سوالی که همچنان بی پاسخ است ؟؟؟ سقط درمانی جنین و چالش های پیش رو

در ابتدای بحث باید به این نکته مهم اشاره نمود که در سال های اخیر مجوز سقط جنین درمانی برای مواردی خاص از بیماری های مادری و نیز پاره ای بیماری های جنینی (مجموعا ۵۲ مورد) صادر شد که خود گام بزرگی در امر حل این معضل بزرگ پزشکی بوده، اما متأسفانه صدور چنین مجوزی تنها در حالتی ممکن است که سن بارداری زیر ۱۶ هفته باشد و در صورتی که سن جنین بالای این مرز زمانی باشد، هیچ گونه مجوزی جهت انجام سقط قانونی صادر نمی شود، حتی اگر جنین دچار عوارض و نواقص بسیار جدی و واضح باشد و یا جان مادر به دلیل همراهی بارداری با بیماری های جدی مادری در خطر قرار گیرد.....
یکی از معضلات بزرگ جامعه پزشکی، خصوصا متخصصان رشته های زنان و زایمان، وجود مانع قانونی در انجام سقط درمانی در مواردی است که سن جنین بالای ۱۶ هفته است و جان مادر به دلیل بیماری در خطر می باشد و در واقع ادامه بارداری برای مادر با خطر بالای مرگ وی همراه است و مسلما فوت مادر به صورت اجتناب ناپذیری باعث فوت جنین نیز می شود.
وضعیتی را در نظر بگیرید که خانم بارداری به دلیل نارسایی قلبی (Heart failure) قادر به ادامه بارداری نیست. اگر سن جنین زیر ۱۶ هفته باشد، والدین جنین مذکور، ضمن طی نمودن سیر قانونی لازم می توانند با بررسی های دقیق پزشکی و پاراکلینیکی و تایید قطعی مشکل موجود توسط سازمان پزشکی قانونی، مجوز قانونی جهت سقط درمانی گرفته و به منظور حفظ جان مادر، جنین را سقط نمایند، اما حالتی را فرض نمایید که سن جنین بالای ۱۶ هفته و برای مثال ۱۸ هفته است که در چنین حالتی بر اساس روال فعلی، برای حفظ جان مادر مجوز قانونی سقط جنین درمانی صادر نمی شود. نتیجه این امر، در معرض خطر قرار گرفتن جان مادر و صد البته جان جنین وی است که در چنین حالتی هر دو نفر فوت می کنند.
صادق باشیم. در بسیاری از این موارد این والدین پریشان، سر از مراکز زیر زمینی سقط جنین در می آورند و خود بهتر می دانید که این امر چه نتایج و عوارضی در بردارد!


● نظر قانون مجازات اسلامی
اما با بررسی دقیق در کتاب «قانون مجازات اسلامی» می توان به نکته بسیار مهم و اساسی
پی برد که در واقع قانونگذار محترم راهکاری برای چنین مواردی پیش بینی نموده و این راهکاری است که متاسفانه هیچ گاه پزشکان و خصوصا پزشکان قانونی و متخصصان زنان به آن توجه ننموده اند که به دلیل اهمیت موضوع در اینجا به تفصیل به آن می پردازیم.
ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی از جمله مواد قانونی است که اشاره به جرم انجام سقط جنین نموده است. متن این قانون چنین است: «هرکس به واسطه دادن ادویه یا وسایل دیگری موجب سقط جنین زن گردد، به شش ماه تایک سال حبس محکوم می شود و اگر عالما و عامدا زن حامله ای رادلالت به استعمال ادویه یا وسایل دیگری نماید که جنین وی سقط گردد، به حبس از سه تا شش ماه محکوم خواهد شد، مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.»
همان گونه که مستحضر هستید، در این ماده قانونی در اختیار قرار دادن وسیله برای سقط جنین مانند شیاف پروستاگلاندین و یا انجام کورتاژ و نیز دلالت به استفاده از وسایل و داروها جرم محسوب شده است. جرمی که مستوجب دو مجازات است: اول، حبس به مدت شش ماه تا یک سال و دوم، پرداخت دیه به ولی جنین، یعنی پدر وی، اما قانونگذار در این ماده به یک استثنای مهم اشاره نموده، بدین شرح که «مگر اینکه ثابت شود این اقدام برای حفظ حیات مادر می باشد.» با توجه به این استثنا اگر بتوان ثابت نمود که ادامه بارداری برای جان مادر خطرناک و مرگ آور است که صد البته اثبات این موضوع کاملا علمی و پزشکی می باشد و با دانش پزشکی و امکانات پاراکلینیکی موجود، امروزه به راحتی می توان چنین امری را تایید نمود و سازمان محترم پزشکی قانونی نیز می تواند نظارت دقیق بر تایید صحیح این امر داشته باشد. در صورت تایید این امر، مرتکب سقط جنین (پزشک معالج) از مجازات حبس ذکر شده در ماده قانونی مذکور بر اساس استثنای ذکر شده در همین ماده معاف می شود.
از طرف دیگر درقسمت آخر این ماده چنین آمده است که: «و در هر مورد حکم به پرداخت دیه مطابق مقررات مربوط داده خواهد شد.» که این امر بیانگر پرداخت دیه از طرف پزشک معالج به ولی جنین، یعنی پدر وی است که این امر را نیز می توان با اخذ رضایت و برائت دقیق و قانونی از پدر طفل که خود متقاضی انجام سقط درمانی جهت حفظ جان همسرش می باشد، قبل از انجام سقط جنین درمانی منتفی نمود. به عبارت دیگر پدر جنین حق طلب کردن دیه را از خود سلب می نماید و در واقع سقط جنین درمانی را که بر اساس اصول علم پزشکی برای حفظ جان مادر لازم و ضروری است، با عنایت به ماده ۶۲۳ قانون مجازات اسلامی می توان انجام داد.
نظارت دقیق سازمان پزشکی قانونی در امر تایید مواردی که مجوز سقط جنین به جهت حفظ جان مادر صادر می شود، خود بهترین ضمانت اجرا برای انجام سقط جنین درمانی در موارد یاد شده است.


● کدام راهکار عقلانی تر است؟
در آخربه منظور درک بهتر مشکل موجود به مثالی در این خصوص اشاره می شود. فرض کنید که در داخل قایقی نشسته اید و به همراه شما دو نفر دیگر نیز در قایق هستند. حال به دلیلی کف قایق سوراخ می شود و قایق در حال غرق شدن است.
شما آشنا به فن شنا هستید و علاوه بر خود می توانید تنها جان یک نفر دیگر را نیز نجات دهید، اما دو نفری که همراه شما در این قایق شکسته هستند، شنا بلد نیستند. خوب در چنین مواردی چه باید کرد؟
در این حالت دو راهکار وجود دارد:
۱) چون شما تنها یک نفر را می توانید نجات دهید و نفر دیگر مسلما خواهد مُرد و بعدا شما قادر به پاسخگویی به خانواده متوفی نخواهید بود، لذا بین این دو مغروق فرقی قایل نشده و به هیچ کدام کمک نمی کنید! (مادر و جنین هر دو خواهند مُرد که این روال فعلی است).
۲) با توجه به اینکه شما تنها قادر به کمک به یک نفر هستید، در این حالت حتما به یکی از این دو مغروق کمک خواهید کرد. درست است که فرد دوم می میرد، ولی باز نجات جان یکی بهتر از کمک نکردن به هر دو نفر است (دراین حالت جان مادر را نجات داده ایم).
به نظر شما کدام راهکار بهتر و عقلانی تر است؟

دکتر کامران آقاخانی
هفته نامه سپید