نقش نیروی انسانی در توسعه پایدار
برخي کارشناسان واژه هاي رشد و توسعه را به صورت مترادف به کار مي برند، اما به اعتقاد اغلب کارشناسان رشد و توسعه يکي نيستند، رشد تک بعدي است و شامل پيشرفت در يک زمينه خاص مثلا رشد اقتصادي است اما توسعه، پيشرفت همه جانبه و درهمه ابعاد است،هر توسعه اي لزوما با رشد همراه است اما هر رشدي توسعه محسوب نمي شود.
توسعه ملي، فرآيندي همه جانبه است و معطوف به بهبود تمامي ابعاد زندگي مردم يک جامعه است. ابعاد مختلف توسعه ملي عبارتند از: توسعه اقتصادي، توسعه سياسي، توسعه فرهنگي و توسعه اجتماعي.
بالا بودن درآمد سرانه، بهبود وضعيت آموزش، ارتقا سطح بهداشت، افزايش رفاه، پيشرفت صنعتي و افزايش اميد به زندگي از جمله شاخص هاي توسعه محسوب مي شوند.
بنابراين توسعه علاوه بر اينکه بهبود وضعيت توليد و درآمد را در بردارد، شامل دگرگوني‌هاي اساسي در ساخت‌هاي نهادي، اجتماعي، اداري و همچنين ديدگاه‌هاي عمومي مردم است.توسعه در بسياري از موارد، حتي عادات و رسوم و عقايد مردم را نيز در بر مي‌گيرد.
"مصطفي ازکيا" توسعه را به معناي "کاهش فقر، بيکاري، نابرابري، صنعتي شدن بيشتر، ارتباطات بهتر، ايجاد نظام اجتماعي مبتني بر عدالت و افزايش مشارکت مردم در امور سياسي جاري" تعريف مي‌کند.
شادروان"حسين عظيمي" اقتصاددان ، توسعه را به معناي "بازسازي جامعه بر اساس انديشه‌ها و بصيرت‌هاي تازه "مي‌دانست. اين انديشه‌ها و بصيرت‌هاي تازه در دوران مدرن،شامل سه انديشه، علم باوري، انسان باوري و آينده باوري است. به همين منظور بايد براي نيل به توسعه، سه اقدام اساسي درک و هضم انديشه‌هاي جديد، تشريح و تفصيل اين انديشه‌ها و ايجاد نهادهاي جديد براي تحقق عملي اين انديشه‌ها صورت پذيرد.
** نقش منابع انساني در توسعه
در دهه هاي اخير به منابع انساني به عنوان عنصري هوشمند توجه شده است که با مهارت و خلاقيت خود نقش اساسي در سيستم ايفا مي‌کند. نيروي انساني کارآمد در يک کشور جزو سرمايه‌هاي ارزشمند آن کشور بشمار مي‌آيد اساسا "سرماية دانش " از "سرماية توليد" بسيار مهمتر است.
کشورهاي درحال توسعه از سرمايه انساني، بيش از سرمايه فيزيکي بهره دارند بر اساس آمار، سرمايه انساني، نقش اول ثروت آفريني در کشورهاي توسعه يافته را با 67 درصد به خود اختصاص داده‌است، در حالي که سهم منابع طبيعي و فيزيکي صرفاً 33 درصد است. اين سرمايه است که مي‌تواند به عنوان پشتوانه حرکت هاي بزرگ اجتماعي قرن بيست و يکم قرار گيرد.
"توسعه پايدار"، انسان محور است و با توجه به گستردگي مباحث و قابليت هاي بسيار آن به سرعت به مهمترين مناظره کنوني و نيز يکي از مهمترين چالش هاي دهه هاي اخير تبديل شده است. در توسعه پايدار، "انسان" محور توسعه و سزاوار بهداشت، امنيت، فرهنگ، آموزش، دانش و توسعه ارتباطات و اطلاعات است.
بنابراين، دانش و دانايي ملي، رکن اصلي توسعه و نظام آموزشي و هم گذرگاه نيل به دانايي ملي بشمار مي‌آيد و جامعه زماني به اهداف خود دست مي‌يابد که از طريق توسعه انساني مسير خود را هموار کند. در واقع بنياد زندگي جمعي انسان را "تعليم و تربيت" تشکيل مي‌دهد و ما آنگونه زندگي مي‌کنيم که تربيت مي‌شويم، از اين رو، هر تعبيري که از توسعه داشته باشيم، براي رسيدن به آن تمامي تلاش‌ها بر دوش انسان‌هايي است که بايد بار اين قافله را به سر منزل مقصود برسانند.
از آنجايي که در دنياي معاصر، نهاد آموزش و پرورش مسئوليت تربيت نيروي انساني در جامعه را بر عهده دارد، از اين رو، مهمترين بستر توليد و تربيت نيروي انساني بشمار مي‌آيد. آموزش و پرورش با توجه به نقش و شکل فراگير امروزي آن، يکي از بنيادهايي است که با جامه عمل پوشاندن به کارکردهاي تعريف شده خود، اگر نگوييم سهامدار اصلي، دست کم يکي از سهامداران عمده اين فرآيند به حساب مي‌آيد.
توسعه را "فرآيند تحول بنيادين باورهاي فرهنگي، نهادهاي اجتماعي، سياسي و اقتصادي به منظور خلق و متناسب شدن با ظرفيت هاي جديد و ارتقاء کمي و کيفي قابليت‌ها و توانايي‌هاي انساني، آموزشي و اقتصادي" نيز دانسته اند که نيل به چنين مرتبه‌اي، بيش و پيش از همه،مستلزم تحول فرهنگي و ارزشي جوامع است.
مطالعات و تجربيات بين المللي، جملگي مبين و مؤيد اين نکته است که توسعه پايدار و همه جانبه، الزاماً بايد از بستر نيروي انساني بگذرد و پيش شرط توفيق، تثبيت و تداوم هرگونه توسعه و تحولي، سرمايه گذاري در توسعه انساني به منزله رکن و هسته اصلي و محوري آن است.
"عباس غفاري"، دبير دومين کنفرانس توسعه منابع انساني در ارديبهشت 1384 گفت:نيروي انساني، ستون اصلي حرکت به سمت کسب و کار دانش محور و اقتصاد دانايي است. مهم ترين چالش، در بخش منابع انساني بکارگيري توانمندي و توسعه اين منبع ارزشمند براي دستيابي به عملکرد بهتر است. اين امر با ارتقاي ساختار مديريتي و اجرايي سازمان‌ها به توسعه پايدار و رونق اقتصادي مي‌انجامد.
غفاري افزود: از فروردين سال جاري، شاخص‌هاي رقابتي در عرصه بين‌المللي بر کاهش هزينه‌هاي منابع انساني و تجديد نظر در برون سپاري، متمرکز شده است. اين امر، توأم با افزايش کيفيت محصولات و نيازمند نيروي انساني هوشمند و کارآمد است. در واقع، منابع انساني هوشمند، موتور اصلي موفقيت است.
"احمد قلعه‌باني" رييس سازمان گسترش و نوسازي صنايع ايران، در چهارمين کنفرانس منابع انساني در هفته اول تير ماه سال جاري در سالن همايش هاي "رازي" ، ايجاد تغييرات بنيادين در چگونگي توليد ثروت درجهان را يادآور شد و افزود:"سازمان‌هاي برتربه دنبال شکار مغزها در سراسر جهان هستند و کشف و انتخاب بهترين استعدادها را به عنوان يکي از اصلي‌ترين محورها در حوزه کسب و کار بنگاه‌ها دنبال مي‌کنند."
به گفته وي براساس آمار، در کشورهاي توسعه يافته، سرمايه انساني، نقش اول ثروت‌آفريني را با 67 درصد به خود اختصاص داده و سهم منابع طبيعي و فيزيکي صرفاً 23 درصد است، در حالي‌که منابع انساني در کشور ما با وجود جمعيت جوان و مستعد، فقط 34 درصد از ثروت آفريني را به خود اختصاص داده است.
جديدترين آمار منتشر شده از سوي undp "برنامه توسعه سازمان ملل متحد ،نشان مي‌دهد که سهم نيروي انساني در ثروت کشورها، در ژاپن 80، آلمان و اسپانيا 78 و ترکيه 72درصد است.
بنابراين براي رسيدن به توسعه پايدار،بايد انسان را محور توسعه تلقي کرد و بيشترين سرمايه گذاري برروي منابع انساني صورت گيرد همان کاري که در موج جديد دست يابي به توسعه توسط برخي از کشورهاي جهان سوم از جمله کره جنوبي، چين و مالزي انجام شد.
منبع:
جغرافیا و برنامه ریزی شهری فارس
