فتق ديسک کمر؛ علل و راه حل - گفتگو با جراح ارتوپد

[poune]

گفت وگو با دکتر سيدمصطفي سادات جراح ارتوپد

فتق ديسک کمر؛ علل و راه حل

همه ما يک بار در زندگي‌مان درد کمر را تجربه کرده‌ايم. شايد براي شما هم اتفاق افتاده باشد. اين درد بسيار آزاردهنده است و گاهي مدت‌ها طول مي‌کشد. يکي از دردهاي شايع کمر فتق‌ ديسک‌کمر است...

گاهي بيماري آنقدر شديد و دردناک مي‌شود که روند زندگي انسان مختل و امکان حرکت از او گرفته مي‌شود و حتي به جراحي هم نياز پيدا مي‌کند. دکتر سيدمصطفي سادات، جراح ارتوپد، فلوشيپ ستون فقرات و دانشيار دانشگاه علوم پزشکي تهران در‌اين‌باره بيشتر توضيح مي‌دهند.


سوال: آقاي دکتر! فتق ديسک‌ بين مهره‌ها چه زماني ايجاد مي‌شود؟

ديسک بين‌مهره‌اي يک ماده ژلاتيني نسبتا نرم است که فشارهاي وارد شده روي مهره‌ها را به طور يکنواخت پخش و حرکت مهره‌ها را روي يکديگر آسان مي‌کند و باعث خم و راست شدن يا چرخش کمر مي‌شود. يک حرکت ناگهاني يا برداشتن اجسام سنگين ممکن است باعث آسيب به اين ناحيه و فتق ديسک بين مهره‌اي شود. فتق اغلب به طرف پشت يا چپ و راست اتفاق مي‌افتد و باعث انتشار درد به پاي همان طرف يا طرف مقابل مي‌شود ولي معمولا درد در همان طرف که فتق رخ داده متمرکز مي‌شود.

سوال: اين عارضه معمولا خود را با چه علايمي نشان مي‌دهد؟

علايم به شدت آسيب وارده به مهره و فشار روي عصب مربوطه بستگي دارد. مثلا اگر صدمه بين مهره 4 و 5 کمري باشد، فشار روي ريشه پنجم کمري بيشتر است. فشار در اين قسمت باعث مي‌شود حرکت شست پا به طرف بالا مختل شود و درد از طرف کمر به طرف ساق پا انتشار پيدا کند. شايع‌ترين علامت فتق ديسک‌کمر درد پا و ساق است و پزشک با توجه به علايم بيمار و درد متوجه مي‌شود کدام مهره آسيب‌ ديده است.

سوال: چه عواملي باعث ايجاد فتق بين مهره‌هاي کمري مي‌شود؟

فتق ديسک بين مهره‌اي در جوانان، ورزشکاران يا افرادي که کارهاي سنگين انجام مي‌دهند بيشتر ديده مي‌شود اما به طور کلي ما در حرکات روزانه‌مان هميشه در حال خم شدن هستيم. بيشتر مشاغل از قبيل دندان‌پزشکان، مکانيک‌ها، کارگران ساختمان و تايپيست‌ها در حالت خميده کار مي‌کنند پس فشار بين مهره‌ها زياد است، حرکات ناگهاني هم در ورزش‌هايي مثل کشتي و وزنه‌برداري باعث پارگي ديسک بين‌مهره‌اي مي‌شود.

ديسک بين مهره‌اي در حالت عادي هم شايد رخ بدهد زيرا به مرور زمان ماده ژلاتيني، قوام خود را از دست مي‌دهد يا در اثر عوامل مختلف ساييده و فرسوده مي‌شود. به‌تدريج با افزايش سن آرتروز نيز اضافه مي‌شود. عدم فعاليت بدني هم عامل ديگري است که مي‌تواند روي ديسک و ريشه‌هاي عصبي فشار وارد کند.

سوال: چگونه مي‌توان فشار روي ديسک و ريشه‌هاي عصبي را کم کرد؟

همه دردها به علت ديسک کمر نيست. بسياري از دردها به علت ضعف عضلات است. از آنجا که بسياري از افراد جامعه ما دچار اضافه‌وزن هستند بيشتر دچار مشکلات عضلاني در ناحيه کمر مي‌شوند به‌خصوص در خانم‌ها درد کمر به صورت شايع‌تري ديده مي‌شود. اغلب خانم‌ها بعد از زايمان دچار اضافه‌وزن و بزرگي شکم مي‌شوند. همان‌طور که مي‌دانيم شکم نقش حمايت‌‌کننده‌اي روي ستون مهره‌ها دارد. وقتي شکم ضعيف است فشار روي مهره‌ها بيشتر مي‌شود. خيلي مواقع دردهاي ناحيه کمر حتي نياز به يک عکس ساده هم ندارند. اگر چه در کشور ما خدمات پزشکي بسيار سهل‌الوصول است و بيماران هنگام مراجعه به مطب چند عکس و آزمايش با خود همراه دارند اما واقعا اين کارها لازم نيست و فقط با تمرين‌هاي کششي ساده و نرمش مي‌توانند به راحتي درد را برطرف کنند.

سوال: تمرين‌هاي کششي چگونه بايد انجام شوند؟

ديسک‌هاي بين مهره‌اي در طول روز آب از دست مي‌دهند و اگر قد انسان‌ها را به صورت ميلي‌متري هنگام صبح و عصر اندازه بگيريم، متوجه مي‌شويم قد آنها هنگام غروب چند ميلي‌متر تا يک سانتي‌متر کاهش پيدا کرده است، پس ديسک بين مهره‌اي تحت فشار قرار مي‌گيرد. براي کاستن فشار مي‌توانيم از يک ميله بارفيکس ساده استفاده و عادت کنيم روزانه هنگام صبح، ظهر و شب هر بار به تعداد 10 بار بارفيکس برويم و هر بار 5 ثانيه به بدن کشش دهيم. هنگام بارفيکس لازم نيست فشار زيادي به خودمان وارد کنيم و فقط آويزان شدن کافي است. ساير ورزش‌ها نيز مي‌تواند بسيار مفيد باشد از قبيل پياده‌روي، نرمش يا هفته‌اي 3 بار استخر رفتن و ساير حرکات بدني که باعث تقويت عضلات و کاهش وزن مي‌شود.

سوال: و چطور درمان مي‌شوند؟

اگر بيمار علايم عصبي واضحي ندارد و اختلال‌هاي انگشتان حرکتي پا و مشکلات اسفنکتري و ادراري هم ندارد بيمار اورژانسي نيست و درمان بسيار راحت است و شامل تمرين‌هاي کششي يا بستن کمربندهاي مخصوص است تا بتوان کشش لازم را در ناحيه کمر ايجاد کرد. داروهاي مسکن و کورتوني هم تجويز مي‌شود ولي بيماران بايد به طور مرتب کنترل شوند تا مطمئن شويم بيماري پيشرفت نمي‌کند. گاهي لازم است بيماران استراحت کنند. استراحت بيمار تا زماني است که التهاب برطرف شود. فشار ديسک به عصب باعث تورم عصب مي‌شود و التهاب ايجاد مي‌کند. براي کاهش التهاب توصيه مي‌شود بيمار به مدت 48 تا 72 ساعت يا حداکثر
7 تا 10 روز همراه با تمرينات کششي استراحت کند ولي استراحت طولاني‌مدت را به هيچ‌وجه توصيه نمي‌کنيم چون باعث ضعف عضلات مي‌شود. در صورت فشار روي ريشه عصب و پيشرفت بيماري، شايد عمل جراحي لازم نشود ولي ما جراحان تا جايي که ممکن است سعي مي‌کنيم از عمل جراحي اجتناب کنيم.

سوال: اگر بيمار به موقع براي درمان اقدام نکند چه اتفاقي رخ مي‌دهد؟

در صورتي که بيمار به موقع براي درمان اقدام نکند حتي در صورت عمل جراحي ممکن است نتيجه مطلوبي حاصل نشود و متاسفانه مشکلات ادراري و اسفنکتري برايش به وجود آيد. اين مرحله از بيماري معمولا علامت خوبي نيست و به‌تدريج پاها ضعيف مي‌شوند و شايد هيچ موقع حالت طبيعي و اوليه خود را پيدا نکنند.

سوال: در پايان اگر توصيه‌اي داريد بفرماييد.

هر درد کمري به معناي فتق ديسک کمر نيست و هر فتق ديسک کمري نياز به عمل جراحي ندارد. عمل جراحي آخرين مرحله درماني است. بسياري از افراد جامعه از درد کمر رنج مي‌برند. براي تشخيص دردهاي کمر لازم است يک گروه شامل جراحان ارتوپد، مغز و اعصاب، روان‌پزشک و مددکار اجتماعي با هم کار کنند. خيلي از مواقع مسايل اجتماعي، عصبي و رواني در پيدايش درد دخيل هستند و هميشه بايد اين مسايل را مدنظر قرار دهيم.

منبع: سایت علمی سلامت