تاپیک تخصصی ..::مار ها::..

[بهـمن]

نام علمی: Psammophis schokari

نام انگلیسی: Striped Belly Dune Snake

نام فارسی : مميز مار





مشخصات : سر باريك و طويل ، گردن مشخص ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و قابل رؤيت از سمت بالاي سر ، پولك گونه اي بلند و باريك ، بين بيني دو يا سه پولك ، پولكهاي بين بيني خيلي كوتاهتر از پولكهاي جلو پيشاني ، طول پولك گونه اي سه تا چهار برابر ارتفاع آن ، داراي يك پولك جلو چشمي متصل به پيشاني و دو يا به ندرت سه پولك عقب چشمي ، پولك‌هاي گيجگاهي 2+2 يا 3+2 و به ندرت 1+2 عدد ، لب بالا داراي 9 پولك و لب پائين 10 يا 11 پولك (پنجمين و ششمين پولك لب بالا متصل به چشم ) پنج يا شش پولك لب پائين متصل به پولك چين قدامي ، پولك چين قدامي كوتاهتر از پولك چين خلفي ، پولك‌هاي سطح پشتي 17 رديف ، پولك‌هاي سطح شكمي 172 تا 195 عدد و سطح زيرين دم 76 تا 125 عدد ، پولك مخرجي منقسم .
بدن به رنگ زيتوني رنگ پريده يا صورتي ، داراي يك خط طولي سفيد خالدار بين دو خط طولي قهوه اي از ناحيه سر تا انتهاي دم ، وسط پولك بالاي چشمي سفيد و اطراف آن قهوه اي ، داراي دو خط تيره در دو طرف بدن ، سطح شكمي سفيد متمايل به زرد با خالهاي تيره رنگ .
حداكثر طول 141 سانتيمتر ، دم 45 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها .
زاد و ولد: تخمگذار ، در تابستان 2 تا 6 تخم مي گذارند .
زيستگاه : صحراهاي شني ، دشتها ، بوته زارها .
انتشار جغرافيايي : شمال غربي آفذيقت تا مصر – چاد – اتيوپي – سومالي – عربستان – جنوب غربي آسيا – هندوستان – شوروي سابق – ايران – افغانستان – پاكستان – تركمنستان – سوريه - عراق .
پراكندگي : استانهاي سيستان و بلوچستان – كرمان – سمنان – مركزي – تهران – اصفهان – خوزستان – يزد – فارس – مازندران – خراسان – قم .

[بهـمن]

نام علمی: Telescopus fallax iberus

نام انگلیسی: Iberian cat snake

نام فارسی : سوسن مار




مشخصات : سر پهن و گردن كاملا مشخص ، مردمك چشم عمودي ،‌ پولك پيشاني طويل و قسمت خلفي آن متصل به چشم ، ظاهرا داراي دو پولك بيني يا نيمه تقسيم شده (Nasal semidivided)، داراي يك يا دو پولك جلو چشمي و دو يا سه پولك عقب چشمي ، پولك گونه اي در زير پولك جلو چشمي و متصل به چشم ، لب بالا داراي 8 يا 9 پولك و لب پائين 9 يا 10 پولك، پولكهاي گيجگاهي 2 يا 3+3 يا 4 عدد ، پولك سطح پشتي 19 و به ندرت 21 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 201 تا 220 و سطح زيرين دم 50 تا 69 عدد ، پولك مخرجي منفرد و به ندرت منقسم .
بدن استوانه اي شكل ، به رنگ خاكستري يا خاكستري زيتوني با خالهاي تيره يا سياه رنگ ، خالهاي سطح پشتي در قسمت قدامي بزرگ و مشخص تر، خالهاي سطح جانبي كوچكتر و يك در ميان با خالهاي سطح پشتي ، حد متوسط خالهاي پشتي 36 عدد ،‌سطح شكمي يكنواخت با خالهاي تيره قهوه اي متمايل به سياه رنگ و نقطه‌ها سياه رنگ و كوچك .
حداكثر طول 74 سانتيمتر ، دم 11 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها ، شب و صبح زود در تعقيب شكار هستند و روزها در زير سنگها مخفي مي شوند .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق خشك و صحرايي ، كوهستاني ، گاهي منازل مسكوني .
انتشار جغرافيايي : بالكان ، بعضي از جزاير درياي مديترانه ف آسياي ميانه ، سوريه ، ايران ، عراق ، تركيه ، شوروي سابق (گرجستان ، ارمنستان ، آذربايجان ، داغستان ).
پراكندگي : استانهاي مركزي ، تهران اصفهان ، سمنان ، آذربايجان شرقي و غربي ،‌اردبيل ، همدان ، سيستان و بلوچستان ،‌زنجان ، قزوين ، قم .

[بهـمن]

نام علمی: Telescopus rhinopoma

نام انگلیسی: Cat Snake

نام فارسی : افعي پلنگي





مشخصات: سر پهن و مثلثي شكل ، گردن مشخص ، پوزه پهن ، ظاهرا داراي دو پولك بيني ، پولك گونه اي طويل و متصل به چشم ، پولك جلو چشمي متصل به پولك پيشاني ، داراي دو پولك عقب چشمي ، پولكهاي گيجگاهي كوچك و همانند ساير پولكها 4+2 يا 4+3 ، لب بالا داراي 8 تا 10 پولك و لب پائين 10 تا 12 پولك، چهار يا پنج پولك لب پائين متصل به پولك چين خلفي ، پولكهاي سطح پشتي 23 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 229 تا 270 و سطح زيرين دم 68 تا 78 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري زيتوني روشن با لكه‌هاي قهوه اي چهار گوش و پهناي بيش از فواصل آنها در سطح پشتي ، سر با لكه‌هاي قهوه اي همراه با خالهاي ريز تيره ، لبها تيره رنگ ، سطح شكمي به رنگ قهوه اي تيره با سايه روشن در قسمت پولكهاي چين و گلو .
حداكثر طول 139 سانتيمتر ، دم 18 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق صخره اي ، كوهستانها ، بوته زارها.
انتشار جغرافيايي : ايران ، افغانستان ، پاكستان ، شوروي سابق (تركمنستان)
پراكندگي : استانهاي مركزي ، سيستان و بلوچستان ، فارس ، خراسان ، سمنان ، اصفهان .


مارهای ایران

[بهـمن]

نام علمی :Telescopus tessellatus martini

نام انگلیسی:

نام فارسی: افعي سوسن




مشخصات : مردمك چشم عمودي ،‌سر كمي پهن تر از فاصله پوزه تا پولك آهيانه ، پهناي پولك رسترال بيش از ارتفاع آن و از سمت بالاي سر كمي قابل رؤيت ، پولكهاي بين بيني با يكديگر برابر يا كمي طول پولك بيش از عرض آن ، پولكهاي جلوي پيشاني يك برابر و نيم طويل تر از پولكهاي بين بيني ، پولك پيشاني كمي طويل ، داراي يك پولك جلو چشمي و متصل به پولك پيشاني ، داراي دو يا سه پولك عقب چشمي ، پولك گونه اي متصل به چشم ، لب بالا داراي 8 يا 9 پولك عقب چشمي ، پولك گونه اي متصل به چشم ، لب بالا داراي 8 يا 9 پولك و لب پائين 10 تا 12 پولك، پولكهاي گيجگاهي 3+2 يا 4+3 ، پولكهاي سطح پشتي 21 رديف ، پولكهاي سطح شكمي 205 تا 259 و سطح زيرين دم 63 تا 80 عدد ، پولك مخرجي منفرد .
بدن به رنگ خاكستري متمايل به قهوه اي روشن با خالهاي قهوه اي تيره همراه با خالهاي عمودي يك در ميان در سطح جانبي ، سر به رنگ قهوه اي ، پولكهاي چين روشن و سطح شكمي قهوه اي تيره با خالهاي ريز سياه رنگ ، حد متوسط خالهاي سطح پشتي 43 عدد .
حداكثر طول 103 سانتيمتر ، دم 9 سانتيمتر .
تغذيه از مارمولكها .
زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : مناطق صخره اي ، بوته زارها ، كوهستانها .
انتشار جغرافيايي : ايران و عراق .
پراكندگي : استانهاي تهران ، مركزي ، اصفهان ، خوزستان ، كردستان ، همدان .

[بهـمن]

خانواده مارهای غیر سمی (aglypha)

خانواده تيفلوپيده Family Typhlopidae



مارهاي اين خانواده عموماً كوچك و كرمي شكل هستند . بدنشان از پولك‌هاي نسبتاً گرد و صاف پوشيده است . ناحيه دم كوتاه ، هم عرض سر و منتهي به يك زائده شاخي است . پولك‌هاي سطح شكمي كوچك و شكل آنها با پولك‌هاي ناحيه پشتي تفاوت چنداني ندارد . پولك‌هاي دور بدن بيش از 14 عدد چشم كوچك و در زير پولك شفاف قرار دارد . داراي يك پولك جلو پيشاني و يك يا دو پولك بيني نسبتاً وسيع در ناحيه سر و فك پائيني دهانشان فاقد دندان است . در دو طرف مخرج خارك يا زائده شاخي ديده مي شود . بدن اين مارها در يك گونه ايراني به نام تيفلوپس ورميكولاريس به رنگ قهوه اي يكنواخت و فاقد خطوط و نقوش است. شکل



جنس تيفلوپس Genus Typhlops
مشخصات : ناحيه سر و گردن نامشخص است . پولك‌هاي رسترال ،‌بيني ، چشمي و جلو چشمي بزرگ هستند . پولك بيني كم و بيش به قسمت قدامي پائيني و قسمت خلفي و بالايي تقسيم شده است . شكاف پولك بيني در جهت سوراخ بيني امتداد دارد . شكاف پائيني پولك هميشه وجود دارد ولي شكاف پائيني پولك بيني ممكن است باشد يا نباشد . لب پائيني داراي چهار پولك است . دهان كوچك و در قسمت تحتاني ناحيه سر قرار دارد . فاقد پولك‌هاي وسيع سطح شكمي و كيسه مخرجي است .



خانواده ليپتوتيفلوپيده FAMILY LEPTOTYPHLOPIDAE
مارهاي اين خانواده عموماً كوچك و كرمي شكل هستند . قطر بدن تقريباً به يك اندازه و از پولك‌هاي حلقوي يكنواخت پوشيده مي باشد . چشم كوچك و در زير پولك قرار دارد . گونه‌هايي ايراني از نظر ظاهري با تيفلوپس كه پولك بيني و چشمي آن به لب بالايي متصل است قابل تفكيك مي باشند . در اين خانواده پولك جلو مخرجي بزرگ است و دور بدن داراي 14 پولك است . فك پائيني داراي دندان و فك بالايي فاقد دندان مي باشد . در دو طرف مخرج خارك يا زائده شاخي ديده مي شود . بدن مارها در گونه‌هاي ايراني در قسمت قدامي بدن رنگ پريده و بقيه بدن به رنگ خاكستري روشن و يكنواخت و فاقد خطوط و نقوش است .

جنس ليپتوتيفلوپس Genus Leptotyphlops
مشخصات : پولك‌هاي رسترال ،‌بيني و چشمي بزرگ هستند . پولك پيشاني كوچك و همانند پولك‌هاي سطح پشتي است . پولك بيني تقسيم شده يا نيمه تقسيم شده مي باشد و از سطح بالايي سر در دو طرف پولك رسترال تا لب پائيني امتداد دارد . پولك چشمي به دهان متصل است .

خانواده بوئيده (بوآ) FAMILY BOIDAE


بزرگترين مارهاي دنيا (آناكندا يا بوآ) جزء اين خانواده است . بدن اين مارها از پولك‌هاي پهن طولي و مورب پوشيده مي باشد . در اطراف پولك مخرجي آثاري از اندام خلفي يا زائده شاخي مشاهده مي شود كه در جنس نرها بهتر مشخص مي باشد . مردمك چشم عمودي و فك بالايي و پائيني داراي دندان است . مارهاي اين خانواده معمولاً داراي دو ريه مي باشند . در اين خانواده 20 تا 33 جنس و بيش از 60 گونه در سطح جهاني وجود دارد . در ايران از اين خانواده تنها يك جنس كه شامل 8 گونه است شناسايي شده است .

جنس اريكس Genus Eryx
مشخصات : دندان‌هاي قسمت قدامي فك بالايي و پائيني اين مارها بلندتر از دندان‌هاي قسمت خلفي است . گردن كم و بيش نامشخص و ناحيه سر از پولك‌هاي كوچك پوشيده شده است . داراي پولك رسترال بزرگ ، چشم كوچك يا خيلي كوچك كه مردمك آن عمودي است . دم كوتاه و پولك‌هاي سطح زيرين آن غالباً در يك رديف قرار دارند . پولك‌هاي سطح پشتي صاف يا تيغه دار و طول مار معمولاً كمتر از يك متر است . تخم اين مار‌ها حاوي نوزاد كوچكي است . آثاري از استخوان لگن و دست و پا در اين مارها وجود دارد كه به صورت خارك يا زائده شاخي در دو طرف مخرج پنهان مي باشد . به اين مارها به علت داشتن چشم كوچك كور مار و به سبب كلفتي و كوتاهي دم كه گاهي با ناحيه سر مشتبه مي شود مار دو سر نيز مي گويند . البته مار دو سر حقيقي را كه موجودي غير طبيعي است نبايد با اين نوع مار اشتباه كرد .

خانواده كلوبريده FAMILY COLUBRIDAE
بزرگترين و متنوع‌ترين خانواده مارها مي باشد . اندازه آنها بسيار متفاوت است . جنس نر و ماده آنها غالباً هم شكل است ولي دم ماده‌ها بلندتر است كه به تدريج باريك مي شود . پولك‌ها در سطح فوقاني سر وسيع و قرينه مي باشند . پولكهاي سطح پشتي بدن صاف يا تيغه دار هستند . معمولاً چشمها بزرگ و مردمكشان گرد يا عمودي است . استخوان فك بالايي بطور افقي قرار گرفته و ثابت است . اين خانواده شامل دو گروه متفاوت است .
الف – مارهاي غير سمي Agiypha داراي دندان‌هاي ساده و فاقد نيش دندان Fang هستند (شكل 8 و 13) .
ب – مارهاي نيمه سمي Opisthoglipha داراي دندانهاي خلفي شيار دار يا نيش دندان مي باشند كه در قسمت عقب و در فك بالا قرار دارند .



جنس كلوبر Genus Coluber


مشخصات : سطح فوقاني سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . مردمك چشم گرد يا مدور است . پولكهاي سطح پشتي صاف و داراي حفره يا اپيكال پيت است . گاهي در قسمت خلفي بدن پولكهاي سطح پشتي كمي تيغه دار مي باشد . پولكهاي سطح شكمي تمام پهناي بدن مار را در بر مي گيرد و تعداد آن بين 150 تا 250 عدد مي باشد .
ناحيه دم بلند و استوانه اي شكل است . پولكهاي سطح زيرين دم منقسم مي باشد . فك بالايي اين مارها بين 12 تا 18 عدد دندان دارد . اين جنس از مارها با داشتن 25 گونه متفاوت انتشار وسيعي در سطح جهاني دارد و در ايران ده گونه آن شناسايي شده است .



جنس كرونلا Genus Coronella


مشخصات : ناحيه سر كم و بيش پهن و گردن مار كمي مشخص و متمايز است . مردمك چشم گرد و كوچكهاي سطح پشتي صاف مي باشد . كوچكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار دارند . اندازه دندان‌هاي فك بالايي به سمت عقب دهان بتدريج بزرگتر مي شوند . دو دندان آخر فك بالايي در رديف ساير دندان‌ها قرار دارد لذا فضاي خالي دنداني وجود ندارد . طول استخوان گيجگاهي فوقاني كمتر از نصف طول جمجمه مي باشد و انتهاي خلفي آن باعث برآمدگي در قسمت خلفي محفظه مغز نمي شود .


جنس ارنيس Genus Erenis


مشخصات : سر كوچك و سطح بالايي پوزه تقريبا گرد است . سوراخ بيني در پولك غير منقسم يا نيمه منقسم شده قرار دارد . مردمك چشم گرد و داراي يك عدد پولك جلو چشمي است . در اغلب گونه‌ها يك عدد پولك گونه اي مشاهده مي شود . پولك گيجگاهي قدامي يك عدد است . هر دو پولك چين خلفي خيلي كوتاهتر از دو پولك چين قدامي مي باشند . پولك‌هاي سطح پشتي صاف و 15 يا 17 عدد است . پولك‌هاي سطح شكمي گرد و پولك‌هاي سطح زيرين دم منقسم مي باشند .
فك بالايي داراي 10 تا 22 دندان است كه 3 يا 4 عدد قدامي آن كوچكتر و ساير دندان‌ها تقريبا هم اندازه هستند .



جنس ليكودن Genus Lycodon


مشخصات : سه تا شش دندان قدامي فك بالايي در جهت عقب دهان به طولشان افزوده مي شود . بعد از يك فاصله يا فضاي خالي تعداد 7 تا 15 دندان به سمت عقب دهان افزايش طول دارند . دندان قدامي فك پائين از ساير دندان‌ها بلند تر است . گردن نامشخص يا ناحيه سر كمي از گردن متمايز مي باشد . چشم كوچك و مردمك آن عمودي است . سوراخ بيني نسبتاً وسيع و بدن كم و بيش كشيده و استوانه اي شكل است . پولكهاي سطح پشتي صاف يا تيغه دار و در سطح جانبي برجستگي دارد .. اندازه دم متوسط و پولكهاي سطح زيرين آن منفرد يا منقسم است .



جنس ليتورنكوس Genus Lytorhynchus


مشخصات : سطح فوقاني سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . پوزه پهن و برجسته است . سوراخ بيني دو پولك بزرگ و به طور مورب قرار دارد مردمك چشم عمودي است ، پولكهاي سطح پشتي صاف يا كمي تيغه دار و فاقد حفره‌هاي پولكي (اپيكال پيت) و در قسمت مياني بدن پولكهاي سطح پشتي به تعداد 19، 17 و يا 15 عدد به طور طولي قرار دارند . پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار مي گيرند . فك بالايي اين مارها بين 6 تا 9 دندان دارد و دندان‌هاي خلفي آن بلندتر از دندان‌هاي قدامي است . دو دندان آخري با ساير دندان‌هاي قدامي فاصله دارد و فاقد شيار مي باشد . فك پائيني بين 3 تا 5 دندان دارد . بدن كشيده و استوانه اي شكل با دمي نسبتاً كوتاه است .



جنس ناتريكس (مار آبي) Genus Natrix


مشخصات : ناحيه سر پهن از گردن متمايز است . سطح فوقاني سر از پولكهاي بزرگ و قرينه پوشيده مي باشد . داراي بدني كشيده و استوانه اي شكل است . سوراخ بيني در پولك بيني تقسيم شده اي قرار دارد . داراي پولك گونه اي است . پولكهاي ناحيه سر بزرگ و منظم مي باشد . مردمك چشم گرد است . پولكهاي سطح پشتي به طور مشخص تيغه دار و داراي حفره‌هاي پولكي است (اپيكال پيت) . پولكهاي سطح شكمي پهن و گرد است ، پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف قرار دارند . پولك مخرجي منفرد يا منقسم مي باشد .



جنس اوليگودن Genus Oligodon


مشخصات : سر كوتاه و كمي از ناحيه گردن متمايز . پولكرسترال كاملا به سمت سطح فوقاني پوزه خميده مي باشد . مردمك چشم گرد و پولك پيشاني خيلي پهن است . 6 تا 16 دندان در فك بالايي و 5 تا 20 دندان در فك پائيني وجود دارد . پولكهاي سطح پشتي صاف و 13 تا 23 عدد است . پولكهاي سطح زيرين دم در دو رديف مي باشند .



جنس پسودوسيكلوفيس Genus Pseudocyclophis


مشخصات : همانند جنس ارنيس است ولي پولكهاي سطح پشتي 15 عدد و شيار پولك بين بيني برابر يا بزرگتر از شيار پولك جلو پيشاني است . سر كوچك و مردمك چشم رد مي باشد . داراي دو پولك بين بيني و پولك بيني منفرد يا تقسيم نشده است . پولك جلو چشمي يك عدد و پولك گيجگاهي قدامي يك عدد است . دو پولك چين خلفي كوتاهتر از دو پولك چين قدامي است . پولكهاي سطح شكمي در نرها بيش از 180 عدد و در ماده‌ها بيش از 200 عدد مي باشد .



جنس رينكوكالاموس Genus Rhynchocalamus


مشخصات : دندان‌هاي فك بالايي 6 تا 8 عدد و خلفي آن بلندتر و محكم تر و شيار طولي دندان را ندارد . دندانهاي قدامي فك پائين بلندتر از خلفي است . سر كوچك و ناحيه گردن نامشخص مي باشد . چشم كوچك و مردمك آن گرد است . داراي پولك گونه اي يا فاقد آن است . سوراخ بيني در پولك بيني منفرد (تقسيم نشده ) قرار دارد . طول پولك پيشاني نصف طول پولك آهيانه مي باشد . پولكهاي سطح پشتي صاف و 15 عدد است . پولك مخرجي و پولكهاي سطح زيرين دم منقسم مي باشند .



جنس اسپالروزوفيس Genus Spalerosophis


مشخصات : قسمت قدامي سطح فوقاني سر به وسيله 20 تا 25 پولك نامنظم پوشيده مي باشد . اين پولكها جاي پولكهاي بين بيني ، جلو پيشاني ، پيشاني ، بالاي چشمي و آهيانه را مي گيرند . چشمها به وسيله 10 تا 13 پولك متفاوت محصور مي شوند و باعث عدم اتصال پولك لب بالا به چشم مي شود . پولك رسترال در انتهاي پوزه شكل خميده پيدا مي كند . پولك بيني منقسم است . پولك گيجگاهي به تعدادي پولك كوچك تقسيم مي شود . لب بالايي داراي 10 تا 17 پولك است . پولكهاي سطح پشتي در قسمت مياني بدن 25 تا 45 عدد مي باشند . اندازه دندانهاي فك بالايي يكسان است .


مارهای ایران

[بهـمن]

نام علمی : Typhlops vermicularis

نام انگلیسی: Worm Snake

نام فارسی : مار كرمي شكل




مشخصات : پوزه گرد و گردن نامشخص ، ناحيه دم كوتاه و ضخيم ، چشم كوچك و در زير پولك شفاف واقع و قابل رؤيت ، پولك‌هاي ناحيه سر نسبتاً بزرگ و متعدد ، پولك رسترال بزرگ به طول تقريبي يك سوم پهناي سر ، داراي يك پولك بيني و يك پولك جلو چشمي هم عرض چشم و متصل به دومين و سومين پولك لب بالايي ، لب بالايي داراي چهار پولك ، طول و عرض دم يكسان و منتهي به يك زائده شاخي ، فك بالايي داراي دندان و دور بدن بيش از 14 پولك (16 تا 36 عدد) ، سطح پشتي بدن به رنگ قهوه اي يا خاكستري روشن و داراي پولك‌هاي همانند و صاف ، سطح شكمي به رنگ زرد ليمويي با پولك‌هاي كوچكتر .
حداكثر طول 35 سانتيمتر .
تغذيه از مورچه‌ها؛ زاد و ولد : تخمگذار (4-8 تخم دراز و كشيده ) .
زيستگاه : زير خاك‌ها ، زير سنگ‌ها ، تپه ماهورها ، منطق خشك و صخره اي .
انتشار جغرافيايي : جنوب شرقي اروپا – يونان – مصر – شوروي سابق – جنوب يوگسلاوي – آلباني – جنوب بلغارستان – افغانستان – تركيه – ايران – عراق – سوريه .
پراكندگي : استان آذربايجان شرقي – استان مركزي – استان تهران – استان فارس – استان مازندران – استان كرمان – استان خوزستان – استان گيلان .

[بهـمن]

نام علمی : Leptotyphlops macrorhynchus

نام انگلیسی: slender blind snake

نام فارسی : سوله مار يا مار خاكي





مشخصات : رنگ و شكل ظاهري مانند مارهاي كرمي شكل ، پوزه برجسته و به شكل قلاب ، پولك رسترال در قسمت خلفي متصل به چشم و پهناي آن بيش از يك سوم عرض سر ، چشم مانند نقطه اي سياه و به اندازه نصف قطر پولك چشمي در زير پولك‌هاي شفاف ناحيه سر و بين اولين و دومين لب بالا ، لب بالا داراي دو پولك اولين پولك آن بين پولك‌هاي بيني و چشمي و دومين پولك در قسمت خلفي چشم ، داراي دو پولك بيني بين پولك لب و رسترال و در دو طرف پولك مخرجي داراي دو زائده شاخي است .
گونه Leptotyphlops hamulirostris (Nikolsky, 1916) كه فقط از ايرانشهر گزارش شده همانند گونه مشروحه قبلي است .
مرتنز (94: 1956) اين گونه را مفصلاً شرح مي دهد و از نمونه وتشاين (442: 1951) ياد نموده و اظهار مي دارد كه آيا اين دو نمونه شبيه هم هستند يا گونه‌هاي متفاوتي مي باشند . پوزه مار در هر گونه از نيمرخ به شكل قلاب است ولي در گونه ليپتوتيفلوپس ماكرورنيكوس سطح زيرين پولك رسترال مقعر و نسبت طول تمام مار به طول دم مار كمتر از 6/12 برابر در صورتي كه در گونه ليپتوتيفلوپس‌ هاموليرستريس سطح زيرين پولك رسترال محدب و نسبت طول تمام مار به طول دم مار بيش از 13 برابر مي باشد . بدن اين مارها در قسمت قدامي زرد كمرنگ ، ساير اندام به رنگ خاكستري روشن و يكنواخت .
حداكثر طول 25 سانتيمتر .
تغذيه از مورچه‌ها ؛ زاد و ولد : تخمگذار .
زيستگاه : زير خاك‌ها ، تپه ماهورها .
انتشار جغرافيايي : گونه ليپتوتيفلوپس ماكرورنيكوس از غرب آفريقا تا تركيه و از شرق تا شمال غربي هندوستان ، سودان – مصر – عربستان – عراق – ايران – پاكستان – هندوستان ؛ گونه ليپتوتيفلوپس هاموليروستريس فقط از ايران (استان سيستان و بلوچستان ) و آن هم از ايرانشهر گزارش شده است .
پراكندگي : استان خوزستان – كرمانشاهان – تهران – آذربايجان شرقي و غربي – مازندران – گلستان – قزوين – تهران .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx elegans

نام انگلیسی:

نام فارسی : كور مار خالدار









مشخصات : شبيه مار دو سر ولي با پولك‌هاي بزرگتر، ميان چشم و پولك بيني داراي سه پولك ، در قسمت خلفي بين بيني داراي دو پولك ، دور چشم داراي 8 تا 9 پولك هم حجم و در فاصله دو چشم 5 تا 7 پولك ، سطح فوقاني پوزه مسطح يا كمي محدب ، فاصله بين دو چشم بيش از فاصله قسمت خلفي چشم تا گوشه دهان ، پولك‌هاي قسمت خلفي بدن و ناحيه دم فاقد برجستگي ، پولك‌هاي سطح پشتي 41 يا 42 عدد ، پولك‌هاي سطح شكمي 161 تا 181 عدد و پولك‌هاي سطح زيرين دم 30 تا 43 عدد .
بدن به رنگ زيتوني روشن ، سطح پشتي با خال‌هاي قهوه اي بزرگ و سطح جانبي داراي خال‌هاي كوچكتر با حاشيه سياه رنگ ، سطح شكمي سفيد رنگ با خال‌هاي سياه .
حداكثر طول 65 سانتيمتر ، دم 7 سانتيمتر .
طرز زندگي و زاد و ولد : نامعلوم .
زيستگاه : زير سنگها ، لاي صخره‌ها و بوته‌ها .
انتشار جغرافيايي : جنوب تركمنستان ، شمال شرقي ايران ، افغانستان ، شمال غربي هندوستان .
پراكندگي : استان‌هاي خراسان ، آذربايجان شرقي و غربي ، اردبيل ، خوزستان .

[بهـمن]

نام علمی : Eryx jaculus

نام انگلیسی: Blind Snake

نام فارسی : كور مار یا مار دو سر




مشخصات : اندام گوشت آلود ، دم كلفت و كوتاه ، گردن كمي مشخص ، چشم كوچك با مردمك عمودي و متمايل به سمت جانبي سر ، پولك بيني متصل به اولين و دومين پولك لب بالايي ، لب بالا داراي 9 تا 13 پولك (پنج پولك اولين آن منفرد و بقيه تقسيم شده) ، دومين پولك لب بالايي معمولاً بلندتر از سومين آن ، دور چشم داراي 5 تا 8 پولك و در فاصله ميان دو چشم 5 تا 6 پولك و يك يا دو رديف پولك بين چشم و لب بالايي ، فاصله ميان دو چشم بيش از فاصله قسمت خلفي چشم تا گوشه دهان ، پولك‌هاي پشتي 42 تا 48 عدد ( در قسمت قدامي بدن صاف و در قسمت خلفي آن و روي دم برجسته ) ، پولك‌هاي سطح شكمي 175-177 عدد و باريك ، رشد پولك‌هاي سطح زيرين دم خوب و بين 24-31 عدد، دم پهن و كوتاه و پولك مخرجي منفرد ، داراي دو پولك در عقب پولك‌هاي بين بيني و سومين پولك ميان آنها فاقد تماس با پولك بين بيني ، سطح پشتي بدن به رنگ‌هاي روشن يا تيره خاكستري ، صورتي يا قهوه اي با خال‌هاي تيره تر ممتد يا منقطع ، همراه با خال‌هاي كوچك يك در ميان ، وجود يك خط تيره بين قسمت خلفي چشم تا انتهاي گوشه دهان ، وجود خطوط تيره رنگ در دو طرف دم ، سطح زيرين شكم به رنگ‌هاي سفيد ي زرد يكنواخت يا با خال‌هاي كوچك تيره رنگ .
حداكثر طول 90 سانتيمتر ، دم 5/7 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان كوچك ، زاد و ولد : 8 تا 12 نوزاد در فصل تابستان . ( تا بيست نوزاد گزارش شده است )
زيستگاه : لاي صخره‌ها ، زير سنگ‌ها ، ماسه‌ها و خاك‌هاي نرم ، لاي بوته‌ها ، چمن زارها ، مناطق نيمه صحرايي.
انتشار جغرافيايي : شرق تركيه – شمال شرقي ايران – شمال عراق – گرجستان – ارمنستان – آذربايجان (شوروي سابق)
پراكندگي : استان‌هاي مركزي – تهران – كردستان – آذربايجان شرقي – آذربايجان غربي – اردبيل – مازندران – گلستان – گيلان – سيستان و بلوچستان – همدان – اصفهان – سمنان – زنجان – كرمان – خوزستان – قزوين .



مارهای ایران

[بهـمن]

نام علمی : Eryx jaculus jaculus

نام انگلیسی: Javelin Sand Boa

نام فارسی : كور مار معمولی




مشخصات : اندام مار كلفت و كوتاه ، چشم كوچك با مردمك عمودي و متمايل به سمت جانبي سر ،‌دور چشم داراي 8 – 13 پولك و در فاصله ميان دو چشم 5- 8 پولك ، يك يا دو پولك بين چشم و لب بالايي ،‌ پولك رسترال پائيني (منتال) داراي شيار يا فرورفتي ، فاصله بين دو چشم بيش از فاصله قسمت خلفي چشم تا گوشه دهان ، دومين پولك لب بالايي معمولاً بلند تر از سومين پولك لب بالا ، داراي دو پولك بزرگ در عقب پولك بين بيني ، پولك‌هاي سطح شكمي 166 – 205 عدد و معمولاً يكنواخت و فاقد خال ،‌زائده شاخي در دو طرف پولك مخرجي كوچك ، پولك‌هاي سطح پشتي گرد و كمتر از 54 عدد و بيش از 43 عدد ،‌ پولك‌هاي سطح زيرين دم 19 – 36 عدد ، دم پهن و كوتاه و پولك مخرجي منفرد . سطح پشتي بدن به رنگ‌هاي روشن يا تيره خاكستري ، صورتي يا قهوه اي با خال‌هاي تيره تر ممتد يا منقطع ،‌همراه با خال‌هاي كوچك يك در ميان ، وجود يك خط تيره بين قسمت خلفي چشم تا انتهاي گوشه دهان ، وجود خطوط تيره رنگ در دو طرف دم ، سطح زيرين شكم به رنگ‌هاي سفيد يا زرد يكنواخت يا با خال‌هاي كوچك تيره رنگ .
حداكثر طول 90 سانتيمتر ، دم 5/7 سانتيمتر .
تغذيه از جوندگان كوچك ، زاد و ولد : 8 -12 نوزاد در فصل تابستان .
زيستگاه : لاي صخره‌ها ، زير سنگ‌ها ، ماسه‌ها و خاك‌هاي نرم ، لاي بوته‌ها ، چمن زارها ، مناطق نيمه صحرايي .
انتشار جغرافيايي : شمال مركز آفريقا – از طرف شرق به جنوب غربي آسيا به آسيايي ميانه – عراق – قفقاز و مناطق مجاور آن – تركمنستان – ايران .
پراكندگي : استان‌هاي مركزي – تهران – خراسان – سيستان و بلوچستان – خوزستان – آذربايجان شرقي – آذربايجان غربي – اردبيل – مازندران – زنجان – سمنان – گيلان – قزوين – همدان – گلستان .