شخصیت ها خودشان را در کنش متقابل با دیگران و با محیط فیلم نامه به پیش می رانند .
وجوه جسمانی
در اکثر فیلم نامه ها توصیف فیزیکی شخصیت معمولا حداقل و به نام ، سن و ظاهر کلی محدود می شود .
همیشه بهتر است به تماشاگر اجازه دهیم که ارزش های شخصیت را استنتاج کند تا با توصیف شخصیتها به خورد تماشاگر بدهیم . به این طریق ، تماشاگر در فیلم فعالتر شرکت می جوید .


شات 4 : کنش شخصیت

کنش معمولا دقیق تر از حرف ، افکار و احساسات را منعکس می کند . شخصیت ها در گفت و گو می توانند احساسات واقعی خود را پنهان سازند و وانمود به داشتن عواطفی کنند که ندارند . در حقیقت ممکن است حرفشان عملا متناقض با احساسات واقعی شان باشد .
گاهی کنش ماهیت درونی و واقعی شخصیت را به خصوص وقتی که تحت فشار رخ می نماید ، بر ملا می کند .
فیلم نامه های شخصیت – محور غالبا شخصیت را در کشمکش با خویش قرار می دهند .
تقریبا همه ی ما نقاب می زنیم و می کوشیم از خود تصویری ارائه دهیم که به ما قوت قلب دهد . ظاهر و هویت خود را بوقلمون وار عوض می کنیم تا با موقعیت هماهنگ باشد ، تا ما را چنان جلوه دهد که افراد دور و بر از ما انتظار دارند و با تصویر ذهنی آنها منطبق است .
در سرتاسر فیلم نامه ، تماشاگر برای رسیدن به ماهیت واقعی شخصیت ها سر نخ های خاصی دریافت می کند .
اما معمولا در اوج داستان ، وقتی شخصیت ها تحت فشار شدید قرار می گیرند ، تماشاگر مشخص ترین نظر را در مورد آنها به دست می آورد . این وقتی است که شخصیت ها نقاب خویش را بر می دارند و خود واقعی را نشان می دهند ، شخصیت ها تحت فشار که باشند ، هیچ فرصتی برای وانمود کردن به چیز دیگری ندارند ، باید مطابق با نیازها و انگیزه های اساسی عمل کنند و تماشاگر اساس چنین کنشهای افشا کننده ای را تشخیص می دهد .


شات 5 : گفت و گوی شخصیت

اگرچه کلمه ای که بر زبان شخصیت جاری می شود ، به اندازه ی کنش شخصیت برجسته نیست ، اما برای هدایت تماشاگر به ماهیت شخصیت سرنخ هایی فراهم می کند. کلماتی که به زبان نمی آیند ، نیز به همین اندازه با ارزشند .
روی گفت و گو ها بسیار دقت کنید . مسلما نوع حرف زدن من با یک پزشک متفاوته و شخصیتتان را بشناسید سعی کنید روابط عمومیتان را بالا ببرید ، با همه رفت و آمد داشته باشید تا دیگران را بشناسید . از تمامی صنف ها برای خودتان دوست پیدا کنید تا با همه ی اقشار جامعه آشنا بشید . و گفت و گوهای آنها را در مغزتان ثبت کنید .


شات 6 : آداب و عادات

نویسنده ی خوب به حالت های انسان دقیق می شود ، شما می توانید با مطالعه و بررسی کنش آدم های پیرامون خود ، به معانی رفتار و عادات آنها حساس شوید.
وقتی که شما از روی عادت به مردم دقت کنید ، اشخاصی که پا به زمین می کوبند ، ناخن می خورند ، دندان به هم می سایند ، ترسوهایی که پشت دستها یا عینک دودی قایم می شوند ، آنها که لب گاز می گیرند ، مو به دور دست خود می پیچند ، پلک می زنند و ... را کشف خواهید کرد . برخی از این عادت ها عصبیت یا تنش درونی را نشان می دهند و برخی متضمن حالات ذهنی یا عاطفی هستند .

[ستاره کویر]

شات 7 : واکنش دیگران

تماشاگر در مراحل اولیه فیلم ، به تدریج طرز برخورد ها را نسبت به خصوصیات یک شخصیت خاص متشکل می کند و سر نخ های مختلفی را از منابع مختلف بررسی می نماید . یکی از این سر نخ ها واکنش دیگران است .
هر چه با یک شخصیت بیشتر این همانی کنیم ، بیش تر مایلیم طرز برخوردهای وی را از آن خود بدانیم . برای مثال ، وقتی یک شخصیت همدردی برانگیز به شدت از دیگری متنفر است ، مایلیم که این دشمنی را بپذیریم و این دشمنی تا زمانی ادامه می یابد که تکامل داستان شخصیت منفور را نجات دهد و ثابت کند که دشمنی ما ناعادلانه بوده است .


شات 8 : رشد شخصیت

فیلم سینمایی یا نمایش تلویزیونی نمونه هایی از زندگی واقعی هستند . در دنیای واقعی ، وقتی مردم تحت فشار های خرد کننده ای قرار می گیرند ، معمولا کمی عوض می شوند .
شخصیت های فیلمنامه نیز می توانند از بحران هایی که نویسنده برایشان خلق می کند ، رنج ببرند و تا حدی تحت تاثیر – ممثبت یا منفی آن قرار گیرند . تغییر ، تحول یا تکامل شخصیت حس واقعی بودن فیلم نامه را افزایش می دهد و حس کمال طلبی تماشاگر می افزاید ، زیرا با وجود نشویش و آشفتگی ، چیزی به انجام رسیده است .
با این که تغییر شخصیت امری به جاست ، تغییر بسیار زیاد وی می تواند باور ناپذیر جلوه کند . به خصوص اگر یک شبه رخ دهد .
در زندگی واقعی ، آدم خطاکار وقتی متحول می شود که در کوران یک سلسله حوادث مناسب قرار گیرد .
پوست زدایی پیاز عنوانی است برای تغییر شخصیت در ذهن تماشاچی در شخصیت .
پوست زدایی پیاز ، تکنیکی است که در ساختمان پردازی داستان نیز به کار می رود . یک حادثه ی ساده به گشایش تدریجی یک طرح و توطئه استادانه منتهی می شود.

محسن خسرو

[nezamehadafmand]

چگونه با نوشتن زندگی نامه ، رزومه نویسی و خاطره نویسی میشه فیلمنامه نوشت؟!