بارداری و تراتوژن ها ( داروهای مجاز و غیر مجاز در بارداری )

● متی مازول (تیامازول، مرکازول،تاپازول)

ملاحضات مادری

دومین خط درمان در بیماری گریوزاست.





ملاحضات جنینی

از جفت عبور می کند
می تواند گواتر جنینی ایجاد کند و حتی ممکن است با توجه به دوز و شکل مصرفی ایجاد کریتینیسم کند. با انومالی های جنینی مثل : آپلازی پوست ، اترزی ازوفاژیال واترزی کوان مرتبط است. هیچ نوع اثر زیان باری در دوزهای بیشتر از ۲۰ میلی گرم در روز بر روی عملکرد یا جسم غده تیروئید از طریق مطالعه ی طولانی مدت بر روی بچه هایی در تماس با آن قرار داشته اند دیده نشده است.





ملاحضات شیردهی

در شیر تراوش می شود.

● وارفارین (کومادین)

ملاحضات مادری

در حاملگی منع مصرف دارد.
گزارش رضایت بخش یا مطالعات خوبی در دست نیست.
خطر اختلالات خونریزی دهنده در حاملگی ۱۸% است به همین خاطر اگر در بارداری مصرف شود نیاز به توجه ویژه هست.

برخلاف تمام تلاش هایی که برای پیشگیری از ترمبوآمبولیک انجام شده است اما هنوز هم یکی از دلایل اصلی موربیدیته و مورتالیته مادری در طی بارداری می باشد. دوز بیشتر از ۵ mg در روز با خطر ایجاد پیامدهای نامطلوب بیشتر در ارتباط است.


در زنانی که قلبشان دریچه ی مکانیکی دارد برای پیشگیری یا درمان ترمبو آمبولی عروق، INR 5/3-5/2 توصیه می شود، چون

۱- معتقدند که این سطح INR خطر هموراژی که معمولا با دوزهای بالاتر مرتبط است را به حداقل می رساند.
۲- روش دسترسی ایمن و بی خطر : زنانی که ضد انعقادها را با دوزهای درمانی همراه با این دارو در قبل از حاملگی برای اختلالات ارثی یا اکتسابی استفاده می کنند باید آن را با دوزهای درمانی هپارین غیرفعال یا هپارین با وزن مولکولی پایین تا قبل از هفته ی ۶ حاملگی تغییر دهند.


براساس مطالعات قبلی موربیدیته مادری در افرادی که عروق پروتزی حاوی مواد بیولوژیک دارند بالاتر است.

۱- اشتقاقات کومارین بی خطر و موثر اند و به امبریوپاتی منجر نمی شوند.
۲- در چنین مواردی ممکن است درمان با هپارین موثر نباشد، ادامه ی مصرف وارفارین ممکن است خطر کمتری داشته باشد، اگرچه در بیشتر موارد پزشک در سن حاملگی بین ۶-۱۲ هفته توصیه به مصرف هپارین یا هپارین با وزن مولکولی پایین می کند.

اگر وضعیت مادر به گونه ای باشد که به ضد انعقاد با وارفارین نیاز داشته باشد باید در ۳۶ هفتگی جانشین هپارین شود تا خطر بی حسی اپیدورال یا نخاعی (هماتوم بین سخت شامه و نرم شامه) را کاهش دهد و درمان با وارفارین باید بعد از بارداری هم ادامه داده شود.






ملاحضات جنینی

تراتوژن است.

تماس طی ۶-۱۰ هفتگی با امبریوپاتی (شاید به طور ثانویه در اثر کمبود ویتامین k) و بعد از ۱۰ هفته با فتوپاتی مرتبط است (شاید به طور ثانویه در اثر میکروهموراژی)
سندرم وارخارین شامل : هیپوپلازی بینی ، میکروفتالمی ، هیپوپلازی اندام های حرکتی ، محدودیت رشد داخلی رحمی، بیماری قلبی ، اسکلیوزیس و انحناس طرفی ستون مهره ها ، کری و عقب ماندگی ذهنی
در تعداد زیادی از زنانی که به خاطر دریچه ی مصنوعی درمان شده اند بروز سندرم وارفارین جنینی ۶/۵ درصد بود، نسبت از دست دادن حاملگی ۳۲% و نسبت مرده زایی ۱۰% از حاملگی ها با سن حداقل ۲۰ هفته از شامل می شود.
رایج ترین مالفورماسیون های سیستم اعصاب مرکزی عبارتند از : فقدان جسم پنبه ای ، مالفورماسیون دندی والکر و آترزی چشم.
مطالعات همگروهی نشان داده است که بچه هایی که در داخل رحم با این دارو تماس داشته اند در سنین مدرسه اختلالات نورولوژیک در آنها زیاد شده بود و IQ در آنها کمتر از ۸۰ بود.




ملاحضات شیردهی

در طی شیردهی می تواند مصرف شود چون وارد شیر نمی شود.

● لیتیوم (کسالیس ، لیتوکارب ، لیتونات)

ملاحضات مادری

در درمان اختلالات روانی (پیشگیری از مانیای راجعه و افسردگی دو قطبی و کاهش دادن رفتارهای ایجاد کننده خودکشی) استفاده می شود ولی به طور معمول برای کنترل فوری ماینال حاد استفاده نمی شود. و درمانی طی بارداری نباید ادامه داده شود به خاطر اینکه خطرهای جنینی باید در مقابل خطرات اکساسربایشن بیماری مادری متعادل شود.

پزشکان باید آگاه باشند که بارداری و به ویژه دوره نفاس زمان های پرخطری برای برگشت اختلال دو قطبی است، هم چنین قطع ناگهانی دارو می تواند با افزایش بروز بیماری در ارتباط باشد.

توصیه های ACOG (2008) :

1- درمان در زنانی که مراحل نادر و خفیف بیماری را داشته اند باید به تدریج تا قبل از لقاح قطع شود
۲- درمان در زنانی که مراحل شدید بیماری را دارند اما خطر بروز بیماری در آنها متوسط است باید تا قبل از لقاح قطع شود ولی بعد ارگانوژنز دوباره شروع شود.
۳- درمان در زنانی که مراحل نادر و شدید بیماری را دارند باید در طی بارداری ادامه داده شود و درباره ی خطرات آن به بیمار توصیه هایی می شود.


نگرانی اصلی درباره ی مصرف لیتیوم قبل از زایمان است :

۱- در اکثر موارد توصیه می شود که دارو حداقل تا یک مه قبل از زایمان به تدریج قطع شود، سطح سرمی بین ۵/۰ – ۲/۱ meq/l حفظ شود.
۲- بعد از ۳۵ هفتگی سطوح سرمی باید به طور هفتگی پایش شود و درمان باید قطع شود یا مصرف دارو اندازه ی ۴/۱ مقدار اولیه تا ۲-۳ روز هفتگی قبل از زایمان کاهش داده شود.





ملاحظات جنینی

از جفت عبور می کند و یک تراتژون ضعیف است (موجب افزایش مالغورهاسیون های قلبی ارثی می شود)
با اختلالاتی چون اریتمی های قلبی جنین و نوزاد، هیپوگلیمی، دیابت نفروژنیک، پلی هیدرآمنیوس تغییرات در عملکرد تیروئید، زایمان زودرس، LGA و سندرم نوزاد شل مرتبط است.

در چندین مطالعه مشاهده شده است که موجب افزایش شیوع انومالی ابستین می شود با این حال این یافته در یک مطالعه ی چند مرکزی تائید نشده است.

نسبت خطر ایجاد مالفور ماسیون های قلبی تقریبا ۷/۷-۲/۱ و برای کل مالفورماسیون های ارثی ۳-۵/۱ است.
در زنانی که در سه ماهه ی اول مصرف داشته اند برای جنین اکوکاردیوگرافی توصیه می شود.



ملاحضات شیردهی

در شیر دفع می شود و به مقدار قابل اندازه گیری در نوزاد دیده شده است.
مادران درمان را باید ادامه دهند ولی شیردهی هم موضوع مهمی است.
میزان کلیرانس کلیوی در نوزادان خیلی کمتر از بزرگسالان است بنابراین سطح داروی در گردش در آنها خیلی بیشتر از انتظار است.
اگر لیتیوم در شیردهی باید مصرف شود سطوح آن در خون نوزاد باید اندازه گیری شود و هم چنین باید به اثرات مضر و عوارض آن در نوزاد توجه کرد.

● میزوپروستول (سایتوتک)

ملاحضات مادری

FDA مصرف در حاملگی را تائید نمی کند.
به طور معمول FDA مصرف آن را برای درمان و پیشگیری از بیماری اوالسر روده ای ناشی از NSAId ها تائید می کند. در مطالعاتی که انجام شده نشان داده شده است که به طور گسترده در القای لیبر در سه ماهه دوم و سوم و هم چنین رسیده کردن سرویکس استفاده می شود.

در ترکیب با میفر پروستون بی خطر است و در ختم حاملگی اولیه به کار می رود.

در سال ۲۰۰۰ درباره ی تولید دارو نامه ای برای تهیه کنندگان سلامتی در U.S ارسال شد که در آن هشدار داد که درباره ی استفاده از میزوپروستول در حاملگی و مسائل مامایی اطلاعات مطمئنی در دست نیست. در سال ۲۰۰۲ ، ACOG تایید کرد که همچون دیگر داروهای پروستا گلندینی رسیده کننده سرویکس خطر پارگی رحم در زایمان واژینال بعد از زایمان سزارین قبلی به مقدار زیادی افزایش می دهد.


توصیه های ACOG در سال ۲۰۰۳ :

۱- اگر برای رسیده کردن سرویکس یا القای لیبر در سه ماهه دوم استفاده می شود در اولین دوز که ۲۵ میکروگرم است نیاز به توجه و مراقبت است.
۲- دوزهای بالاتر از ۵۰ میلکروگرم در ۶ ساعت در بعضی شرایط می تواند استفاده شود.
۳- از جمله مشکلات ناشی از آن تحریک بیش از حد رحم و مکونیومی شدن مایع آمنیوتیک است.
۴- زمان تجویز دارو باید بیشتر از ۳-۶ ساعت باشد.
۵- اکسی توسین حداقل تا ۴ ساعت بعد از آخرین دوز میزوپروستول نباید مصرف شود.
۶- در موارد مصرف برای القای لیبر باید ضربان قلب جنین و فعالیت رحم کنترل شود.
۷- در زنانی که اسکار قلبی رحم دارند منع مصرف دارد.






ملاحضات جنینی

موجب نزول متغیر جنین و افزایش شیوع مکونیال می شود.
اگرچه مشکلات ایجاد شده در اثر مصرف این دارو بیشتر از اکسی توسین است اما موجب افزایش زایمان سزارین در اثر دیسترس جنینی یا اسیدی شدن خون بند ناف نمی شود.
نقایص مادرزادی شامل نقایص جمجمعه ای ، فلج عصب کراینال ، مانمورماسیون های صورت و نقایص دست و پا به دنبال شکست سقط های طبی در سه ماهه ی اول گزارش شده است.




ملاحضات شیردهی

در شیر دفع می شود.
سطوح شیری به سرعت بالا و پایین می رود (به طور کلی طی ۵h غیرقابل سنجش می شود) و نوزاد کمتر در معرض تماس با آن قرار می گیرد.

● ضد بارداری های خوراکی

ملاحضات مادری


مطالعات متعددی بی خطری و تاثیر مصرف ضدبارداری های هورمونی در زنان سالم را تعیین کرده است :
۱- داده ها برای زنانی که مشکلات طبی محدود کننده دارند کامل نیست.
۲- تصمیم گیری برای پیشگیری به ویژه در زنانی که مشکلات بالینی دارند است.
۳- عوامل خطر مهمی که توصیه می شود قبل از تجویز هر نوع کانتراسپتیو هورمونی بررسی شود عبارتند از : سن ، سیگار ، هایپرتانسیون ، دیابت دیس لیپیدمی و میگرن.
۴- گاهی داروهای مصرفی برای بیماری های مزمن ممکن است تاثیر کانتراسپتیوهای هورمونی را تغییر دهد.
۵- حاملگی در چنین مواردی برای مادر و جنین خطرهای بزرگ و اساسی دارد.


- برای اطلاعات بیشتر به جدیدترین اطلاعیه acog (2006) که این موضوع را به طور گسترده و مفصل شامل می شود مراجعه کنید.
- گزارش شده است که آنتی بیوتیک ها موجب شکست کانتراسپیتو می شوند با این حال شواهد فقط برای ریفامپین وجود دارد.
- در زنانی که ضد تشنج مصرف می کنند کاهش سطوح سرمی کانتراسپیتو گزارش شده است با این حال تخمک گذاری و حاملگی ناخواسته دیده نشده بود.
- شکست کانتراسپتیو در زنان چاق بالاتر است با این حالت مصرف آن جز در موارد ضرورری نباید قطع شود.




ملاحضات جنینی :

- خطر ایجاد مالفورماسیون های مادرزادی احتمالا به داروهای استفاده شده برای کنترل بیماری های طبی خاص بستگی دارد نه مصرف کانتراسپتیوهای خوراکی (به مبحث ضد تشنج ها مراجعه کنید)

- حدود ۱% از زنان حامله در نیمه ی اول بارداری از کانتراسپتیوهای خوراکی استفاده می کنند. به این ترتیب جنین در معرض استروژن قرار می گیرد با این حال تماس با استروژن با پروژسترون در پیدایش مالفورماسیون تاثیر ندارد.

- رابطه ی علتی بین سندرم آنومالی چند گانه (ستون مهره ها ـ قلبی ـ نایی مروی ـ کلیوی ـ دست و پا و مقعدی) و تماس با پروژسترون ـ استروژن مادری ثابت شده است.

- نتایج حاصل از مطالعه ای که برای تعیین رابطه ی بین کانتراسپتیو خوراکی و نقایص تولد (آنومالی دست و پا) انجان شده بود نشان داد که فقط روی مردها اثر کرده است، با این حال پیشنهاد شد که اثر تراتوژن زایی آنها به پیش زمینه ی افراد بستگی دارد.

- جدیدا زایمان نوزاد دچار مالفورمایمون در زنانی که در اوایل بارداری از کنترایستیوهای خوراکی استفاده کردند با مصرف سیگار افزایش می یابد.

- در مطالعه ی جدید نشان داده شد که تماس دادمن رحمی با دوز بالای دپوپروورا روی رشد جنین اثر می گذارد.

- محققین توصیه کردند که مدروکسی پروژسترون به خاطر تراتوژن زایی زیاد نمی تواند تجویز شود و حتما بیماری های قلبی مادرزادی و نقایص کوچک شدن اندام های حرکتی وجود ندارد.

- چندین مطالعه به پیامد ناشی از تماس جنینی با سوونور جسترل در زنانی که به دنبال پیشگیر از بارداری اضطراری هستند پرداخته است.

- اگر پیشگیری اضطراری هورمونی در اوایل بارداری به طور غیر عمد انجام شود مادر و جنین هیچ کدام آسیب نخواهد دید.






ملاحظات شیردهی

بعد از زایمان قدرت انعقادی زنان برای هفته ها بالا باقی می ماند.
در نتیجه طبقه بندی داروهای ضد بارداری خوراکی مصرف آنها فقط تا ۴ هفته بعد از زایمان در زنان غیر شیرده توصیه می شود.
کانتراسپتیوهای خوراکی فقط پروژستینی و مدروکسی پروژسترون استات استروژن ندارند به همین خاطر مصرف آنها بلافاصله بعد از زایمان بی خطر است.

● رتینوئیدها : ایزوترتینوین (اکوتان)

ملاحظات مادری

در حاملگی منع مصرف دارد.
پزشکان قبل از تجویز باید مطمئن باشند که مریض باردارشیت و باردار شود (فقط با رضایت اجباری پزشکان ممکن است آن را تجویز کنند)
برترین و قوی ترین سیستمی که از تماس منع می کند اساس اینترنتی دارد، کارایی سیستم وصل شده iPLEDGE نامیده می شود.دو روش قابل اطمینان از کنترل تولد باید همزمان از یک ماه قبل از شروع درمان، طی درمان و حداقل برای یک ماه بعد از درمان استفاده شود (مگر اینکه خودداری روش انتخابی کنترل تولد باشد)





ملاحظات جنینی

خود دارو و متابولیت های فعال آن از جفت عبور می کنند و به عنوان تراتوژن شناخته شده اند. سیستم های مختلفی از بدن شامل CNS ، قلبی عروقی و اندوکرین تحت تاثیر قرار می گیرد و به همین خاطر آسیب می تواند بسیار شدید باشد.
عقب ماندگی ذهنی بدون مالنورماسیون هم گزارش شده است.



ملاحظات شیردهی

ناشناخته اگر وارد شیر انسان می شود.
به خاطر عوارض مفصر بلقوه ی آن روی جنین و شیردهی که در بررسی ها دیده شده منع مصرف دارد.

● ید رادیو اکتیو

ملاحظات مادری

در حاملگی منع مصرف دارد.
به خاطر اثرگذاری و بی خطری و درمان مطمئن برای هیپرتیروئیدی در غیر بارداری ارزش دارد. اگرچه تا یک ماه بعد از بدن دفع می شود. اما acog توصیه می کند که تا ۴-۶ ماه بعد از درمان باید از باردار شدن اجتناب کرد.




ملاحظات جنینی

مطالعات و گزارش هایی روی جنین انسان در دسترس نیست.
اثرات مضر آن روی تیروئید جنین به دنبال مصرف آن برای درمان تیروتوکسیکوزمادر در سه ماهه اول بارداری گزارش شده است.





ملاحظات شیردهی

شیردهی باید حداقل ۱۲۰ روز بعد از درمان آغاز شود.

نویسنده : فروغ السادات قاسمی فرد
منبع:بهداشت وسلامت زنان

رشد قبل از تولد و عوامل آسيب زا (تراتوژن ها)




رشد:
رشدعبارت است ازتغييرات منظم و نسبتا"مداوم درساختهاي جسمي و عصب شناختي .فرايند تفکر ورفتار در طول زمان.
رشد پيش ازتولد:
اسپرم و تخمک که براي ايجاد آدمي جديد بهم مي پيوندند به طرز بي نظيري وظيفه توليدمثل را انجام مي دهند.قطر تخمک 0/15 ميلي متراست که بزرگترين سلولي است که در بدن وجود دارد.قطراسپرم نيز0/05 ميلي متر مي باشد.
لقاح:
تقريبا"هر28روز يکباردر وسط چرخه قاعدگي زن تخمک از يکي ازتخمدانهاي او خارج مي شودوبه سمت يکي از دو لوله رحم کشيده مي شود.در حالي که تخمک مشغول حرکت است.نقطه اي در تخمدان که از آن آزاد شده است واکنون جسم زرد ناميده شده مي شود هورمونهايي را ترشح مي کند که جدار رحم را براي دريافت تخمک بارور آماده مي سازد.اگر حاملگي روي ندهد جسم زرد کوچک مي شود و جدار رحم 2هفته بعددر اثر قاعدگي نا فعال مي شود.وتعداد زيادي اسپرم در بيضه ها توليد مي کند که در غده در کيسه محتوي بيضه هستند.هنگام آميزش جنسي نزديک به 360 ميليون اسپرم از طريق مجراي ترشحي بيضه به حرکت در مي آيند.اين مجرا لوله باريکي است که اسپرم ها درون آن در مايع محافظت کننده اي به نام مني غوطه ور هستند.بعد از اينکه مني از آلت مرد به مهبل زن ريخته مي شود اسپرم از طريق دهانه رحم در دستگاه توليد مثل زن شنا مي کند و به سمت لوله رحم مي رود جايي که معمولا بارور سازي صورت مي گيرد اسپرم به مدت 6 روز زنده مي ماند و مي تواند منتظر تخمک بماند.تخمک بعد از رها شدن به داخل لوله رحم فقط 1 روز زنده مي ماند با اين حال بيشتر حاملگي ها از آميزشي که در دوره 3روزه صورت مي گيرد حاصل مي شوند در روز تخمک گذاري يا 2 روز قبل از آن.تغييرات گسترده اي که در 38 هفته حاملگي روي مي دهند معمولا به 3 مرحله تقسيم مي شوند :1-دوره تخمک بارور 2-دوره رويان -3 دوره جنين
دوره تخمک بارور:
اين دوره تقريبا 2 هفته طول مي کشد که از بارور سازي تا توده کوچکي از سلولها که خود را از لوله رحم بيرون مي کشد و به جدار رحم مي چسبد. اولين تکثير سلولي تخمک بارور طولاني است و تا حدود 30 ساعت بعد از لقاح کامل نمي شود. به تدريج سلولهاي جديدي با سرعت بيشتر اضافه مي شوند.در روز چهارم 60 تا 70 سلول يک گوي پر مايع به نام بلاستوکيست را تشکيل مي دهند.سلولهايي که در درون قرار دارند و ديسک روياني خوانده مي شوند به صورت ارگانيزم جديد در مي آيند حلقه بيروني پوشش حفاظتي تامين مي کند.
لانه گزيني:بين روز هفتم و نهم لانه گزيني روي مي دهد .بلاستوکيست عميقا به جدار رحم مي چسبد.بلاستوکيست که خون مغذي زن ان را احاطه کرده است به طور جدي شروع به رشد مي کند.لايه محافظ بيروني سريعا به صورت غشايي در مي آيد که آمنيون نام دارد و ارگانيزم در حال رشد را در مايع آمنيوني محصور مي کند.اين مايع به تنظيم دما کمک نموده و مانند يک بالشتک در برابر ضربه هاي ناشي از حرکتهاي زن عمل مي کند.بعد کيسه زرده بوجود مي آيد که سلولهاي خون را توليد مي کند و اين کار را تاوتي انجام مي دهد که کبد وطهال و مغز استخوان به اندازه کافي جا بيفتند که اين وظيفه را به عهده بگيرند.رويدادهاي اين 2هفته اول حساس و غير قطعي هستند به طوري که تقريبا 30 در صد از تخمکهاي بارور اين مرحله را طي نمي کنند.
جفت و بند ناف:
در پايان هفته دوم غشاي محافظ ديگري به نام کوريون .آمنيون را احاطه مي کند.از کوريون پرزهاي نازک يا رگهاي خوني به وجود مي آيد.زماني که اين پرزها به جدار رحم مي چسبد جفت شروع به رشد مي کند.جفت با نزديک کردن خون مادر و رويان به هم امکان رسيدن غذا و اکسيژن به ارگانيزم در حال رشد و دفع فضولات را فراهم مي آورد.غشاي ويژه اي بوجود مي آيد که اجازه مي دهد اين مواد مبادله شود اما نمي گذارد خون مادر وجنين مستقيما ترکيب شود.جفت از راه بند ناف به ارگانيزم در حال رشد وصل مي شود.بند ناف درآغاز به صورت ساقه نازکي نمايان مي شود و سرانجام به 30 تا 90 سانتي متر افزايش مي يابد.بند ناف حاوي سياهرگ بزرگي است که خون مملو از مواد غذايي را تحويل مي دهد و دو شريان دارد که مواد زايد را دفع مي کند.نيروي جريان خون در بند ناف آن را محکم نگه مي دارد،به طوري که وقتي رويان مانند فضانوردي که در فضا راه مي رود،آزادانه در محفظ پر از مايع معلق مي شود به ندرت در هم مي پيچد.در پايان دوره تخمک بارور،ارگانيزم در حال رشد غذا و سرپناه دارد.اين سرآغاز شگرف،قبل از اينکه همه مادرها به جز حساس ترين آنها بدانند که حامله هستند صورت مي پذيرد.
دوره روياني:
دوره روياني از هفته دوم تا هشتم حاملگي ادامه دارد در طول اين شش هفته سريعترين تغييرات پيش از تولد صورت مي گيرد به طوري که مقدمات کار براي تمام ساختارهاي بدن و اندامهاي دروني فراهم مي شود.
نيمه دوم ماه اول:
در هفته اول اين دوره ديسک روياني سه لايه سلولها را تشکيل مي دهد 1-اکتودرم(لايه بيروني)که دستگاه عصبي و پوست مي شود.2-فرو درم(لايه مياني)که عضلات،استخوان بندي،دستگاه گردش خون وساير اندامهاي دروني از آن بوجود مي آيد.3-اندودرم(لايه دروني)که تبديل به دستگاه گوارش ،ششها،دستگاه ادراري وغدد مي شود.اين سه لايه همه اجزاي بدن را به وجود مي آورند.در آغاز،دستگاه عصبي از همه سريعتر رشد ميکند.اکتودرم براي ايجاد مجراي عصبي تا مي شود که نخاع شوکي و مغز از آن بوجود مي آيد،در حالي که دستگاه عصبي رشد مي کند .قلب خون را به دو دستگاه گردش خون رويان پمپاژ مي کند وعضلات،ستون مهره ها،دنده ها،دستگاه گوارش شروع به نمايان شدن مي کنند.
در هفته سوم:رويان شروع به شکل گيري مي کند اطراف سر وقسمت انتهايي بدن قابل تشخيص مي شود قلبي نه چندان کامل شروع به تپش مي کند.
هفته چهارم:شروع رشد ناحيه دهان،مجراي روده و کبد و قلب به سرعت رشد مي کند و سر وناحيه مغز به روشني بيشتري از هم تفکيک مي شوند .
ماه دوم:رشد به سرعت ادامه مي يابد،در هفته ششم دست و پاها شروع به رشد مي کنند ولي بازوها هنوز کوتاهتر و انعطاف ناپذيرتر از آن هستند که به هم برسند.در اين موقع است که کبد شروع به ساختن سلولهاي خوني مي کند.در هفته هشتم رويان در اين موقع حدود 25 ميلي متر طول دارد ،صورت،دهان،چشمهاوگوشها تقريبا شکل مشخصي گرفته اند.رشد ماهيچه ها و غضروفها آغاز مي شود.

منبع

اصول تراتولوژی و تراتوژن



افراد مسن قبايل سرخ پوست آمريكايي شمالي (navajo ) معتقدند كه اگر زني در زمان بارداري از آب چشمه حماقت بنوشد (Crazy Water ) نوزاد او از نظر جسمي و عقلي ديوانه خواهد شد .

اگر چه اثر عوامل محيطي و تراتوژن هاي مختلف بر تكامل جنين و ايجاد ناهنجاري ها از زمان هاي قديم شناخته شده است ؛ اما هنوز هم معلوليت ها و ناتواني هاي ناشي از آن مواد تراتوژن از مشكلات عمده بهداشت همگاني است . تراتوژي عبارت است از شناخت ناهنجاري هاي مادر زادي ناشي از تاثير عوامل محيطي . تراتوژن ممكن است يك ماده شيميايي ، دارويي عفوني ، بيماري مادر يا يك عامل فيزيكي يا تغييري در حالات متابوليك مادر باشد كه در رويان يا جنين سبب بروز معلوليت هاي ساختماني (Structural ) يا عملي (Functional ) شود.



آموزش پزشكان ، در زمينه اصول تراتولوژي ، از اين نظر اهميت دارد كه ، در اكثر موارد ، اين ناتوانايي ها با استفاده ي بجاي مواد و داروها يا پرهيز از مصرف آنها قابل پيشگيري است . از آنجا كه گاهي اطلاعات نادرستي از طريق دوستان و اطرافيان يا مجلات و روزنامه هاي معمولي به بيماران منتقل مي شود، از پزشكان اطفال در مورد خطر مصرف بعضي داروها در دوران بار داري يا شيردهي ، سوال مي شود و اغلب شايسته است كه اين دسته از پزشكان با تراتوژن هاي انساني آشنا باشند ، تا بتوانند ناهنجاري هاي ناشي از عوامل تراتوژن را تشخيص دهند و درمان نمايند و با شناخت سير بيماري ، نظر مشورتي موثري براي كنترل آن ، در دوران بلوغ ، ارائه دهند . تعريف تراتوژن ها و موتاژن ها موادي هستند كه به مكانيسم هاي متفاوت ، سبب تغييرات دائمي در ساختار يا عمل بدن يك فرد مي شوند . مهو ترين روش مطالعه اثر اين مواد ، مطالعات اپيدميولوژيك در جمعيت آسيب ديده است .


اهداف تراتولوژي باليني


1- يافتن رابطه اي بين ناهنجاري جنين و نوزاد و مواجهه ي مادر باردار با يك ماده ي ترا توژن ؛ 2- تعيين ميزان خطر بروز ناهنجاري در كودك ، در صورت رويارويي مادر باردار با يك تراتوژن ؛ 3- تعيين ميزان خطر بروز ناهنجاري در جنين ، در صورت به كارگيري روش هاي تشخيصي(Scan&X.R) براي مادر باردار ؛ اصول تراتولوژنز ميزان آسيب پذيري جنين در مراحل مختلف بارداري ، يكسان نيست . حساس ترين زمان ، سه ماه اول بارداري است كه سرعت تمايز و مهاجرت سلولي به بيشترين حد مي رسد . احتمال آسيب به رويان در اين دوره ي بحراني بيشتر است .


نكاتي كه در اين مرحله بايد مدنظر قرار گيرد عبارتند از : الف- مراحل حساس تكامل رويان و جنين 1- در دو هفته اول بعد از لقاح ، مرحله قبل از كاشته شدن (Preimplantation ) و قبل از تمايز (Predifferentiation ) يكي از حساس ترين مراحل تكامل رويان است . رويارويي با مواد تراتوژن در اين دوره سبب ناهنجاري نمي شود كه توجيهات متفاوتي براي آن وجود دارد . مواجهه ي جدي بايك ماده ممكن است آسيب شديد به رويان وارد آورد و از كاشته شدن آن در رحم ممانعت نمايد و يا به دليل عدم ارتباط جنيني جفتي (Fetoplacental Unit )تراتوژن ها به ميزاني كه بتوانند به جنين اسيب برساند ، نباشد . اين پديده « همه يا هيچ » دردو هفته اول بعد از لقاح ، در مشاوره ي خانم هاي بار دار ، در صورت مواجهه با يك ماده ي تراتوژن مي تواند بسيار اطمينان بخش باشد .


2- زمان محدود اثر (Window of A ction ) براي تاثير بسايري از مواد تراتوژن در انسان و اونههاي مختلف جانوري زمان ويژه اي وجود دارد . اين زمان ، معمولا دوره ي حساس تكامل ، تمايز و مهاجرت سلولي جنين هفته دوم تا دهم است . براي بسياري از تراتوژن ها اين زمان بساير محدود است كه به ان «Window »اطلاق مي شود . مثلا اگر تاليدوميد را بين روزهاي 21 تا 36 بعد از لقاح مصرف نمايند ، اثر تراتوژنيك دارد . 3- بعضي ارگانها ، مثل دستگاه عصبي مركزي ، در تمان دوران بار داري و حتي بعد از تولد ، به تمايز و تكامل خود ادامه مي دهند . لذا ، در تمام اين دوران ، مواد تراتوژنيك خاصي مي توانند تاثير نمايند و مشكل ايجاد كنند. 4- مواد تراتوژن مطلق نيستند ، بلكه به شرايط و زمان مواجهه ، و مقدار مصرف ان ماده بستگي دارند . حتي مصرف بي رويه آب يا نمك طعام مي تواند براي جنين زيانبار باشد . 5- بايد در نظر داشت كه جنين با فرد بالغ تفاوت دارد .


سلولهاي جنيني باسرعت در حال تقسيم ، تمايز ، تكامل و مهاجرت هستند . ب-تفاوت ژنتيكي حساسيت در برابر تراتوژن ها مطالعه روي گونه هاي متفاوت حيوانات نشان مي دهاد كه حساسيت آنها در برابر مواد تراتوژن فرق ميكند ، حتي در افراد مختلف درون يك گونه وگروه نيز متفاوت است . مثلا آسپرين ، كورتون و كمبود بعضي ويتامين ها در موش و موش صحرايي تراتوژن است ؛ در حالي كه مصرف اين مواد در انسان بي خطر است . از نظر ژنتيكي ، حساسيت در برابر آثار تراتوژنيك در افراد مختلف متفاوت است . به همين دليل ، تاكنون هيچ ماده ي تراتوژني كه در 100 درصد موارد حاملگي اثر زيانبار داشته باشد ، شناخته نشده است .


به همين دليل ، نتايج مطالعه و تحقيقات روي حيوانات را نيز نمي توان به انسان تعميم داد . ج-رابطه مقدار مصرف و پايخ جنيني (Dose-Response Relationship) تقريبا تمام مواد با وزن ملكولي كمتر از 1000 به راحتي از جفت عبور مي نمايند . براي هر تراتوژن انساني ، آستانه مقدار مصرف وجود دارد . معمولا اثار زيانبار دارو ، با مصرف مقادير كمتر از آستانه مشاهده نمي شود.ميزان آثار تراتوژنيك داروها ، مواد شيميايي و فيزيكي بيش از آستانه ، به مقدار مصرق آنها بستگي دارد. «Dose Dependency » براي اثر تراتوژن هاي انساني ، آستانه مقدار مصرف(Dose Threshold) شناسايي نشده است ، با اين حال ، آستانه همواره كمتر از مقاديري است كه بتواند علايم مسموميت را در مادر ايجاد نمايد . نقش پزشكان اطفال و مشاوران در مراقبت از بيماران مراقبت از مبتلاياني كه قبل از تولد ، در معرض يك تراتوژن قرار گرفته اند به آگاهي از اصول تراتولوژي و آشنايي با تراتوژن ها ي شناخته شده ي انساني و همچنين مهارت در تشخيص و درمان ناتوانايي ها ي ساختماني ، تكاملي و رفتاري نياز دارد . پزشكان بايد با عوارض بالقوه ي مواجهه با تراتوژن ها آشنا باشند و با توجه به آن ، بيمار را براي درمان به پزشك متخصص معرفي نمايند .


همچنين پزشك بايد قادر باشد تا به خانواده آموزش هاي لازم را بدهد و ار آنها حمايت كند . خمچنين براي اداره بيماران با معلمان ،و مشاوران ، و درمانگر ها و ساير گروه اي درگير ، همكاري هاي لازم را به عمل آورد . مكانيسم اثر تراتوژن ها تراتوژن ها اصولا با رشد پروليفراسيون ، تمايز و مهاجرت سلول هاي روياني – جنيني تداخل مي كنند . تداخل بين عامل و رسپتورهاي سلولي است و نتيجهي آن مرگ رويان يا تاخير در رشد جنين يا ايجاد يك مجموعه ناهنجاري مي باشد كه براي هر تراتوژن شناسايي و گزارش شده است .

منبع: جامعه پزشکی ایران