از دالی خارجی تا رویانای ایرانی
● همه چیز درباره شبیه سازی
شاید این روزها كه اخبار متفاوت و گسترده ای از كاربرد این تكنولوژی در رسانه ها می شنوید، كنجكاو شده باشید كه این كار چگونه انجام می شود و ثمرات آن چیست؟ این پرونده پاسخی است به كنجكاوی شما.
اگر چه ممكن است كمی عجیب به نظر برسد ولی بد نیست بدانید كه موجودات شبیه سازی شده، همیشه در میان ما وجود داشته اند. البته نساخته شده در آزمایشگاه و با استفاده از تكنولوژی ، بلكه منظورهمان دوقلوهای مشابهی است كه به طور طبیعی خلق شده اند.
شاید شما اولین بار نام تكنولوژی شبیه سازی را زمانی كه گوسفندی به نام دالی در سال ۱۹۹۷ با استفاده از این تكنولوژی به دنیا آمد شنیده باشید ولی بشر از مدتها قبل از به دنیا آمدن دالی، از این تكنولوژی استفاده كرده است.
حدود ۵ هزار سال قبل از میلاد مسیح، انسانهای اولیه متوجه شدند اگر دانه هایی را كه توسط گیاهان غنی تر و مقوی تر تولید می شوند، بكارند، می توانند پس از مدتی عین همان غله غنی و مقوی را برداشت كنند. این كار اولین قدم در دستكاری زندگی یك موجود زنده برای برآوردن نیازهای انسانی بود. موضوعی كه هدف اصلی و نهایی شبیه سازی است.
پس از گذشت حدود ۷ هزار سال و پیشرفت روزافزون علم، دانشمندان به فكر همانندسازی مهره داران افتادند. سال ۱۹۵۲، دو دانشمند به نامهای رابرت بركینز و توماس كینگ موفق به شبیه سازی بچه قورباغه هایی شدند كه درست مثل حیوان اصلی و اولیه بودند. این بچه قورباغه های كوچك به عنوان نخستین حیوانات شبیه سازی شده در تاریخ مشهورند. پس از آن تحقیقات در این زمینه سرعت بیشتری گرفت.
سال ۱۹۹۶ و پس از گذشت چیزی حدود ۴۴ سال، تلاشهای وسیع دانشمندان برای تولید اولین پستاندار شبیه سازی شده به نتیجه رسید و گوسفندی به نام دالی در جولای آن سال به دنیا آمد. این كاررا دكتر جان ویلموت و همكارانش در موسسه روزالین اسكاتلند و با استفاده از هسته یك سلول از سلولهای پستانی یك میش بالغ و جایگزین كردن آن با هسته یك سلول تخمك انجام دادند. در همین زمان و با بروز نگرانیهایی در جامعه از امكان شبیه سازی انسانی و خطرات ناشی از آن، بیل كلینتون رئیس جمهور وقت آمریكا دستورالعمل ممنوعیت استفاده از بودجه های دولتی برای انجام تحقیقات شبیه سازی انسانی را صادر كرد.
با این وجود، سال ۲۰۰۱ دكتر پانابیوتیس زاووس از متخصصان مشهور باروری در آمریكا و تیم تحقیقاتی وی اعلام كردند كه صدها نفر از مردم برای انجام آزمایش به منظور تولید بچه های شبیه سازی شده داوطلب شده اند. این موضوع باعث شد تا سایر كشورها نیز به فكر قانونمند كردن عمل شبيه سازي انسان بیفتند.
در این میان، انگلستان اولین كشوری بود كه عمل شبیه سازی انسان را به طور موثری قانونمند كرد البته طی این مدت ، تولید سایر حیوانات شبیه سازی شده در كشورهای مختلف ادامه یافت و حیواناتی نظیر اسب، گاو، موش، سگ و گربه همانندسازی شدند. سال ۲۰۰۳، اولین پستاندار به دنیا آمده با استفاده از تكنولوژی همانندسازی یعنی دالی در ۶ سالگی و به دلیل ابتلا به یك بیماری ریوی با انجام تزریق كشنده فوت كرد، ولی تكنولوژی همانندسازی همچنان راه خود را ادامه میدهد.
● اسرار شبيه سازی
برای انواع مختلف شبیه سازی، تكنولوژی های متفاوتی وجود دارد. تكنیك انتقال هسته سلول سوماتیك (ScNT) تكنیكی است كه بیشتر از همه برای شبیه سازی تولید مثلی پستانداران استفاده میشود. در این روش موجود تولید شده، همان مواد ژنتیكی هستهای حیوان اولیه را خواهد داشت.
دالی، اولین پستاندار شبیه سازی شده، با استفاده از تكنولوژی انتقال هسته سلول سوماتیك به دنیا آمد. برای فهم بهتر این تكنولوژی باید مروری به سیستم تولید مثل در موجودات زنده داشته باشیم. در بدن هر پستاندار زنده، تخمك در جنس مونث و اسپرم در جنس مذكر، تنها سلولهایی هستند كه نقش تولید مثلی دارند و به عنوان سلولهای تولید مثلی یا سلولهای جنسی معروفند. به تمامی سلولهای غیر از آنها، سلول سوماتیك یعنی سلول غیرتولید مثلی یا سلول بدنی گفته می شود.
هر سلول سوماتیك دارای دو سری كامل از كروموزومهاست، در حالی كه سلولهای تولید مثلی هر كدام فقط یك سری دارند. پس از لقاح و آمیزش، اسپرم و تخمك با هم یكی میشوند و سلول تخم را به وجود می آورند. سلول تخم، دارای دو سری كامل از كروموزومهاست كه یك سری را از اسپرم (پدر) و یك سری را از تخمك (مادر) گرفته است.
برای ساختن دالی با استفاده از تكنولوژی انتقال هسته سلول سوماتیك، دانشمندان یك سلول سوماتیك را از بافت پستان یك گوسفند بالغ جدا كردند. آنها سپس هسته آن سلول را به یك سلول تخمكی كه هستهاش را قبلا برداشته بودند، منتقل كردند.
هسته هر سلول در حقیقت مغز یك سلول را تشكیل میدهد و حاوی تمام مواد ژنتیكی و اطلاعاتی است كه سلولها برای زندگیشان لازم دارند. درواقع تفاوت در همین مواد ژنتیكی است كه موجب میشود هر كدام از ما منحصر به فرد بوده و با سایرین تفاوت داشته باشیم.
در مرحله بعد، دانشمندان سلول تخمك را - كه دارای هسته جدید (از سلول دهنده) است - به كمك مواد شیمیایی و جریان الكتریكی به تقسیم سلولی تحریك كردند. پس از چند تحریك شیمیایی، سلول تخمك با هسته جدیدش درست شبیه سلول تخمی كه به تازگی بارور شده باشد، عمل كرد. بعد از آنكه رویان شبیه سازی شده به مرحله مناسب و خوبی رسید، آن را به رحم یك میزبان ماده منتقل كردند تا در آنجا به تكاملش تا هنگام تولد ادامه دهد.
در نهایت، دالی به همین ترتیب در سال ۱۹۹۶ به دنیا آمد. او یك كپی ژنتیكی دقیق و كامل از گوسفند ماده بالغی بود كه هسته سلول سوماتیك اش را جایگزین هسته یك سلول تخمك كرده بودند. دالی اولین پستانداری بود كه از یك سلول سوماتیك بالغ شبیه سازی شده بود.
نكته مهمی كه دانشمندان به آن اشاره می كنند، این است كه دالی یا هر موجود دیگری كه با استفاده از تكنولوژی انتقال هسته ای تولید شده، ۱۰۰ درصد مشابه موجود اولیه نیست. این شباهت چیزی در حد ۹۹/۷ درصد است، زیرا در این تكنولوژی تنها هسته سلول دهنده وارد تخمك بدون هسته میشود، حال آنكه مقداری از مواد ژنتیكی مهم در خارج از هسته و داخل میتوكندریها وجود دارند.
میتوكندریها قسمتی از سلول هستند كه خارج از هسته و داخل سیتوپلاسم یك سلول قرار دارند و به عنوان منابع تولید قدرت، انرژی و متابولیزم سلولی عمل میكنند. میتوكندریها دارای قطعات كوچكی از DNA هستند و برخی از مواد ژنتیكی در فرآیند شبیه سازی از میتوكندریهای سیتوپلاسم میآیند. اینكه این موضوع به چه مقدار تغییرات در یك موجود شبیه سازی شده منجر میشود، در حال بررسی است.
● شبیه سازی با روش های معمولی تولید مثل چه تفاوتی دارد؟
بارور شدن یك تخمك به وسیله یك اسپرم (روش معمولی تولید مثل) و روش انتقال هسته سلول سوماتیك هر دو منجر به یك نتیجه میشوند و آن به وجود آمدن رویان است. یك رویان از سلولهایی كه دو سری كامل كروموزوم دارند، تشكیل شده است. تفاوت این دو روش در منشا آن دو سری كروموزوم است.
در باروری معمولی، اسپرم و تخمك هر كدام دارای یك سری كروموزوم هستند و زمانی كه این دو به هم متصل میشوند، تخم بارور دارای رشته های كروموزومی خواهد بود كه یك سری از پدر (اسپرم) و یك سری از مادر (تخمك) گرفته شدهاند ولی در روش انتقال هسته سلول سوماتیك برای انجام شبیه سازی، هسته سلول تخمك - كه دارای تنها یك سری از كروموزومها است - برداشته و با هسته سوماتیك - كه دارای دو سری كامل از كروموزومهاست ، جایگزین میشود. بنابراین، رویان حاصل شده از این روش هر دو سری كروموزمهایش را فقط از یك سلول سوماتیك منفرد گرفته است.
● شبیه سازی چه خطراتی دارد؟
شبیه سازی تولید مثلی موجودات زنده در حال حاضر یك عمل گران و غیرموثر است. بیش از ۹۵ درصد تلاشهای شبیهسازی برای تولید یك موجود زنده شكست میخورند و ممكن است بیش از ۱۰۰ فرآیند انتقال هستهای برای تولید یك موجود شبیهسازی شده، لازم باشند. دالی پس از ۲۷۶ مرتبه تلاش برای عوض كردن هسته تخمك، به دنیا آمد. این ۲۷۶ تخمك در مجموع ۲۹ رویان تولید كردند و از میان آنها تنها دالی زنده ماند.
علاوه بر این، تنها ۷۰ گوساله پس از ۹هزار مرتبه تلاش برای همانندسازی به دنیا آمدند. یك سوم از این گوساله ها طی مدت كوتاهی جان خود را از دست دادند و بسیاری از آنها در هنگام مرگ به طور غیرعادی بزرگ بودند. بد نیست بدانید كه اولین اسب شبیه سازی شده یعنی پرومته پس از ۳۲۸ بار تلاش به دنیا آمد.علاوه بر شانس موفقیت كم، بررسی ها نشان داده اند حیوانات همانندسازی شده غالبا عملكرد ایمنی مختل شده بیشتر و میزان بالاتری از ابتلا به انواع عفونت، سرطان و سایر اختلالات را دارند.
برخی دانشمندان علت مرگ اولین پستاندارد شبیه سازی شده (دالی) را پیری زودرس ناشی از شبیه سازی می دانند ولی دكتر یان ویلموت معتقد است كه مرگ زودرس دالی ارتباطی با شبیه سازی نداشته و به دلیل یك عفونت تنفسی شایع در میان گوسفندها بوده است.یك مشكل اصلی در شناخت عواقب شبیه سازی آن است كه متاسفانه بسیاری از حیوانات شبیه سازی شده به اندازه كافی زنده نمانده اند. این موضوع باعث شده است تا دانشمندان اطلاعات كافی در مورد اینكه حیوانات شبیه سازی شده چگونه زندگی كرده و پیر می شوند، به دست بیاورند.سالم به نظر رسیدن در سن كم به تنهایی یك نشانه خوب برای بقای طولانی مدت موجودات شبیه سازی تلقی نمی شود.
در حقیقت این حیوانات به دلیل مردن اسرارآمیزشان شهرت دارند. به عنوان مثال، نخستین گوسفند شبیه سازی شده استرالیایی پیش از مرگ كاملا سالم و سرحال به نظر می رسید و نتایج كالبدشكافی ها نتوانستند علت مرگش را مشخص كنند.
در سال ۲۰۰۲، پژوهشگران موسسه وایتهد در ماساچوست آمریكا اعلام كردند كه رگهای موشهای همانندسازی شده دارای اشكالاتی هستند. آنها در تجزیه و تحلیل بیش از ۱۰/۰۰۰ سلول كبد و جفت موشهای همانندسازی شده، متوجه شدند كه در حدود ۴ درصد از عملكرد ژنها غیرعادی بوده است. به عقیده دانشمندان تغییراتی در فعالیت طبیعی آنها و یا بروز یك سری ژنهای خاص علت بروز این اشكالات هستند.
یك مشكل دیگر به ویژه در مورد همانندسازی گونه های منقرض شده آن است كه در این موارد به طور طبیعی نمونه منفرد شبیه سازی شده به تنهایی قادر به خلق یك جمعیت بارور كننده دیگر نخواهد بود. علاوه بر این، حتی در صورتی كه هر دو جنس مذكر و مونث آن موجود زنده وجود داشته باشند، معلوم نیست كه آیا آنها در غیاب والدینی كه بایستی به آنها رفتار طبیعی شان را بیاموزند قادر به زندگی خواهند بود یا خیر.غیر از موارد فوق، ممكن است همانندسازی برخی از حیوانات منقرض شده نظیر دایناسورها در آینده دور خطرات بالقوه زیادی را برای انسانها داشته باشند. فیلم پارك ژوراسیك كه صرفا یك فیلم علمی - تخیلی بود مو را بر تن راست میكرد. حال فكر كنید اگر این علم و تخیل به واقعیت تبدیل شود چه اتفاقاتی ممكن است در جهان روی دهد.
● شبیه سازی حیوانات منقرض شده
كسانی كه كتاب پارك ژوراسیك را خوانده و یا فیلم آن را دیده اند بیشتر از سایرین با این مورد استفاده شبیه سازی آشنایی دارند. بازسازی مواد ژنتیكی گونه های منقرض شده از مدتها قبل مدنظر دانشمندان بوده است. یكی از مواردی كه اخیرا دانشمندان در حال كار بر روی آن هستند، یك نوع ماموت پشمالو است.
متاسفانه تلاشها برای گرفتن مواد ژنتیكی از ماموتهای یخ زده تاكنون موفقیتآمیز نبوده اند. مشكل اصلی این است كه در این گونه موارد سلول تخمك و رحمی كه قرار است سلول همانندسازی شده در آن كاشته شوند از گونه های متفاوتی هستند. این موضوع امكان موفقیت عمل شبیه سازی را بسیار مشكل ساخته است. علاوه بر این، برای همانندسازی گونه های منقرض شده باید یك DNA سالم و كامل وجود داشته باشد. با این وجود درحال حاضر یك تیم روسی ـ ژاپنی در حال بررسی و كار بر روی همانندسازی ماموتها هستند.
● استفاده از تكنولوژی شبیه سازی درمانی در انسان
ممكن است روزی از تكنولوژی شبیه سازی درمانی در انسانها برای تولید اعضای بدن از یك سلول استفاده شود. همچنین شاید بتوان با كمك این تكنولوژی سلولهای سالمی را تولید و آنها را جایگزین سلولهایی كه در اثر بیماریهای تحلیل برنده مثل آلزایمر یا پاركینسون خراب شده اند ،كرد. دانشمندان امیدوارند روزی بتوانند از شبیه سازی درمانی برای تولید اعضا و بافتها به منظور پیوند استفاده كنند. برای انجام این عمل، DNA باید از فردی كه به پیوند نیاز دارد گرفته شده و وارد یك سلول تخمك بدون هسته شود. پس از تقسیم تخمك حاوی مواد ژنتیكی بیمار، سلولهای بنیادی حاصله كه قابلیت تبدیل به هر گونه بافتی را دارند كشت داده می شوند.
این سلولها برای تولید یك عضو یا بافت كه كاملا با گیرنده سازگار است استفاده می شود. از نظر تئوری، عضو شبیه سازی شده را میتوان بدون ترس از خطر رد شدن آن به همان بیمار پیوند كرد.در صورت تولید اعضای بدن با استفاده از روباتهای همانندسازی شده انسانی، نیاز برای گرفتن آن عضو از فرد دیگر و خطر رد شدن پیوند به میزان قابل توجهی كاهش خواهند یافت. البته در حال حاضر نگرانیها و چالشهای زیادی درباره این مسأله وجود دارند كه باید قبل از آنكه انجام پیوند با استفاده از اعضای شبیه سازی به یك واقعیت تبدیل شود كاملا برطرف گردند. امروزه تحقیقات بسیاری برای تكامل سلولهای خاص به منظور تبدیل به انواع بافتها كه بتوانند سلولهای عصب، عضله و یا سایر انواع سلولی را ساخته و در بیماریهای پاركینسون، آلزایمر، بیماریهای قلبی و سایر بیماریهای مزمن استفاده شوند، در حال انجامند.
● شبیه سازی انسان
طی چند سال گذشته و پس از موفقیت اولیه شبیه سازی در حیوانات، دانشمندان به فكر انجام شبیه سازی در انسان افتادند. این موضوعی بود كه از مدتها قبل فكر دانشمندان را مشغول كرده بود.به طور كلی شبیه سازی در انسان دو جنبه دارد؛ یكی جنبه تولید مثلی و دیگری جنبه درمانی.
● جنبه تولید مثلی شبیه سازی انسانی
منظور از جنبه تولید مثلی یعنی به وجود آمدن انسانی كه كاملا شبیه به انسان دیگری باشد. جنبه تولید مثلی شبیه سازی در اكثر كشورها ممنوع اعلام شده است. اگرچه ممكن است شبیه سازی انسان در مواردی مثل شبیه سازی یك كودك به منظور جایگزینی یك عزیز از دست رفته برای پدر و مادر كه فرزند خود را از دست داده اند، بتواند تسكینی برای غم آنها باشد ولی با توجه به غیر موثر بودن شبیه سازی پستانداران (فقط ۱-۲ مورد موفقیت در هر ۱۰۰ آزمایش)، كمبود دانش لازم در این زمینه و وجود بسیاری از موارد اخلاقی در مورد شبیه سازی، بسیاری از دانشمندان و پزشكان قویا باور دارند كه شبیه سازی انسان كار، كاملا غیرعملی است.نه تنها اكثر تلاشها برای شبیه سازی پستانداران شكست می خورند بلكه در حدود ۳۰ درصد از مواردی كه زنده به دنیا می آیند به برخی از وضعیت های ناتوان كننده مبتلا هستند.
به همین صورت میتوان مشكلات مشابهی را در مورد شبیه سازی انسانی انتظار داشت. با توجه به مجهولات بسیاری كه در مورد علم شبیه سازی وجود دارند تلاش برای شبیه سازی انسانها در حال حاضر بسیار خطرناك و از نظر اخلاقی غیرقانونی در نظر گرفته می شود.شاید یك مشكل اصلی در شبیه سازی انسان به مسائل تكاملی مربوط شود. در حالت تولید مثلی طبیعی، اسپرم با تخمك لقاح میكند. برای تكامل غدد جنسی انسان و تولید اسپرم و تخمك مدت زمان زیادی لازم است. ولی در حالت شبیه سازی تولید مثلی، این روند تنها در طی دقیقهها و شاید ساعت ها انجام میشوند. بنابراین روند تولید مثلی و توانایی برای تولید مثل در شبیه سازی بسیار تسریع شده است كه ممكن است عامل یك سری از مشكلات باشد.
● جنبه درمانی شبیه سازی انسان
منظور از جنبه درمانی شبیه سازی انسانی یعنی تولید رویان های انسانی برای اینكه از سلولهای پایه آنها به منظور تحقیق و درمان برخی از بیماریهای صعب العلاج استفاده شود. از نظر جنبه درمانی، شبیه سازی انسانی از مدت ها قبل انجام می شد.
دانشمندان دانشگاه نیوكاسل انگلستان سال قبل اعلام كردند كه نخستین رویان انسانی را تا حدی شبیه سازی كردهاند و با توجه به آنكه شبیه سازی درمانی دارای یك پتانسیل بزرگ برای درمان بسیاری از بیماریها و ناتوانایی های خاص است. برخی كشورها انجام آن را تحت شرایطی مجاز اعلام كردهاند. در كشور انگلستان در سال ۲۰۰۱ قانونی تصویب شد كه شبیه سازی تولید مثلی را ممنوع كرد. این قانون، انجام شبیهسازی درمانی را منوط به كسب اجازه از موسسه جنین شناسی و باروری انگلستان میداند.
تیم تحقیقاتی دانشگاه نیوكاسل انگلستان تخمكهای ۱۱ زن را گرفته، ماده ژنتیكی آنها را با DNA سلولهای بنیادی جنینی جایگزین كردند. هدف آنها از انجام این كار (كه در معرض انتقادات شدیدی نیز قرار دارد) ساختن رویان های شبیه سازی شده است كه بتوان از سلولهای بنیادی آنها برای درمان بیماریهای صعب العلاج استفاده كرد. سلولهای بنیادی در حقیقت سلولهایی هستند كه در رویانهای انسانی كه در مراحل اولیه قرار دارند، وجود داشته و قابلیت تكامل و تبدیل به انواع بافتهای بدن را دارند. در این صورت، این سلولها كاملا با فرد بیمار سازگار بوده و میتوان از آنها بدون وجود مشكلی از نظر رد شدن پیوند برای درمان بیماریهایی مثل دیابت، پاركینسون آلزایمر و یا پیوند یك عضو استفاده نمود.به عنوان مثال، در صورت پیشرفت و تكامل تكنولوژی، فردی كه نیاز به پیوند كلیه دارد میتواند یك سلول از بدن خود را شبیه سازی كرده و پس از رسیدن به مرحله رویانی، از آن برای تولید كلیه ای كه با وی كاملا سازگار است استفاده كرد.
البته گونه های مختلفی از سلولهای بنیادی وجود دارند ولی دانشمندان معتقدند كه مفیدترین و موثرترین آنها از بافت جنینی به دست میآیند.در تحقیق دانشگاه نیوكاسل، ۳ مورد از رویانهای شبیه سازی شده در آزمایشگاه به مدت ۳ روز و یك مورد به مدت ۵ روز رشد كردند. به عقیده آنها، عامل مهم در موفقیت عمل شبیه سازی، سرعت جمعآوری و دستكاری تخمك است. پروفسور آیسون (كه رهبری این تحقیق را به عهده دارد) و همكارانش متوجه شدند رویانی كه به مدت ۵ روز باقی مانده بود در طی تنها ۱۵ دقیقه جمعآوری و دستكاری شده بود. البته پژوهشگران معتقدند هنوز راه بسیار زیادی تا موفقیت كامل باقی مانده است.
● شبیه سازی به چه درد می خورد؟
استفاده از تكنولوژی شبیه سازی تولید مثلی در حیوانات به منظور تولید گونه هایی كه دارای تواناییهای خاص هستند. به عنوان مثال، میتوان حیواناتی را به وجود آورد كه تولید كننده دارو یا آنتی بادی علیه بیماریها باشند. همچنین به كمك تكنولوژی شبیه سازی میتوان برخی گونه های حیوانی را از نظر ژنتیكی به صورتی تغییر داد تا بتوانند مدلی برای تحقیق درباره بیماریهای انسانی باشند.
البته برای رسیدن به این منظور باید شانس موفقیت شبیه سازی بالا برده شود. تكثیر حیوانات و شكل های در معرض خطر انقراض و یا حیواناتی كه باروری آنها مشكل است.در سال ۲۰۰۱، نخستین شبیه سازی از یك گونه گاو وحشی هندی كه در معرض خطر انقراض است انجام شد. این گاو وحشی ۴۸ ساعت پس از تولد در اثر عفونت درگذشت. در همان سال دانشمندان ایتالیایی یك نوع قوچ كوهی كمیاب را همانندسازی كردند. این قوچ در حال حاضر در یك مركز حیات وحش در ساردنی ایتالیا زندگی می كند. غیر از موارد فوق، گونه های در معرض خطر دیگری نیز كاندید انجام عمل شبیه سازی هستند. از جمله میتوان به یك نوع بزكوهی نادر آفریقایی، ببرسوماترا و پاندای بزرگ اشاره كرد.بد نیست بدانید كه در حال حاضر یك باغ وحش یخ زده در آمریكا وجود دارد كه محل جمع آوری و نگهداری بافتهای یخ زده گونه های نادر و یا در معرض خطر انقراض دنیاست.
● باغ وحش حیوانات شبیه سازی شده
▪ بچه قورباغه:
سال ۱۹۵۲ نخستین بچه قورباغه ها با استفاده از روش انتقال هسته سلولی سوماتیك از سوی رابرت بریكز و توماس كینگ به وجود آمدند.
▪ ماهی كپور:
سال ۱۹۶۳، یك رویان شناس چینی به نام تانگ دیژو موفق شد یك ماهی كپور را شبیه سازی كند. وی نتایج تحقیقاتش را در یك مجله علمی چینی نه چندان معروف چاپ كرد. نتایج تحقیقات آقای ویژو هرگز به انگلیسی ترجمه نشد.
▪ گوسفند:
جولای سال ۱۹۶۶، دالی با تلاش بان ویلموت و همكارانش در موسسه روزلین اسكاتلند به دنیا آمد.
▪ خوك:
ماه مارس سال ۲۰۰۰، ۵ بچه خوك اسكاتلندی شبیه سازی شدند.
▪ گاو وحشی هندی:
یك نوع گاو وحشی هندی به نام نوآه در ژانویه سال ۲۰۰۱ به دنیا آمد.
▪ گاو معمولی:
سال ۲۰۰۱، دو گاو به نامهای میلی و اما در دانشگاه تنسی آمریكا شبیه سازی شدند.
▪ گربه :
نخستین گربه شبیه سازی شده ، سال 2001 میلادی در دانشگاه دامپزشکیA&M تگزاس آمریکا تولید شد و سی سی نام دارد . اين گربه 3 قلو زایید و بار دیگر شگفتی ساز شد. دو تا از بچه گربه ها شبیه مادرشان هستند و قل سوم، همانند پدرش دودی است. سی سی مخفف Copy Cat است .
▪ موش:
نخستین بار، سال ۱۹۹۷ در آزمایشگاه ریوزو یافاكیماچی در دانشگاه هاوایی همانندسازی شد. ۵ سال بعد یعنی سال ۲۰۰۲، بیش از یك دوجین موش با استفاده از همانندسازی متولد شدند.
▪ خرگوش:
فرانسه و كره شمالی در ماه های مارس و آوریل سال ۲۰۰۳ به طور جداگانه همانندسازی خرگوش را انجام دادند.
▪ قاطر:
ماه می ۲۰۰۳ نخستین قاطر همانندسازی شده به نام ایداهوجم به دنیا آمد.
▪ گوزن:
نخستین گوزن شبیه سازی شده به نام دووی در سال ۲۰۰۳ متولد شد.
▪ اسب:
دانشمندان ایتالیایی اسبی به نام پرومته را در سال ۲۰۰۳ با استفاده از شبیه سازی به دنیا آوردند.
▪ موش صحرایی:
اولین موش صحرایی به نام رالف در سال ۲۰۰۳ متولد شد.
▪ سگ:
دانشمندان كره جنوبی یك سگ شكاری افغان به نام اسناپی را در سال ۲۰۰۵ شبیه سازی كردند.
● دالی، نخستین پستاندار شبیه سازی شده
دالی ساعت ۵ بعدازظهر روز پنجم جولای سال ۱۹۹۶ به دنیا آمد. به دنیا آمدن دالی تا مدتی به دلیل زمان لازم برای ثبت امتیاز اكتشاف به عمل آمده مخفی نگاه داشته شد. دالی در واقع از سلولهای پستانی منجمد شده یك گوسفند - كه سالها پیش مرده بود – به وجود آمد. در حقیقت، دالی دوقلوی یكسان همان گوسفندی بود كه مدتها قبل مرده بود. آوریل سال ۱۹۹۸، در نتیجه آمیزش طبیعی دالی با یك قوچ از نژاد ولش مانتیشن به نام دیوید برهای به نام بونی متولد شد. در سال ۱۹۹۹ سه بره دیگر نیز به دنیا آمدند. دالی سال ۲۰۰۲ به ورم مفاصل و یك بیماری ریوی پیشرونده مبتلا شد و دامپزشكان مجبور شدند برای كاهش رنج وی با یك تزریق كشنده در ۱۴ فوریه سال ۲۰۰۳ به زندگی وی خاتمه دهند.
نهم آوریل سال ۲۰۰۳، بدن وی به موزه رویال ادینبورگ - كه قسمتی از موزه های ملی اسكاتلند است - منتقل شد.
● پرونده اخلاقی شبیه سازی
شبیه سازی دالی در سال ۱۹۹۷ نگرانیهای اخلاقی زیادی را در مورد شبیه سازی انسان برانگیخت. این نگرانیها حتی در مورد شبیه سازی درمانی انسان به منظور مداوای بیماریهای صعب العلاج نیز وجود داشتند. طرفداران تكنولوژی شبیه سازی درمانی معتقدند كه آزمایش ها خیلی قبل از آنكه یك رویان بتواند شروع به تكامل هر گونه سیستم عصبی كند، انجام می شوند و به همین دلیل، نمیتوان آنها را به عنوان دخالت در سرنوشت یك زندگی انسانی تلقی كرد. به باور آنها، شبیه سازی درمانی در صورت پیدا كردن درمانهای موِثر و مفید برای بیماریهای ناتوان كننده می تواند یك عمل بسیار مهم و حیاتی باشد.
ولی مخالفان عقیده دارند یك رویان صرفنظر از مرحله تكاملی اش هنوز بالقوه یك انسان است كه در مراحل اولیه تكاملش قرار دارد. به باور بسیاری از آنها، زندگی یك انسان از زمانی كه یك تخمك با یك اسپرم لقاح می كند، شروع می شود. غیر از این، تكنولوژی های شبیه سازی هنوز در حیوانات شبیه به انسان نظیر برخی میمونها موِثر نبوده اند و خطرات زیادی در این زمینه وجود داشته اند.
● مذهب علیه شبیه سازی
برخی مذاهب عقیده دارند كه شبیه سازی انسان در واقع دخالت در اراده خداوند و تغییر سیر طبیعی زندگی یك انسان است. بسیاری از مذاهب معتقدند كه روح در لحظه لقاح اسپرم و تخمك وارد بدن میشود و بنابراین كشت سلولها برای شبیه سازی به منزله دخالت در خلقت طبیعی یك انسان است. به گفته پاپ ژان پل دوم، تكنیكهای شبیه سازی انسانی از آن جهت كه در آنها دستكاری و تخریب رویان های انسانی وجود دارند ، از نظر اخلاقی قابل قبول نیستند ، حتی اگر هدف دانشمندان از انجام این كار یك هدف نیكو و پسندیده و به منظور كمك به نوع بشر باشد. همچنین آقای دیمتری دموپولوس، پیشوای روحانی ارتودوكسهای یونان نیز با هر گونه تلاش برای شبیه سازی انسانها مخالف است. به باور وی انسانها باید در اثر یك عشق پاك بین دو نفر به وجود آیند نه از طریق دستكاری سلولها در آزمایشگاه.
كشورهای مختلف دیدگاه های متفاوتی نسبت به جنبه های گوناگون شبیه سازی انسانی دارند. در سال ۱۹۹۷، كمیته اخلاقی زیستی آمریكا از بیل كلینتون رئیس جمهور سابق این كشور خواست كه قانونی را برای محدودیت شبیه سازی انسانی وضع كند. براساس این قانون كه مورد حمایت انجمن پزشكان آمریكا نیز قرار دارد، پرداخت هرگونه بودجه دولتی برای تحقیق درباره شبیه سازی انسانی ممنوع است. این كار به طور موِثری از تحقیق در موِسسه های ملی و دانشگاه هایی كه از بودجه دولتی استفاده می كنند، جلوگیری می كند.انجمن پزشكان آمریكا به دلیل وجود مواردی مثل آسیبهای جسمی در اثر شبیه سازی، آسیبهای روانی - اجتماعی، اثرات شبیه سازی انسان بر خانواده و جامعه و اثر بر تنوع ژنتیكی با شبیه سازی انسانی مخالف است. علاوه بر این، جرج بوش رئیس جمهور كنونی آمریكا نیز با هر گونه شبیه سازی انسانی اعم از تولیدمثلی و درمانی مخالف است.
برخی از ایالت های آمریكا نیز هر دو نوع شبیه سازی را ممنوع كرده اند در حالی كه برخی دیگر تنها با نوع تولیدمثلی مخالفند.در انگلستان قانونی وجود دارد كه به دانشمندان اجازه می دهد تا با كسب اجازه از موِسسه رویان شناسی و باروری انسانی به انجام شبیه سازی درمانی بپردازند ولی انجام شبیه سازی تولیدمثلی انسان قویا ممنوع شده است. محققان دانشگاه نیوكاسل انگلستان نخستین دانشمندانی بودند كه در ۱۱ آگوست ۲۰۰۴ این اجازه را برای تحقیق درباره درمان بیماریهایی نظیر دیابت، پاركینسون و آلزایمر دریافت كردند البته این قانون تصریح می كند كه رویانهای استفاده شده برای تحقیق باید پس از اتمام كار تخریب شوند. در این مرحله، آنها هنوز در یك مرحله زودرس تكاملی قرار دارند.علیرغم تمامی مسائل فوق، علم شبیه سازی در جهان امروز همواره به عنوان یك موضوع مهم و قابل بحث مطرح بوده و در این مورد بحثهای زیادی به طور متناوب بین مذاهب، سیاستمداران، دانشمندان، خبرگزاریها و مردم عادی جامعه مطرح می شوند.
● ایران شبیه سازی می كند
چندی پیش دانشمندان عزیز كشورمان كه تصمیم گرفته اند در هیچ زمینه علمی از دانش روز دنیا عقب نمانند، موفق شدند نخستین گوسفند شبیه سازی شده خاورمیانه را زنده به دنیا بیاورند. این اقدام گام بلندی در عرصه تحقیقات تكنولوژیك برای دانشمندان ماست. این گوسفند در ساعت ۱۰ شب چهارشنبه یازدهم مردادماه در پایگاه تحقیقاتی رویان اصفهان متولد شد ، ولی متأسفانه علیرغم تلاشهای فراوان دامپزشكی به دلیل عوارض زایمانی و مشكلات تنفسی نتوانست بیش از چند دقیقه زنده بماند.
مرگ این گوسفند مسأله قابل انتظاری است كه سایر مراكز تحقیقاتی دنیا نیز با آن مواجه می شوند ، ولی تولد زنده این گوسفند نقطه عطف علمی مهمی برای كشورمان بود و پایه گذار تلاشهای بیشتر برای تولید حیوانات شبیه سازی شد. نخستین پستاندار شبیه سازی شده ایران و خاورمیانه از طریق انتقال هسته یك سلول بالغ از عضروف گوشیك گوسفند به درون تخمك بدون هسته یك گوسفند دیگر و تكامل آن به دست آمد. با این حساب، ایران به جمع ۸ كشوری ملحق شد كه دارای توانایی شبیه سازی گوسفند هستند.به دنیا آمدن این گوسفند ثمره تلاش چندین ماهه محققان مركز رویان است.
انتقال جنین های شبیه سازی شده گوسفند از اواخر شهریورماه سال گذشته آغاز شد. لازم به ذكر است كه در به ثمر رسیدن این طرح مرحوم دكتر سعید كاظمی آشتیانی زحمات فراوانی را متحمل شد. وی كه به ناگهان در دیماه سال ۸۴ درگذشت، دستیابی به فناوری همانندسازی حیوانات به ویژه در زمینه تكثیر حیوانات تراریخته با صفات ویژه را دارای اهمیت خاصی میدانست. به عقیده وی، این تكنیك در زمینه پزشكی كاربردهای زیادی دارد كه از جمله میتوان به استفاده از حیوانهای شبیه سازی شده برای تولید آنتی بادیهای انسانی قابل استفاده علیه بیماریهای مسری اشاره كرد.
پس از موفقیت اولیه در به دنیا آوردن گوسفند شبیه سازی شده، دانشمندان ما تلاشهای زیادی برای به دنیا آوردن گوسفندی كه قادر به زنده ماندن طولانیمدت باشد، انجام دادند. حاصل این زحمات، به دنیا آمدن دومین گوسفند شبیهسازی شده ایرانی به نام رویانا در بامداد روز شنبه، ۸ مهرماه در پایگاه تحقیقاتی پژوهشكده رویان بود كه این مرتبه زنده ماند. البته دانشمندان ایرانی اظهار داشتهاند كه هنوز راضی نشده و قصد دارند حیوانات دیگری نظیر گاو را نیز همانندسازی كنند. علاوه بر این، پژوهشكده رویان اعلام آمادگی كرده كه نمونههای لازم را جهت بررسیهای بیشتر در اختیار سایر مراكز تحقیقاتی داخل و خارج از كشور قرار دهد.
در شبیه سازی گوسفند دو مبحث وجود دارد؛
یكی به دست آوردن تكنولوژی شبیه سازی كه دانشمندان ما از نظر علمی آن را كاملا در اختیار دارند و دیگری بارور شدن گوسفند و به دنیا آوردن گوسفند شبیه سازی شده كه اكنون دانشمندان ایرانی براساس قوانین علمی روز دنیا این كار را انجام می دهند.
منبع :
روزنامه سلامت
