تغذيهٔ گوسفند (Feeding of sheep)
تغذيهٔ گوسفند (Feeding of sheep)
مديريت يک گله گوسفند مستلزم داشتن اطلاعات کافى در امور مختلف گوسفنددارى است. چراگاه و يا ساير منابع علوفه، غذاى اصلى و عمده براى گلهٔ گوسفندان در دوران آبستنى است. علوفهٔ خشک با کيفيت خوب، سيلو و يا علوفه را پس از چيدن مىتوان در تغذيهٔ گوسفند به‌کار برد. مىتوان علوفهٔ خشک لگومينوزها، گرامينه‌ها و يا مخلوط اين دو، سيلوى ذرت و يا سيلوى ساير علوفه‌ها را مورد استفاده قرار داد. اگر قرار است از سيلو در تغذيهٔ گوسفند استفاده بشود در موقع تهيه مى‌بايد علوفهٔ ريزتر از سيلوئى که در تغذيهٔ گاو مورد استفاده قرار مى‌گيرد خرد بشود. پس چرا مزارع را مىتوان جهت چراى گوسفندان در نظر گرفت.
اگر مرتع و يا چراگاه وسعت بيشترى دارد، توصيه مىشود که به قسمت‌هاى مختلف تقسيم شده و به‌صورت چرخشى مورد استفاده قرار گيرد زيرا چرانيدن به‌طور متناوب، سبب قطع سيکل زندگى انگل‌هاى داخلى مىشود. مراتع بايد به فاصلهٔ هر دو الى سه هفته يک بار مورد استفاده قرار گيرند که بستگى به کيفيت و نوع مرتع دارد مراتع نبايد مورد چراى بيش از حد قرار گيرند، زيرا اين امر سبب تخريب مرتع مىشود. به‌خصوص در مورد گوسفند که چون اين حيوان خيلى نزديک به زمين علوفه را قطع مى‌کند، تخريب سريع‌تر و بيشتر خواهد بود. تعداد گوسفندى که در واحد زمان در واحد سطح مرتع در نظر گرفته مىشود به نوع و کيفيت مرتع بستگى دارد.
در مرتع براى ازدياد بازدهى و استفادهٔ بيشتر حيوان لازم است آب کافى، سايهٔ مناسب، نمک و ساير مکمل‌هاى معدنى فراهم شده باشد. جابه‌جا کردن آبشخوار، نمک و مکمل معدنى سبب مىشود که قسمت‌هاى مختلف مرتع به‌خوبى مورد استفاده قرار بگيرد و حيوان براى دسترسى به آب در طول چرا انرژى کمترى را مصرف کند. در موردى که مرتع يا چراگاه فقير باشد مىتوان هم‌زمان با چرا در مرتع از علوفهٔ خشک در تغذيهٔ گله گوسفند استفاده کرد. در تحت چنين شرايطى روزانه ۵/۱ الى يک کيلوگرم يونجهٔ خشک احتياجات ميش را برطرف مى‌کند. مىتوان به‌جاى يونجهٔ خشک از دو الى سه برابر سيلو ذرت استفاده کرد. زيرا احتياجات غذائى ميش براى تکامل جنين و بافت‌هاى پستانى خود حيوان افزايش مى‌يابد. ميش‌هائى که بيش از يک بره آبستن هستند مخصوصاً در مراحل آخر آبستني، اندازهٔ شکمبه آنها کوچک مىشود؛ زيرا مقدارى از فضا توسط رحم اشغال مىشود. اين موضوع سبب مىشود که به‌جاى مقدارى از علوفهٔ خشبى از کنسانتره استفاده بشود. تغذيهٔ ميش با کنسانتره به تکامل نهائى جنين و آماده کردن ميش براى توليد شير که گوساله نياز مبرمى به آن خواهد داشت، کمک مى‌کند. نتايج تغذيهٔ خوب در اواخر دوران آبستنى در موقع بره‌زائى و بعد از آن مشاهده مىشود. بدين‌ترتيب که عمل زايمان به‌راحتى صورت خواهد گرفت، بره‌ها در هنگام تولد قوى خواهند بود، وزن آنها از بره‌ميش‌هائى که به‌خوبى تغذيه نشده‌اند، به‌طور قابل توجهى بيشتر خواهد بود و ميش شير بيشتر و دوران شيروارى طولانى‌تر خواهد داشت. در نتيجه بره‌ها قويتر، رشد آنها سريع‌تر و تلفات بره‌ها و ميش‌ها کمتر خواهد بود. توصيه مىشود در آخرين ۶ هفتهٔ آبستنى به ميش‌ها مقدارى مخلوط کنسانتره داده شود. دانهٔ ذرت، دانهٔ گندم، سورگوم، يولاف، جو و سبوس گندم از اجزائى هستند که معمولاً در مخلوط کنسانتره مورد استفاده قرار مى‌گيرند.
در مواردى که مرتع و يا يونجهٔ خشک از کيفيت پائينى برخوردار باشد ميش به مکمل پروتئينى نياز خواهد داشت. در تحت چنين شرايطى مىتوان از کنجالهٔ سويا، کنجالهٔ بذرک و يا ساير مکمل‌هاى پروتئينى استفاده کرد. با توجه به ارزانى قيمت مىتوان از اوره در جيرهٔ گوسفند به‌عنوان منبع ازتى استفاده نمود که در تحت چنين شرايطى نبايستى بيش از يک‌سوم پروتئين جيره از اوره تأمين شده باشد.براساس مطالعات انجام گرفته، افزون آنتى‌بيوتيک از مرگ و مير بره‌ها مى‌کاهد، دادن آئورمايسين روزانه به مقدار ۶۰ ميلى‌گرم به ازاء هر ميش به‌مدت ۸۰ روز قبل از زايش به مقدار قابل محسوسى از مرگ و مير بره‌ها مى‌کاهد. با اين عمل مىتوان نسبت تلفات بره‌ها را از ۵/۱۴ تا ۹/۳ درصد کاهش داد. ميش‌هاى آبستن بايستى تغذيهٔ آزاد داشته باشند که اين امر سبب کم شدن هزينهٔ کارگرى و افزايش مصرف علوفه با کيفيت پائين مىشود.جيره‌اى که در تغذيهٔ ميش‌هاى آبستن به‌کار برده مىشود، بايستى به مقدار زيادى علوفهٔ خشبى داشته باشد. مهم‌ترين مسئله در تغذيهٔ ميش‌هاى آبستن جلوگيرى از چاقى زياد ميش‌ها است.
تغذيه در دوران شيردهى (Lactation feeding)ميش‌هائى که در هفته‌هاى آخر آبستنى به‌خوبى تغذيه و مراقبت شده باشند، پس از زايمان از شرايط بدنى خوبى برخوردار خواهند بود و مقدار زيادى شير توليد خواهند کرد. ماکزيمم توليد شير در ميش‌ها در حدود ۲ هفته پس از زايمان است. جهت ادامهٔ توليد شير زياد، ميش‌ها بايد تغذيهٔ کافى داشته باشند تا علاوه بر تأمين نياز غذائى براى نگهدارى ميش، نياز غذائى براى توليد شير را هم فراهم کند.افزايش کنسانتره جيره سبب تحريک ميش براى توليد شير زياد خواهد شد، بايد مطمئن بود که حيوان به آب سالم و تميز به مقدار کافى دسترسى داشته باشد.ميش‌هائى که به بره‌هاى دوقلو شير مى‌دهند، در مقايسه با ميش‌هائى که به تک‌بره شير مى‌دهند؛ به کنسانتره بيشترى نياز دارند. به‌نظر مى‌رسد ميش‌هائى که دوقلو زائيده‌اند، مى‌توانند بيشتر از ميش‌هائى که تک‌بره زائيده‌اند، شير توليد بکنند، اين امر ممکن است بدين علت باشد که بره‌هاى دوقلو در هر موقع شير خوردن پستان را خالى مى‌کنند و اين کار سبب تحريک بيشتر پستان و توليد بيشتر شير مىشود.ميش‌هاى نژاد سنگين در مقايسه با نژادهاى سبک به غذاى بيشترى نياز دارند. اگر کيفيت علوفه‌اى که مورد استفاده قرار مى‌گيرد پائين باشد، بايد به مقدار کنسانتره جيره افزوده شود. در اين قبيل موارد جهت تغذيهٔ بهتر گله و بازدهى خوب مکمل‌هاى پروتئينى و معدنى مورد نياز خواهند بود. تا حدود يک هفته قبل از شيرگيرى بره‌ها مقدار آب و غذاى ميش‌ها را کاهش دهيد. اين کاهش آب و غذاى ميش سبب کاهش توليد شير حيوان مىشود و بره اجباراً کنسانتره بيشترى مصرف مى‌کند و در نتيجه موقع از شيرگيري، بره کمتر دچار مشکل مىشود. مواظبت از بره‌ها از زايش تا از شيرگيرىقطع دنبه يکى از اولين کارهائى است که بعد از زايش انجام مى‌گيرد. اين عمل بين سه روزگى تا ده‌روزگى انجام مى‌گيرد. بره‌اى که دمش کوتاه شده باشد کمتر دچار انگل مىشود، زيرا دم طويل در اکثر موارد سبب جمع شدن فضولات در زير دم و مانع از خروج فضولات از روده مىشود؛ علاوه بر اين، در اثر جمع شدن فضولات در ماه‌هاى گرم تابستان، بوى آنها مگس‌‌ها را جلب مى‌کند و آنها روى کپل حيوان تخم مى‌گذارند. لاروهائى که از اين تخم‌ها خارج مى‌شوند روى گوشت حيوان زندگى مى‌کنند و مى‌توانند سبب مرگ حيوان شوند.بره‌هاى نر را بايد موقعى که سن آنها کم و جوان هستند، اخته کرد. توصيه مىشود از هنگام توليد تا سن دو هفتگى عمل اخته کردن را انجام داد. در اين سن کاهش رشد بره (به‌علت استرس ناشى در موقع اخته کردن و بعد ازآن) حداقل است. عمل اخته کردن را مىتوان با استفاده از بورديزو، چاقو و يا اخته کردن (Castrator) انجام داد. توصيه مىشود بعد از عمل اخته کردن به گوش بره‌ها نراخته علامت گذاشته شود. نشانه‌گذارى در گوش سبب شناسائى زودتر قوچ اخته از ميش مىشود. اگر هر سال شماره‌هاى متفاوتى در گوش به‌کار گرفته شود سبب شناسائى ميش‌ها با سنين مختلف مىشود. پشم چينى بره‌هاى مسن سبب مىشود که حيوان در تابستان راحت باشد، پشم چينى را در موقع از شير گرفتن انجام دهيد.
تغذيه بره از تولد تا از شيرگيرى بره بايستى بلافاصله بعد از تولد از کلستروم مادر استفاده بکند. کلستروم بره را از عفونت محافظت مى‌کند. کلستروم همچنين حاوى پروتئين، مواد معدني، انرژى و ويتامين‌هائى است که بره نياز دارد. بعد از ۱۰-۱۴ روزگى علاوه بر شير بره مى‌تواند از کنسانتره هم استفاده بکند. غذاى کنسانتره معمولاً به‌صورت (C.F (Creep feeling در اختيار بره‌ها قرار داده مىشود. (C.F عبارت است از روشى است که غذاى کنسانتره در محلى طورى قرار داده مىشود که بره مى‌تواند وارد شده و خارج بشود ولى ميش نمى‌تواند وارد آن محل بشود). يونجه با کيفيت خوب بايد هميشه در دسترس بره باشد. غذاى کنسانترهٔ بره بايد در حدود ۱۴-۱۶% پروتئين داشته باشد. برههائى که زودتر از شير گرفته مى‌شوند، بايد جيرهٔ آنها حداقل ۱۸ % پروتئين داشته باشد. افزودن ملاس سبب خوشمزه شدن جيره مىشود. بره‌ها معمولاً در ۳ ماهگى از شير گرفته مى‌شوند. افزودن آنتى‌بيوتيک در دوران شيرخوارگى از تلفات بره‌ها مى‌کاهد. در موقع از شيرگيرى بره‌ها بايد حداقل ۹ هفته سن و ۱۸ تا ۵/۲۲ کيلوگرم وزن داشته باشند. توليد شير بعد از ۴ هفته کاهش پيدا مى‌کند، دادن کنسانتره در جريان شيرخوارى سبب در افزايش وزن بره خواهد شد، در نتيجه بره را زودتر مىتوان فروخت. برههائى که زودتر از شير گرفته مى‌شوند از غذا بيشتر استفاده مى‌کنند و به ازاء يک واحد افزايش وزن به غذاى کمترى نياز دارند. تغذيهٔ بره‌هاى يتيم Orphan (بى‌مادر)در هر دورهٔ زايش بنا به‌عللى (عدم قبول ميش، مردن بعضى ميش‌ها، نداشتن و يا کمى شير ميش، ورم پستان و زخم بودن پستان) در گله تعدادى برهٔ بى‌مادر وجود دارد.در مواردى عدم قبول ميش با قرار دادن بره و ميش در يک آغل کوچکى کنار هم پس از مدتى ميش به بوى بره خود عادت کرده و آن را قبول مى‌کند؛ يا اينکه مىتوان با ماليدن ترشحات پوست بدن بره به اطراف بينى مادر و يا ماليدن شير ميش به اطراف ناحيهٔ ران بره به قبول کردن بره توسط مادر کمک کرد. در بعضى موارد مشاهده مىشود که ميش برهٔ خود را قبول مى‌کند ولى از دادن شير امتناع مى‌کند؛ در اين قبيل موارد مىتوان در موقع شيردادن ميش را ثابت نگهداشت و يا آن را بست تا بره بتواند از شير آن استفاده کند.بره‌هاى يتيم را مىتوان به‌وسيلهٔ ميش‌هائى که برهٔ خود را از دست داده‌اند، تغذيه کرد و اگر اين بره‌ها به‌وسيله ميش‌هاى ديگر مورد قبول نشدند، مىتوان به‌وسيلهٔ پستانک و شيشه آنها را تغذيه نمود. فاکتورى که در مورد اين نوع بره‌ها بايد در نظر گرفته شود، گرم نگاه‌داشتن و خورانيدن شير به آنها است. براى زياد کردن شانس زنده ماندن آنها و افزايش مقاومت آنها لازم است مقدارى کلستروم به بره داده شود. در اين قبيل موارد مىتوان از کلستروم ميش‌هاى ديگر استفاده کرد. بعضى از گوسفندداران با تجربهٔ زيادى کلستروم را منجمد مى‌کنند که در اين صورت هميشه به کلستروم دسترسى خواهند داشت.در مواردى هم مىتوان براى تغذيهٔ بره‌هاى يتيم از شير گاو استفاده کرد. ولى ترکيب شير گاو با ترکيب شير ميش مقدارى فرق مى‌کند. اگر از شير گاو استفاده مى‌کنيد توصيه مىشود به ازاء هر يک ليتر شير يک قاشق چايخورى روغن مايع (ترجيحاً روغن ماهي) اضافه کنيد.اين شير را بايد به اندازهٔ درجه حرارت بدن حيوان گرم کنيد. ولى نجوشانيد. وسايلى که براى تغذيه استفاده مى‌کنيد تميز نگهداريد. در هر سه ساعت در حدود ۱۰۰ گرم از اين شير به حيوان بدهيد.بره‌ها را دسته‌بندى کرده و از سرما محافظت کنيد. جايگاه بره‌ها بايد خشک بوده و از بستر خوب پوشيده شده باشد؛ در مواردى که هوا سرد باشد، مىتوان از وسيلهٔ گرم‌کننده استفاده کرد. آب تميز و علوفهٔ مرغوب بايد در دسترس بره‌ها باشد. تغذيه کنسانتره را هرچه زودتر شروع کنيد، از ۲ هفتگى به‌تدريج مخلوط کنسانتره مغذى و خوش‌خوراک را مىتوان به بره‌ها خورانيد، اگر بره‌ها از کنسانترهٔ خوب تغذيه مى‌کنند، مىتوان آنها را در سن ۴-۶ هفتگى از شير گرفت. در سن ۴-۵ هفتگى مىتوان بره‌ها را به چراگاه محصورى که داراى سايبان است فرستاد.
تغذيهٔ بره‌ها از زمان از شيرگيرى تا فروش بره‌هاى پروارى را با غذاى با کيفيت خوب تغذيه کنيد؛ جيره غذائى اين نوع بره‌ها را به‌تدريج عوض نمائيد؛ در موقعى که شروع به تغذيه آزاد با کنسانتره مى‌کنيد، بره‌ها را عليه بيمارى آنتروتوکسيمى (بيمارى پر خوري) واکسينه کنيد. اگر بره‌ها تغذيه و افزايش وزن خوبى دارند و وزن آنها بيشتر از ۱۸ کيلوگرم است، نبايد در مرتع قرار داده شوند که اين امر سبب کند شدن رشد بره‌ها مى‌گردد. اگر قرار است به‌علت بالا بودن کيفيت مرتع، بره‌ها به مرتع برده شوند، بايد قبل از اينکه به مرتع فرستاده شوند، داروى ضدانگلى خورانيده شوند. براى جلوگيرى از انگل‌هاى داخلى مىتوان از فنوتيازين، تيابندوزول، هالوکسون و يا تتراميزول استفاده کرد.تا اتمام دورهٔ پروارى مىتوان بره‌ها را به پرواربندى برد و يا آنها را در مرتع قرار داد. موقعى‌‌که بره‌ها به پرواربندى و يا مرتع رسيدند، سعى کنيد که از استرس آنها کاسته شود، اجازه بدهيد تا استراحت بکنند، علوفه و آب سالم براى آنها فراهم کنيد، بره‌هاى مريض را جدا بکنيد. در صورت نياز براى از بين بردن انگل‌هاى خارجى سمپاشى کنيد و يا از حمام گنه استفاده نمائيد. بره‌هاى کم وزن در مقايسه با سنگين وزن‌ها در مرتع رشد بيشترى مى‌کنند. اگر از مراتع براى پرواربندى استفاده مى‌کنيد، با توجه به موقعيت بازار و کيفيت مرتع، بره‌ها را تا زمانى که شرايط آب و هوائى اجازه مى‌دهد، در مرتع نگهداريد و روزانه به ازاء هر رأس مقدار ۴۵۰ گرم کنسانتره بدهيد.
تغذيه بره‌ميش‌هاى جايگزينى بره‌هاى ماده‌اى که جايگزين ميش‌هاى حذفى خواهند شد، مى‌بايد به‌خوبى تغذيه شده و در موقع جفتگيرى به اندازهٔ کافى رشد کرده باشند. در جيرهٔ غذائى اين نوع بره‌ها مىتوان از علوفهٔ خشبى و دانه استفاده کرد و نسبت علوفهٔ خشبى در جيره را مىتوان با توجه به کيفيت بدنى و رشد حيوان تعديل نمود.
تغذيه و آماده کردن قوچ (Ram)تا قبل از جفتگيرى، علوفهٔ مرتع احتياجات غذائى قوچ احتياجات غذائى قوچ را برطرف مى‌کند، در فصل جفتگيرى اگر قوچ ضعيف باشد، مى‌بايست روزانه ۴/۰-۷/۰ کيلوگرم دانهٔ ذرت و يا مخلوط دانه‌هاى ديگر خورانيده شود. بره‌قوچ‌ها به مقدار بيشترى مواد دانه‌اى نياز دارند. در خلال زمستان بايد روزانه ۶/۱ تا ۳/۲ کيلوگرم يونجه به بره قوچ‌ها داده شود. بره‌هاى نر سنگين بيشتر از اين نياز دارند. ولى بايد دقت کرد که در موقع جفتگيرى قوچ زياد چاق نباشد.با شروع فصل جفتگيرى بايد قوچ‌ها را از نظر سلامت عمومى و وضعيت پاها بررسى کرد. در هواى گرم توصيه مىشود که اگر قوچ در مزرعه است، مزرعه داراى سايبان باشد. قبل از رها کردن قوچ در گله، با مادهٔ رنگى شکم و درست جلو آلت تناسلى قوچ را رنگ کنيد، اين عمل سبب مىشود که زمان جفتگيرى ميش را تشخيص داده و کارهاى مديريتى گله را بهتر و به آسانى انجام دهيد.اگر در گله از يک قوچ استفاده مى‌کنيد، توصيه مىشود براى کنترل قدرت بارورى قوچ رنگ به‌کار برده را هر ماه عوض کنيد و اگر بيش از يک قوچ استفاده مى‌کنيد، براى قوچ‌ها از رنگ‌هاى مختلفى استفاده کنيد و هر روز مادهٔ رنگى قوچ را امتحان کنيد و در صورت لزوم تجديد نمائيد.قوچ‌هاى جوان ممکن است براى مدتى فعاليت جنسى خوبى نداشته باشند، براى تشويق اين نوع قوچ‌ها مىتوان قوچ‌ها را با ميش پيرى که فحل شده است در يک محل نگه داشت.ميش به‌خوبى مى‌ايستد و قوچ جوان به‌راحتى با آن جفتگيرى مى‌کند. رها کردن قوچ محرک (Teaser ram) در گله سبب مىشود که ميش‌ها به فحل شدن تشويق شده و در نتيجه وقتى که قوچ در گله رها مىشود مى‌تواند با تعداد زيادى ميش در مدت زمان کوتاهى جفتگيرى کند.با توجه به اينکه چندقلوزائى يک صفت توارثى است؛ بنابراين، قوچ مى‌تواند چندقلوزائى گله را تحت تأثير قرار دهد. بدين جهت در موقع انتخاب قوچ اين صفت را بايد در نظر گرفت. قبل از فصل جفتگيرى قوچ‌ها بايد از نظر غير بارور بودن آزمايش بشوند، براى گرفتن نتيجهٔ خوب از جفتگيرى ۶-۸ هفته قبل از جفتگيرى قوچ‌ها را پشم‌چينى کنيد.
منبع:http://www.mainvets.com/sheep-health...-of-sheep.html
