پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
خارشتر گیاهی به ارتفاع 80-50 سانتیمتر و بسیار خاردار است . ساقه آن تقریباً چوبی ، بسیار متعدد ، خیزان و با شاخه های فراهم ، درهم رفته و انبوه است . برگ های آن کامل ، ضخیم ، بیضی و واژ تخم مرغی هستند . گل های این گیاه به رنگ ارغوانی ، کوچک ، منفرد یا دوتایی ، ضخیم و تقریباً کوتاه و مخروطی می باشند . غلاف میوه آن کرکدار ، کمی ضخیم ، خمیده و اسفنجی است و دانه ها به اندازه ارزن و قرمز رنگ هستند . موسم گلدهی در اردیبهشت ماه است .
قسمت های مورد استفاده : ترنجبین ( مان ) ، تمام گیاه
برای بدست اوردن مان یا ترنچبین این گیاه ساقه های خشک شده گیاه را که دارای ماده به صورت قطرات خشک شده است را جمع آوری کرده ، بر روی پارچه ای گسترانده و تکان می دهند ، با این عمل ، ترشحات خشک شده گیاه به صورت قطعات بسیار کوچک ، بدست می آید که به همین شکل به بازار عرضه می شود .
ترکیبات : مان خارشتر حاوی 47% ملیزیتوز ، 26% ساکارز ، 12% شکر است
موارد استفاده : مسهل ، معرق و خلط است . از روغن برگ آن برای معالجه روماتیسم و از گل برای درمان خونریزی استفاده می شود . عرق گیاه اگر مدتی با مداومت خورده شود برای دفع سنگ کلیه و سنگ مثانه مؤثر است . اگر سه قطره از آب خالص این گیاه را ناشتا در بینی بریزید و بعد از یک ساعت روغن بنفشه استنشاق نمایید ، برای درمان سردرد مزمن مؤثر است . مان آن مسهل صفرا بوده و در مورد سرفه ، درد سینه ، تسکین عطش و تب های گرم مؤثر است . با آب پنیر برای خارج کردن اخلاط سوخته و با ماء الشعیر برای دفع اخلاط گرم و مخلوط با کره برای باز کردن مجاری ادرار در هنگامی که ترشح ادرار بند آمده است مفید است . مصرف آن با شیر تازه برای تحریک نیروی جنسی مفید است که برای این کار باید 30 گرم از آن را با 200 گرم شیر تازه بیاشامند . خوردن مان گیاه 35-12 گرم با آب زیره برای دفع صدای شکم که همراه با تب باشد مؤثر است .
احتیاط مصرف : خوردن مان این گیاه برای بیماران مبتلا به حصبه ، اسهال خونی ، بواسیر و آبله جایز نمی باشد و ترجیحاً در مورد تب های گرم باید پرهیز کرد .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
گیاهی است علفی ، یک ساله یا دو ساله از تیره شب بو ، به ارتفاع حدود 70-100 سانتیمتر ، گل ها به رنگ زرد و مجتمع ، برگ ها متناوب ، دمبرگ دار و میوه آن از نظر گیاه شناسی نوعی خورجین حاوی دانه های ریز شبیه دانه تسبیح است . این گیاه غالباً به حالت خودرو در باغات ، مزارع و دامنه کوهپایه ها می روید
قسمت مورد استفاده : دانه های خشک شده گیاه
ترکیبات شیمیایی : دانه خاکشیر دارای گلیکوزیدهایی به نام سینیگرین ، سینالبین و اسانس های ترپنوئید و ازتوئید و نیز ترکیبات موسیلاژی فراوان است .
موارد استفاده : خاکشیر با داشتن طبیعتی گرم ، در طب سنتی به عنوان اشتها آور ، تب بر ، چاق کننده ، مقوی معده و قوه باه ، ضد سرفه ، ضد گرمازدگی و ضد افسردگی به کار می رود . همچنین بو داده دانه آن همراه کمی شکر جهت درمان اسهال کودکان و رفع گرمازدگی ، خارش بدن و نیز دفع ترشحات زنانگی ( لوکوره ) مؤثر است . در استعمال خارجی ، ضماد دانه های آن دارای اثرات التیام بخش در دفع تورم غدد بنا گوشی به خصوص اوریون است .
مقدار مصرف : روزانه 8-4 گرم دانه خاکشیر در آب یخ مخلوط با شکر یا نبات توصیه می شود .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
گیاهی چندساله ، بدون کرک ، ریشه زا که در زمین های مرطوب و کنار آب روئیده و تقریباً گوشتی و آبدار می باشد . دارای ساقه ای متعدد ، منشعب ، خوابیده ، ریشه زا در محل بندها با شاخه های باریک ، بدون کرک ، تقریباً ضخیم و گوشتی آبدار و پوشیده از برگ های زیاد است . برگ های آن متقابل ، کامل ، بیضی ، پهن ، در دو طرف باریک ، کمی ضخیم و دمبرگ دار به شکل لوله زنگی با 4 قطعه تخم مرغی نوک تیز و فاقد گلبرگ می باشد . تعداد پرچم ها 4 عدد و خامه آن بی دوام و منتهی به کلاله سر مانند است . موسم گلدهی در ماه های تیر و مرداد می باشد .
موارد استفاده : این گیاه جهت درمان آسم و ناراحتی های ریه ، سل و سرفه مزمن به کار می رود .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
ختمی گیاهی است پایا که به بلندی یک متر می رسد و بیشتر در زمین های نمکی می روید . در برخی نقاط آن را می کارند . ساقه اش مستقیم و ضخیم است . برگ هایش پهن و بیضوی ، سفید ، پرزدار و دارای دندانه های عمیق است . گل هایش درشت ، صورتی ، به پهنای 3 تا 10 سانتیمتری است . غالباً در دسته های سه تایی یا بیشتر در انتهای برگ جمع می شود .
قسمت های مورد استفاده : گل ، برگ ( که مانند پنیرک چیده می شود ) و ریشه پیچ پیچ و گوشتی ( که در آخر تابستان از خاک بیرون آمده باشد )
ترکیب : لعاب ( به مقدار زیاد ) ، تانن ، نشاسته ، آسپارژین ، اسانس ، قند
خواص : ملین ، مقوی سینه ، نرم کننده
موارد مصرف : التهابات مجاری تنفسی ، یبوست ، ورم لثه ، ضد التهاب ، مسهل ، حلال ، ادرارآور ، آرام بخش
تاریخچه : نام لاتین ختمی که خویشاوند نزدیک پنیرک است از کلمه یونانی Althaino به معنای ( شفا می دهم ) مشتق شده است . یونانی ها در واقع به لینت و نرم کنندگی ختمی آشنایی داشته اند و در باغ های سلطنتی همواره ختمی کاشته می شد .
گیاه شناسان آن روزگار بسیاری از موارد استعمالش را یافتند و صحت اغلب آنها امروزه مسلم شده است . به خاطر ترکیبات ختمی از جمله لعابش ، در مداوای بسیاری از التهابات مفید واقع می شود . یکی از گیاهان مقوی سینه است و از این حیث هم قطار گل بنفشه ، پنیرک ، توس ، شقایق و پاخری به شمار می رود . گل و برگش را در درمان زکام و سرفه ، گلودرد و سینه درد به کار می برند . ریشه اش که دارای همان خواص گیاه است ، التهاب معده ، روده و دستگاه تنفسی به کار می رود . در ضمن کودکان با گاز زدن به ریشه ختمی دندان درمی آورند
طرق مصرف :
استعمال داخلی
دم کرده = 250 گرم گل ختمی را در لیتر آب جوش بریزید ( در صورت تمایل می توانید مقداری گل ماهور را به آن بیفزایید ) صاف کنید و با عسل شیرین کنید . از این دم کرده آرام بخش و خلط آور که برای درمان التهابات ریوی توصیه می شود می توانید چهار تا پنج فنجان بنوشید
جوشانده = 30 گرم ریشه را ریز ریز کرده و به مدت 15 دقیقه در یک لیتر آب بجوشانید . پیش از خواب 3 تا 4 فنجان بنوشید . برای رفع یبوست توصیه می شود
شربت = 50 گرم ریشه را خرد کنید و به مدت چند ساعت در یک لیتر آب بخیسانید و صاف کنید ، سپس 250 گرم شکر به آن افزوده بجوشانید و آنقدر به هم بزنید تا مایع غلیظی به دست آید . این شربت برای درمان سرفه ، زکام ، آنژین ، برونشیت و گلودرد مفید است
استعمال خارجی
غرغره = برای درمان آنژین ، گرفتگی صدا و خروسک ، جوشانده فوق را پس از سرد شدن به صورت غرغره به کار برید
شست و شوی دهان = برای درمان ورم لثه ها با جوشانده فوق دهان را بشوئید
شست و شوی پا = برای رفع ورم پا و تاول 30 گرم برگ و گل را در یک لیتر آب بجوشانید
موارد مصرف زیبایی
پوست های حساس می توانند از خاصیت نرم کنندگی ختمی بهره گیرند . کافی است با جوشاندن مقدار اندکی برگ و گل ختمی در نیم لیتر آب به مدت 10 دقیقه لوسیونی فراهم آورد . از این لوسیون برای آرامش پوست های حساس استفاده می شود .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
دم اسب گیاهی با ریزوم افقی زاویه دار دارای ساقه های بند بند به ارتفاع 50-60 سانتیمتر و برد و نوع زایا و نازاست . در غالب نواحی مرطوب می روید و چون ساقه زیر زمین اند تا 2 متر در داخل خاک نفوذ می نمایند ، از این جهت خارج کردن گیاه با ریزوم کامل از زمین تقریباً غیرمقدور است . ساقه های باروی به رنگ مایل به قرمز و فاقد دانه های کلروفیل به نظر می رسند . در اردیبهشت و خرداد ساقه های نازا ظاهر می شوند که رنگ سبز دارند و منشعب اند .
در هر بند ساقه نازا برگ های باریک و کوچک به وضع پدید می آیند که از هم پیوستن آنها نوعی غلاف در حول بند به وجود می آید . شاخه های باریک و بندبند از خارج برگ های مذکور به وضع فراهم ظاهر می گردند و فاصله دارای مجموعه ای از برگ های فراهم و به هم پیوسته ، شبیه ساقه های نازا می باشند .
قسمت مورد استفاده دم اسب پایه های نازای آن است که دارای ذرات کلروفیل می باشند جمع آوری ساقه های گیاه در فصول مساعد سال صورت می گیرد . دم اسب خشک شده را می توان به دو صورت گرد نگهداری کرد .
تاریخچه : دم اسب از گیاهانی است که تاریخ شناسان آن را به زمان های خیلی دور نسبت می دهند . در قرون وسطی برای دم اسب اثر بندآورنده خون قائل بودند و از آن به این منظور استفاده به عمل می آوردند .
خواص درمانی : در سال 1890 میلادی این گیاه از نظر دارا بودن خاصیت بندآورنده خون ، یک گیاه دارویی بی نظیر اعلام شد و به علت دارا بودن سیلیس آزاد ، دارویی مؤثر در درمان زخم های اولسرها به مردم معرفی گردید و در همین زمان از داروهای مفید جهت درمان سل تشخیص داده شد .
دم اسب اثر قوی به عنوان بندآورنده خون ، ترمیم کننده انساج و تأمین کننده عناصر معدنی بدن را دارد . جوشانده دم اسب ، میزان ادرار را به وضع قابل توجهی افزایش می دهد به نحوی که این افزایش به طور متوسط به 30% حالت طبیعی می رسد . لذا دم اسب با دارا بودن اثر فوق می تواند در عدم دفع ادرار و سنگ کلیه ، مؤثر واقع گردد .
در استعمال خارجی ، دارای اثر ضدعفونی کننده و التیام دهنده زخم هاست و در هر حال می توان گفت یا همه ظاهر غیر زیبایی که این گیاه دارد ، باید از گیاهان ارزنده به حساب آید . در استعمال خارجی ، جوشانده این گیاه به صورت غرغره با لوسیون و یا کمپرس و ... به کار می رود . غرغره جوشانده دم اسب ، اثر قطعی در رفع گلودرد دارد . لوسیون آن در رفع التهاب چشم مؤثر است و اگر از راه بینی بالا کشیده شود خون دماغ را سریعاً برطرف می سازد . کمپرس آن بر روی زخم یا ضرب دیدگی اعضاء و در رفع بیماری های جلوی مانند سودا و خارش همچنین ضایعات سرطانی و استخوانی ، اثر دارد .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
دم گاو علف خودرو در آب های راکد و کنار جویبار رشد می کنند و برگ های بزرگ ، پهن و کرک دار دارد .
قسمت مورد استفاده : برگ
موارد استفاده : بیماری های کوفتگی ، ورم عضله
طریقه مصرف : دود دادن آن جهت قسمت ضرب خوردگی
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
نام های دیگر آن شاهسپروم ، بادروج ، نازبویه است . ریحان گیاهی است علفی که بلندیش به 25-45 سانتیمتر می رسد ، ساقه اش کرکدار است ، برگ هایش بسیار خوشبوست ، نوک تیز ، متقابل و دندانه دار است و رنگ سبز شفافی دارد . گلهایش سفید یا صورتی است و به وسیله سنبله گرد می آید . در اواخر بهار و اوایل تابستان گل می دهد .
قسمت های مورد استفاده : سرشاخه های گلدار و برگ های تازه یا خشک شده
ترکیب : اسانس خوشبو حاوی لیانول ، استراگول ، اوسیمن ، مواد قلیایی ، ترکیبات گلیکوزیدی
خواص : آرام بخش ، مقوی معده ، ضد تشنج ، ملین ، نرم کننده ، ضد التهاب
مواد مصرف : سوء هاضمه ، خستگی ، دلشوره ، میگرن ، قولنج ، اختلالات مجاری تنفسی ، زنبورزدگی
تاریخچه : مشتق شده به معنی بوی خوش است . ریحان Oza نام اوسیموم که از کلمه یونانی اوزا راه درازی را از هند تا مصر و سپس تا یونان طی کرده است . در قرون وسطی در اروپا کشت می شد و به عنوان ادویه طباخی به کار می رفت . زمانی چیدن ریحان به مراسم خاصی نیاز داشت . مجری مراسم که لباس سفید و یکدستی می پوشید ، دستش را در سه چشمه مختلف فرو می برد و به این ترتیب آن را تطهیر میکرد . پس از آن از تماس با موجودات یا اشیاء ناپاک پرهیز می کرد .
طرق مصرف :
استعمال داخلی
دم کرده = 10 تا 20 گرم برگ ریحان را در یک لیتر آب جوش دم کنید . از صافی بگذرانید و کمی شکر بیفزایید . بسته به ذائقه یک برش لیمو ترش اضافه کنید برای سهولت کار دستگاه گوارش و همچنین برای درمان حالت های تهوع و سرگیجه ، پس از هر غذا یک فنجان بنوشید .
استعمال خارجی
غرغره و شست و شوی دهان = 25 گرم برگ خشک ریحان یا 50 گرم برگ تازه آن را در یک چهارم لیتر آب به مدت 10 دقیقه بجوشانید . در صورت ابتلا به گلودرد می توانید این جوشانده را به کار برید ؛ شست و شوی دهان به کمک این جوشانده التهابات دهان را برطرف می کند .
برای باز کردن مجاری تنفسی و همچنین در زکام چند بار در روز با نوک انگشت اندکی از گرد برگ های خشک ریحان را در بینی بریزید .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
این گونه از سداب در پایه تقریباً چوبی بوده و ارتفاع آن 60-15 سانتیمتر می باشد ، ساقه آن ایستاده یا خیزان است که غالباً متعدد ، بسیار منشعب و به رنگ سبز متمایل به سفید می باشد . برگ ها سرنیزه ای ، پهن و دراز ، خطی ، واژ تخم مرغی و در حاشیه کم و بیش موجدار و کنگره ای و مانند ساقه پوشیده از غده ها و دمل های کوچک اسانس دار با بویی بسیار بد هستند . گل های آن زرد رنگ ، کوچک ، با دمگل بسیار کوتاه و مجتمع در گرزن های محوری پر گل ، کاسبرگ ها سر نیزه ای شکل ، مثلثی ، تخم مرغی و بدون کرک ، گلبرگ ها بدون کرک ، پهن دراز با نوکی کند و پرچم ها دارای میله های آزاد و تخمدان بدون کرک هستند . موسم گلدهی آن اسفند و فروردین می باشد .
قسمت های مورد استفاده : برگ
موارد استفاده : از آن جهت از بین بردن درد و درمان زخم استفاده می شود
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
درختچه ای است زیبا از تیره پسته ، به ارتفاع حدود 1-5 متر ، برگ های آن مرکب کرک دار و دندانه ای ، گل ها به شکل گل آذین مجتمع و میوه اش شفت قرمز رنگ و ترش مزه است .
قسمت های مورد استفاده : میوه ، برگ ، صمغ
ترکیبات شیمیایی : تانن ، دکستروز ، ماده زرد رنگ میری ستین یا اکسی کوئرستین ، اسید تانیک و یک ماده مومی شکل و ...
موارد استفاده : سماق دارای طبیعتی سرد است ، و در طب سنتی به عنوان قابض در درمان و بندآورنده خونریزی ، پایین آورنده فشار خون ، منظم کننده عادت ماهانه بانوان ، برطرف کننده اخلاط خونی و مقوی معده به کار می رود . در استعمال خارجی ، مالیدن گرد سماق به لثه کودک برای تقویت و استحکام دندان ها و زخم دهان و تسکین درد دندان پوسیده و نیز جهت جلوگیری از ترشحات زیاد عرق بدن و رفع اگزمای پوستی ، ترک و شکاف سینه مادران شیرده ، سوختگی ، بواسیر و خراش ناحیه مقعد مؤثر است . مالیدن جوشانده آن با عسل برای پاک کردن کک و مک صورت مفید است . کمپرس آن با آب گرم برای تسکین درد محل کوفتگی بدن به کار می رود .
مقدار مصرف : 20-15 گرم کوبیده سماق به تنهایی یا همراه با تخم هویج و خاکشیر به مقدار مساوی در نیم لیتر آب استفاده می شود .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی
پاسخ : دایرة المعارف گیاهان دارویی و معطر کوهستان
سیر علفی به بلندی 20 تا 40 سانتیمتر است که غده های زیرزمینی آن پایاست ، چه به صورت ساده ، چه به صورت چندین پر که در یک پوسته مشترک می رویند . بویش تند و تیز است و برگ های باریک و بلندش از غده ها می رویند و غلاف دارند .
گل های سفید و دارای دمگلش که به غده کوچکی با لکه های قرمز مایل به بنفش آمیخته است ، پیش از باز شدن در غلاف نوک تیز و بلندی پنهانند ، گل در اواخر بهار تا اواسط تابستان باز می شود .
قسمت مورد استفاده : برگ و پیاز متورم و منقسم زیرزمینی
ترکیب : اینولین ، آلیسین ، گلیکوزیدهای فلاونی و ساپونینی
خواص : اشتها آور ، هضم کننده ، خلط آور ، محرک ، دافع کرم ، ضدعفونی کننده ، ضد باکتری ، پایین آورنده فشار خون ، پایین آورنده قندخون
موارد مصرف : بیماری های عفونی ، میخچه ، جوش پلک ، زگیل
تاریخچه : به دستور خئوپس ، یکی از فراعنه مصر باستان ، یک پر سیر را روی بلندترین هرم جیزه حکاکی کردند . از این امر چنین برمی آید که مصریان به سیر جنبه خدایی می دادند . سنگ نوشته زیر حکاکی آشکار می کند که هر روز صبح کارگرانی که در بنای هرم کار می کردند ، یک پر سیر می خوردند تا از بروز بیماری ها جلوگیری کنند . یونانی ها ، برخلاف مصریان ، هرکه را که بوی سیر می داد از معابد بیرون می انداختند . با این وجود عجیب است که پهلوانان یونانی ، پیش از مسابقات المپیک ، یک دوره طولانی سیر مصرف می کردند و جالب توجه است بدانیم که نزد مرد چین که مقدار زیادی سیر مصرف می کنند ، موارد سرطانی بسیار کم دیده شده است .
موارد استفاده : سیر گیاهی است با طبیعت گرم و در طب سنتی به عنوان اشتها آور ، کمک کننده عمل هضم ، پایین آورنده کلسترول خون ، فشار خون ، دافع خلط ، ضد انگل ، و بادشکن به کار می رود .
همچنین در مورد ابتلا به بیماری سل ، برونشیت های مزمن ، اسهال و سرماخوردگی های مکرر ، رینیت آلرژیک ، سیاه سرفه ، دردهای عصبی و مفصلی مورد استفاده قرار می گیرد . در مورد عقرب گزیدگی کوبیده سیر تازه را در محل گزش عقرب قرار می دهند و نیز هنگام چسبیدن زالو به حلق سیر کوبیده شده را با آب نمک غرغره می کنند . در بعضی نواحی لرستان جهت تسکین درد دندان سیر رنده شده را با کره مخلوط کرده و در محل ضایعه قرار می دهند و نیز جهت درمان ریزش مو مقداری سیر کوبیده را با ماست مخلوط کرده و به سر می مالند .
ضماد سیر برای بهبودی زگیل و میخچه مؤثر است . گفته می شود که سیر به علت داشتن ترکیبات گوگردی خاصیت آنتی بیوتیکی داشته و به ویژه روی میکروب های گرم منفی از قبیل باکتری عامل بیماری حصبه مؤثر است و نیز مصرف مداوم سیر از سفید شدن زودرس موی سر جلوگیری می کند .
طرق مصرف :
استعمال داخلی
آب سیر = 150 تا 175 گرم سیر پوست گرفته خرد کنید . یک لیتر آب را بجوشانید سیر را در آن بریزید و بگذارید به مدت 25 دقیقه تا 30 دقیقه بجوشد . از پارچه نرمی بگذرانید و سپس بگذارید خشک شود . ان را وزن کنید و هم وزن آن شکر و رُم بیفزایید ( مثلاً اگر آب سیر 350 گرم باشد 350 گرم شکر و 350 گرم رم اضافه کنید ) 4 تا 5 روز ، هر روز ناشتا یک قاشق غذاخوری بخورید . این آب سیر ضد کرم مؤثری است
شربت = یکی دو پر سیر را به مدت 48 ساعت در دو برابر وزنش آب و شکر بخیسانید . این شربت دفع خلط را آسان می کند .
استعمال خارجی
مرهم = چند پر سیر را له کنید و در پارچه نمدار و گرم بگذارید و روی موضع درد قرار دهید
تنتور سیر = یک پر سیر را در 5 برابر حجمش الکل بگذارید . حدود یک هفته ای بگذارید خیس بخورد . تنتور سیر خاصیت ضدعفونی کنندگی دارد و باکتری کش است . در صورت ابتلا به درد مفصل یا درد ماهیچه ضماد را روی موضع درد بمالید و مفصل یا ماهیچه را ماساژ بدهید .
منبع : گیاهان دارویی و معطر کوهستانی
نوشته
زیبا درخشان
دکتر محمد شاهقلی