ويس و رامين، اثري فاخر از فخرالدين اسعد گرگاني

نامه نوشتن ويس به رامين و ديدار خواستن


به حق صحبت ما سالياني
به حق دوستي و مهرباني


که اين نامه ز سر تا بن بخواني
يکايک حال من جمله بداني


بدان راما که گيتي گرد گردست
ازو گه تن درستي گاه دردست


گهي رنجست و گاهي شادماني
گهي مرگست و گاهي زندگاني


به نيک و بد جهان بر ما سرآيد
وزان پس خود جهان ديگر آيد


ز ما ماند به گيتي در فسانه
در آن گيتي خداي جاودانه


فسان ما همه گيتي بخوانند
يکايک خوب و زشت ما بدانند


تو خود داني که از ما کيست بدنام
کجا از نام بد جويد همه کام


من آن بودم به پاکي کم تو ديدي
به خوبي از جهانم برگزيدي


من از پاکي چو قطر ژاله بودم
به خوبي همچو برگ لاله بودم


نديده کام جز تو مرد بر من
زمانه تا فشانده گرد بر من


چو گوري بودم اندر مرغزاران
نديده دام و داس دام داران


تو بودي دام دار و داس دارم
نهادي داس و دام اندر گذارم


مرا در دام رسوايي فگندي
کنون در چاه تنهايي فگندي


مرا بفريفتي وز ره ببردي
کنون زنهار با جانم بخوردي


بدان سر مر ترا طرار ديدم
بدين سر مر ترا غدار ديدم


همي گويي ک خوردم سخت سوگند
که با ويسم نباشد نيز پيوند


نه با من نيز هم سوگند خوردي
که تا جان داري از من برنگردي


کدامين راست گيرم زين دو سوگند
کدامين راست گيرم زين دو پيوند


ترا سوگند چون باد بزانست
ترا پيوند چون آب روانست


بزرگست از جهان اين هر دو را نام
وليکن نيست شان بر جاي آرام


تو همچون سندسي گردان به هر رنگ
و يا همچون زري گردان به هر چنگ


کرا داني چو من در مهرباني
چو تو با من نماني با که ماني


نگر تا چند کار بد بکردي
که آب خويش و آب من ببردي


يکي بفريفتي جفت کسان را
به ننگ آلوده کردي دودمان را


دوم سوگندها بدروغ کردي
ايا زنهاريان زنهار خوردي


سوم برگشتي از يار وفادار
بي آن کز وي رسيدت رنج و آزار


چهارم ناسزا گفتي بر آن کس
که او را خود توي اندر جهان بس


من آن ويسم که رويم آفتابست
من آن ويسم که مويم مشک نابست


من آن ويسم که چهرم نوبهارست
من آن ويسم که مهرم پايدارست


من آن ويسم که ماه نيکوانم
من آن ويسم که شاه جادوانم


من آن ويسم که ماهم بر رخانست
من آن ويسم که نوشم در لبانست


من آن ويسم من آن ويسم من آن ويس
که بودي تو سليمان من چو بلقيس


مرا باشد به از تو در جهان شاه
ترا چون من نباشد بر زمين ماه

نامه نوشتن ويس به رامين و ديدار خواستن


مرا باشد به از تو در جهان شاه
ترا چون من نباشد بر زمين ماه


هر آن گاهي که دل از من بتابي
چو باز آيي مرا دشوار يابي


مکن راما که خود گردي پشيمان
نيابي درد را جز ويس درمان


مکن راما که از گل سير گردي
نيابي ويس را آنگه به مردي


مکن راما که تو امروز مستي
ز مستي عهد من برهم شکستي


مکن راما که چون هشيار گردي
ز گيتي بي زن و بي يار گردي


بسا روزا که تو پيشم بنالي
دو رخ بر خاک پاي من بمالي


دل از کينه به سوي مهر تابي
مرا جويي به صد دست و نيابي


چو از من سير گشتي وز لبانم
ز گل هم سير گردي بي گمانم


تو چون با من نسازي با که سازي
هوا با من نبازي با که بازي


همي گويد هر آن کاو مهر بازد
کرا ويسه نسازد مرگ سازد


ز بدبختيت بس باد اين نشاني
گلي دادت چو بستد گلستاني


ترا بنمود رخشان ماهتابي
ز تو بستد فروزان آفتابي


همي نازي که داري ارغواني
نداني کز تو گم شد بوستاني


همانا کردي آن تلخي فراموش
که بودي از هوا بي صبر و بي هوش


خيالم گر به خواب اندر بديدي
گمان بردي که بر شاهي رسيدي


چو بوي من به مغزت برگذشتي
تنت گر مرده بودي زنده گشتي


چنين است آدمي بي راي و بي هوش
کند سختي و شادي را فراموش


دگر گفتي که گم کردم جواني
همي گويي دريغا زندگاني


مرا گم شد جواني در هوايت
هميدون زندگاني در وفايت


گمان بردم که شاخ شکري تو
بکارم تا شکر بار آوري تو


بکشتم پس بپروردم به تيمار
چو بر رستي کبست آورديم بار


چو ياد آرم از آن رنجي که بردم
وز ان دردي که از مهر تو خوردم


يکي آتش به مغز من در آيد
کزو جيحون ز چشم من برآيد


چه مايه سختي و خواري کشيدم
به فرجام از تو آن ديدم که ديدم


مرا تو چاه کندي دايه زد دست
به چاه افگند و خود آسوده بنشست


تو هيزم دادي او آتش برافروخت
به کام دشمنان در آتشم سوخت


ندانم کز تو نالم يا ز دايه
که رنجم زين دوان بر دست مايه


اگر چه ديدم از تو بي وفايي
نهادي بر دلم داغ جدايي


وگر چه آتشم در دل فگندي
مرا مانند خر دل گل فگندي


و گرچه چشم من خون بار کردي
کنارم رود جيحون بار کردي


دلم نايد به يزدانت سپردن
جفايت پيش يزدان برشمردن


مبيناد ايچ دردت ديدگانم
که باشد درد تو هم بر روانم


کنون ده در بخواهم گفت نامه
به گفتاري که خون بارد ز خامه

نامه اول در صفت آرزومندي و درد جدايي

اگر چرخ فلک باشد حريرم
ستاره سر به سر باشد دبيرم


هوا باشد دوات و شب سياهي
حروف نامه برگ و ريگ و ماهي


نويسند اين دبيران تا به محشر
اميد و آرزوي من به دلبر


به جان تو که ننويسند نيمي
مرا جز هجر ننمايند بيمي


مرا خود با فراقت خواب نايد
وگر آيد خيالت در ربايد


چنان گشتم درين هجران که دشمن
ببخشايد همي چون دوست بر من


به گريه گه گهي دل را کنم خوش
همي آتش کشم گويي به آتش


نشانم گرد هر چيزي به گردي
کنم درمان هر دردي به دردي


من از هجران تو با غم نشسته
تو با بدخواه من خرم نشسته


بگريد چون ببيند ديده من
مهار دوست اندر دست دشمن


تو گويي آتشست اين درد دوري
که خود چيزي نسوزد جز صبوري


نيابد خواب در گرما همه کس
در آتش چون شود راحت مرا بس


من آن سروم که هجران تو بر کند
به کام دشمنان از پاي بفگند


کنون آن کم تو ديدي سرو بالا
به بستر در فتاده گشته دوتا


همالانم چو مهر دل نمايند
مرا گه گه بپرسيدن درآيند


اگر چه گرد بالينم نشينند
چنانم از نزاري کم نبينند


به طنازي همي گويند هر بار
مگر بيمار ما رفتست به شکار


تنم را آرزومندي چنان کرد
که از ديدار بيننده نهان کرد


به ناله مي بدانستند حالم
کنون نتوانم از سستي که نالم


اگر مرگ آيد و سالي نشيند
به جان تو که شخص من نبيند


به هجر اندر همين يک سود بينم
که از مرگ ايمنم تا من چنينم


مرا اندوه چون کهسار گشتست
ره صبرم برو دشوار گشتست


مبادا هرگز از دردم رهايي
اگر من صبر دارم در جدايي


شکيبايي در آن دل چون بماند
که جز سوزنده دوزخ را نماند


دلي کاو شد تهي از خون خود نيز
درو آرام چون گيرد دگر چيز


دروغست آنکه جان در تن ز خونست
مرا خون نيست جانم مانده چونست


نگارا تا تو بودي در بر من
تنم چون شاخ بود و گل بر من


سزد گر بي تو مي سوزم بر آذر
که خود سوزد همه کس شاخ بي بر


تو تا رفتي برفت از من همه کام
نه ديدارت همي يابم نه آرام

نامه اول در صفت آرزومندي و درد جدايي


تو تا رفتي برفت از من همه کام
نه ديدارت همي يابم نه آرام


جدا شد کام من تا تو جدايي
نيايد باز تا تو باز نايي


بياشفتست با من روزگارم
تو گويي با فلک در کار زارم


جهانم بي تو آشفته ست يکسر
چو باشد بي امير آشفته لشکر


چنان در هجر بر من بگذرد روز
که در صحرا بر آهو بگذرد يوز


اگر گريم بدين تيمار نيکوست
گرستن بر چنين حالي نه آهوست


منم بي يار وز دردم بسي يار
منم بي کار وز عشقم بسي کار


نيابم بي تو کام اينجهاني
همانا کم تو بودي زندگاني


بکشتي در دلم تخم هوايت
کنون آبش ده از جوي وفايت


ببين روي مرا يک بار ديگر
نگر تا در جهان ديدي چنين زر


اگرچه دشمني با من به کيني
ببخشايي چو روي من ببيني


اگرچه بي وفا و بدسگالي
به درد من تواز من بيش نالي


مرا گويند بيماري و نالان
طبيبي جوي تا سازدت درمان


اگر درمان بيمار از طبيبست
مرا خود درد و آزار از طبيبست


طبيب من خيانت کرد با من
بماند از غدر ا و اين درد با من


مرا تا باشد اين درد نهاني
ترا جويم که درمانم تو داني


به ديدار تو باشم آرزومند
ندارم دل به ناديدنت خرسند


نيم از بخت و از دادار نوميد
که باز آيد مرا تابنده خورشيد


اگر خورشيد روي تو برآيد
شب تيمار و رنج من سرآيد


ببخشايد مرا ديرينه دشمن
چه باشدگر ببخشايي تو بر من


چه باشد گر به من رحم آوري تو
که نه از دشمنم دشمنتري تو


گر اين نامه بخواني بازنايي
به بي رحمي دهم بر تو گوايي

نامه دوم دوست را به ياد داشتن و خيالش را به خواب ديدن

نگارا تا ز پيش من برفتي
دلم را با نوا از من گرفتي


چه بايستت ز پيش من برفتن
گه رفتن نوا از من گرفتن


نوا دادم ترا دل تا تو داني
که من بيدل نجويم شادماني


دلم با تست هر جايي که هستي
چو بيماري که جويد تندرستي


دلي کاو با تو همراهست و همبر
چگونه مهر بندد جاي ديگر


دلي کاو را تو هم جاني و هم هوش
از آن دل چون شود يادت فراموش


ز هجرت گر چه تلخي ديد چندين
درو شيرين تري از جان شيرين


چه باشد گر تو کردي بي وفايي
به ناداني ز من جستي جدايي


وفاي تو من اکنون بيش دارم
جفاهايي که کردي ياد ندارم


کنم چندان وفا و مهرباني
که جور خويش و مهر من بداني


ترا چون بي وفايي بود پيشه
چرايم سنگدل خواندي هميشه


منم سنگينه دل در مهرباني
وفا در وي چو نقش جاوداني


وفا را در دلم زيرا درنگست
ازيرا کاين دلم بنياد سنگست


وگر مسکين دلم سنگين نبودي
درنگ مهر تو چندين نبودي


دلم در عاشقي مي زان لبان خورد
مرا زين گونه مست جاودان کرد


چو مستان لاجرم گر ماه بينم
چنان دانم که تاري چاه بينم


وگر خورشيد بينم چون برآيد
مرا خورشيد روي تو نمايد


اگر بينم به باغ اندر صنوبر
همي گويم زهي بالاي دلبر


ببوسم لاله را در ماه نيسان
همي گويم توي رخسار جانان


چو باد آرد نسيم گل سحرگاه
کند بويش مرا از بويت آگاه


به دل گويم هم اکنون در رسد دوست
کجا آن بوي خوش بوي تن اوست


به خواب اندر خيالت پيشم آيد
مرا در خواب روي تو نمايد


گهي با روي تو اندر عتيبم
گهي از تير چشمت در نهيبم


چو در خوابم همي مهرم نمايي
چو بي خوابم همي دردم فزايي


اگر در خواب مهر من گزيني
به بيداري چرا با من به کيني


به خواب اندر کريم و مهرباني
به بيداري بخيل و جان ستاني

نامه دوم دوست را به ياد داشتن و خيالش را به خواب ديدن


به خواب اندر کريم و مهرباني
به بيداري بخيل و جان ستاني


به بيداري نيايي چون بخوانم
بدان تا بيشتر باشد فغانم


به گاه خواب ناخوانده بيايي
بدان تا حسرتم افزون نمايي


چه اندر هجر ديدارت خيالت
چه از من رفته آن روز وصالت


چه روزي کم وصالت يادم آيد
چه آن شب کم خيال تو نمايد


چو از من رفت چه شب رفت و چه روز
مژه از هر دو يکسان دارم امروز


ز ديدارت مرا تيمار ماندست
ز تيمارت دل بيمار ماندست


ز بس کم دل به تو هست آرزومند
به ديدار خيالت گشت خرسند


نه خرسندي بود چونين به ناکام
چو مرغي کاو بود خرسند در دام


مرا مادر دعا کردست گويي
که بادا دور از تو هر چه جويي


کجا در عشق همواره چنينم
بدان شادم که در خوابت ببينم


چه مستيست اين دل تيمار بين را
که شادي خواند اندوه چنين را


ز بخت خويش چندان ناز بينم
کجا در خواب رويت باز بينم


چه بودي گر بخفتي ديدگانم
ترا ديدي به خواب اندر نهانم


نخفتم تا ترا ديدم شب و روز
ز شب تا روز بي کام اي دل افروز


نخفتم تا ز تو ببريدم اکنون
ز بس کز ديدگان بارم همي خون


نگر تا چند کردست اين زمانه
ميان اين دو ناخفتن بهانه


يکي ناخفتن از بس ناز کردن
يکي ناخفتن از بس درد خوردن


ز بس ناخفتن اندر مهرباني
به بي خوابي شد از من زندگاني


چه باشد گر بوم صدسال بيدار
چو در گيتي بود نامم وفادار


وفا کشتم بدان تا چشم بي خواب
دهد کشت مرا از ديدگان آب


وفا چون گوهرست و عشق چون کان
ز کان گوهر نشايد بردن آسان


اگر گيرم ترا يک روز دامن
بسا شرما که خواهي بردن از من


مرا دل خوش کند زنهار داري
ترا دل بشکند زنهار خواري


اگر يزدان بود در حشر داور
نماند در وفايم رنج بي بر


مرا از ناگهان بار آورد يار
زدايد از دلم اندوه و تيمار

نامه سوم اندر بدل جستن به دوست


کجايي اي دو هفته ماه تابان
چرا گشتي به خون من شتابان


ترا باشد به جاي من همه کس
مرا اندر دو گيتي خود توي بس


مرا گويند بيهوده چه نالي
چرا چندين ز بدمهري سگالي


نبرد عشق را جز عشق ديگر
چرا ياري نگيري زو نکوتر


نداند آنکه اين گفتار گويد
که تشنه تا تواند آب جويد


اگر چه آب گل پاکست و خوشبوي
نباشد تشنه را چون آب در جوي


کسي کش ما رشيبا بر جگر زد
ورا ترياک سازد نه طبر زد


شکر هر چند خوش دارد دهان را
نه چون ترياک سازد خستگان را


مرا اکنون کزآن دلبر بريدند
حسودانم به کام دل رسيدند


ز ديگر کس مرا سودي نيايد
کسي ديگر به جاي او نشايد


چو دست من بريده شد به خنجر
چه سود ار من کنم دستي ز گوهر


تو خورشيدي مرا از روشنايي
نيايد روز من تا تو نيايي


به گاه وصلت اي خورشيد لشکر
کنار من صدف بود و تو گوهر


صدف چون شد تهي از گوهر خويش
نبيند نيز گوهر در بر خويش


چو او گوهر نگيرد بار ديگر
زد گر من نگيرم يار ديگر


بدل باشد همه چيز جهان را
بدل نبود مگر پاکيزه جان را


ترا چون جان هزاران گونه معنيست
مرا تو جاني و جان را بدل نيست


اگر بر تو بدل جويم نيابم
نباشد هيچ مه چون آفتابم


نشستم در فراقت روي و مويم
بدان تا بوي تو از تن نشويم


مرا تا مهرت ايدون باد باشد
کسي ديگر ز من چون شاد باشد


دل مسکين من گويي که خانست
به خان اندر ز مهرت کاروانست


اگر ايشان نپردازند خان را
نباشد جاي ديگر کاروان را


تنم چون موي گشت از رنج بردن
دلم چون سنگ گشت از صبر کردن


به سنگ اندر نکارم مهر ديگر
که گردد تخم و رنجم هر دو بي بر


نگارا گرچه از پيشم تو دوري
سرم را چشم و چشمم را تو نوري


به ناداني مجوي از من جدايي
که در گيتي تو خود با من سزايي


منم آذار و تو نوروز خرم
هر آيينه بود اين هر دو با هم


توي کبگ جفا من کوه اندوه
بود همواره جاي کبگ در کوه


کنارم هست چون درياي پرآب
دهانت چون صدف پر در خوشاب


ندانم چون شدي از من شکيبا
که نشکيبد صدف هرگز ز دريا


تو سرو جويباري چشم من جوي
چمنگه بر کنار جوي من جوي


گل سرخي نگارا من گل زرد
تو از شادي شکفتي و من از درد


بيار آن سرخ گل بر زرد گل نه
که در باغ اين دو گل با يکدگر به


نگارا بي تو قدري نيست جان را
چو جان را نيست چون باشد جهان را


تنم بي خواب مانده گاه و بي گاه
دلم چون خفته از گيتي نه آگاه


مرا گويند رو يار دگر گير
گر او گيرد ستاره تو قهر گير


مرا کز مهربانان نيست روزي
چرا جويم ازيشان دلفروزي


همين مهري که ورزيدم مرا بس
نورزم نيز هرگز مهر با کس


چنان نيکو نيامد رنگم از دست
که پايم نيز بايد اندران بست

نامه سوم اندر بدل جستن به دوست

وفا کشتم چه سود آورد بارم
کزين پس رنج بينم نيز کارم


نهال مهر بس باد اينکه کشتم
چک بيزاري از خوبان نوشتم


فرو کشتم به دل در آتش آز
نهادم سر به بخت خويشتن باز


من آن مرغم که زيرک بود نامم
به هر دو پاي افتاده به دامم


چو بازرگان به دريا در نشستم
ز دريا گوهر شهوار جستم


درازست ار بگويم سرگذشتم
که چون بود و چگونه غرقه گشتم


به موج اندر کنونم بيم جانست
نديده سود و سرمايه زيانست


همي خوانم خدايم را به زاري
همي جويم ز دريا رستگاري


اگر رسته شوم زين موج منکر
ازين پس نسپرم درياي ديگر


من اندر هجر تو سوگند خوردم
که هرگز گرد بدمهران نگردم


به ياري دل نبندم بر دگر کس
خداي هر دو گيتي يار من بس

نامه چهارم خشنودي نمودن از فراق و اميد بستن بر وصال


چه خوش روزي بود روز جدايي
اگر با وي نباشد بي وفايي


اگر چه تلخ باشد فرقت يار
درو شيرين بود اميد ديدار


خوشست اندوه تنهايي کشيدن
اگر باشد اميد يار ديدن


وصال دوست را آهوست بسيار
عتاب و خشم و ناز و جنگ و آزار


بتر آهو به عشق اندر ملالست
يکي ميوه که شاخ او وصالست


فراق دوست سر تا سر اميدست
ز روز خرمي دل را نويدست


دلم هر گه که بي صبري سگالد
ز تنهايي و بي ياري بنالد


همي گويم دلا گر رنج يابي
روا باشد که روزي گنج يابي


چو دي ماه فراق ما سرآيد
بهار وصلت و شادي در آيد


چه باشد گر خوري يک سال تيمار
چو بيني دوست را يک لحظه ديدار


اگر يک روز با دلبر خوري نوش
کني اندوه صد ساله فراموش


نيي اي دل تو کم از باغباني
نه مهر تو کمست از گلستاني


نبيني باغبان چون گل بکارد
چه مايه غم خورد تا گل برآرد


به روز و شب بود بي صبر و بي خواب
گهي پيرايد او را گه دهد آب


گهي از بهر او خوابش رميده
گهي خارش به دست اندر خليده


به اميد آن همه تيمار بيند
که تا روزي برو گل بار بيند


نبيني آنکه دارد بلبلي را
که از بانگش طرب خيزد دلي را


دهد او را شب و روز آب و دانه
کند از عود و عاجش ساز خانه


بدو باشد هميشه خرم و گش
بدان اميد کاو بانگي کند خوش


نبيني آنکه در دريا نشيند
چه مايه زو نهيب و رنج بيند


هميشه بي خور و بي خواب باشد
ميان موج و و باد و آب باشد


نه با اين ايمني بيند نه با آن
گهي از خواسته ترسد گه از جان


به اميد آن همه دريا گذارد
که تا سودي بيابد زانچه دارد


نبيني آنکه جوهر جويد از کان
به کان در آزمايد رنج چندان


نه شب خسبد نه روز آرام گيرد
نه روزي رنج او انجام گيرد


هميشه سنگ و آهن بار دارد
هميشه کوه کندن کار دارد


به اميد آن همه آزار يابد
که شايد گوهري شهوار يابد


اگر کار جهان اميد و آزست
همه کس را بدين هر دو نيازست

نامه چهارم خشنودي نمودن از فراق و اميد بستن بر وصال


اگر کار جهان اميد و آزست
همه کس را بدين هر دو نيازست


هميشه تا برآيد ماه و خورشيد
مرا باشد به مهرت آز و اميد


مرا در دل درخت مهرباني
به چه ماند به سرو بوستاني


نه شاخش خشک گردد گاه گرما
نه برگش زرد گردد گاه سرما


هميشه سبز و نغز و آبدارست
تو پنداري که هر روزش بهارست


ترا در دل درخت مهرباني
به چه ماند بر اشجار خزاني


برهنه گشته و بي بار مانده
گل و برگش برفته خار مانده


همي دارم اميد روزگاري
که بازآيد ز مهرش نوبهاري


وفا باشد خجسته برگ و بارش
گل صد برگ باشد خشک خارش


سه چندان کز منست اميدواري
ز تو بينم همي نوميدواري


منم چون شاخ تشنه در بهاران
توي همچون هوا با ابر باران


منم درويش با رنج و بلا جفت
توي قارون بي بخشايش و زفت


همي گريم به درد و زين بتر نيست
که جز گريه مرا کار دگر نيست


چه بيچاره بود آن سوکواري
که جز گريه ندارد هيچ کاري


چو بيمارم که در زاري و سستي
نبرد جانش اميد از درستي


چنان مرد غريبم در جهان خوار
به ياد زاد بوم خويش بيمار


نشسته چون غريبان بر سر راه
همي پرسم ز حالت گاه و بي گاه


مرا گويند زو اميد بردار
که نوميدي اميدت ناورد بار


همي گويم به پاسخ تا به جاويد
به اميدم به اميدم به اميد


نبرم از تو اميد اين نگارين
که تا از من نبرد جان شيرين


مرا تا عشق صبر از دل براندست
بدين اميد جان من بماندست


نسوزد جان من يکباره در تاب
که اميدت زند گه گه برو آب


گر اميدم نماند واي جانم
که بي اميد يک ساعت نمانم

نامه پنجم اندر جفا بردن از دوست


ترا ديدم که چونين گش نبودي
چنين تند و چنين سرکش نبودي


ترا ديدم که چون مي بر زدي آه
ز آه تو سيه شد بر فلک ماه


ز خواري همچو خاک راه بودي
به کام دشمن وبدخواه بودي


چو دوزخ بود جان تو ز بس تاب
چودريا بود چشم تو ز بس آب


هر آن روزي که تو کمتر گرستي
جهان را دجله ديگر ببستي


کنون افزونتر از جمشيد گشتي
مگر همسايه خورشيد گشتي


مگر آن روزها کردي فراموش
که تو بودي ز من بي صبر و بي هوش


مگر آگاه گشتي از نهانم
که من بر تو چگونه مهربانم


مگر رنجي که ديدي رفت از ياد
کجا بر من کشيدي دست بيداد


چرا با من به تلخي همچو هوشي
که با هر کس به شيريني چو نوشي


همه کس را همي خوشي نمايي
مرا باري چرا گشي فزايي


تو با صد گنج پيروزي و نازي
به چندين گنج شايد گر بنازي


چه باشد گر تو نازي از تن خويش
که ناز من به تو از ناز تو بيش


به تو نازم که تو زيباي نازي
بسازم با تو گر با من بسازي


وليکن گرچه روي تو بهارست
هميشه بر رخانت گل ببار است


بهار نيکوي بر کس نماند
جهان روزي دهد روزي ستاند


مکش چندين کمان بر دوستانت
که ناگه بشکند روزي کمانت


وگر پر تير داري جعبه ناز
همه تيرت به يک عاشق مينداز


مرا دل چون کبابست اي پريچهر
فگنده روز و شب بر آتش مهر


بهل تا باشد اين آتش فروزان
کبابي را که ببرشتي مسوزان


مکن کاري که من با تو نکردم
مبر آبم که من آبت نبردم


مکن چندين ستم جانا برين دل
که ما هر دو ازين خاکيم و زين گل


بدم من نيز همچون تو نيازي
نکردم با تو چندين سرفرازي


نباشد دوستي را هيچ خوشي
چو باشد دوستي با عجب وگشي


نه بس جان مرا درد جدايي
که نيزش درد بيزاري نمايي


ز گشي بر فلک بردي تن خويش
ز عجب آتش زدي در خرمن خويش

نامه پنجم اندر جفا بردن از دوست


ز گشي بر فلک بردي تن خويش
ز عجب آتش زدي در خرمن خويش


تو چون من مردمي نه چون خدايي
مرا چندين جفا تا کي نمايي


اگر هستي تو چون خورشيد والا
شبانگه هم فرود آبيي ز بالا


دلي مثل دلت خواهم ز يزدان
سياه و سرکش و بدمهر و نادان


خداوند چنين دل رسته باشد
جهان از دست اين دل خسته باشد


رخي بينم ترا چون باغ رنگين
دلي بينم ترا چون کوه سنگين


دريغ آيد مرا کت دل چنينست
به گاه بي وفايي آهنينست


اگر تو هجر جويي من نجويم
وگر تو سرد گويي من نگويم


وفا کارم اگر تو جور کاري
من آب آرم اگر تو آتش آري


وفا را زاد مادر چون مرا زاد
جفا را زاد مادر چون ترا زاد


دل من کرد گر با من جفا کرد
که شد طمع وفا در بي وفا کرد


نشانه کردي او را لاجرم زه
نکو کردي به تير نرگسان ده


همي زن تا بگويند کاين چرا کرد
بلا بخريد و جان را در بها کرد


ازان خوانند آرش را کمانگير
که از ساري به مرو انداخت يک تير


تو اندازي به جان من ز گوراب
همي هر ساعتي صد تير پرتاب


ترا زيبد نه آرش را سواري
که صد فرسنگ بگذشتي ز ساري


جفا پيشه کني از راه چندين
چه بي رحمت دلي داري چه سنگين


رخم کردي ز خون ديده جيحون
دلم کردي ز درد هجر قارون


عجبتر آنکه چندين جور بينم
نفرسايم همانا آهنينم


مرا گويند مگري کز گرستن
چو مويي شد به باريکي ترا تن


کسي گريد چنين کز مهر و خويش
شود نوميد از ديدار رويش


حسودا تو مگر آگه نداري
که در باران بود اميدواري


بهار آيد چو بارد ابر بسيار
مگر باز آمد از باران من يار


بهار آمد کنم بر وي گل افشان
چو يار آيد کنم بر وي دل افشان


به هجرش برفشانم در و مرجان
به وصلش برفشانم ديده و جان


اگر روزي کند يک روز دادار
خوشا روزا که باشد روز ديدار


اگر جاني فروشندم به صدجان
برافشانم دو صد جان پيش جانان

نامه ششم اندر نواختن و خواندن دوست


نگارينا ز پيش من برفتي
چه گفتي يا چه فرمايي نگفتي


دلم بردي و خود باره براندي
مرا در شهر بيگانه بماندي


نکردي هيچ رحمت بر غريبان
چو بيماران بمانده بي طبيبان


کنون دانم که خود يادم نياري
که هم بدمهر و هم بد زينهاري


نبخشايي و از يزدان نترسي
ز حال خستگان خود نپرسي


نگويي حال آن بيچاره چونست
که بي من در ميان موج خونست


چنين بايد وفا و مهرباني
که من بي تو بميرم تو نداني


به تو نالم بگو يا از تو نالم
که من بي تو به زاري بر چه حالم


پديد آمد مرا دردي ز هجران
که نبود غير مردن هيچ درمان


به گيتي عاشقي بي غم نباشد
خوشي و عاشقي با هم نباشد


همي سخت آيدت کز تو بنالم
بنالم تا شوي آگه ز حالم


ترا چون دل دهد يارا نگويي
که چون دشمن جفاي دوست جويي


نه بس بود آنکه از پيشم برفتي
که رفتي نيز يار تو گرفتي


مرا اين آگهي بشنيد بايست
ز تو اين بي وفايي ديد بايست


منم اين کز تو ديدستم چنين کار
توي بي من نشسته با دگريار


منم پيش تو چونين خوار گشته
توي از من چنين بيزار گشته


نه تو آني که بر من فتنه بودي
به ديدارم هميشه تشنه بودي


نه من آنم که خورشيد تو بودم
به گيتي کام و اميد تو بودم


نه تو آني که بي من مرده بودي
چو برگ دي مهي پژمرده بودي


نه من آنم که جانت باز دادم
ترا با بخت فرخ ساز دادم


نه تو آني که جز يادم نکردي
همي از خاک پايم سرمه کردي


نه من آنم که بودم جفت جانت
کجا بي من نبد خوش اين جهانت


چرا اکنون من آنم تو نه آني
ز تو کينست و از من مهرباني


چرا با من به دل بدساز گشتي
چه بد کردم که از من بازگشتي


مگر آسان بريدي راه دشوار
کجا از مهر من بودي سبکبار


تو در درياي هجرم غرقه بودي
ز موج غم بسي رنج آزمودي


دلت با يار ديگر زان بپيوست
کجا غرقه به هر چيزي زند دست

نامه ششم اندر نواختن و خواندن دوست


دلت با يار ديگر زان بپيوست
کجا غرقه به هر چيزي زند دست


چه باشد گر تو يار نو گرفتي
نبايد از تو ما را اين شگفتي


بسا کس کاو خورد سرکه به خوان بر
نهاده پيش او حلواي شکر


وصال من ترا خوش بود چون مي
فراقم چون خماري بود در پي


تو مخموري و از مي سر بتابي
هر آن گاهي که بوي مي بيابي


اگر تو گشته اي از مي بدين سان
ترا جز مي نباشد هيچ درمان


چو جان باشد گزيده يار پيشين
تو بر يار گزيده هيچ مگزين


وگر نو کرده اي نو را نگه دار
کهن را نيز بيهوده ميازار


بود مهر دل مردم چو گوهر
ازو پرمايه تر باشد کهن تر


بگرداند گهر چون نو بود رنگ
چه آن گوهر که بدرنگست و چه سنگ


بگردد مهر نو با دلبر نو
چنان چون رنگ نو در جوهر نو


هزار اختر نباشد چون يکي خور
نه هفت اندام باشد چون يکي سر


هزار آرام چون آرام پيشين
هزاران يار چون يار نخستين


نه من يابم چو تو يار دل آزار
نه تو يابي چو من يار وفادار


نه من بتوانم از تو دل بريدن
نه تو بتواني از من سرکشيدن


به مهر اندر تو ماهي منت خورشيد
تو با من باشي و من با تو جاويد


ترا باشد هم از من روشنايي
بسي گردي و پس هم با من آيي


بدان منگر که از من دور گشتي
چنين تابنده و پرنور گشتي


کنون اي سنگدل برخيز و باز آي
مرا و خويشتن را رنج مفزاي


که من با تو چنان باشم ازين پي
چو دانش با روان و شير با مي


فراقت قفل سخت آمد روان را
بجز وصل تو نگشايد مر آن را


مخور زين روزگار رفته تشوير
وفا و مهرباني را ز سر گير


چه باشد گر شدي در مهر بدراي
نهال دوستي ببريدي از جاي


چو ببريدي دگرباره فرو کار
که پيوسته نکوتر آورد بار

نامه هفتم اندر گريستن به جدايي و ناليدن به تنهايي


الا اي ابر گرينده به نوروز
بيا گريه ز چشم من بياموز


اگر چون اشک من با شدت باران
جهان گردد به يک بارانت ويران


همي بارم چنين و شرم دارم
همي خواهم که صد چندين ببارم


بدين غم در خورد چندين وزين بيش
وليکن مفلسي آيد مرا پيش


گهي خوناب و گاهي خون بگريم
چو زين هر دو بمانم چون بگريم


هر آن روزي که زين هر دو بمانم
به جاي خون ببارم ديدگانم


مرا چشم از پي ديدنت بايد
وگر ديده نباشد بي تو شايد


بگريم تا کنم هامون چو دريا
بنالم تا کنم چون سرمه خارا


عفاالله زين دو چشم سيل بارم
که در روزي چنين هستند يارم


نه چون صبرند عاصي گشته بر من
و يا چون دل شده بدخواه دشمن


به چونين روز جويد هر کسي يار
مرا ياران ز من گشتند بيزار


اگر صبرست با من نيست هم پشت
وگر بختست خود بختم مرا کشت


مرا دل در بلا ماندست ناکام
کنون صبرم به دل کردست پيغام


که من صبرم يکي شاخ بهشتي
مرا بردي و در دوزخ بکشتي


دلا تو دوزخي پرآتش و دود
ازيرا من ز تو بگريختم زود


دلا تا جان تو بر تو وبالست
مرا از صبر ناليدن محالست


به هر دردي که باشد صبر نيکوست
به چونين حال صبر از عاشق آهوست


نخواهم روي صبرم را که بينم
بهل تا هم به بي صبري نشينم


تو از من رفته اي يار دلارام
مرا در خور نباشد صبر و آرام


اگر خرسند گردم در جدايي
ز من باشدنشان بي وفايي


من اندر کار تو کردم دل و جان
تو داني هر چه خواهي کن بديشان


هر آن عاشق که کار مهر ورزد
دوصد جان پيش وي ناني نيرزد


چنين بايد که باشد مهرکاري
چنين بايد که باشد دوستداري


اگر درد من از جور تو آيد
همي تا اين فزايد آن فزايد


به نيکي ياد باد آن روزگاري
که بود اندر کنارم چون تو ياري


قضا در خواب بود و بخت بيدار
بدانديش اندک و اميد بسيار


جهان اين کار دارد جاودانه
خوشي برد به شمشير زمانه

نامه هفتم اندر گريستن به جدايي و ناليدن به تنهايي


جهان اين کار دارد جاودانه
خوشي برد به شمشير زمانه


ترا از چشم من ناگه ببريد
دو چشمم زين بريدن خون بباريد


ازيرا خون همي بارم ز ديده
که خون آيد ز اندام بريده


مرا بي روي تو ناله نديمست
دريغ هجر در جانم مقيمست


ز درد من همه همسايگانم
فغان برداشتند از بس فغانم


همي گويند ازين ناله بياساي
دل ما سوختي بر ما ببخشاي


به گيتي عاشقان بسيار ديديم
نه چون تو مستمندي زار ديديم


مرا بگذاشت آن بت روي جانان
چو آتش را به دشت اندر شبانان


مرا تنها بمانداينجا به خواري
چو خان راه مرد رهگذاري


نه بس بود آنکه از پيشم سفر کرد
که رفت اندر سفر يار دگر کرد


اگر نالم همي بر داد نالم
که اينست از جفاي دوست حالم


دلم گويد مرا از بس که نالي
به ناله زيرنالان را همالي


به تخت کامراني بر نشسته
چو نخچيرم به چنگ شير خسته


اگر زين آمد اي عاشق ترا درد
که يارت در سفر يار دگر کرد


نداني تو که يارت هست خورشيد
همه کس را به خورشيدست اميد


گهي نزديک باشد گه ز تو دور
ترا و ديگران را زو رسد نور


نگارا من ز دلتنگي چنانم
که خود با تو چه ميگويم ندانم


بسان مادرم گم کرده فرزند
ز غم بر دل دوصد کوه دماوند


چو ديوانه به کوه ودشت پويان
ز هر سو در جهان فرزند جويان


ندارم آگهي از درد و آزار
اگر ناگه مرا بر دل خلد خار


عجب دارم که بر من چون پسندي
چنين زاري و چونين مستمندي


به چندين کز تو ديدم رنج و آزار
دلم ندهد که نالم پيش دادار


بترسم از قضاي آسماني
نيارم کرد بر تو دل گراني


ز بس خواري که هجر آرد به رويم
ز دلتنگي همين مايه بگويم


ترا بي من مبادا شادماني
مرا بي تو مبادا زندگاني

نامه هشتم اندر خبر دوست پرسيدن


دلي دارم به داغ دوست بريان
گوا بر حال من دو چشم گريان


تني دارم بسان موي باريک
جهان بر چشم من چون موي تاريک


چو روزم پاک چون شب تيره گونست
شبم از تيرگي بنگر که چونست


به گيتي چشمم آنگه روز بيند
که آن رخسار جان افروز بيند


همي تا تو شدستي کارواني
ز هر کاري گزيدم ديدباني


به راهت بر هميشه ديدبانم
تو گويي باژخواه کاروانم


به من برنگذرد يک کارواني
که نه پرسم همي از تو نشاني


همي گويم که ديد آن بي وفا را
که نشناسد به گيتي جز جفا را


که ديد آن ماهروي لشکري را
که يزدان آفريدش دلبري را


که ديد آن دلرباي دلستان را
که جز فتنه نيامد زو جهان را


خبر داريد کان دلبند چونست
کمست امروز مهرش يا فزونست


خبر داريد کاو در دل چه دارد
به من بر رحمت آرد يا نيارد


دگر با من خورد زنهار يا نه
مرا با او بود ديدار يا نه


ز نيک و بد چه خواهد کرد با من
چه گويد مر مرا با دوست و دشمن


ز من خشنود باشد يا دلازار
جفا جويست با من يا وفادار


ز من ياد آورد گويد که چون باد
کسي کاو سال و مه دارد مرا ياد


ز کس پرسد که بي او چيست حالم
به دل در دارد اميد وصالم


گر از حالم نپرسد آن دل افروز
من از حالش همي پرسم شب و روز


همانست او که من ديدم همانست
همان سنگين دل و نامهربانست


همان گلبوي و گلچهره نگارست
همان خونريز و خونخواره سوارست


اگر چند او مرا ناشاد خواهد
به جان من همه بيداد خواهد


من او را شاد خواهم جاودانه
شده ايمن ز بيداد زمانه


چه آن کز دلبرم آگاهي آرد
چه آن کم مژدگان شاهي آرد


من آن کس را چو چشم خويش دارم
که چشمش ديده باشد روي يارم


چو گويد شادمان ديدم فلان را
من از شادي بدو بخشم روان را


غم هجران به روي او گسارم
ز بهر دوست او را دوست دارم


هر آن بادي کز آن کشور برآيد
مرا از جان شيرين خوشتر آيد

نامه هشتم اندر خبر دوست پرسيدن


هر آن بادي کز آن کشور برآيد
مرا از جان شيرين خوشتر آيد


بدانم من چو باشد باد خوش بوي
که شاد و تندرستست آن پري روي


مرا از زلفش آرد بوي سنبل
چو زان رخسار و لب بوي مي و گل


برآرم سردبادي زين دل ريش
نمايم باد را راز دل خويش


الا اي خوش نسيم نوبهاري
تو بوي زلف آن بت روي داري


بگو چون ديدي آن سرو سهي را
که دارد در بلاي جان رهي را


به بوي زلف اويم شاد کردي
وليکن بر دلم بيداد کردي


همي گويد دل مسکين من واي
که بوي زلف او بردي دگرجاي


خبر دارد که چونم در جدايي
جدا از خورد و خواب و آشنايي


تنم زين آه سرد و چشم گريان
بمانده در ميان باد و باران


چو من هست آن نگار مهرپرور
و يا دل برگرفت از مهر يکسر


چو نامم بشنود شادي فزايد
و يا از بي وفايي خشمش آيد


ببر بادا پيام من بدان ماه
که ببريدش قضا از من بناگاه


بگو اي رفته مهر من ز يادت
ميان مهربانان شرم بادت


چنين باشد وفا و مهرباني
که من بي تو بميرم تو بماني


جوانمردي همي ورزي به گيهان
جوانمردان چنين دارند پيمان


هزاران دل بديدم از جفا ريش
نديدم هيچ دل همچون دل خويش


جفا باشد به عشق اندر بتر زين
که پاداشن دهي مهر مرا کين


نه پرسي از کسي نام و نشانم
نه بخشايي برين خسته روانم


نه برگيري ز من درد جدايي
نه حال خويش در نامه نمايي


ندانم تا ترادل بر چه سانست
مرا باري به کام دشمنانست


چنان گوشم به در چشمم به راهست
که گويي خانه ام زندان و چاهست


اگر مرغي بپرد اي دلاراي
دل مسکين من بر پرد از جاي


دل من زان رخ طاووس پيکر
کبوتروار شد همچون کبوتر

نامه نهم در شرح زاري نمودن


نگارا، سرو قدا، ماهرويا
بهشتي پيکرا، زنجير مويا


ز بي رحمي مرا تا کي نمايي
دريغ دوري و درد جدايي


به جان تو که اين نامه بخواني
يکايک حالهاي من بداني


مداد و خون دل در هم سرشتم
پس آنگه اين جفانامه نوشتم


جفانامه نهادم نام نامه
که بر وي خون همي باريد خامه


چو ياد آمد مرا آن بي وفايي
که از تو ديده ام روز جدايي


ز هفت اندام من آتش برافروخت
قلمها را در انگشتم همي سوخت


چو بي تدبير و بي چاره بماندم
ز ديده بر قلم باران فشاندم


بدين چاره رهانيدم قلم را
نبشتم قصه جان دژم را


ببين اين حرفهاي پژمريده
همه نقطه بريشان خون ديده


خط نامه چو بخت من سياهست
همان نونش چو پشت من دو تا هست


جهان حلقه شده بر من چو ميمش
اميد من شکسته همچو جيمش


چرا چو لام نامه قد دوتاست
ترا همچون الفها قامت راست


من و تو هر دو خواهم مست و خرم
بسان لام الف پيچيده برهم


جفايت گشت پيشه اي جفاجوي
چوکاف نامه بن بسته يکي کوي


همي گويم که از پيشت گذر نيست
ترا زين کوي بن بسته خبر نيست


سر نامه به نام کردگارست
خداوندي که بر ما کامگارست


در مهر تو بر من او گشادست
وفا در جان من هم او نهادست


به کار خويش ياور کردم او را
و با نامه شفيع آوردم او را


اگر داني شفيع و ياورم را
ببخشاي اين دل بي داورم را


نه دارم من شفيع از ايزدم بيش
نه خواهشگر فزون از نامه خويش


تو از من پيش ازين زنهار جستي
ز باغ عارضم گلنار جستي


اگر من سر در آوردم به دامت
پذيرفتم همه گونه پيامت


تو نيز اکنون مکن محکم کماني
به دل ياد ار مهر سالياني


چو اين نامه بخواني زان بينديش
که نازم گرگ بود و جان تو ميش


کنون از چنگ گرگ من برستي
چو گرگ اندر کار من نشستي


چو اين نامه بخواني زان به ياد آر
که بختت خفته بود و عشق من مار


کنون از خواب خوش بيدار گشتي
منت خفته شدم تو مار گشتي


بخوان اين نامه با زنهار چندين
نگر تا ديده اي آزار چندين


من آن يارم چنان بر تو گرامي
که کردم با تو چندان شادکامي

نامه نهم در شرح زاري نمودن


من آن يارم چنان بر تو گرامي
که کردم با تو چندان شادکامي


من آن يارم چنان بر تو نيازي
که کردم با تو چندان عشق بازي


کنون نامه همي بايد نوشتن
بدين بيچارگي خرسند گشتن


در آن جايي که بودم شاه و مهتر
ز بخت بد شدستم خوار و کهتر


مرا بينيد وز من پند گيريد
دگر در مهر خواهش مه پذيريد


مرا بينيد هر که هوشياريد
دگر مهر کسان در دل مکاريد


نگارا خود ترا اين سرزنش بس
که باشد در جهان نام تو ناکس


چگويد هر که اين نامه بخواند
وزين نامه نهان ما بداند


مرا گويد عفالله اي وفادار
که چندين جست مهر بي وفا يار


ترا گويد جزا الله اي جفاجوي
که خود در تو نبود از مردمي بوي


رسيد اين نامه دلبر به پايان
مرا با تو سخن مانده فراوان


بناليدم بسي از روزگاران
هنوز اين نيست يکي از هزاران


عتابم با تو هرگز سرنيايد
وزين گفتار کامم برنيايد


همي تا با تو گويم يافه گفتار
روم لابه کنم در پيش دادار


شوم فرياد خوانم بر در آن
که نه حاجب بود او را نه دربان


ازو خواهم نه از تو روشنايي
وزو جويم نه از تو آشنايي


دري کاو بست بر من او گشايد
گشاينده جز اويم کس نبايد


ببرم دل ز هر چيزي وزو نه
که او از هر چه در گيتي مرا به

نامه دهم اندر دعا کردن و ديدار دوست خواستن


دلي پر آتش و جاني پر از دود
تني چون موي و رخساري زراندود


برم هر شب سحرگه پيش دادار
بمالم پيش او بر خاک رخسار


خروش من بدرد پشت ايوان
فغان من ببندد راه کيوان


چنان گريم که گريد ابر آذار
چنان نالم که نالد کبگ کهسار


چنان جوشم که جوشد بحر از باد
چنان لرزم که لرزد سرو و شمشاد


به اشک از شب فرو شويم سياهي
بياغارم زمين تا پشت ماهي


چنان از حسرت دل برکشم آه
کجا ره گم کند بر آسمان ماه


ز بس کز دل کشم آه جهان سوز
ز خاور برنيارد آمدن روز


ز بس کز جان برآرم دود اندوه
ببندد ابر تيره کوه تا کوه


بدين خواري بدين زاري بدين درد
مژه پرآب و روي زرد و پرگرد


همي گويم خدايا کردگارا
بزرگا، کامگارا، بردبارا


تو يار بي دلان و بي کساني
هميشه چاره بيچارگاني


نيارم گفت راز خويش با کس
مگر با تو که يار من توي بس


همي داني که چون خسته روانم
همي داني که چون بسته زبانم


زبانم با تو گويد هر چه گويد
روانم از تو جويد هر چه جويد


تو ده جان مرا زين غم رهايي
تو بردار از دلم بند جدايي


دل آن سنگدل را نرم گردان
به تاب مهرباني گرم گردان


به ياد آور دلش را مهر ديرين
پس آنگه در دلش کن مهر شيرين


يکي زين غم که من دارم برو نه
که باشد بار او از هر کهي مه


به فضل خويش وي را زي من آور
و يا زيدر مرا نزديک او بر


گشاده کن به ما بر راه ديدار
کجا خود بسته گردد راه تيمار


همي تا باز بينم روي آن ماه
نگه دارش ز چشم و دست بدخواه


بجز مهر منش تيمار منماي
بجز عشق منش آزار مفزاي


وگر رويش نخواهم ديد ازين پس
مرا بي روي او جان و جهان بس


هم اکنون جان من بستان بدو ده
که من بي جان و آن بت با دو جان به


نگارا چند نالم چند گويم
به زاري چند گريم چند مويم


نگويم بيش ازين در نامه گفتار
وگر چه هست صد چندين سزاوار


نباشد گفته بر گوينده تاوان
چو باشد اندک و سودش فراوان


بگفتم هر چه ديدم از جفايت
ازين پس خود تو مي دان با خدايت


اگر کردار تو با کوه گويم
بمويد سنگ او چون من بمويم


ببخشايد مرا سنگ و دلت نه
به گاه مردمي سنگ از دلت به


مرا چون سنگ بودي اين دل مست
دلت پولاد گشت و سنگ بشکست

صفت درود و تمام شدن نامه


درود از من بدان شمشاد آزاد
که دارد در ميان پوشيده پولاد


درود از من بدان ياقوت سفته
که دارد سي گهر در وي نهفته


درود از من بدان عيار نرگس
که دارد مر مرا از خواب مفلس


درود ا زمن بدان ماه دو هفته
که دارد ماه بخت من گرفته


درود از من بدان باغ شکفته
که دارد خانه صبرم کشفته


درود از من بدان شاخ صنوبر
که دارد شاخ بختم خشک و بي بر


درود از من بدان گلبرگ خندان
که دارد مرمرا همواره گريان


درود از من بدان خود روي لاله
که دارد چشمم آگنده به ژاله


درود از من بدان دو رسته گوهر
درود از من بدان دو خوشه عنبر


درود از من بدان عيار سرکش
که دراد مرمرا در خواب ناخوش


درود از من بدان ديباي رنگين
درود از من بدان مهتاب و پروين


درود از من بدان سرو گل اندام
که دارد مرمرا دل خسته مادام


درود از من بدان زلفين عطار
که زو مر مشک را بشکست بازار


درود از من بدان چشم فسونگر
که دارد مرمرا بي خواب و بي خور


درود از من بدان رخسار مهوش
که دارد جانم از محنت بر آتش


درود از من بدان ماه دو هفته
که دارد مرمرا بيهوش و تفته


درود از من بدان مشهور آفاق
که دراد مر مرا از کام دل طاق


درود از من بدان گلروي خوشبوي
که دارد سال و ما هم در تگ و پوي


درود از من بدان زلف رسن باز
که دارد مرمرا مشهور شيراز


درود از من بدان ناز و عتابش
که آبم برد زنخدان خوشابش

صفت درود و تمام شدن نامه

درود از من بدان ناز و عتابش
که آبم برد زنخدان خوشابش


درود از من بدان آيين و آن فر
که دارد رويم از تيمار چون زر


درود از من بدان گنج نکويي
که دارد پيشه با من کينه جويي


درود از من بدان خورشيد تابان
که داردحسن بر خورشيد گيهان


درود از من بدان روي چو گلبرگ
که از شرم رخش ريزد ز گل برگ


درود از من بدان سرو سمن روي
که ندهد همچو بوي او سمن بوي


درود از من بدان پيروزگر شاه
درود از من بدان بيدادگر ماه


درود از من بدان تاج سواران
درود از من بدان رشک بهاران


درود از من بدان جان جهانم
درود از من بدان جفت جوانم


درود از من بدان ماه سمن بوي
درود از من بدان يار جفاجوي


درود از من بدان کاو را درودست
مرا بي او ديده چون دو رودست


درود از من فزون از هر شماري
درود از من فزون از هر بهاري


فزون از ريگ کهسار و بيابان
فزون از قطره دريا و باران


فزون از رستني بر کوه و صحرا
فزون از جانور بر خشک و دريا


فزون از روزگار هر دو دوران
فزون از اختران چرخ گردان


فزون از گونه گونه تخم عالم
فزون از نر و ماده نسل آدم


فزون از پر مرغ و موي حيوان
فزون از حرف دفترهاي ديوان


فزون از فکرت و انديشه ما
فزون از وهم و کيش و پيشه ما


ترا از من درود جاوداني
مرا از تو وفا و مهرباني


ترا از من درود آشنايي
مرا از ماه رويت روشنايي


هزاران بار چونين باد چونين
دعا از من ز بخت نيک آمين

تمام شدن ده نامه و فرستادن ويس آذين را به رامين


نويسنده چو از نامه بپرداخت
به جاي آورد هر چاري که بشناخت


چو مشکين کرد مشکين نوک خامه
به نوک خامه مشکين کرد نامه


گرفت آن نامه را ويسه ز مشکين
بماليدش بدان دو زلف مشکين


به يک فرسنگ بوي نامه ويس
همي شد همچو بوي جامه ويس


پس آنگه خواند آذين را بر خويش
بدو گفت: اي به من شايسته چون خويش


اگر بودي تو تا امروز چاکر
ازين پس باشي آزاده برادر


به جاه اندر ترا انباز دارم
به مهر اندر ترا همراز دارم


ترا خواهم فرستادن به رامين
مرا در خورتر از جان و جهان بين


تو فرزندي مرا رامين خداوند
عزيز دل خداوندست و فرزند


مکن در ره درنگ و زود بشتاب
چو باد دي مهي و تير پرتاب


که من زين پس به راهت چشم دارم
گهي روز و گهي ساعت شمارم


چنان کن کت نبيند دوست و دشمن
به رامين بر پيام و نامه من


درودش ده ز من بيش از ستاره
بگو اي ناکس زنهار خواره


من از تو بدکنش آن رنج ديدم
که درد مرگ را صد ره چشيدم


فرامش کردي آن سوگند و زنهار
که خوردي با من و کردي دو صد بار


چه آن سوگند و چه باد گذاري
چه آن زنهار و چه ابر بهاري


تو آن کردي بدين مسکين دل من
که هرگز نه کند دشمن به دشمن


يکايک انچه کردي پيشت آياد
به جايي کت نيايد کس به فرياد


تو پنداري که با من کردي اين بد
به جان من که کردي با تن خود


نشانه شد روانت سرزنش را
که بگزيد از کنشها اين کنش را


کجا اين را به نکته برشمارند
پس از ما بر نگارستان نگارند


چرا از دوستان دل برگرفتي
چرااز دشمنان دلبر گرفتي


مرا چون اژدها بر جان گزيدي
چو در شهر کسان جانان گزيدي


کجا يابي تو چون من دوستداري
چو شاهنشاه موبد شهرياري


به خوشي چون خراسان جايگاهي
چو مرو شايگان محکم پناهي

تمام شدن ده نامه و فرستادن ويس آذين را به رامين

به خوشي چون خراسان جايگاهي

چو مرو شايگان محکم پناهي

فرامش کردي آن نيکي که ديدي

ز من وز شه به هر کامي رسيدي

ز شاهي بود موبد را يکي نام

ترا بود آن دگرگونه همه کام

چو بر گنجش همه فرمان مرا بود

به گنج اندر همه چيزي ترا بود

تو برخوردي ز گنج شاهوارش

چنان کز ساز و رخت بي شمارش

ستوران جز گزيده نه نشستي

کمرها جز گرانمايه نبستي

نپوشيدي مگر ديباي صدرنگ

ز چين آورده نيکوتر ز ارژنگ

نخوردي مي جز از ياقوت رخشان

چو مريخ از ميان مهر تابان

ز بت رويان ستاره پيشکارت

چو ويسه آفتاب اندر کنارت

چنين حال و چنين مال و چنين جاي

دلاويز و دل افروز و دلاراي

بدل کردي مرا آخر چه بودت

به جاي اين زيان چندست سودت

نکردي سود و مايه برفشاندي

نبردي هيچ و بي مايه بماندي

قضا برداشت از پيش تو صد گنج

کنون دانگي همي جويي به صد رنج

چه ناداني که اين مايه نداني

که از بسيار نيکي بر زياني

بدل داري ز هر چيزي يکي چيز

چنان کز زر بدل دارند ارزيز

به جاي سيم ناب و زر خود روي

بدل دادت زمانه آهن و روي

به جاي ناز و مهرت رنج و کينه

به جاي در خوشاب آبگينه

به جاي آب رويت آب جويست

به جاي مشک نابت خاک کويست

عجب دارم اگر تو هوشمندي

چنين بد خويشتن را چون پسندي

گلي کاو با تو بسياري نپايد

بدين سان دل درو بستن چه بايد

گلي به يا گلستاني شکفته

گلشن نيکوتر از ماه دو هفته

چو آذين سر به سر پيغام بشنيد

همان گه بادپايي خنگ بگزيد

به بالا و به پهنا کوه پيکر

به رفتار و به پويه باد صرصر

به کوه اندر چو سيلاب رونده

به دشت اندر چو عفريت دونده

به بالا برشدي همچون پلنگان

به دريا درشدي مثل نهنگان

به پاي او چه کهسار و چه هامون

به چشم او چه دريا و چه جيحون

به پشتش بر سوار آسوده در راه

چنان بودي که مرد خفته بر گاه

بيابان را چو نامه در نوشتي

چو پرنده به گردون برگذشتي

به راه اندر نه خوردش بود و نه خواب

به دو هفته ز مرو آمد به گوراب

مويه کردن ويس بر جدايي رامين


چو ويس دلبر آذين را گسي کرد
به درد و داغ دل مويه بسي کرد


هر آن مردي که اين مويه بخواند
اگر با دل بود بي دل بماند


کجا شد آن خجسته روزگارم
که بودي آفتاب اندر کنارم


مرا کز آفتاب آمد جدايي
چگونه پيشم آيد روشنايي


برانم زين دو چشم تيره دو رود
که ماه و آفتابم کرد بدرود


اگر نه آفتاب از من جدا شد
جهان بر چشم من تيره چرا شد


منم بيمار و نالان در شب تار
که در شب بيش باشد درد بيمار


نکردم بد به کس تا بد نبينم
چرا اکنون ز بدروزي چنينم


ز بخت بد دلم را هر زماني
تو پنداري در آيد کارواني


بدرد اين دل از بس غم که در اوست
بدرد نار چون پر گرددش پوست


دلي بسته به چندين گونه بيداد
نه تابد خور درو و نه وزد باد


هميشه در دل من ابر دارد
ازيرا زين دو چشمم سيل بارد


ببندد ابر و آنگه برگشايد
چرا ابر دلم چندين بپايد


ازيرا شد رخم همرنگ دينار
که گردد کشت زرد از ابر بسيار


بيامختست عشق من دبيري
بدين پژمرده رخسار زريري


به خون من نويسد گونه گونه
حروف غم به خطهاي نمونه


چه رويست اين که رنگش چون زريرست
چه بختست اين که عشق او را دبيرست


مرا عشق آتشي در دل برافروخت
دلم با هر چه در دل بد همه سوخت


مرا بر دل هميشه رحمت آيد
ز بس کز عشق وي را محنت آيد


اگر بي دانشي کرد اين دل ريش
چنين شد لاجرم از کرده خويش


بدا کارا که بود اين مهرباني
ببرد از من دل و جان و جواني


گر او را خود من آوردم به گيهان
جزاي من بسست اين داغ هجران


چنين داغي کزو تا جاوداني
بماند بر روان من نشاني


کجايي اي نگار تير بالا
مرا بين چون کماني گشته دوتا


تو تيري من کمانم در جدايي
چو رفتي نيز با زي من نيايي

مويه کردن ويس بر جدايي رامين

تو تيري من کمانم در جدايي

چو رفتي نيز با زي من نيايي

بپيچم چون به ياد آرم جفايت

چو آن شمشاد گون زلف دوتايت

بلرزم چون بينديشم ز هجران

چو گنجشکي که تر گردد ز باران

دلي دارم به دستت زينهاري

نديد از تو مگر زنهارخواري

دلت چون داد آزارش فزودن

قرارش بردن و دردش نمودن

نه بر تو همچو مادر مهربان بود

نه مهرت را هميشه دايگان بود

نه گيتي را به چشم تو همي ديد

ز چشم بد همي بر تو بترسيد

نه ديدار تو بودش کام و اميد

نه رخسار تو بودش ماه و خورشيد

نه بالاي تو بودش سرو و شمشاد

نه زين شمشاد بودي جان او شاد

بنفشه بر دو زلفت کي گزيدي

طبرزد با لبانت کي مزيدي

چرا با جان من چندين ستيزي

چرا بيهوده خون من بريزي

نه من آنم که بودم دلفروزت

رخم ماه شب و خورشيد روزت

نه مهرت بود همواره نديمم

نه بويت بود همواره نسيمم

نه روي من ز عشقت بود زرين

نه اشک من ز جورت بود خونين

نه رود از هجر تو بر رخ گشادم

نه سنگ از مهر تو بر دل نهادم

نه جز تو نيست در گيتي مرا کس

درين گيتي هواي من توي بس

مرا ديدي ز پيش مهرباني

کنون گر بينيم گويي نه آني

نه آنم که تو ديدستي نه آ نم

در آن گه تير و اکنون چون کمانم

زدم بر رخ دو دست خويش چندان

که نيلوفر شد آن گلنار خندان

دهم آبش همي زين چشم بي خواب

که نيلوفر نباشد تازه بي آب

بنالم تا بنالد زير بر مل

ببارم تا ببارد ابر بر گل

دو چشم من ز سرخي مثل لاله ست

برو بر اشک من مانند ژاله ست

درخت رنج من گشتست بي بر

تن اميد من ماندست بي سر

مرا دل دشمنست اي واي بر من

چرا چاره همي جويم ز دشمن

چه نادانم که از دل چاره جويم

که خود يکباره دل برد آب رويم

دل من گر نبودي دشمن من

چنين عاصي نبودي در تن من

مويه کردن ويس بر جدايي رامين

دل من گر نبودي دشمن من

چنين عاصي نبودي در تن من

پر آتش شد دلم چون گشت سرکش

بلي باشد سزاي سرکش آتش

بنال اي دل که ارزاني بديني

که هم در اين جهان دوزخ ببيني

قضا ما را چنين کردست روزي

که من گريم همه ساله تو سوزي

بدين سان زندگاني چون بود خوش

که من باشم در آب و تو در آتش

جهان دريا کنم از ديدگانم

پس آنگه کشتي اندر وي برانم

ز خونين جامه سازم بادبانم

به باد سرد خود کشتي برانم

چو باد از من بود دريا هم از من

نباشد کشتيم را موج دشمن

عديل ماهيان باشم به درياب

که خود چون ماهيم همواره در آب

فرستادم به نزد دوست نامه

برو پيچيده خون آلوده جامه

بخواند نامه من يا نخواند

بداند زاري من يا نداند

ببخشايد مرا از مهرگويي

کند با من به پاسخ مهرجويي

نباشد عاشقان را زين بتر روز

که چشم نامه اي دارند هر روز

بشد روز وصال و روز خوشي

که من با دوست کردم ناز و گشي

کنون با او به نامه گشت گفتار

وگر خسپم بود در خواب ديدار

بماندم تا چنين روزي بديدم

وزان پايه بدين پايه رسيدم

چرا زهر گزاينده نخوردم

چرا روزي به بهروزي نبردم

اگر مرگ من آنگه در رسيدي

مگر چشمم چنين روزي نديدي

روان را مرگ روز کامراني

بسي خوشتر ز چونين زندگاني

جهانا خود ترا اينست پيشه

که با بي دل کني خواري هميشه

همان ابري که باري درد و زاري

ازو بر بيدلانت سنگ باري

همان بادي که آرد بوي گلزار

همي نارد به من بوي تن يار

چه بد کردم که او با من چنينست

مگر باد تو با من هم به کينست

بهار خاک را بينم شکفته

زمين را در گل و ديبا گرفته

بهار من ز من مهجور مانده

چو جان پاک از تن دور مانده

همانا خاک در گيتي ز من به

که او را نوبهارست و مرا نه

سير شدن رامين از گل و ياد کردن عهد ويس

چو رامين چند گه با گل بپيوست
شد از پيوند او هم سير و هم مست


بهار خرمي شد پژمريده
چو باد دوستي شد آرميده


کمان مهرباني شد گسسته
چو تير دوستداري شد شکسته


طراز جامه شادي بفرسود
چو آب چشمه خوشي بيالود


چنان بد رام را پيوند گوراب
که خوش دارد سبو تا نو بود آب


چو مي بد مهر گل رامين چو ميخوار
به شادي خورد ازو تا بود هشيار


دل مي خواره را باشد به مي آز
بسي رطل و بسي ساغر خورد باز


بفرجامش ز خوردن دل بگيرد
ز مستي آزش اندر تن بميرد


نخواهد مي و گر چه نوش باشد
کجا در نوش وي را هوش باشد


دل رامينه لختي سير گشته
همان ديدار ويسه دير گشته


به صحرا رفت روزي با سواران
جهان چون نقش چين و نوبهاران


ميان کشت لاله ديد بالان
ميان شاخ بلبل ديد نالان


زمين همرنگ ديباي ستبرق
بنفش و سبز و زرد و سرخ و ازرق


ز يارانش يکي حور پري زاد
بنفشه داشت يک دسته بدو داد


دل رامين به ياد آورد آن روز
که پيمان بست با ويس دل افروز


نشسته ويس بر تخت شهنشاه
ز رويش مهر تابان وز برش ماه


به رامين داد يک دسته بنفشه
بيادم دار گفت اين را هميشه


کجا بيني بنفشه تازه هربار
ازين عهد و ازين سوگند ياد آر


پس آنگه کرد نفرين فراوان
بران کاو بشکند سوگند و پيمان


چنان دلخسته شد آزاده رامين
که تيره شد جهانش بر جهان بين


جهان تيره نبود و چشم او بود
که بر چشم آمد از سوزان دلش دود


ز چشم تيره خون چندان بباريد
که آن سال از هوا باران نباريد


سرشک از چشم آن کس بيش بارد
که انده جسم او را ريش دارد


نبيني ابر تيره در بهاران
که او را بيش باشد سيل باران


چو نو شد ياد ويسه بر دل رام
فزون شد تاب مهر اندر دل رام


تو گفتي آفتاب مهرباني
برون آمد ز ميغ بدگماني


چو آيد آفتاب از ميغ بيرون
در آن ساعت بود گرماش افزون


چو بنمود از دلش مهر و وفاچهر
ز ياران دور شد رامين بدمهر


فرود آمد ز باره دل شکسته
قرار ا جان ورنگ از رخ گسسته


زماني بر زمانه کرد نفرين
که جانش را هميشه داشت غمگين


به دل هر دم همي کردي خطابي
به سوز جان همي کردي عتابي


بدو گفتي که اي حيران بي خويش
چو مجنون فارغ از بيگانه و خويش


گهي در شهر و جاي خويش رنجور
گهي از خان و مان و دوستان دور


گهي با دوست کردن بردباري
گهي بي دوست کردن زار واري


همي گفت اي دل رنجور تا کي
ترا بينم بسان مست بي مي


هميشه تو به مرد مست ماني
که زشت از خوب و نيک از بد نداني


به چشمت چه سراب و چه گلستان
به پيشت چه بهار و چه زمستان


چه بر خاک و چه بر ديبا نشيني
ز ناداني پسندي هر چه بيني


جفا را چون وفا شايسته خواني
هوا را چون خرد بايسته داني


ز سستي بر يکي پيمان نپايي
ز ناداني به هر رنگي برآيي

سير شدن رامين از گل و ياد کردن عهد ويس


ز سستي بر يکي پيمان نپايي
ز ناداني به هر رنگي برآيي


هميشه جاي آسيب جهاني
کمينگاه سپاه اندهاني


بلا در تو مجاور گشت و بنشست
در اميدواري را فرو بست


به گوراب آمدي پيمان شکستي
مرا گفتي برستم هم نرستي


نه تو مستي که من نادان و مستم
که بر باد تو در دريا نشستم


مرا گفتي که شو ياري دگر گير
دل از مهر و وفاي ويس برگير


مترس از من که من هنگام دوري
کنم بر درد ناديدن صبوري


به اميد تواز جانان بريدم
به جاي او يکي ديگر گزيدم


کنونم غرقه در دريا بماندي
مرا بر آتش هجران نشاندي


نه تو گفتي مرا از دوست برگرد
چو برگشتم برآوردي ز من گرد


نه تو گفتي که من باشم شکيبا
کنونت ناشکيبي کرد شيدا


پشيمانم چرا فرمانت بردم
مهار خود به دست تو سپردم


چرا بر دانش تو کار کردم
ترا و خويشتن را خوار کردم


گمان بردم که از غم رسته گشتي
چو مي بينم خود اکنون بسته گشتي


توي درمانده همچون مرغ نادان
چنه ديده نديده دام پنهان


دلا زنهار با جانم تو خوردي
مرا با کام بدخواهان سپردي


چرا کار چنين بيهوش کردم
چرا گفتار تو در گوش کردم


سزد گر من چنين باشم گرفتار
که خود نادان چنين باشد سزاوار


سزد گر خوار و انده خوار گشتم
که شمع دل به دست خود بکشتم


سزد گر انده و تيمار ديدم
که شاخ شادماني خود بريدم


منم چون آهوي کش پاي در دام
منم چون ماهيي کش شست در کام


به دست خويش چاه خويش کندم
اميد دل به چاه اندر فگندم


چه عذر آرم کنون با دل ربايم
دل پرداغ وي را چون نمايم


چو شوخم من چه بي آب و چه بي شرم
اگر بفسرده مهري را کنم گرم


بدا روزا که در وي مهر کشتم
به تيغ هجر شادي را بکشتم


همي تا عشق بر من گشت فيروز
نديدم خويشتن را شاد يک روز


گهي در غربت از بيگانگانم
گهي در فرقت از ديوانگانم


نجويد بخت با من هيچ پيوند
به بخت من مزاياد ايچ فرزند


چو رامين دور شد لختي ز انبوه
نشسته بر رخانش گرد اندوه


همي شد در پسش پنهان رفيدا
نگهبان گشته بر داماد پيدا


نبود آگه ازو رامين بيدل
چنين باشد به عشق آيين بيدل


رفيدا هر چه رامين گفت بشنيد
پس آنگه پيش او رفت و بپرسيد


بدو گفت: اي چراغ نامداران
چرا داري نشان سوکواران


چه ماند از کامها کايزد ندادت
چرا ديو آورد انده به يادت


چرا کردار بيهوده سگالي
ز بخت نيک و روز نيک نالي


نه تو رامينه اي تاج سواران
برادرت آفتاب شهرياران


اگرچه در زمانه پهلواني
به نام نيک بيش از خسرواني


جواني داري و اورنگ شاهي
ازين بهتر که تو داري چه خواهي


مکن بر بخت چندين ناپسندي
که آرد ناپسندي مستمندي

سير شدن رامين از گل و ياد کردن عهد ويس


مکن بر بخت چندين ناپسندي
که آرد ناپسندي مستمندي


چو از بالين خزت سرگرايد
ترا جز خاک باليني نشايد


جوابش داد رامين دلازار
که نشناسد درست آزار بيمار


تو معذوري که درد من نداني
چو من نالم مرا بيهوده خواني


نباشد خوشيي چون آشنايي
نه دردي تلخ چون درد جدايي


بنالد جامه چون از هم بدري
بگويد رز چو شاخ او ببري


نه من آزار کم دارم ازيشان
چو بينم فرقت ياران و خويشان


ترا گوراب شهر و جاي خويشست
ترا هر کس درو فرزند و خويشست


هميشه در ميان دوستاني
نه چون من خوار در شهر کساني


غريب ارچند باشد پادشايي
بنالد چون نبيند آشنايي


مرا گيتي براي خويش بايد
همه دارو براي ريش بايد


اگر چه ناز و شادي سخت نيکوست
گرامي تر ز صد شادي يکي دوست


چنين کز بهر خود خواهم همه نام
ز بهر دوستان خواهم همه کام


مرا رشکست بر تو گاه گاهي
چو از دشتي در آيي يا ز راهي


به هم باشند با تو خويش و پيوند
پس آنگه پيشت آيد جفت و فرزند


تو با ايشان و ايشان با تو خرم
همه چون سلسله پيوسته در هم


همه باشند پيرامنت تازان
به بختت گشته هر يک چون تو نازان


مرا ايدر نه خويشست و نه پيوند
نه يار و نه دلارام و نه فرزند


بدم من نيز روزي چون تو خودکام
ميان خويش و پيوند و دلارام


چه خوش بود آن گذشته روزگاران
ميان آن همه شايسته ياران


چه خوش بود آنکه از عشقم بلا بود
مرا از دوست گوناگون جفا بود


گهي بودم ز دو نرگس دلازار
گيه بودم ز دو لاله به تيمار


مرا آزار با تيمار خوش بود
که نرگس مست بود و لاله گش بود


چه خوش بود آن جفاي دوست چندان
فرو بردن به لب از خشم دندان


چه خوش بود آن به وصلاندر عتابش
چه خوش بود آن به ناز اندر حجابش


اگر در هفته روزي پرده کردي
مرا مثل اسيران برده کردي


چه خوش بود آن شمار بوسه کردن
به هر عذري دو صد سوگند خوردن


چه خوش بود آنکه هر روزي دو صد بار
ازو فرياد خواندم پيش دادار


چه خوش بود آن نماندن بر يکي سان
گهي فرياد خوان گه آفرين خوان


پس آ نگه گشتن از کرده پيشمان
دوصد بار آفرين خواندنش برجان


گهي زلفش به دست خود شکستن
گهي از دست او زنار بستن


مرا آن روز روز خرمي بود
گمان بردم که روز در همي بود


مرا گه گه ز گل تيمار بودي
چنان کز نرگسان آزار بودي


ز نرگس خود چرا آزار باشد
و يا از گل کرا تيمار باشد


گر از نرگس يکي بيداد ديدم
ز بيجاده هزاران داد ديدم


چو سنبل کرد بر من راه گيري
مرا برهاند نوش آلود خيري


بجز عشقم نبودي در جهان کار
بجز يارم نبودي بر روان بار


چرا نالد تني کاين کار دارد
چرا پيچد دلي کاين بار دارد


چنين بودم که گفتم روزگاري
ببرده گوي کام از هر سواري


ز روي دوست پيشم گل به خروار
ز موي دوست پيشم مشک انبار


گهي شادي گهي نخچير کردن
گهي باده گهي بوسه شمردن


تنم آنگه درستي بود و نازان
که من گفتم که بيمارست و نالان


گهي گفتن که من در عشق زارم
گهي گفتن که من در مهر خوارم


کنون زارم که آن زاري نماندست
کنون خوارم که آن خواري نماندست

گفتن رفيدا حال رامين با گل

چو از نخچير باز آمد رفيدا
يکايک راز بر گل کرد پيدا


که رامين کينه کشت و مهر بدرود
همان گوهر که در دل داشت بنمود


اگر جاويد وي را آزمايي
دلش جويي و نيکويي نمايي


همان مارست هنگام گزيدن
همان گرگست هنگام دريدن


درخت تلخ هم تلخ آورد بر
اگرچه ما دهيمش آب شکر


اگر صد ره بپالايي مس و روي
به پالودن نگردد زر خود روي


وگر صدبار بر آتش نهي قير
نگيرد قير هرگز گونه شير


اگر رامين به کس شايسته بودي
وفا با ويسه بانو نمودي


چو رامين ويس و موبد را نشايست
ترا هم جفت او بودن نبايست


دل رامين هميشه زودسيرست
ز بدسازي و بدخويي چو شيرست


چو او را با دگرکسها نديدي
ز ناداني هواي او گزيدي


چه مهر و راستي جستن ز رامين
چه اندر شوره کشتن تازه نسرين


چرا با بي وفا پيوند جستي
چرا از زهر فعل قند جستي


وليکن چون قضا را بودني بود
ازين بيهوده گفتن با تو چه سود


چو رامين نيز باز آمد ز نخچير
چو نخچيري بد اندر دل زده تير


گره بسته ميان ابروان را
به خون ديدگان شسته رخان را


به بزم شادخواري در چنان بود
که گفتي مثل شخصي بي روان بود


گل گل بوي پيش او نشسته
به رخ بازار بت رويان شکسته


به بالا راست چون سرو جوانه
ز سرو آتش برآمخته زبانه


به پيکر نغز چون ماه دو هفته
به مه بر لاله و سوسن شکفته


ز رخ بر هر دلي بارنده آتش
چنان کز نوک غمزه تير آرش


چنان بد پيش رامين آن سمن بر
که باشد پيش مرده گنج گوهر


تنش بر جاي مانده دل نه بر جاي
همي گفتي ز مهرش هر زمان واي


دل او را چنان آمد گماني
که هست آن حالش از مردم نهاني


به دل مويه کنان با يوبه جفت
نهان از هر کسي با دل همي گفت


چه خوشتر باشد از بزم جوانان
به هر خرم نشسته مهربانان


مرا اين بزم و اين ايوان خرم
به دل ناخوشترست از جاي ماتم


چنان آيد نگارم را گماني
که من هستم کنون در شادماني


ندارد آگهي از روزگارم
که من چون مستمند و دل فگارم


همانا گويد اکنون آن نگارين
که از مهرم بياسودست رامين


نداند حالت من در جدايي
بريده ز آشنايان آشنايي


همي گويد کنون آن دلبر من
برفت آن بي وفا يار از بر من


به شادي با دگر دلدار بنشست
هوا را در دلش بازار بشکست


نداند تا برفتم از بر او
همي پيچم چومشکين چنبر او


قضا چه نوشت گويي بر سر من
چه خواهد کرد با من اختر من


چه خواهم ديد زان سرو سمن بوي
چه خواهم ديد زان ماه سخن گوي


نه چون او در جهان باشد ستمگر
نه چون من بر زمين باشد ستم بر


ز بس خواري کشيدن چون ززمينم
ز بس رنج آزمودن آهنينم


بفرسودم ز رنج و درد و تيمار
نه خر گشتم که تا مردن کشم بار

گفتن رفيدا حال رامين با گل


بفرسودم ز رنج و درد و تيمار
نه خر گشتم که تا مردن کشم بار


روم گوهر ز کان خويش جويم
همان درمان جان خويش جويم


مرا درد آمد از ناديدن دوست
کنون درمان من هم ديدن اوست


که ديدست اي عجب دردي به گيهان
که چون او را بديدي گشت درمان


مرا شادي و غم هر دو از آنست
که ديدارش مرا خوشتر ز جانست


چرا با بخت خود چندين ستيزم
چرا از کار خود چندين گريزم


چرا درد از طبيب خويش پوشم
بلا بيش آورد گر بيش کوشم


نجويم بيش ازين با دل مدارا
کنم رازش به گيتي آشکارا


مرا بگذشت آب فرقت از سر
بدين حالم مدارا نيست در خور


روم با دوست گويم هر چه گويم
مگر زنگ جفا از دل بشويم


وليکن من ز بيماري چنينم
نمانم زنده گر رويش نبينم


هم اکنون راه شهر دوست گيرم
که گر ميرم به راه دوست ميرم


نهندم گورباري بر سر راه
همه گيتي شوند از حالم آگاه


غريباني که خاکم را ببينند
زماني بر سر گورم نشينند


ببخشايند چون حالم بدانند
به نيکي بر زبان نامم برانند


غريبي بود کشته شد ز هجران
روانش را بيامرزاد يزدان


غريبان را غريبان ياد آرند
که ايشان يکدگر را ياد گارند


همه جايي غريبان خوار باشند
ازيرا يکدگر را يار باشند


ز مرگ آن گاه باشد ننگ بر من
که من کشته شوم در دست دشمن


وگر کشته شوم در حسرت دوست
مرا زان مرگ نامي سخت نيکوست


بکوشيدم بسي با پيل و با شير
به جنگ اندر شدم بر هر دوان چير


بسا لشکر که من برکندم از جاي
بسا دشمن که من بفگندم از پاي


زمين بوسد فلک پيش عنانم
کمر بندد قضا پيش سنانم


ز خواري هر چه من کردم به دشمن
بکرد اکنون فراق دوست با من


ز دست کين دشمن رسته گشتم
به دست مهر جانان بسته گشتم


نبودي مرگ زا هرگز به من راه
اگر نه فرقتش بودي کمين گاه


ندانم چون روم تنها ازيدر
که نه لشکر برم با خود نه رهبر


مرا تنها ازيدر رفت بايد
که گر لشکر برم با خود نشايد


چو من لشکر برم با خود درين راه
ز حال من خبر يابد شهنشاه


دگرباره مرا خواري نمايد
ز ويسه هيچ کامم برنيايد


وگر تنها روم راهم به بيمست
که کوه از برف همچون کان سيمست


ز باران دشتها را رود خيزست
ز سرما دام و دد را رستخيزست


کنون پربرف باشد کشور مرو
هوا کافور بارد بر سر سرو


بدين هنگام سخت و برف و سرما
ندانم چون روم در راه تنها


بتر زين برف و راه سخت آنست
که ان بت روي بر من دل گرانست


نه آمرزد مرا نه رخ نمايد
نه بر بام آيد و نه در گشايد


نه از خوبي نمايد هيچ کردار
نه بر پوزش نيوشد هيچ گفتار


بمانم خسته دل چون حلقه بر در
شود نوميد جانم رنج بي بر


دريغا مردي و نام بلندم
کمان و تير و شمشير و کمندم


دريغا مرکبان راهوارم
دريغا دوستان بي شمارم


دريغا تخت و ايوان و سپاهم
دريغا کشور و شاهي و گاهم


مرا کاري به روي آمد ز گيهان
که ياري خواست نتوانم ازيشان


نهيبم نيست از زوبين و خنجر
نبردم نيست با فغفور و قيصر


نهيبم زان رخ چون آفتابست
نبردم با دلي پردرد و تابست


هنر با دل ندانم چون نمايم
در بسته به مردي چون گشايم

گفتن رفيدا حال رامين با گل


هنر با دل ندانم چون نمايم
در بسته به مردي چون گشايم


گهي گويم دلا تا کي ستيزي
سرشک از چشم و آب از روي ريزي


همه کس را ز دل شادي و نارست
مرا از تو همه سوز و گدازست


گهي باشم در آتش گاه در آب
نه روزم خرمي باشد نه شب خواب


نه باغم خوش بود نه کاخ و ايوان
نه طارم نه شبستان نه ميدان


نه با مردم به صحرا اسب تازم
نه با ياران به ميدان گوي بازم


نه در رزم سواران نام جويم
نه در بزم جوانان کام جويم


نه با آزادگان خرم نشينم
نه از خوبان يکي را برگزينم


به جاي راه دستان دل افروز
به گوشم سرزنش آيد شب و روز


به کوهستان و خوزستان و کرمان
به طبرستان و گرگان و خراسان


رونده ياد من بر هر زباني
فتاده نام من در هر دهاني


چو بنيوشي ز هر دشتي و رودي
همي گويند بر حالم سرودي


همم در شهر داننده جوانان
همم بر دشت خواننده شبانان


زنان در خانه و مردان به بازار
سرود من همي گويند هموار


مرا در موي سر آمد سفيدي
هنوز اندر دلم نامد نويدي


نه دور از من خود آن بت روي حورست
که صبر و خواب و هوشم نيز دورست


ز بس زردي همي مانم به دينار
ز بس سستي همي مانم به بيمار


نه پنجه گام بتوانم دويدن
نه انگشتي کمان خود کشيدن


هر آن روزي که من باره دوانم
ز سستي بگسلد گويي ميانم


مگر مومين شد آن رويينه پشتم
مگر پشمين شد آن سنگينه مشتم


ستور من که تگ بفزودي از گور
بر آخر همچو من گشتست بي زور


نه يوزان را سوي غرمان دوانم
نه بازان را سوي کبگان پرانم


نه با کشتي گران زورآزمايم
نه با ميخوارگان رامش فزايم


همالانم همه از بخت نازند
گهي اسپ و گهي نازش طرازند


گروهي با بتان خرم به باغند
گروهي شادمان بر دشت و راغند


گروهي گلشن آرايند و ايوان
گروهي باغ پيرايند و بستان


گروهي را بصر بر راه دانش
گروهي را به دل در آز و رامش


مرا آز جهان از دل برفتست
دلم گويي که چون بختم بخفتست


چو پيگم روز و شب در راه مانده
چو آبم سال و مه در چاه مانده


نيارم تن به بستر سر به بالين
مرا هست اين و آن هر دو نمدزين


گهي با ديو گردم در بيابان
گهي با شير خسپم در نيستان


بدين گيتي نديدم شادکامي
بدان گيتي نبينم نيک نامي


مرا ببريد تيغ مهرباني
ز کام اينجهاني و انجهاني


همي تا ديگران نيکي سگالند
به توبه جان بدخواهان بمالند


من اندر چاه عشق و بند مهرم
تو پنداري که خود فرزند مهرم


دلا تا کي ز مهر آتش فروزي
مرا در بوته تيمار سوزي


دلا بي دانشي از حد ببردي
مرا کشتي به غم و خود نمردي


دلا از ناخوشي چون زهر گشتي
به مهر از دو جهان بي بهر گشتي


مبادا چون تو دل کس را به گيهان
که بس مستي و بيهوشي و نادان


چو رامين کرد با دل ساعتي جنگ
هم او از دل هزيمت کرد دلتنگ


دلش هر گه ازو پندي شنيدي
چو مرغ سربريده برتپيدي


چنان دلتنگ شد رامين در آن بزم
کزو بگريخت همچون بد دل از رزم


فرود آمد ز تخت شاهوارش
بياوردند رخش راهوارش


به پشت رخش که پيکر درآمد
تو گفتي رخش او را پر برآمد


ز دروازه بشد چون ره شناسان
گرفته راه و هنجار خراسان

رسيدن آذين از ويس به رامين


خوشا بادا که از مشرق در آيد
تو گويي کز گلستاني برآيد


ز خرخيز و سمندور و ز قيصور
بيارد بوي مشک و عود و کافور


چه خوش باشد نسيم باد خاور
بخاصه چون بود با بوي دلبر


نسيمي کز نگارين دلبر آيد
ز بوي مشک و عنبر خوشتر آيد


نيامد از گلستان بوي نسرين
چنان چون بوي ويس آمد به رامين


همي گفت اين نه بوي گلستانست
همانا بوي ويس دلستانست


چه بادست اين که اوميد بهي داد
مرا از بوي دلبر آگهي داد


درين انديشه بود آزاده رامين
که آمد پيش بخت افروز آذين


چو آذين را بديد از دور بشناخت
همانگه رخش گلگون را بدو تاخت


پيام آور فرود آمد ز باره
نه باره بد يکي پيل تخاره


شکفته روي و خندان رفت آذين
زمين بوسه کنان در پيش رامين


دمان زو بوي مشک و بوي عنبر
نه بوي مشک و عنبر بوي دلبر


چه فرخ بود آذين پيش رامين
چه در خور بود رامين پيش آذين


شده هر دو به روي يکدگر شاد
چنانک اندر بهاران سرو و شمشاد


پس آنگه هر دو اسپان را ببستند
به دشت سبز بر رمزي نشستند


پيام آور بپرسيدش فراوان
ز رفته حالهاي روزگاران


از آن پس داد وي را نامه ويس
همان پيراهن و واشامه ويس


چو رامين نامه آن سيمبر ديد
تو گفتي گور دشتي شير نر ديد


زلرزه سست شد دو دست و پايش
ربودش هوش ياد دلربايش


چنان لرزه به دست او برافتاد
که آن نامه ز دست او درافتاد


همي تا نامه دلبر همي خواند
ز ديده سيل بيجاده همي راند


گهي بر رخ نهادي نامه ويس
گهي بر دل نهادي جامه ويس


گهي بوييد مشک آلود جامه
گهي بوسيد خون آلود نامه


يکي ابر از دو چشم او برآمد
که بارانش عقيق و گوهر آمد


وز آن ابر اوفتادش برق بر دل
بديدش برق آتش سوز در دل


گهي از ديده راندي گوهرين جوي
گهي از دل کشيدي آذرين هوي


گهي چون ديو زد بيهوش گشتي
فغان کردي و پس خاموش گشتي


گهي بيخود به روي اندر فتادي
ز بيهوشيش گريه برفتادي


چو لختي هوش بازآمد به جانش
صدف شد در دندان را دهانش


همي گفت آه ازين بخت نگونسار
که تخم رنج کشت و شاخ تيمار


مرا ببريد از آن سرو جوانه
که سروستان او کاخست و خانه


مرا ببريد از آن خورشيد تابان
که گردونش شبستانست و ايوان


ز چشم من ببرد آن خوب ديدار
چو از گوشم ببرد آن نوش گفتار


ز ديدارش بدل دادست جامه
ز گفتارش بدل دادست نامه


قرار جان من زين جامه آمد
بهار بخت من زين نامه آمد


پس آنگه پاسخي بنوشت زيبا
بسي نيکوتر از منسوج ديبا

پاسخ نامه ويس از رامين


سر نامه به نام ويس بت روي
مه سوسن بر و مهر سمن بوي


بت پيلستگين و ماه سيمين
نگار قندهار و شمسه چين


درخت پر گل و باغ بهاري
بهار خرم و ماه حصاري


ستون نقره و پيرايه تاج
سهي سرو بلورين گنبد عاج


نبيد خوشگوار و داروي هوش
بهشت خرمي و چشمه نوش


گل خوشبوي و مرواريد خوشاب
پرند شاهوار و گوهر ناب


خور ايوان و مهتاب شبستان
ستاره طارم و شاخ گلستان


مرا بي تو مبادا زندگاني
ترا اورنگ بادا جاوداني


نيارم ماه رخسار تو ديدن
نيارم نوش گفتارت شنيدن


گنهکارم همي ترسم که با من
کني کاري که باشد کام دشمن


اگرچه اين گناه از بن مرا نيست
گنه بر تو نهادن هم روا نيست


ستنبه ديو هجران را تو خواندي
بدان گاهي که از پيشم براندي


به مهر اندر نمودي زودسيري
مرا دادي به خودکامي دليري


گمان من به مهر تو نه اين بود
گمانت آسمان بردم زمين بود


تو خود داني که من در مهرباني
بنا کردم سراي جاوداني


تو ويران کردي آن خرم سرايم
که بود از خرمي شادي فزايم


گناه تست و گويم بي گناهي
خداوندي کني تو هر چه خواهي


نهادم دل بدان سان کم تو داري
ز تو فرمان و از من بردباري


نگارا گرچه از تو دور گشتم
دلم را به نوا زي تو بهشتم


نواي من نشسته در بر تو
چگونه سرکشم از چنبر تو


به جان تو که تا از تو جدايم
تو گويي در دهان اژدهايم


دلي دارم ز هجران تو پردرد
گوا دارم برو دوگونه زرد


اگر پيش تو بگذارم گوايان
بيارم با گوايان آشنايان


دو چشم سيل بارم آشنا بس
دو مرد آشنا را دو گوا بس


به زر اندوده بيني دو گوايم
به خون آلوده بيني آشنايم

پاسخ نامه ويس از رامين

به زر اندوده بيني دو گوايم

به خون آلوده بيني آشنايم

چو بنمايم ترا ديدار ايشان

بداني راستي گفتار ايشان

ز من جز راستي هرگز نبيني

مرا در راستي عاجز نبيني

جفا کردي جفا ديدي جفا را

وفا کن تا وفا بيني وفا را

کنون کز خويشتن سوزش نمودي

جفاي رفته را پوزش نمودي

ز سر گيرم وفا و مهرباني

کنم در کار مهرت زندگاني

ترا دانم ندانم ديگران را

ترا خواهم نخواهم اين و آن را

فرو شويم ز دل زنگ جفايت

به دو ديده بخرم خاک پايت

نکاهم مهر تو گر تو بکاهي

ترا بخشم دل و جان گر بخواهي

چرا جويم ز روي تو جدايي

چرا برم ز خورشيد آشنايي

چرا از مهر زلفينت بتابم

ز مشک تبتي خوشتر چه يابم

بهشت و حور خواهد دل ز يزدان

مرا ماها تو هم ايني و هم آن

چه باشد گر برم در عشق تو رنج

نشايد يافت بي رنج از جهان گنج

بيا تا اين جهان را باد داريم

ز روز رفته هرگز ياد ناريم

تو با من باش همچون رنگ با زر

که من با تو بوم چون نور با خور

تو با من باش همچون رنگ با مل

که من با تو بوم چون بوي با گل

ترا بي من نباشد شادماني

مرا بي تو نباشد کامراني

مرا خنجر چو ابر زهربارست

ترا غمزه چو تير دل گذارست

چو باشد تير تو با خنجر من

کجا زنده بماند هيچ دشمن

همي تا در جهان دريا و رودست

ترا از من به هر نيکي درودست

نبشتم پاسخ تو بر سر راه

سخنها کردم اندر نامه کوتاه

کجا من در پس نامه دوانم

اگر صدبند دارم بگسلانم

چنان آيم شتابنده درين راه

که تير اندر هوا و سنگ در چاه

چو انجاميده شد گفتار رامين

چو باد از پيش او برگشت آذين

جهان افروز رامين از پس اوي

چو چوگان دار تازان از پس گوي

گرفته هر دو هنجار خراسان

بريشان گشته رنج راه آسان

چنان دو تير پران بر نشانه

ميان هر دوان روزي ميانه

آگاه شدن ويس از آمدن رامين


اگر چه عشق سرتاسر زيانست
همه رنج تن و درد روانست


دو شادي هست او را در دو هنگام
يکي شادي گه نامه ست و پيغام


دگر شادي دم ديدار دلبر
دو شادي بسته با تيمار بي مر


نباشد همچو عاشق هيچ رنجور
بخاصه کز بر جانان بود دور


نشسته روز و شب چون ديدبانان
به راه نامه و پيغام جانان


سمن بر ويس بي دل بود چونين
نشسته روز و شب بر راه آذين


چو کشت تشنه بر اوميد باران
و يا بيمار بر اوميد درمان


چو آذين را بديد از دور تازان
چو باغ از باد نيسان گشت نازان


چنان خرم شد از ديدار آذين
که گفتي يافت ملک مصر يا چين


يکايک ياد کرد آذين که چون ديد
نهيب عشق رامين را فزون ديد


بگفت آن غم که او را از هوا بود
بر آن گفتار او نامه گوا بود


همان کرد اي عجب ويس سمن بوي
که رامين کرده بد با نامه اوي


چو زو بستد هزاران بوسه دادش
گهي بر چشم و گه بر دل نهادش


به شيرين بوسگانش کرد شيرين
به مشکين زلفکانش کرد مشکين


پس آنگه نامه را بگشاد و برخواند
تو گفتي کو ز شادي جان برافشاند


دو روز آن نامه را از دست ننهاد
گهي خواند و گهي بوسه همي داد


همي تا در رسيد از راه رامين
نديم و غمگسارش بود آذين


پس آنگه روي مه پيکر بياراست
سر مشکين گله بر گل بپيراست


نهاد از زر و گوهر تاج بر سر
چو خورشيدي که از مه دارد افسر


خز و ديباي گوناگون بپوشيد
فروغ مهر بر گردون بپوشيد


رخش گفتي نگار اندر نگارست
تنش گفتي بهار اندر بهارست


دو زلفش مايه صد شهر عطار
لبانش داروي صدشهر بيمار


به روي آشوب دلهاي جوانان
به زلف آسيب جان مهربانان


به سرين برشکسته زلف پرچين
شکستستند گويي زنگ بر چين


نگاري بود کرده سخت زيبا
ز مشک و شکر و گلبرگ و ديبا

آگاه شدن ويس از آمدن رامين

نگاري بود کرده سخت زيبا

ز مشک و شکر و گلبرگ و ديبا

بهشتي بود گل بوي و وشي رنگ

ز کام و راحت و گشي و فرهنگ

دو زلف از بوي و خم چون عنبر و جيم

دهاني همچو تنگ شکر و ميم

شکفته بر کنار جيم نسرين

نهفته در ميان ميم پروين

چنين ماهي اسير مهر گشته

تن سيمينش زرين چهر گشته

نگاري بود گفتي نغز و دلکش

نهاده دست مهر او را بر آتش

شتابش را تب اندر دل فتاده

نشاطش را خر اندر گل فتاده

رسيده کارد هجران باستخوانش

فتاده لشکر غم بر روانش

به بام گوشک موبد بر بمانده

به هر راهي يکي ديده نشانده

بسان دانه بر تابه بي آرام

بمانده چشم بر راه دلارام

شب آمد ماهتاب او نيامد

به شب آرام و خواب او نيامد

تو گفتي بستر ديباش هموار

به زيرش همچو گلبن بود پرخار

سحرگه ساعتي جانش برآسود

دلش بيهوش گشت و چشم بغنود

بجست از خواب همچون ديوزد مرد

يکي آه از دل نادان برآورد

گرفتش دايه و گفتش چه بودت

ستنبه ديو بدخو چه نمودت

سمن بر ويس لرزان گشت چون بيد

چو در آب روان در عکس خورشيد

به دايه گفت هرگز مهر ديدي

چو مهر من به گيتي يا شنيدي

نديدستم شبي هرگز چو امشب

که آمد جان من صدباره بر لب

تو گويي زير من منسوج بستر

به مار و گزدم آگندست يکسر

مرا بخت دژم چون شب سياهست

شب بخت مرا رامين چو ماهست

سياهي از شبم آنگه زدايد

که ماه بخت من چهره نمايد

کنون در خواب ديدم ماه رويش

جهان پرمشک و عنبر کرده مويش

چنان ديدم که دست من گرفتي

بدان ياقوت قندآلود گفتي

به خواب اندر بپرسش آمدستم

که از بدخواه تو ترسان شدستم

به بيداري نيايم زانکه دشمن

نگه دارد ترا همواره از من

ترا از من نگه دارند محکم

روان را چون نگه دارند از هم

مرا بنماي رويت تا ببينم

که من از داغ روي تو چنينم

مترس اکنون و تنگ اندر برم گير

که بس خوش باشد اندر هم مي و شير

برم از زلفکانت عنبرين کن

لبم از بوسگانت شکرين کن

به سنگين دل وفا و مهر من جوي

به نوشين لب نوازشهاي من گوي

مکن تندي که از تو باشد آهو

بهشت از روي نيکو خوي نيکو

من اندر خواب روي دوست ديدم

سخنهاي چنين از وي شنيدم

چرا بي صبر و بي چاره نباشم

چرا همواره غمخوار نباشم

مرا تا بخت از آن مه دور دارد

بدين غم هر کسم معذور دارد

رسيدن رامين به مرو نزد ويس

خوشا مروا نشست شهرياران
خوشا مروا زمين شادخواران


خوشا مروا به تابستان و نيسان
خوشا مروا به پاييز و زمستان


کسي کاو بود درمرو دلاراي
چگونه زيستن داند دگر جاي


به خاصه چون بود در مرو يارش
چگونه خوش گذارد روزگارش


چنان چون بود رامين دلازار
گسسته هم ز مرو و هم ز دلدار


هم از ياران و خويشان دور گشته
هم از يار کهن مهجور گشته


نباشد جاي چون جاي نخستين
نه يک معشوق چون معشوق پيشين


چو رامين آمد اندر کشور مرو
به چشمش هر گياهي بود چون سرو


زمينش چون بهشت و شاخ چون حور
گلش چون غاليه برگش چو کافور


در آن کشور چنان بد جان رامين
که در ماه بهاران شاخ نسرين


تو گفتي در زمين مرو شهجان
در مينو برو بگشاد رضوان


چو نزديک دز مرو آمد از راه
به بام گوشک برديده شد آگاه


فرود آمد همان گه مرد ديده
به شادي رام را بر رخش ديده


يکايک دايه را زو آگهي داد
دل دايه شد از انديشه آزاد


دوان شد تا به پيش ويس بانو
بگفت آمد به دردت نوشدارو


پلنگ خسروي آمد گرازان
هزبر شاهي آمد سرفرازان


نسيم دولت آمد مژده خواهان
که آمد نوبهار پادشاهان


درخت شادکامي بارور شد
همان بخت ستمگر دادگر شد


به بار آورد شاخ مهر نوبر
پديد آ ورد کان وصل گوهر


دميده گشت صبح از خاور بام
شکفته شد بهار کشور کام


اميد فرخي آمد ز دولت
نويد خرمي آمد ز وصلت


نبيني شب شده چون روز روشن
جهان خرم شده چون وقت گلشن


نبيني شاخ شادي بشکفيده
نبيني شاخ انده پژمريده


نبيني خاک ديباروي گشته
نبيني باد عنبر بوي گشته


الا ماها برآور سر ز بالين
جهان بين برگشا و اين جهان بين


شبت تاريک بد همرنگ مويت
کنون رخشنده شد همرنگ رويت


زدوده شد جهان از زنگ اندوه
همي خندد زمين از کوه تا کوه


جهان خندان شده از روي رامين
هوا مشکين شده از وي رامين