حسابداری مبادلات ارزی و مقابله با ریسک تسعیر ارز

مقدمه

امروزه بارشدتکنولوژی وارتباطات بین قاره ای،معاملات تجاری بین الملل،دیگر یک رخداد معمول محسوب می شود.حتی موسسه های تجاری کوچک نیز ممکن است در طول فعالیت تجاری خود،آن را تجربه کرده و در صورت نیاز به محصولات تولید شده در کشورهای دیگر ،به راحتی نسبت به خرید آنها اقدام کنند.

یک واحد تجاری می تواند فعالیت های خارجی خود را به دو طریق انجام دهد معاملاتی به ارز انجام دهد یا دارای عملیات خارجی باشد.

بدیهی است که نرخ ارز مدام در حال نوسان است و برای اینکه بتوانیم مقدار ثابتی دلار خریداری کنیم ممکن است در مقاطع زمانی مختلف ناگزیر به پرداخت مقدیر مختلفی ریال باشیم.بنابراین برای انعکاس معاملات ارزی و عملیات خارجی به واحد پول شخصیت حسابداری واحد گزارشگر،مثلا در ایران (ریال)تسعیر شود.


تعاریف

تسعیر:تسعیر فرآیندی است که از طزیق آن اطلاعات مالی مبتنی بر ارز ،بر حسب واحد پول گزارشگری بیان می شود

نرخ تسعیر:بیانگر ارتباطات قیمتی میان دو واحد پولی بوده و تحت تاثیر فشارهای عرضه و تقاضای بازار ارز می شود


نرخ روز:قیمت جاری خرید و فروش بک ارز خارجی

نرخ سلف:نرخ تعیین شده طبق قرارداد برای تسعیر یک واحد پولی به واحد دیگر در تاریخ مشخص در آینده

امروزه،حجم نسبی معاملات تجاری بین المللی روز به روز در حال رشد است،معاملاتی که همواره با خطر نسبی نوسان نرخ ارز همراه است.پیمان های ارزی سلف نرخ مشخصی را برای خرید یا فروش ارز در آینده تعیین می کند و از این رو مزایای فراوانی را به همراه خواهدداشت



عملیات خارجی:

عبارت است از یک واحد تجاری فرعی ،واحد تجاری وابسته،مشارکت خاص یا شعبه واحد تجاری گزارشگر که فعالیت های آن در خارج از ایران استقرار یافته یا اداره می شود


واحد مستقل خارجی:

به آن دسته از عملیات خارجی اطلاق می شود که فعالیت های آن بخش لاینفک واحد تجاری گزارشگر را تشکیل نمی دهند

عملیات حفاظی:به اقداماتی اطلاق می شود که به منظور کاهش یا جبران ریسک ناشی از تغییرات قیمت بازار،نرخ سود تضمین شده تا نرخ ارز صورت می گیرد

ارز:به هر واحد پولی غیر از واحد پول گزارشگری اصطلاحاً ارز گفته می شود.

معاملات ارزی:منظور از معاملات ارزی ،معاملاتی است که بین یک واحد تجاری داخلی و یک واحد تجاری خارجی،و اغلب به واحد پولی غیر از واحد پول گزارشگری انجام می شود.

الف:خرید و فروش کالاها و خدماتی که قرار است بهای آنها به ارز پرداخت یا دریافت شود.

ب:استقراض یا اعطای تسهیلاتی که قرار است تسویه آنها به ارز صورت گیرد.


نمونه ای از معاملات ارزی شمار می روند.

معامله ی ارزی در زمان شناخت اولیه باید براساس نرخ تسریع در تاریخ انجام معامله به ریال ثبت شود.

منظور از نرخ تسعیر در تاریخ معامله (اعم از نرخ های برابری رسمی یا قراردادی و...)نرخ ارز در لحظه انجام معامله است.

از آنجا که تعیین نرخ لحظه ای ارز دشوار است بنابه ملاحظات عملی از نرخی استفاده می شود که تقریبی از نرخ تسعیر در تاریخ انجام معامله باشد.برای مثال کلیه معاملاتی که طی بک هفته یا یک ماه انجام می شود براساس نرخ میانگین هفتگی یا ماهانه تسعیر می شود.

لیکن چنانچه نوسانات نرخ ارز قابل توجه باشد،استفاده از نرخ میانگین برای تسعیر معاملات ارزی انجام شده طی دوره،قابل اتکا نخواهد بود.


تسعیر اقلام ارزی در تاریخ ترازنامه:

تسعیر اقلام ارزی در تاریخ ترازنامه به ترتیب زیر صورت می گیرد:

-اقلام پولی ارزی باید با استفاده از نرخ تسعیر در تاریخ ترازنامه تسعیر شود،

-اقلام غیر پولی که به بهای تمام شده تاریخی برحسب ارز ثبت شده است باید با استفاده از نرخ تسعیر در تاریخ انجام معامله تسعیر شود،و

-اقلام غیرپولی که به ارزش منصفانه برحسب ارز ثبت شده است باید با استفاده از نرخ تسعیر در تاریخ تعیین ارزش منصفانه تسعیر شود.

در مورد اقلام پولی بلند مدت ،اگر چه نرخ تسعیر در تاریخ سررسید به سهولت قابل پیش بینی نیست.لیکن لازم است به منظور تسعیر این اقلام در تاریخ ترازنامه ،عینی ترین برآورد ممکن در پرتو اطلاعات موجود به عمل آید.در شرایط معمول ،تسعیر به نرخ تاریخ ترازنامه بهترین برآورد را به دست می دهد.

در شرایط چند نرخی بودن ارز که در آن،تخصیص ارز برای برخی معاملات یا واحدهای تجاری مشمول مقررات خاص است.ثبت اولیه و تسعیر اقلام ارزی در تاریخ ترازنامه براساس نرخ ارز تعیین شده طبق مقررات ارزی مربوط انجام می شود.

طبقه بندی عملیات خارجی:عملیات خارجی به دو بخش عملیات خارجی لاینفک از عملیات واحد تجاری گزارشگر و واحد مستقل خارجی تفکیک می شود.

عملیات خارجی لاینفک از عملیات واحد تجاری گزارشگر:

این بخش از عملیات خارجی در ارتباط مستقیم با واحد تجاری گزارشگر بوده و واحد تجاری ممکن است تنها کالاهای دریافتی از واحد تجاری گزارشگر را به فروش رسانده و عواید حاصل از آن را به واحد گزارشگر ارسال کرده عملیات تسعیر در این واحدها مبتنی براین فرض است که معاملات انجام شده عملا توسط واحد تجاری گزارشگر صورت گرفته است.

بنابراین با توجه به مطالبی که بیان شده در تسعیر دارایی ها و بدهی ها ی ارزی عملیات خارجی لاینفک از عملیات واحد تجاری گزارشگر،توجه به این نکته که اقلام مذکور از نوع پولی هستند یا غیر پولی نقشی کلیدی دارد.



عملیات خارجی مستقل از عملیات واحد تجاری گزارشگر:

یک واحد مستقل خارجی کلا برحسب واحد پول محل فعالیت خود وجوه نقد و سایر اقلام پولی را جمع آوری کرده،تامین مالی نموده،متحمل مخارج شده ،درآمد کسب نماید و معاملاتی برحسب واحدهای پولی به غیر از واحد پول گزارشگری انجام دهد. در این حالت تغییر در نرخ تسعیر ریال به واحد پول محل فعالیت واحد مستقل خارجی،به جای تاثیر بر هر یک از اقلام پولی و غیر پولی واحد مستقل خارجی،خالص سرمایه گذاری واحد تجاری گزارشگر در واحد مستقل خارجی راتحت تاثیر قرار می دهد.

سوالی که ممکن است مطرح شود این است که چگونه می توان واحد مستقل خارجی را تشکیل داد؟در پاسخ می توان گفت :

- تامین مالی این قبیل واحدها از طریق واحد تجاری گزارشگر صورت نمی گیرد و نحوه انجام فعالیت های آنها به نوعی است که سهم واحد گزارشگر از حجم معاملاتی که انجام می شود بسیار جزئی است.

- جریان های نقدی واحد تجاری گزارشگر از فعالیت های روزمره ی واحد خارجی مجزا بوده و به طور مستقل تحت تاثیر فعالیت های واحد خارجی قرار نمی گیرد.

- مخارج متحمل شده و فروشهای آنها برحسب واحد پولی به جزریال انجام می شود.

علیرغم اینکه مشخصه های عمده این قبیل واحدها برشمرده شده است،ولی گاهی اوقات تفکیک واحد مستقل خارجی از بخش لاینفک از عملیات واحد تجاری گزارشگر به آسانی میسر نبوده و انجام این امر مستلزم قضاوت حرفه ای می باشد.



چگونگی مقابله با یک تسعیر ارز:

همانطور که در بخشهای پیش بیان شد معاملات ارزی و تسعیر ارز به واحد پول گزارشگری همواره با خطر توام است. بدین منظور باید اقداماتی صورت گیرد که ریسک شرکت در مقابل نوسانات نرخ ارز تا حدی کاهش یابد.در استاندارد شماره 16 به اقدامات پیشگیرانه مذکور،عملیات حفاظی اطلاق می گردد که پیشتر تعریف شد.

به عنوان مثال،فرض کنید شرکتی دارای مطالبات ارزی به یورو است.از جمله اقدامات حفاظی که شرکت مزبور می تواند انجام دهد این است که یک بدهی ارزی برای خود ایجاد کند که واحد پول (یورو)،مبلغ ارزی و سررسید آن با مطالباتی که دارد،یکسان باشد.

بدین ترتیب،هرسود یا زیانی که در نتیجه نوسانات نرخ ارز ممکن است در انتظار مطالبات باشد،با سود یا زیان بدهی ارزی وی جبران خواهد شد.در واقع شرکت چیزی را از دست نمی دهد،ضمن اینکه منافعی جدید نیز کسب نخواهد کرد بلکه با این کار توانایی مقابله در برابر نوسانات ارزی که از کنترل وی خارج است را خواهد یافت.

تمامی استانداردهای وضع شده در رابطه با عملیات حفاظی ،از قبیل شماره39 و133،واحد گزارشگر را ملزم نموده اند که ابزارهای مصون سازی را به ارزش منصفانه در تراز نامه گزارش کنند.از جمله عملیات حفاظی ،انعقاد قراردادهای ارزی سلف است.در این قراردادها،نرخ ارز از پیش تعیین شده است.طبق استاندارد مزبور قراردادهای سلف به نرخ سلف و دارایی ها و بدهی های مرتبط با فروش و خرید کالاها و خدمات به نرخ روز ثبت می شوند و در پایان سال مالی هر دوی آنها با نرخ تاریخ ترازنامه تعدیل می شود.






منبع:

-خواجوی،شکرالله وسید حسین حسینی ،مباحث جاری در حسابداری،انتشارات نگاه دانش 89

http://hesabdari24.blogfa.com/post/166