مکمل‌هاي کلسيمي در درمان پوکي استخوان
با افزايش طول عمر متوسط انسان‌ها و نيز مدرن شدن سبک زندگي، پوکي استخوان به يک اپيدمي تبديل شده است. برخي از موارد ابتلا به پوکي استخوان به موقع تشخيص داده مي‌شوند و ميليون‌ها بيمار نيز از ابتلاي خود به اين بيماري بي‌اطلاع‌اند. آنچه مسلم است، با شروع زود هنگام مکمل‌هاي حاوي کلسيم مي‌توان از تخريب استخوان جلوگيري کرد...
ارتباطي مستقيم و بسيار قوي ميان افزايش سن و شيوع پوکي استخوان وجود دارد. افراد بالاي 50 سال با خطر 55 درصدي ابتلا به پوکي استخوان روبه‌رو هستند و اختلاف فاحشي نيز در ميان تعداد زنان و مردان مبتلا مشاهده مي‌شود. اندازه جثه نيز فاکتور ديگري در اين زمينه است. زنان کوچک اندام با استخوان‌هاي نازک، بيشتر در معرض خطر قرار دارند. استعمال سيگار استخوان‌ها را تخريب مي‌کند و سطح استروژن را در بدن کاهش مي‌دهد، در نتيجه عاملي براي ابتلا به پوکي استخوان است. عادات غلط زندگي، کم تحرکي، بستري طولاني‌مدت در بستر، سابقه خانوادگي ابتلا به پوکي استخوان و مصرف اندک غذاهايي که حاوي کلسيم و ويتامين D هستند، از جمله ساير فاکتورهاي خطرساز ابتلا به پوکي استخوان هستند.
مردان هم در امان نيستند
بيشتر مردان به غلط تصور مي‌کنند که به پوکي استخوان مبتلا نخواهند شد. در نتيجه، انجام آزمايش‌هاي غربالگري را در مورد خود لازم نمي‌دانند. متاسفانه در اغلب مردان پوکي استخوان تا زمان وقوع شکستگي مهره يا لگن تشخيص داده نمي‌شود، بنابراين بايد آنان هم در مورد پوکي استخوان و نکات ضروري در مورد تشخيص و درمان آن مطلع باشند. در برخي از مردان، پوکي استخوان ناشي از کاهش تستوسترون است. در اين گروه از بيماران تجويز ژل، برچسب پوستي، قرص و شکل تزريقي تستوسترون براي درمان مفيد است.
عوارض پوکي استخوان
اصلي‌ترين عارضه پوکي استخوان شکستگي است. بيش از نيمي از زنان بالاي 50 سال شکستگي‌هاي ناشي از پوکي استخوان را تجربه مي‌کنند. در حالي که مردان در اين سنين 20 تا 25 درصد در معرض خطر شکستگي‌اند. محققان پيش‌بيني کرده‌اند که تا سال 2050 ميلادي شيوع شکستگي‌هاي ناحيه لگن به شش ميليون مورد در سال برسد. شکستگي لگن، خطري جدي براي سيستم سلامت جوامع است. مبتلايان به شکستگي لگن با احتمال دو درصد در طي 6 تا 12 ماه بعد از شکستگي در معرض خطر مرگ هستند و آنان که باقي مي‌مانند نيز بار رواني و هزينه‌هاي سنگيني را براي بستري در بيمارستان، جراحي و توانبخشي متحمل مي‌شوند. به علاوه شکستگي لگن در يک‌سوم بيماران، به ناتواني دايمي، ازکار افتادگي و فقدان استقلال در انجام فعاليت‌هاي شخصي منتهي مي‌شود.
مکمل‌هاي حاوي کلسيم
مصرف کلسيم براي جلوگيري از پوکي استخوان غيرقابل اجتناب است. مطالعات ثابت کرده‌اند تجويز کلسيم، تحليل استخواني ناشي از افزايش سن را در حدود 50 درصد کاهش مي‌دهد، اما واقعيت آن است که دريافت حداکثر 600 ميلي‌گرم در روز کلسيم، زنان آمريکايي را در خطر ابتلا به پوکي استخوان قرار داده است. جمعيت قابل توجهي از زنان از فوايد مصرف کلسيم بي اطلاع‌اند. در محدوده سني 6 تا 11 سالگي، 44 درصد از پسران و 58 درصد از دختران دوز لازم کلسيم براي بدن را دريافت نمي‌کنند. اين آمارها در سنين 12 تا 19 سالگي به 64 درصد در پسران و 87 درصد در دختران و در سنين بالاي 20 سال در پسران به 55 درصد و در دختران به 78 درصد مي‌رسد. به هرحال، دريافت ميزان کافي مکمل‌هاي حاوي کلسيم ضروري است. کربنات کلسيم، پرمصرف‌ترين شکل کلسيم در مکمل‌هاست. اين ترکيب حاوي 40 درصد کلسيم است. جايگزين بعدي، سيترات کلسيم است که 21 درصد کلسيم دارد. در مورد کلسيم کورال (کلسيم مرجاني)، ادعاهاي عجيب و غريبي مطرح است. چنين گفته مي‌شود که کلسيم مرجاني در پيشگيري و درمان بيماري‌هاي کشنده‌اي مانند سرطان، لوپوس، ام.اس و بيماري‌هاي قلبي موثر است. در سال 2003 ميلادي، اداره نظارت بر غذا و داروي آمريکا و کميته تجارت فدرال آمريکا، توليدکنندگان کلسيم کورال را به دروغين و بي‌اساس بودن ادعاهايشان محکوم کردند.
دوز پيشنهادي کلسيم
ويتامين D: وجود ويتامين D در بدن براي جذب کلسيم از دستگاه گوارش و نيز تحکيم استخوان‌ها ضروري است. برخي متخصصان معتقدند مصرف روزانه 800 تا1000 واحد بين‌المللي ويتامين D، خطر شکستگي استخوان را در سالمندان کاهش مي‌دهد. بيماراني که به ميزان کافي در معرض نور آفتاب نيستند، بهتر است ميزان دوز روزانه ويتامين D مصرفي خود را به 700 تا800 واحد بين‌المللي افزايش دهند، البته به بيماران بايد در مورد خطرات مصرف دوز بالاي ويتامين D نيز هشدار داد. بيشتر مکمل‌هاي حاوي کلسيم، محتوي ويتامين D نيز هستند.
عوارض مکمل‌هاي کلسيم
دريافت دوز بالاي کلسيم براي بيماران بي‌خطر نيست. کربنات کلسيم براي جذب نياز به محيطي اسيدي دارد، بنابراين بايد همراه با غذا خورده شود که اين خود سبب مشکلات گوارشي براي بيماران خواهد شد. گاه بيمارتان با شکايت نفخ و دفع گاز به دنبال مصرف مکمل کربنات کلسيم مراجعه مي‌کند.
علت، اختلاف PH ميان محيط اسيدي معده و PH قليايي ترکيبات کلسيم است. براي درک بهتر مي‌توان متصاعد شدن گاز در هنگام ترکيب بي‌کربنات سديم و سرکه (Vinegar) را مجسم کرد.
سيترات کلسيم قابل حل در آب، به دلايل متعددي، گزينه بهتري است. بيماران مي‌توانند سيترات کلسيم را بي‌ارتباط با زمان تغذيه‌شان مصرف کنند و نيازي نيست که محيطي اسيدي براي جذب بهتر آن ايجاد کرد. به علاوه مصرف سيترات کلسيم، نفخ و دفع گاز را به دنبال نخواهد داشت. همچنين تجويز سيترات کلسيم گزينه‌اي مناسب در بيماراني است که به طور طبيعي يا به دليل استفاده از مهارکننده‌هاي اسيد معده با کاهش اسيد معده مواجه‌اند.
گاهي بيماران تحت درمان با مکمل‌هاي حاوي کلسيم، از يبوست رنج مي‌برند. چنين بيماراني بايد در کنار مصرف ترکيبات مکمل کلسيمي، ميزان بيشتري فيبر و مايعات مصرف کنند. براي اين گروه بيماران مي‌توان روزانه پسيليوم به ميزان سه بار در روز يا متيل‌سلولز همراه با مصرف مايعات فراوان تجويز کرد. در نتيجه رعايت اين رژيم، مصرف‌کنندگان کمتر از يبوست شکايت خواهند داشت.
عارضه احتمالي ديگر، تشکيل سنگ‌هاي کليوي است. مکمل‌هاي حاوي سيترات کلسيم در اين مشکل مقصرين اصلي هستند. شواهدي قابل استناد وجود دارند که نشان مي‌دهند سيترات کلسيم به دليل حلاليت در آب، با احتمال کمتري در تشکيل سنگ‌هاي کليوي دخيل است.
به حداکثر رساندن جذب کلسيم
درصدي از کلسيم که از طريق خوراکي جذب مي‌شود، ارتباط مستقيم با ميزان کل دريافتي کلسيم از دستگاه گوارش دارد. در بسياري از موارد به بيماران توصيه مي‌شود کل دوز کلسيم مورد نياز روزانه را يک‌جا مصرف کنند، اما در صورتي که کلسيم در دوزهاي منقسم مصرف شود و در هر وعده دريافت کلسيم بيشتر از 500 تا1000 ميلي‌گرم نباشد، جذب کلسيم به حداکثر خواهد رسيد. به علاوه، بيشتر گياهان حاوي ترکيبات شيميايي هستند که با اتصال به کلسيم، مانع جذب آن از دستگاه گوارش مي‌شوند.
يکي از اين ترکيبات مشکل‌ساز، اسيد اگزاليک است که در اسفناج، دانه‌هاي سبز، سيب‌زميني شيرين و ريواس يافت مي‌شود. ديگري، اسيد فيتيک نام دارد که در دانه گندم، حبوبات، غلات و مشتقات سويا وجود دارد. به بيمارانتان توصيه کنيد که مکمل‌هاي کلسيم را در ساعات نزديک به مصرف اين غذاها مصرف نکنند.
دوز کلسيم پيشنهادي برحسب ميلي‌گرم در روز
|
محدوده سني
|
210
|
تولد تا 6 ماهگي
|
270
|
6 ماهگي تا 1 سالگي
|
500
|
1 تا 3 سالگي
|
800
|
4 تا 8 سالگي
|
1300
|
9 تا 18 سالگي
|
1000
|
91 تا 05 سالگي
|
1200
|
51 سالگي به بعد
|
1300
|
14 تا 18 سالگي در صورت بارداري يا شيردهي
|
1000
|
19 تا50 سالگي در صورت بارداري يا شيردهي
|
منبع: نشریه سپید شماره ۱۲۴
