میزگرد «سرویس های بهداشتی شهری» برگزار شد

میزگرد «سرویس های بهداشتی شهری» برگزار شد سرویس های بهداشتی در شهرها از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است، همین ضرورت در سطح جهانی باعث شد تا از سال 2008 به بعد تعدادی از کشورها با تشکیل روز جهانی توالت، توجه همه را به موضوع سرویس های بهداشتی معطوف کنند.

به گزارش شهر به نقل از روابط عمومی سازمان مطالعات شهری تهران یکی از اساسی‌ترین و با اهمیت ترین موضوعات در سرویس‌های بهداشتی را رعایت استاندار جهانی دانست. امروزه بیش از یک میلیارد نفر در جهان به سرویس‌های بهداشتی دسترسی ندارند که این مساله بهداشت فردی و جمعی را به خطر انداخته و تعدادی از افراد در جهان به دلیل مسائل بهداشتی ناشی از این کمبود در اثر بیماری جان خود را از دست می دهند.

علاوه بر ساخت سرویس های بهداشتی باید فرهنگ عمومی را در این زمینه ارتقاء داد، ضرورت افزایش آموزش‌های شهروندی و ارتقاء فرهنگ عمومی در استفاده از سرویس های بهداشتی مساله ای است که نباید فراموش شود. برای اساس اهمیت این موضوع روابط عمومی مرکزمطالعات و برنامه ریزی شهر تهران میزگردی با عنوان «سرویس های بهداشتی شهری چالش ها وراهکارها » باحضور دکتر حسن عماری معاون پژوهشی اداره کل مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران، دکتر مهرداد کریمی مشاور دبیر همایش سرویس های بهداشتی شهری و عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی همدان و دکتر محمد جواد مهدوی نژاد عضوهیات علمی دانشگاه تربیت مدرس انجام داده است که ماحصل آنرا در ادامه می‌خوانید:

• آقای کریمی مشاور اکنون سرویس های بهداشتی شهری با چه مشکلاتی روبه‌رو است؟ چه راهکارهایی را برای آن ارائه می دهید؟

کریمی مشاور: کمبود سرویس های بهداشتی و هماهنگ نبودن با ضوابط جهانی، کمبود نظافت و نگهداری، درنظر نگرفتن موقعیت مناسب مکانی، مدیریت سرویس‌های بهداشتی از جمله مشکلات پیش روی این حوزه است که باید برای حل آن برنامه‌ریزی مناسبی صورت گیرد.

بر اساس تعداد بسیاری از شهروندان علاقه‌ای به استفاده از سرویس‌های بهداشتی عمومی به دلیل کثیف بودن آن ندارند. بهتر است برای حل این مشکل تجربه کشورهای دیگر به کار گرفت. اکنون نظافت سرویس‌های بهداشتی عمومی در کشور به صورت سنتی انجام می شود اما این امر در کشورهای دیگر به صورت مکانیزه است.

برای رفع مدیریت سرویس‌های بهداشتی عمومی ابتدا باید در نظر داشت که وظیفه این امر توسط چه سازمان و افرادی انجام می شود. آیا باید مدیریت توسط شهرداری، دولت و یا بخش خصوصی باشد؟ اگر مشکل مدیریت را بر طرف کنیم بسیاری از مشکل نیز حل خواهد شد، زیرا مقداری از مشکلات نظافت و نگهداری با مدیریت حل خواهد شد.

بسیاری از مشکلاتی که در سرویس‌های بهداشتی وجود دارد به نحوه استفاده شهروندان باز می‌گردد. اگر در کنار سیستم‌های نگهداری طراحی درست، نحوه استفاده نیز به درستی انجام شود بسیاری از مشکلات پیش روی این حوزه حل خواهد شد.

مهدوی نژاد: مبنای کلیدی الگویی که امروزه به عنوان شهرهای آموزش دهنده از آن یاد می‌شود، عدالت اجتماعی است. نخستین محور در عدالت اجتماعی دسترسی یکسان به خدمات عمومی است سرویس های بهداشتی یکی از مهم‌ترین خدماتی است که باید در شهرها برای زیست پذیری آنها وجود داشته باشد. پس نمی‌توان به این موضوع نگاهی کوچک و عادی داشت. پشتوانه توجه به این موضوع تحقق عدالت اجتماعی شهر است. برای دسترسی یکسان باید عدم برخورداری‌های شهروندان با برنامه‌ریزی‌های کلیدی جبران شود. البته در این برنامه‌ریزی باید سن، سالمندان و کودکان دیده شوند تا آنها نیز همانند دیگر شهروندان بتوانند از سرویس‌های بهداشتی بهره برداری نمایند.

نکته دیگر جنس است. باید خدماتی که برای خانم‌ها و آقایان در سرویس‌های بهداشتی در نظر گرفته می شود یکسان باشد. نوع سرویس های بهداشتی نیز مهم است و باید متناسب با موقعیت و فضای شهری موجود خدمات ارائه شود و بحث سلامت بخصوص برای معلولان نیز در نظر گرفته شود.

نکات موجود در این چهار محور این است که افراد از لحاظ سلامت متفاوت هستند و برای ارائه خدمات عادلانه به آنها باید خدماتی متفاوت ارائه شود.

تسهیلات و استانداردهایی که برای یک فرد عادی در نظر گرفته می‌شود با یک فرد معلول متفاوت است. پس از جنبه تحقق عدالت اجتماعی که اهداف عالیه مدیریت شهری نیز در آن است این محورهای چهارگانه بسیار مهم هستند و پژوهشگران نیز مقالات متعددی به عنوان یک موضوع کلیدی به آن پرداخته‌اند.

برای تحقق برنامه‌هایی که ذکر شد یک زنجیره وجود دارد. در قسمت نخست این زنجیره مدیران عالی شهری افرادی که برای شهر تصمیم‌سازی می‌کنند و ایده‌هایی برای شهر دارند هستند.

زنجیره دوم نیز اختصاص دارد به طراحان معماری، شهری و افرادی که عناصر خدمات شهری مانند سرویس‌های بهداشتی عمومی را طراحی می‌کنند. گروه سومی که در این حوزه مطرح می‌شوند، سازندگان اجزا هستند که پروژه‌ سرویس‌های بهداشتی را به اجرا در می‌آورند. در مرحله چهارم نیز نگهداری مطرح است. اینکه چگونه سرویس‌های بهداشتی عمومی نگهداری می‌شود و چه روش های نگهداری صحیح است و تمیز کردن آنها باید چگونه باشد و در صورت خرابی سرویس دادن به آنها باید چگونه باشد. برای نگهداری آنها چه شیوه هایی باید وجود داشته باشد . بخش خصوصی و عمومی چگونه می‌توانند حضور داشته باشند.

سرویس‌های بهداشتی باید به عنوان بخش مهمی از شهر در زنجیره حیات آن حضور پیدا کنند. حال این سوال مطرح می‌شود که باید چه مکان‌هایی را برای آنها در نظر گرفت و به کجاها نزدیک باشند و از کجاها باید دور باشند؟ چگونه باید جا نمایی شوند تا به همجواری هایشان آسیب نرسانند؟

موضوع دسترسی یک محور بسیار کلیدی است که برای تبدیل شدن آنها به عنوان یک مکان شهری و مکانی که در خدمت شهر است توجه به آن ضروری است.

سرویس‌های بهداشتی بخشی است که همه شهروندان وظیفه تامین آنرا بر عهده دارند. باید برای گروه‌هایی مانند کودکان، سالمندان، زنان، معلولان، طبقات برگزیده اجتماعی که از سرویس‌های بهداشتی عمومی کمتر استفاده می‌کنند، تشویق هایی در نظر گرفته شود و در این راستا خدمات مناسبی نیز ارائه داد.

طراحان و برنامه‌ریزان از جمله مهم‌ترین گروه‌هایی به شمار می‌روند که باید تصویر ذهنی مناسب‌تری نسبت به سرویس های بهداشتی پیدا نمایند تا بتوانند در این حیطه تصمیم سازی کنند.

سومین موضوع بحث کاربری است. باید کاربری های مناسبی در کنار محدوده سرویس های بهداشتی عمومی قرار گیرد . کاربری هایی که همجواری آن‌ها با سرویس های بهداشتی عمومی مناسب باشد. نحوه فاصله دادن به این کاربری ها از جمله محورهایی است که به صورت جدی کمک به برنامه ریزی صحیح و اصولی در این حیطه می کند.

موضوع چهارم نیز بحث رفتارهای اجتماعی است، یعنی قرار گرفتن خدمات اجتماعی به عنوان بخشی از رفتار صحیح اجتماعی و استفاده صحیح و اصولی از سرویس های بهداشتی.

سرویس‌های بهداشتی باید به عنوان بخشی از فضای عمومی شهری قوانین، مقرارت و مشخصات خاص خود را داشته باشند باید این موضوع هم آموزش دهنده باشد و هم زمینه‌ساز. برخی از مطالعاتی که انجام شده نیز به مسائل اجتماعی باز می گردد

محور بسیار مهمی که در حوزه طراحی معماری وجود دارد این است که پنج عامل وجود دارد که به صورت کلیدی تاثیر گذار هستند و طراحی معماری از جمله مسائلی است که با استفاده از آنها می توان متغیرهای قبلی را تامین کرد. اگر به این پنج عامل در طراحی معماری توجه شود بسیار می تواند راهگشا باشد.

- - - به روز رسانی شده - - -



عماری: اگر بخواهیم صرفا سرویس‌های بهداشتی شهری در ارزیابی تاثیرات اجتماعی مطرح کنیم. باید گفت که ارزیابی تاثیرات اجتماعی مرحله نخست سیاستگذاری ساخت چند نگاه را به ما می‌دهد که می‌توان به دسترسی، استفاده از مصالح، وندالیسم و تخریب اموال عمومی نیز ارتباط معنا داری میان طراحی شهری و حوزه‌های اجتماعی به دست می آید که به ما نشان می دهد که چه کار کنیم تا وندال ها گرایش به تخریبشان کاهش پیدا کند.

یا در حوزه اجتماعی نیاز سنجی ها و نگاه‌های جدید حکایت از این مطلب دارد که تعداد چشمه‌های سرویس‌های بهداشتی آقایان و خانم ها به یک میزان نیست و تاکنون هر سرویس بهداشتی که ساخته شده است یک سوم برای خانم ها و دو سوم برای آقایان بوده است، اما بر اساس استاندارد جهانی این تعداد باید بالعکس باشد.

به اعتقاد من سرویس‌های بهداشتی عمومی با کیفیت زندگی، ارتباط و پیوند اساسی دارد. زیرا می‌توان با اعتقادات، باورها و تعلقات و مشارکت‌های بعدی که اتفاق می‌افتد متوجه اتفاقاتی که در آینده رخ می دهد شد. پس همراهی با شهروندان، نیاز سنجی و نقطه گزینی‌ها و جا نمایی های متناسب در این راه بسیار اهمیت دارد.

عماری: اگر بخواهیم صرفا سرویس‌های بهداشتی شهری در ارزیابی تاثیرات اجتماعی مطرح کنیم. باید گفت که ارزیابی تاثیرات اجتماعی مرحله نخست سیاستگذاری ساخت چند نگاه را به ما می‌دهد که می‌توان به دسترسی، استفاده از مصالح، وندالیسم و تخریب اموال عمومی نیز ارتباط معنا داری میان طراحی شهری و حوزه‌های اجتماعی به دست می آید که به ما نشان می دهد که چه کار کنیم تا وندال ها گرایش به تخریبشان کاهش پیدا کند.

یا در حوزه اجتماعی نیاز سنجی ها و نگاه‌های جدید حکایت از این مطلب دارد که تعداد چشمه‌های سرویس‌های بهداشتی آقایان و خانم ها به یک میزان نیست و تاکنون هر سرویس بهداشتی که ساخته شده است یک سوم برای خانم ها و دو سوم برای آقایان بوده است، اما بر اساس استاندارد جهانی این تعداد باید بالعکس باشد.

به اعتقاد من سرویس‌های بهداشتی عمومی با کیفیت زندگی، ارتباط و پیوند اساسی دارد. زیرا می‌توان با اعتقادات، باورها و تعلقات و مشارکت‌های بعدی که اتفاق می‌افتد متوجه اتفاقاتی که در آینده رخ می دهد شد. پس همراهی با شهروندان، نیاز سنجی و نقطه گزینی‌ها و جا نمایی های متناسب در این راه بسیار اهمیت دارد.

این موارد موضوعاتی است که در حوزه اجتماعی بحث می شود و شامل آسیب های اجتماعی و سرویس های بهداشتی عمومی، دسترسی به آنها و کیفیت زندگی و ارزیابی تاثیرات اجتماعی با سیاست ها و پروژه های شهری با سرویس های بهداشتی عمومی می شود و راهکارهایی را نیز ارائه داده ایم.

در حوزه ساخت سرویس‌های بهداشتی عمومی در قالب اجتماعی و فرهنگی 4 محور می‌تواند موضوعیت داشته باشد و در اولویت قرار گیرد. یکی از آنها مخاطب شناسی است . در این مرحله مخاطبان بر اساس جنسیت، سالمندی، کودکان، معلولان قرار دارند. بر اساس سازمان who (سازمان بهداشت جهانی) زنان، کودکان و سالمندان در اولویت هستند . همچنین باید برای سرویس های بهداشتی عمومی نیاز سنجی محله‌ای صورت گیرد و وضعیت سن و وضعیت دسترسی مورد بررسی قرار گیرد.

بحث مخاطب شناسی نکته مهمی است که در قالب نیاز سنجی، نقطه گزینی، نگاه به اقشار در معرض آسیب نیز دیده می‌شود.

گام بعدی نیز مشارکت‌های مردمی است . اکنون رویکردهای مهمی در زمینه ساخت و احداث در کشورهای دیگر تجربه شده است و برخی از کشورها ساخت سرویس‌های بهداشتی عمومی را به بخش‌های خصوصی واگذار کرده‌اند و کاملا اجتماعی است.

در حوزه جلب مشارکت‌های مردم می توان ساخت و نگهداری را به مردم واگذار کرد. اکنون کشورهای دیگر چنین تجربه‌ای در حوزه فضای سبز دارند. در این کشورها برخی از درختان فضای سبز را به نام خانواده‌ها کرده‌اند بر این اساس آنها نیز خود را مکلف می‌کنند تا از درخت محافظت نمایند.

پس می‌توان راه حل‌هایی را نیز پیدا کرد که در حوزه سرویس‌های بهداشتی عمومی و مشارکت‌های مردمی نقش آفرینی کنند و تصدی‌گری‌های دولتی نیز در آن دخیل نباشند. در این خصوص نمونه‌های موفق جهانی نیز وجود دارد.

اطلاع رسانی نیز بسیار مهم است. معمولا در حوزه‌های اجرایی، ساخت و ساز به اطلاع رسانی برای مردم اهمیتی داده نمی شود، البته اخیرا این امر تا حدودی رواج پیدا کرده است. به عنوان نمونه، پایان کار یک پروژه عمرانی را از طریق تابلوها اطلاع رسانی می‌کنند.

اطلاع رسانی جنبه آگاه سازی را نیز در خود دارد. زمانیکه که آگاه سازی ایجاد می‌شود به همراه آن باور شکل می‌گیرد و رفتار مناسب بهینه نیز بوجود می آید.

جا نمایی مناسب نیز یکی دیگر از مباحث سرویس‌های بهداشتی عمومی است. باید بررسی‌ها و اطلاع رسانی‌ها نیز متناسب با شیوه های عینی باشد. باید قبل از تاسیس آن مردم منطقه را در یک جلسه جمع کرد و مسائل را با آنها در میان گذاشت و از کمک‌های آنها نیز استفاده کرد. این امر به واسطه مدیران محلی تحقق پیدا خواهد کرد‌.