آکواریوم و بیماری های مربوط به ماهیان

[بهـمن]

اجزاء آکواريوم
................
1 – درپوش آکواريوم
همانطور که از نام آن پيداست، به وسيله اي گفته مي شود که بر روي آکواريوم قرار مي گيرد. درپوشها مي توانند بسيار ساده و از يک قطعه شيشه ساخته شوند و يا اينکه دو تکه بوده و از وسط با چسب مخصوصي چسبانده شوند، به طوري که همانند يک لولا عمل نمايند. همچنين مي توان آنها را بسيار زيبا و لوکس ساخت.
..

..
فوايد درپوش آکواريوم:
1 – جلوگيري از تبخير بيش از حد آب آکواريوم
2 – تحت کنترل در آوردن بهتر دماي آب
3 – جلوگيري از بيرون پريدن ماهيها
4 – جلوگيري از متصاعد شدن بوي نامطبوع در فضاي اتاق (بسته)

2 – پمپ هوا
موجودات آبزي مانند ساير موجودات زنده براي ادامه حيات، نياز به اکسيژن دارند. با اين تفاوت که آنها اکسيژن مورد نياز خود را از آب توسط آبششهايشان جذب مي کنند.
پمپ هوا علاوه بر توليد اکسيژن، با مخلوط کردن لايه هاي مختلف آب سبب يکنواخت شدن درجه حرارت نيز مي گردد. همين طور با توليد اکسيژن، تجزيه فضولات ماهي ها به صورت هوازي صورت مي گيرد. از حيث زيبايي نيز ، حباب هاي ريز هوا که از کف مخزن به بالا مي آيند منظره اي بديع و چشم نواز به وجود مي آورند.
.................
3 – فيلتر
هر آکواريومي در صورت نداشتن پمپ هوا و فيلتر به صورت آب راکدي در مي آيد که سريعا در معرض فساد قرار مي گيرد و رفته رفته بوي بسيار بدي فضاي محيط را فرا مي گيرد. براي رفع اين مشکل، بکارگيري تنها پمپ هوا کافي نيست. با افزايش مقدار فضولات و پس مانده ها ي غذايي و تجزيه آنها بر ميزان گازهاي مضر و بدبو افزوده مي شود. اينجاست که نقش تعيين کننده فيلترها نمايان تر مي گردد. فيلترها با جذب فضولات و همچنين پس مانده هاي ريز و درشت غذايي در تميز کردن و شفاف نمودن هر چه بيشتر آب کمک شاياني مي کنند.
.....................
4 – سنگ هوا(اکسيژن)
سنگهاي هوا در اندازه ها و اشکال مختلف بسته به اندازه و نوع کاربرد آکواريوم به کار مي روند. اين سنگها در اقسام رينگي، زاويه اي، نيم دايره، دايره، بي شکل، و يا حتي طولي به درازاي نيم متر هم ديده مي شوند.
.................
5 – دماسنج و بخاري
نوعي از دماسنجها به صورت برچسبي هستند که بر روي قسمت بيروني شيشه آکواريوم چسبانده مي شوند. در اين دماسنجها از کريستال مايع استفاده شده است. صفحه به رنگ روشن در آمده، دماي آب را نشان مي دهد.
انواع ديگر دماسنجها، دماسنج هاي شيشه اي اند که به صورت شناور و يا ثابت در داخل مخزن قرار مي گيرند. در اين نوع دماسنجها، از جيوه براي نمايش دادن درجه حرارت استفاده مي شود. دماسنج هاي شيشه اي به صورت شناور و يا ثابت وجود دارند.در بخاريهاي اتوماتيک و يا ترموستات دار، با تنظيم آن برروي درجه دلخواه ، هرگاه درجه آب از درجه تنظيم شده بيشتر يا کمتر شود، بخاري به صورت اتوماتيک از کار افتاده و يا مجددا شروع به کار مي کند.
.......................
6 – وسايل روشنايي
نور يکي از مهمترين عوامل تعادل بيولوژيک است. اين اهميت در آکواريومها نيز به چشم مي خورد. گياهان آبزي داخل آکواريوم و همچنين ماهيها براي رشد و نمو مناسب، نيازمند جذب نور هستند. به علاوه ، فقدان نور سبب کدورت آب و ايجاد رسوبي قهوه اي رنگ بر روي شيشه ها، برگها و ساقه هاي گياهان و همينطور ساير وسايل تزئيني داخل آکواريوم مي شود که زمينه اي مناسب براي رشد باکتريهاي بيماري زا خواهد بود.
سوالي که اينجا پيش مي آيد در مورد جنس نور است. بهترين نور، نور خورشيد است. زيرا داراي انواع اشعه ماوراء بنفش به ميزان مطلوب است. اشعه ماوراء بنفش براي زندگي گياهان و ماهيها داراي اهميت زيادي است.در صورت عدم وجود آن، مي توان از نورهاي مصنوعي بهره جست. در ميان نورهاي مصنوعي نيز لامپهاي با نور سفيد و لامپهاي فلورسنت از بهترين ها محسوب مي شوند.
................
7 – ماسه
ماسه يکي از موارد قابل دسترس براي استفاده در آکواريوم و همچنين جهت آماده سازي فيلترها که مطابق نوع مخزن متفاوتند، مي باشد. به طور مفصل آن براي تزئين کف آکواريوم، پوشش روي فيلتر شني و همچنين کاشت گياهان آبزي، مورد استفاده قرار مي گيرد.

[بهـمن]

ابعاد آکواريوم طبق يک قاعده کلي، مخزني با ابعاد تقريبا 38*30*60 سانتيمتر (ارتفاع* عرض* طول) قابل توصيه است. البته اين ابعاد براي ماهيان زينتي آب شيرين توصيه مي شود. جهت ماهيان زينتي آب شور، ابعاد افزايش مي يابد.
گذشته از ابعاد، ضخامت شيشه هاي به کار گرفته شده در ساخت يک آکواريوم بسيار با اهميت است. امروزه در کشور ما، براي آکواريوم هايي با حجم تا 120 ليتر از ((شيشه هاي 6 ميل)) استفاده مي شود.

حجم آکواريوم
علاوه بر ابعاد، دانستن حجم آب آکواريوم نيز مهم است. چرا که افراد بايد با توجه به حجم آب داخل آکواريوم، مخزن را ماهيدار کنند. ليکن پيش از آن، ياد آوري اين نکته ضروريست که حتما بين 10 – 5 سانتيمتر از ارتفاع آکواريوم به عنوان سر ريز خالي بماند.

نصب آکواريوم
پس از تهيه مخزن مورد نياز، بايد توجه داشته باشيد که محل نصب آن صاف و محکم باشد. مي توانيد براي نصب از ميزي که قدرت تحمل وزن مخزن پر از آب را داشته باشد استفاده کنيد.

[بهـمن]

طرز آماده سازي آکواريوم پس از تهيه آکواريوم و نصب آن در محل مورد نظر، ابتدا فيلتر زيرشني را در کف و در گوشه اي از آکواريوم جاسازي کرده و آنگاه روي آن الياف پشم شيشه يا تکه اي ابر نازک مي گذاريم. معمولا در قسمتي که فيلترشني تعبيه مي گردد ماسه زياد و يا ساير تزئينات قرار داده نمي شود.
سپس، شلنگ کشي هاي مربوط به اين نوع فيلتر ها انجام مي گيرد. همچنين با تعبيه چند سنگ هوا و شلنگ کشي هاي مربوط به آنها، آماده ريختن شن و ماسه هاي شسته شده مي شويم.
پس از انجام اين اعمال همانطور که از پيش طرح ريزي شده است در محلهايي که بايد سنگهاي درشت، صخره ها و يا ريشه هاي بزرگ و يا حتي ماسه و سنگ ريزه بيشتري قرار داده شوند، قرار مي دهيم.
وقتي آب به ارتفاع تقريبي 5 سانتيمتر از سطح ماسه رسيد. مي توان به کاشت گياهان مورد نظر پرداخت. آنگاه مجددا به آبگيري آکواريوم مي پردازيم. پس از پر شدن آکواريوم – البته نسبت به حجم و ارتفاع مخزن به طور تقريبي 10 سانتيمتر را به صورت سرريز خالي مي گذاريم – آنگاه به نصب بخاري و اتصال سر شلنگهاي فيلتر زيرشني و سنگهاي هوا و يا ساير تزئينات به ترمينال، که ورودي آن نيز به پمپ هوا متصل است، اقدام مي نمائيم.

[بهـمن]

ماهيدار کردن آکواريوم پس از نصب و راه اندازي آکواريوم و اجزاء آن، نوبت به ماهيدار کردن يا وارد کردن ماهيان مورد علاقه به آکواريوم مي رسد. اصولا ماهيدار کردن مخازن بايد براساس جداول و راهنماهايي که در دسترس است انجام مي گيرد. اينکه شخص هر تعداد و در هر اندازه و هر نوعي از ماهي را وارد آکواريوم کند قابل پذيرش نيست.
علاوه بر تعداد، ماهيان بايد از لحاظ رفتاري (صلح جو و اجتماعي يا پرخاشگر و تهاجمي)، طيف حرارتي ويژه، درجه سختي نيز در يک طيف طولي همگن نيز باشند؛ يعني آنکه ماهيها از لحاظ جثه تفاوت چنداني با هم نداشته باشند.

[بهـمن]

تکثير ماهيان

.....................
ماهيان از نظر نحوه تکثير به دو گروه عمده تخمگذار و زنده زا تقسيم مي شوند. در ماهيان زنده زا، مولد ماده به هنگام تکثير، نوزاد را به صورت کامل به دنيا مي آورد. در صورتي که در ماهيان تخمگذار، ابتدا مولد ماده تخمريزي کرده و سپس نوزاد در طي چند روز در درون تخم رشد مي کند تا کامل گردد آنگاه يک نوزاد ماهي به دنيا مي آيد. اما جداي از نحوه تکثير، عواملي که در تکثير و رشد و نمو نوزادان موثرند تقريبا يکسانند. عواملي همچون تغذيه، درجه حرارت، ph، سختي، استرس و بيماري.

[بهـمن]

آب و شاخص هاي آن
درجه حرارت (T)
بر حسب سانتيگراد و يا فارنهايت، توسط دماسنج براي ما مشخص مي شود. هر گونه اي از ماهيان در طبيعت، داراي يک طيف حرارتي ويژه است. با دانستن اين طيف حرارتي مي توان با تنظيم بخاري، همان دما را در آکواريوم بر قرار کرد.
................
درجه اسيديته (PH)
در صورت نياز به کاهش درجه اسيديته آب، با افزودن مقداري آب هم دما که کاملا عاري از هر نوع مواد و گازهاي مضر باشد مي توان اقدام به اين کار کرد. به علاوه مي توان از بيکربنات دو سود نيز استفاده کرد.
جهت افزايش اسيديته آب، محلولهاي مخصوص اين کار را مي توان از فروشگاه هاي معتبر آکواريومي تهيه کرد. اما يکي از ساده ترين راهها، استفاده از فسفات منوسديک يا فسفات اسيد دو سديم 2% است.
.......................
درجه سختي (dH)
ميزان غلظت کلسيم و منيزيم محلول در آب را درجه سختي آب مي گويند.
درجه سختي يا سنگيني آب داراي چند مبنااست:
1 – درجه سختي آلماني(dGH)
2 – درجه سختي فرانسوي(dFH)
3 – درجه سختي انگليسي (dEH)
4 – درجه سختي آمريکايي (PPM)
تعيين درجه سختي توسط سختي سنجهاي ديجيتال و يا سختي سنجهاي شيشه اي که ظاهري شبيه دماسنج دارند امکان پذير است.
....................
گاز کلر
فاکتور ديگر مهمي به نام کلر وجود دارد. مهمترين گاز سمي و مضر براي ماهيان زينتي، گاز کلر است. همانطور که مي دانيد در شهرها براي تصفيه آب از مقاديري کلر استفاده مي شود که به هنگام استفاده از اين نوع آبها، بايد نسبت به برطرف نمودن آن اقدام کرد. خوشبختانه گاز کلر داراي خاصيت فراري است.
پس از آبگيري آکواريوم، تا 24 ساعت از وارد کردن ماهيها به داخل آب خودداري مي نمائيم. در عين حال، پمپ هوا را نيز به کار مي اندازيم تا آب کاملا از نظر تهويه براي ماهيها مناسب شود.

[بهـمن]

گياهان آبزي ................
گياهان، اولين چرخه توليد مواد غذايي هستند. آنان با جذب نور و گاز کربنيک از محيط، عمل فتوسنتز انجام مي دهند. نتيجه اين فرايند، توليد اکسيژن است. اين عمل در طي شب و در مدت زمان تاريکي، بالعکس مي شود.
اين قاعده در مورد گياهان آبزي نيز صادق است. گياهان آبزي با جذب نور – اگرچه آن نور مصنوعي باشد – و گرفتن گاز کربنيک از محيط آب، توليد اکسيژن مي نمايند. اين فرايند نقش بسيار حياتي در تامين اکسيژن آب جهت تنفس ماهيها و در کل، آبزيان دارد.
به علاوه، وجود پوشش گياهي به عنوان سايه بان، پناهگاه، مخفيگاه و زايشگاه طبيعي در مخازن آکواريوم پر اهميت است.
پس از انتخاب گياه، جهت انتقال آن به منزل، بايد آن را در يک روزنامه مرطوب پيچيده و کاغذ مزبور را براي جلوگيري از تبخير در يک کيسه پلاستيکي بدون منفذ قرار داد. در اين حالت مي توان گياه را تا 48 ساعت نگهداري کرد.
براي کاشت، ابتدا شلنگ کشي هاي لازم مربوط به اجزاء آکواريوم را انجام داده، فيلترزيرشني را نصب کرده و کف را نيز با ماسه مي پوشانيم. بهتر است تا ارتفاع چند سانتيمتر هم آکواريوم را آبگيري کنيم (ارتفاع حدود 5 سانتيمتر کافي است) سپس شروع به کاشت گياهان نمائيم. بايد مراقب بود به ريشه ها آسيبي وارد نيابد. همينطور قسمتهاي فاسد شده و برگهاي زرد را نيز از گياه جدا مي کنيم تا سبب پوسيدگي گياه نگردند.
همچنين با توجه به نوع ماهيهايي که قصد نگهداريشان را داريم، نوع گياه را انتخاب کنيم. انواعي از ماهيها عادت به بازي با ساقه و برگهاي گياه دارند. در اين صورت بايد از گياهان درشت و قوي بهره برد. بعضي ديگر از ماهيان عادت به بازي با ماسه و حفر گودال در کف آکواريوم دارند، در اينجا بايد توجه داشت که گذاردن چند قطعه سنگ درشت و همچنين پوشش ضخيم تري از ماسه برروي ريشه گياهان ضروري است.
در کنار اختصاصات ذکر شده، بايد دانست که هر گياه در آب به خصوصي داراي رشد و نمو و فعاليت مناسب است و اين جدا از تقسيم بندي حرارتي، از لحاظ خواص شيميايي نيز تقسيم بندي هايي را مي طلبد.

ضدعفوني گياهان
به ياد داشته باشيد که گياهان غالبا حاوي ناقلين بيماريهاي متفاوتند. به همين دليل، ضدعفوني گياه قبل از کاشت در آکواريوم، امري غيرقابل اجتناب است. براي ضدعفوني مي توان از ماده الاون(alaun) استفاده کرد.
روش ديگر، استفاده از محلول پرمنگنات دوپتاس رقيق و شستشو با آب تميز در چند مرحله است.

[بهـمن]

مناظر آبي
هر آکواريوم داري سعي دارد الگويي طبيعي از طبيعت را در آکواريوم خود پياده کند.اين تلاش مي تواند به دو صورت انجام پذيرد:
1 – با استفاده از الگوهاي موجود در مجلات مخصوص
2 – با بهره جويي از طبيعت و تخيل و هنر خلاقه شخص ............................
در هر صورت، هدف هرچه زيباتر ساختن آکواريوم است.
افرادي که راه دوم را بر مي گزينند بهتر است ابتدا الگوي اصلي را در طبيعت مورد توجه قرار دهند.اين افراد بايد تمام اطلاعات مورد نياز را از طبيعتي که تصميم ساختن آن را در آکواريومشان دارند، بدست آورند. اين توجه بايد علاوه بر نماي کلي طبيعت، به اشکال مختلف دريا، درياچه، برکه، رودخانه و جوي کوچک و متعلقات هر کدام از خاک، شن و ماسه و صخره، پوشش گياهي موجود در هر کدام (چه ريشه هاي قطور درختان بزرگ که از گوشه نهر سر بر مي آورده اند و چه گياهان آبزي ديگر همانند گياهان شناور، غوطه ور و يا ريشه دار) و همچنين نوع گونه هاي ماهي که در هر کدام از اين محيطها به سر مي برند.

[بهـمن]

پيشگيري از بروز بيماريها
شستشوي آکواريوم
در ابتدا براي جلوگيري از تشکيل خزه برروي ديواره هاي آکواريوم بايد ديواره ها را با کاغذ سبز تيره آلومينيومي ضد خزه پوشانيد. در غير اين صورت، بايد از فروشگاههاي آکواريومي ، وسيله اي به نام شيشه پاک کن تهيه کرد. البته در صورت رعايت تمام نکات ذکر شده، عمل سيفون کردن آب و يا تميز کردن ديواره ها، هر يک ماه يکبار کافي است.
.......................
روشهاي ضدعفوني آکواريوم و وسايل آن
1 – روش ضد عفوني با پرمنگنات پتاسيم
2 – روش ضد عفوني با نمک طعام
3 – روش ضد عفوني با آب اکسيژنه 30%
4 - روش ضد عفوني با فرمالين

پيشگيري از بيماري
1 – آب آکواريوم تميز و شفاف و عاري از گاز کلر باشد.
2 – درجه حرارت آب با درجه حرارت زيستي ماهيان يکسان باشد.
3 – ساير شاخصهاي شيميايي آب از جمله ph و سختي در کنترل دايمي باشند.
4 – دماي آب داراي نوسانات شديد و ناگهاني نباشد.
5 – هميشه تهويه در حد عالي باشد.
6 – تعداد ماهيها متناسب با حجم مخزن باشد.
7 – ماهيها از نظر جثه با هم، همخواني داشته باشند.
8 – ماهيهاي گوشتخوار و مهاجم، همراه ماهيهاي صلح جو در يک مخزن قرار داده نشوند.
9 – ماهيان خريداري شده، نخست قرنطينه شده و پس از حصول اطمينان از سالم بودنشان به آکواريوم منتقل گردند.
10 – گياهان خريداري شده را ضد عفوني کرده و سپس به خوبي شست و شو دهيد.
11 – سيفون کردن پس مانده هاي غذايي و فضولات بسيار پر اهميت است.
12 – از کارکرد صحيح فيلترها اطمينان حاصل کنيد.
13 – تعويض 4/1 آب آکواريوم در ماه براي سلامت ماهيان مفيد است.
14 – رژيم غذايي متنوعي را براي ماهيان خود اجرا کنيد.
15 – گنجاندن غذاهاي زنده در رژيم تغذيه اي براي چند روز در هفته بسيار سودمند است.
16 – ميزان تغذيه زياد از حد نباشد.
17 – يک روز روزه در هفته براي سلامتي ماهيان شما بسيار مفيد است.
18 – قطر و اندازه ذرات غذايي متناسب با اندازه دهان ماهيان مصرف کننده باشد.
19 – ميزان تابش نور در حد کافي باشد.
20 – از دست زدن به ماهيها جدا خودداري کنيد.
21 – به محض مشاهده کسالتي در يک ماهي، فورا آن را از آکواريوم خارج کرده و در ظرف يا مخزن قرنطينه قرار دهيد.
22 – از وارد آوردن شوک، در هر صورتي اکيدا ممانعت به عمل آيد.

[بهـمن]

بيماريهاي ماهيان آکواريومي ..............................
علايم بيماري
علايم و رفتارهايي که مي تواند نشان دهنده بروز بيماري باشد به شرح زير است:
1 – قسمتهايي از بدن ماهي تغيير رنگ داده و در بيشتر موارد بي رنگ مي شود.
2 – ماهي بي حال و بدون تحرک در گوشه اي ايستاده و شنا نمي کند.
3 – اشتها به تغذيه ديده نشده و ماهي از غذا خوردن امتناع مي ورزد.
4 – در سطح آب و يا به صورت نامتعادل شنا مي کند.
5 – سعي در بيرون پريدن از آکواريوم دارد.
6 – بدن را به وسايل و يا ماسه هاي کف مي سايد.
7 – باله ها به صورت خشک و سيخ شده در مي آيند.
8 – باله ها رفته رفته شروع به تحليل رفتن مي کنند.
9- ماهي به عقب و جلو مي رود.
10 – از تعادل خارج گشته و قادر به شنا نيست.
11 – چشمها به شدت از حدقه بيرون زده اند.
12 – ماهي به دور خود مي چرخد.
13 – داراي خونريزي هاي پوستي است.
14 – تغيير شکل ستون فقرات و در نتيجه تغيير فرم طبيعي بدن مشاهده مي گردد.
15 – پوست سفيد و کدر مي گردد.
16 – در سطح بدن و به ويژه در پايه باله ها اعم از باله هاي سينه اي، شکمي، پشتي و دمي تاولهاي سرخ رنگي ديده مي شوند.
17 – جوش ها و گاهي فرورفتگي هايي در سطح بدن و بيشتر در نواحي پيشاني و سر ظاهر مي گردند.
18 – آبششها به حالت کاملا باز و غير طبيعي ديده مي شوند.
19 – رشته هاي پنبه مانند از نقاط مختلف بدن به صورت آويزان ديده مي شوند.
20 – سطح بدن را حبابهاي ريز فرا مي گيرند.
21 – ماهي به سطح آمده و به شدت شروع به مکيدن هوا مي کند.
22 – شکم متورم شده و به حالت مشک پر از آب به نظر مي رسد.
23 – توليد شديد مخاط برروي پوست مشاهده مي گردد.
........................
اصولا بيماريها را به 3 دسته کلي تقسيم مي کنند (براساس منشا):
1 – بيماريهايي که ناشي از عوامل بيماري زا هستند.
2 – بيماريهايي که ريشه در شرايط زيستي دارند. همانند مسموميتها، تغذيه نادرست و به طور کلي، شرايط ناسالم آب
3 – بيماريهايي که ريشه در خود ماهي دارند مانند انواع نقص عضوها.

بيماريهاي شايع ماهيان آکواريومي و روشهاي درمان
.پس از شناخت علائم بيماري اکنون به معرفي بيماري هاي شايع ماهيان آکواريومي مي پردازيم(البته به استثناي بيماري هاي داخلي که تشخيص آنها نياز به ميکروسکوپ و ساير وسايل آزمايشگاهي دارد):
1 – دم خوره و گنديدگي باله ها
2 – کلومناريس
3 – امراض باکتري زاي آبششي
4 – آب آوردگي شکم
5 – تيرگي پوست و باله ها
6 – بيماري سفيدک
7 – قارچ پوست ودهان
8 – عفونت دهان
9 – سفيد و شل شدن مدفوع
10 – عفونت آبشش ها
11 – بيماري سفيد شدن تخم ها