ويس و رامين، اثري فاخر از فخرالدين اسعد گرگاني

کشتن رامين زرد را به جنگ

بجست از خواب زرد و تيغ برداشت
کجا چون شير در کوشش جگر داشت


چو پيل مست با رامين برآويخت
بيامد مرگ و از جانش درآويخت


مرو را گفت رامين تيغ بفگن
که بر جانت گزندي نايد از من


منم رامين ترا کهتر برادر
منه جان را ز بهر کين بر آذر


بيفگن تيغ و دستت بند را ده
که بند از مرگ و از کشتن ترا به


سپهبد چون شنيد آواز رامين
ز کين دل سيه گشتش جهان بين


زبان بگشاد بر دشنام رامين
به زشتي برد نيکونامش از کين


به رامين تاخت چون شير دژآگاه
بزد شمشير بر تارکش ناگاه


سبک رامين سپر افگند بر سر
يکي نيمه سپر بفگند خنجر


بزد رامينه تيغي بر سر زرد
چنان زخمي که مغزش را به در کرد


سرش يک نيمه با يک دست بفگند
ز خونش سرخ گل بر گل پراگند


چو زين سان کشته شد زرد نگون بخت
شد اندر دز نبرد ديگران سخت


نيامد ماه چرخ از ابر بيرون
ز بيم آنکه بر رويش چکد خون


به هر بامي فگنده کشته اي بود
به هر کويي ز کشته پشته اي بود


بسا کز باره کندز بجستند
ز بيم مرگ و از وي هم نرستند


بسا کز کين دل پيگار کردند
ز بهر ويس و هم جان را نبردند


عدو در هر کجا بد گشت مسکين
شب بدخواه بود و روز رامين


سه يک رفته ز شب گيتي چنان کرد
که يکسر بود رفته دولت زرد


شبي رنگش سيه همچون جواني
به رامين داد کام جاوداني


اگرچه داد وي را گنج و گوهر
ندادش تا ازو نستد برادر


جهان را هرچه بيني اين چنينست
به زيرنوش مهرش زهر کينست


گلش با خار و نازش با غمانست
هوا با رنج و سودش با زيانست


چو رامين ديد وي را کشته بر خاک
همان گه جامه را بر سينه زد چاک


همي گفت آوخ اي فرخ برادر
مرا با جان و با ديده برابر


به خنجر باد دست من بريده
به زوبين باد ناف من دريده


چرا چون تو برادر را بکشتم
که بشکستم به دست خويش پشتم


اگر يابم هزاران زر و گوهر
کجا يابم دگر چون تو برادر


چو رامين مويه بر کشته بسي کرد
همان بي سود اندوهش بسي خورد


نه جاي مويه بود و گرم خوردن
که جاي رزم بود و نام کردن


چو زرد از شوربختي بي روان شد
رمه در پيش گرگان بي شبان شد


بسان خطبه خواني بود خنجر
که او را مغز گردان بود منبر


به شاهي خطبه رامين همي کرد
بر آن خطبه فلک آمين همي کرد


شبي بود آن شب از شبهاي نامي
چو مهر ويس بر رامين گرامي


چو شب تاريک بد بخت بدانديش
بشد شبگير با دلهاي پرنيش


چو روز آمد برآمد بخت رامين
بزد بر گيتي از شاهيش آذين


جهان افروز رامين بامدادان
ز بخت خويش خرم بود و شادان


نشسته آشکارا با دلارام
دلش خودراي گشته بخت خودکام

برداشتن رامين گنج موبد را و گريختن به ديلمان


پس آنگه گرد کرد از مرو يکسر
بزودي هرچه اشتر بود و استر


سراسر گنجهاي شاه برداشت
وزان يک رشته اندر گنج نگذاشت


به مرو اندر درنگش بود دو روز
به راه افتاد با گنج و دل افروز


نشانده ويس را در مهد زرين
چو مه به ميان هفتورنگ و پروين


شتر در پيش و استر ده هزاري
نبد دينار و گوهر را شماري


همي آمد به راه اندر شتابان
گرفته روز و شب راه بيابان


به يک هفته دو هفته ره همي راند
به دو هفته بيابان باز پس ماند


چو آگه شد شه از کردار رامين
جهان افروز رامين بد به قزوين


ز قزوين در زمين ديلمان شد
درفش نام او بر آسمان شد


زمين ديلمان جاييست محکم
بدو در لشکري از گيل و ديلم


به تاري شب ازيشان ناوک انداز
زنند از دور مردم را به آواز


گروهي ناوک و زوبين سپارند
به زخمش جوشن و خفتان گذارند


بيندازند زوبين را گه تاب
چو اندازد کمان ور تير پرتاب


چو ديوانند گاه کوشش ايشان
جهان از دست ايشان شد پريشان


سپر دارند پهناور گه جنگ
چو ديواري نگاريده به صدرنگ


ز بهر آنکه مرد نام و ننگند
ز مردي سال و مه با هم به جنگند


از آدم تا به اکنون شاه بي مر
کجا بودند شاه هفت کشور


نه آن کشور به پيروزي گشادند
نه باژ خود بدان کشور نهادند


هنوز آن مرز دوشيزه بماندست
برو يک شاه کام دل نراندست


چو رامين شد در آن کشور به شاهي
ز بخت نيک ديده نيکخواهي


همان گه چرم گاوي را بگسترد
چو پنجه بدره سيم و زر برو کرد


يکي زرينه جامش بر سر افگند
به زرين جام سيم و زر پراگند


که هم دل بود وي را هم درم بود

هوادار و هواخواهش نه کم بود


چو از گوهر همي باريد باران
شکفته گشت بختش را بهاران


همانا بيش بود او را سپاهي
ز برگ و ريگ و قطر آب و ماهي


جهان يکباره گرد آمد برو بر
نه بر رامين که بر دينار بي مر


بزرگاني که پيرامنش بودند
همه فرمانش را طاعت نمودند


چو کشميرو چو آذين و چو ويرو
چو بهرام و رهام و سام و گيلو


شهان ديگر از هر جايگاهي
فرستادند رامين را سپاهي


چنان شد لشکر رامين به يک ماه
که تنگ آمد بريشان راه و بيراه


سپهدار بزرگش بود ويرو
وزير و قهرمانش بود گيلو

آگاه شدن موبد از گنج بردن رامين با ويس


چو آگاه به لشکرگاه بردند
بزرگان شاه را آگه نکردند


کجا او پادشاهي بود بدخو
وزين بدتر شهان را نيست آهو


نيارست ايچ کس او را بگفتن
همه کس راي ديد آن را نهفتن


سه روز اين راز ماند از وي نهفته
تمامي کار رامين شد شکفته


چو آگه شد جهان بر وي سر آمد
تو گفتي رستخيز او برآمد


مساعد بخت او با او برآشفت
خرد يکباره از وي روي بنهفت


ندانست ايچ گونه چاره خويش
تو گفتي بسته شد راهش پس و پيش


گهي گفتي شوم سوي خراسان
مه رامين باد و مه ويس و مه گرگان


گهي گفتي که گر من بازگردم
به زشتي در جهان آواز گردم


مرا گويند گشت از رام ترسان
وگرنه نامدي سوي خراسان


گهي گفتي که گر با وي بکوشم
ندانم چون دهد ياري سروشم


سپاه من همه با من به کينند
به شاهي پاک رامين را گزينند


جوانست او و هم بختش جوانست
درخت دولتش تا آسمانست


به دست آورد گنج من سراسر
منم مفلس کنون و او توانگر


نه خوردم آن همه نعمت نه دادم
ز بهر او همه بر هم نهادم


مرا مادر بدين پتياره افگند
که بر رامين دلم را کرد خرسند



سزد گر من به بدروزي نشستم
که گفتار زنان را کار بستم


يکي هفته سپه را روي ننمود
دو صد درياي انديشه بپيمود


چنين افتاد تدبيرش به فرجام
که با رامين بکوشد کام و ناکام


همي ننگ آمدش برگشتن از جنگ
ز گرگان سوي آمل کرد آهنگ


چو لشکرگه بزد بر دشت آمل
جهان از ساز لشکر گشت پرگل


ز خيمه گشت صحرا چون کهستان
کهستان از خوشي همچون گلستان

کشته شدن شاه موبد بر دست گراز


جهان را گرچه بسيار آزماييم
نهفته بند رازش چون گشاييم


نهاني نيست از بندش نهانتر
نه چيزي از قضاي او روانتر


جهان خوابست و ما در وي خياليم
چرا چندين درو ماندن سگاليم


نه باشد حال او را پايداري
نه طبعش را هميشه سازگاري


نه گاه مهر نيک از بد بداند
نه مهر کس به سر بردن تواند


چه آن کز وي نيوشد مهرباني
چه آن کز کور جويد ديدباني


نمايد چيزهاي گونه گونه
درونش راست بيرون واشگونه


به کار بلعجب ماند سراسر
درونش ديگر و بيرونش ديگر


به چه ماند به خان کاروان گاه
هميشه کارواني را برو راه


ز هرگونه سپنجي در وي آيند
وليکن ديرگه در وي نپايند


گهي ماند بدان مرد کمان ور
که باشد پيش او در تير بي مر


به زه کرده همه ساله کمان را
به تاريکي همي اندازد آن را


هر آن تيري که از دستش رها شد
نداند هيچ چون شد يا کجا شد


زني پيرست پنداري نکو روي
که در چاه افگند هردم يکي شوي


همي جوييم گنجش را به صدرنج
پس آنگهي نه ما مانيم و نه گنج


سپاهي بيني و شاهي ابر گاه
پس آنگه نه سپه بيني و نه شاه


چو روزي بگذرد بر ما ز گيهان
ز مردم همرهش بيني فراوان


چو او بگذشت روز ديگر آيد
ز ما با او گروهي نو درآيد


مرا باري به چشم اين بس شگفتست
وزين انديشه ام سودا گرفتست


ندانم چيست اين گشت زمانه
وزو بر جان ما چندين بهانه


جهانداري شهانشاهي چو موبد
جهان را زو بسي نيک و بسي بد


بدين خواريش باشد روز فرجام
بماند در دل و چشمش همه کام


کجا چون برد لشکرگه به آمل
همه شب خورد با آزادگان مل


مهان را سر به سر خلعت فرستاد
کهان را ساز جنگ و سيم و زر داد


همه شب بود از مي مست و شادان
خمارش بين که چون بد بامدادان

کشته شدن شاه موبد بر دست گراز

همه شب بود از مي مست و شادان

خمارش بين که چون بد بامدادان

نشسته شاه با گردان کشور

برآمد ناگهان بانگي ز لشکر

ز لشکرگاه شاهنشه کناري

مگر پيوسته بد با جويباري

گرازي زان يکي گوشه برون جست

ز تندي همچو پيلي شرزه و مست

گروهي نعره بر رويش گشادند

گروهي در پي او اوفتادند

گراز آشفته شد از بانگ و فرياد

به لشکرگاه شاهنشه درافتاد

شهنشه از سراپرده برآمد

به پشت خنگ چوگاني درآمد

به دست اندر يکي خشت سيه پر

بسي بدخواه را کرده سيه در

چو شير نر بر آن خوگ دژم تاخت

سيه پر خشت پيچان را بينداخت

خطا شد خشت او وان خوگ چون باد

به دست و پاي خنگ شه درافتاد

به تندي زير خنگ اندر بغريد

بزد يشک و زهارش را بدريد

بيفتادند خنگ و شاه با هم

چو بسته گشته چرخ و ماه با هم

هنوز افتاده بد شاه جهانگير

که خوگ او را بزد يشکي روان گير

دريد از ناف او تا زير سينه

دريده گشت جاي مهر و کينه

چراغ مهر شد در دلش مرده

هم ايدون آتش کينه فسرده

سرآمد روزگار شاه شاهان

سيه شد روزگار نيکخواهان

چنان شاهي به چندان کامراني

نگر تا چون تبه شد رايگاني

جهانا من ز تو ببريد خواهم

فريب تو دگر نشنيد خواهم

چو مهرت با دگرکس آزمودم

ز دل رنگار مهر تو زدودم

ترا با جان ما گويي چه جنگست

ترا از بخت ما گويي چه ننگست

بجاي تو نگويي تا چه کرديم

جز ايدر که دوتا نان تو خورديم

نگر تا هست چون تو هيچ سفله

که يک يک داده بستاني بجمله

کني ما را همي دوروزه مهمان

پس آنگه جان ما خواهي به تاوان

نه ما گفتيم ما را ميهمان کن

پس آنگه دل چنان بر ما گران کن

چه خواهي بي گناه از ما چه خواهي

که ريزي خون ما بر بيگناهي

ترا گر هست گوهر روشنايي

چرا در کار تاريکي نمايي

چرا چون آسياي گردگردي

بياگنده به آب و باد و گردي

چو بختم را به چاه اندر فگندي

مرا زان چه که تو چونين بلندي

ترا گر جاودان بينم هميني

همين چرخي همين آب و زميني

همين کوهي همين دريا و بيشه

همين زشتيت کار و خو هميشه

هر آن مردم که خوي تو بداند

ترا جز سفله و ناکس نخواند

خداوند ترا دانم ورا نه

به هر حاجت ترا خوانم مرا به

کجا دهر آن نيرزد کس بدانند

و يا خود بر زبان نامش برانند

نشستن رامين بر تخت شهنشاهي

چو آگاهي به رامين شد ز موبد
که او را چون فرو برد اختر بد


يکي هفته سران لشکر وي
به سوک اندر نشسته همبر وي


نهاني شکر دادار جهان کرد
که او فرجام موبد را چنان کرد


نه جنگي بود مرگش را بهانه
نه خوني ريخته شد در ميانه


سرآمد روز چونان پادشاهي
نبوده هيچ رامين را گناهي


هزاران سجده برد او پيش دادار
همي گفت اي خداوند نکوکار


تو داني گونه گون درها گشادن
که چونين کارها داني نهادن


براني هرکرا خواهي ز گيهان
برآري هرکرا خواهي به کيوان


پذيرفتم ز تو تا زنده باشم
که خشنوديت را جوينده باشم


ميان بندگانت داد جويم
هميشه راست باشم راست گويم


بوم در پادشاهي دادفرماي
به درويشان ز احسان کام بخشاي


توم ياري ده اندر پادشايي
که ياري دادنم را خود تو شايي


توم پشتي توم ياري به هر کار
مرا از چشم و دست بد نگه دار


خداوندم توي من بنده بند
مرا شاهي تو دادي اي خداوند


خداوندم توي من بنده تو
که من خود بنده ام دارنده تو


کنون کردي چو سالار جهانم
بدار اندر پناه سايبانم


چو لابه کرد لختي پيش دادار
وزين معني سخنها گفت بسيار


همان گه بار را فرمود بستن
سواران سپه را بر نشستن


برآمد بانگ کوس و ناله ناي
روان شد همچو جيحون لشکر از جاي


روارو در سپاه افتاد چونان
که از باد صبا در ابر نيسان


چو راه حشر گشت آن ره ز غلغل
ز کوه ديلمان تا شهر آمل


جهان افروز رامين با دل افروز
همي آمد به لشکرگاه و فيروز


به شادي روز رام و روز شبند
فرود آمد به لشکرگاه موبد


بزرگان پيش او رفتند يکسر
به ديهيمش برافشاندند گوهر


مرو را پاک شاهنشاه خواندند
ز فر و داد او خيره بماندند


چو ابري بود دستش نوبهاري
همي باريد در شاهواري


يکي هفته به آمل بود خرم
دمادم زد همي رطل دمادم


پس آنگه داد طبرستان به رهام
جوانمرد نکوبخت نکونام


به ايران در نژاد او کياني
بزرگي در نژادش باستاني


هميدون داد شهر ري به بهروز
که بودش دوستدار و نيک آموز


بدان گاهي که او با ويس بگريخت
به دام شاه موبد در نياويخت


به ري بهروز کردش ميزباني
به خانه داشتش چندي نهاني


به نيکي لاجرم نيکي جزا بود
کجا او خود به هر نيکي سزا بود


بکن نيکي و در درياش انداز
که روزي گشته لولو يابيش باز

نشستن رامين بر تخت شهنشاهي

بکن نيکي و در درياش انداز
که روزي گشته لولو يابيش باز


وز آن پس داد گرگان را به آذين
که با او يار يکدل بود و ديرين


به درگاهش سپهبد بود ويرو
چو سرهنگ سرايش بود شيرو


دو پيل مست و دو شير دلاور
به گوهر ويس بانو را برادر


چو هر شهري به شاهي دادگر داد
نگهباني به هر مرزي فرستاد


به راه افتاد با لشکر سوي مرو
کجا ديدار او بد داروي مرو


خراسان سربه سر آذين ببستند
پري رويان بر آذينها نشستند


همه راهي ورا چون بوستان شد
همه دستي برو گوهرفشان شد


زبانها بود بر وي آفرين خوان
چو دلها در وفاي وي گروگان


چو در مرو گزين شد شاه رامين
بهشتي ديد در وي بسته آذين


به خوبي همچو نوروز درختان
ز خوشي همچو روز نيک بختان


هزار آوا به دستان رودسازان
شکوفه جامهاي دلنوازان


فرازش ابر دود مشک و عنبر
وزو بارنده سيم و زر و گوهر


سه مه آذينها بسته بماندند
وزيشان روز و شب گوهر فشاندند


بدين رامش نه خود مرو گزين بود
کجا يکسر خراسان همچنين بود


ز موبد ساليان سختي کشيدند
پس از مرگش به آساني رسيدند


چو از بيداد او آزاد گشتند
به داد شاه رامين شاد گشتند


تو گفتي يکسر از دوزخ برستند
به زير سايه طوبي نشستند


بدان را بد بود روزي سرانجام
بماند نامشان جاويد بدنام


مکن بد در جهان و بد مينديش
کجا گر بد کني بد آيدت پيش


چه نيکو گفت خسرو کهبدان را
ز دوزخ آفريد ايزد بدان را


ازآن گوهر که شان آورد ز آغاز
به پايان هم بدان گوهر برد باز


چو رامين دادجوي و دادگر شد
جهان از خفتگان آسوده تر شد


سپهداران او هرجا که رفتند
به فر او همه گيتي گرفتند


چو رنج دشمنانش بود بي بر
جهان او را شد از چين تا به بربر


به هر شهري شد از وي شهرياري
به هر مرزي شد از وي مرزداري


همه ويرانه ها آباد کردند
هزاران شهر و ده بنياد کردند


بدانديشان همه بر دار بودند
و يا در چاه و زندان خوار بودند


به هر راهي رباطي کرد و خاني
نشانده برکنارش راهباني


جهان آسوده گشت از دزد و طرار
ز کرد و لور و از ره گير و عيار


ز بس کاو داد سيم و زر سبيلي
نماند اندر جهان نام بخيلي


ز بس کاو داد زر و سيم و گوهر
همه گشتند درويشان توانگر


ز دلها گشت بيدادي فراموش
توانگر شد هر آن کاو بود بي توش


نه جستي گرگ بر ميشي فزوني
نه کردي ميش گرگي را زبون

نشستن رامين بر تخت شهنشاهي


نه جستي گرگ بر ميشي فزوني
نه کردي ميش گرگي را زبوني


به هر هفته سپه را بار دادي
به نيکي پندشان بسيار دادي


به داورگه نشاندي داوران را
بکندي بيخ و بن بدگوهران را


به داورگاه او بر شاه و چاکر
يکي بودي و درويش و توانگر


چه پيش او شدي شاهي جهانگير
به گاه داد جستن چه زني پير


ور آمد پيش او مرد خدايي
ستوده بود همچون پادشايي


به نزدش مرد پر فرهنگ و دانا
گرامي بود همچون چشم بينا


در ايران هر کسي دانش بياموخت
بدان تا راز خود نزدش برافروخت


صد و ده سال رامين در جهان بود
از آن هشتاد و سه شاه زمان بود


ميان ملک و جاه و حشمت و مال
بماند آن نامور هشتاد و سه سال


زمين از داد او آباد گشته
زمان از فر او دلشاد گشته


به فرش گشته سه چيز از جهان کم
يکي رنج و دوم درد و سوم غم


گهي جان را خورش دادي ز دانش
گهي تن را جوان کردي به رامش


گهي کردي تماشا در خراسان
گهي نخچير کردي در کهستان


گهي بودي به طبرستان آباد
گهي رفتي به خوزستان و بغداد


هزاران چشمه و کاريز بگشاد
بريشان شهر و ده بسيار بنهاد


يکي زان شهرها اهواز ماندست
کش او آنگاه شهر رام خواندست


کنونش گر چه هم اهواز خوانند
به دفتر رام شهرش نام دانند


شهي خوش زندگي بودست و خوش نام
که خود در لفظ ايشان خوش بود رام


نه چون او بد به شاهي سرفرازي
نه چون او بد به رامش رودسازي


نگر تا چنگ چون نيکو نهادست
نکوتر زان نهادي که گشادست


نشانست اين که چنگ بافرين کرد
که او را نام چنگ رامنين کرد


چو بر رامين مقرر گشت شاهي
ز دادش گشت پرمه تا به ماهي


جهان در دست ويس سيمتن کرد
مرو را پادشاه خويشتن کرد


دو فرزند آمدش زان ماه پيکر
چو مالک خوب و چون بابک دلاور


دو خسرو نامشان خورشيد و جمشيد
جهان در فر هردو بسته اوميد


زمين خاوران دادش به خورشيد
زمين باختر دادش به جمشيد


يکي را سغد و خوارزم و چغان داد
يکي را شام و مصر و قيروان داد


جهان در دست ويس دلستان بود
وليکن خاصش آذربايگان بود


هميدون کشور اران و ارمن
سراسر بد به دست آن سمن تن


به شاهي ساليان با هم بماندند
به نيکي کام دل يکسر براندند


مهار عمر خود چندان کشيدند
که فرزندان فرزندان بديدند

وفات کردن ويس

چو با رامين بد او هشتاد و يک سال
زمانه سرو او را کرد چون نال


سر سرو سهي شد باشگونه
دو تا شد پشت او همچون درونه


کرا دشمن نباشد در جهان کس
چو بيني دشمن او خود جهان بس


چه نيکو گفت نوشروان عادل
چو پيري زد مرو را تير بر دل


ز پيري اين جهان آن کرد با من
که نتوانست کردن هيچ دشمن


به گيتي بازکردم اي عجب پشت
شکست او پشت من آنگه مرا کشت


اگرچه ويسه از گيتي وفا ديد
هم او از گردش گيتي جفا ديد


چنان با گردش گيتي زبون شد
که هفت اندامش از فرمان برون شد


پس آنگه مرگ ناگاه از کمينگاه
بيامد درربود آن کاسته ماه


دل رامين بود دردش کان غم شد
هميدون چشم رامين رود نم شد


همي گفت اي گزيده جفت نامي
تنم را جان و جانم را گرامي


مرا با داغ تنهايي بماندي
تو خود خنگ جدايي را براندي


نديدم در جهان چون تو وفادار
چرا گشتي ز من يکباره بيزار


نه با من چندباره عهد کردي
که هرگز روزي از من برنگردي


چرا از عهد خودکرده بگشتي
وفا را با جفا درهم سرشتي


وفا از چون تو ياري وافي آمد
جفا زين روزگار جافي آمد


شگفتي نيست گر با تو جفا کرد
زمانه در جهان با که وفا کرد


جهان را از وفا پردخت کردي
برفتي هم وفا با خود ببردي


مرا بس بود بر دل درد پيري
نهادي بر تنم بند اسيري


چرا درد دگر بر من نهادي
بلا را راه در جانم بدادي


به پايت ديده من خاک رفته
تو بيچاره به زير خاک خفته


همي گفتي زبان خوش سرايت
تن من باد راما خاک پايت


کنون اين روز را مي ديد بايم
تن سيمينت گشته خاک پايم


مرا اين پادشايي با تو خوش بود
دلم با اين همه گنج از تو گش بود


کنون خود اين جهان بر من وبالست
مرا بي تو جهان جستن محالست


به درد تو بدرم جامه بر بر
به مرگ تو بريزم خاک بر سر


کجا من پيرم و داني نشايد
که از پيران چنين رسوايي آيد


مرا هست از غمانت دل گران بار
چنان کز فرقتت ديده گهربار


به درد و گريه دارم اين و آن را
ندارم رنجه مر دست و زبان را


مرا شايد که دل تيمار دارد
و يا چشمم مژه خونبار دارد


نشايد کم بدرد دست جامه
و يا خواند زبان فرياد نامه


شکيبايي ز پيران سخت نيکوست
بخاصه در فراق جفت يا دوست


زبانم گر شکيبايي نمايد
دلم در ناشکيبايي فزايد


چو دل را دارم از تيمار پرجوش
زبان را دارم از گفتار خاموش


پس آنگه دخمه اي فرمود شهوار
چنان شايسته جفتي را سزاوار


برآورده از آتشگاه برزين
رسانيده سر کاخش به پروين


ز پيکر همچو کوهي کرد محکم
ز صورت چون بهشتي گشته خرم


هم آتشگاه و هم دخمه چنان بود
که رضوان را حسد بر هردوان بود


چو زاتشگاه و از دخمه بپرداخت
پسيچ آن جهان بنگر که چون ساخت

نشاندن رامين پسر خود را به پادشاهي و مجاورشدن به آتشگاه تا روز مرگ


سر سال و خجسته روز نوروز
جهان پيروز گشت از بخت پيروز


پسر را خواند خورشيد مهان را
هميدون خسرو فرماندهان را


پسر را پيش خود بر گاه بنشاند
پس او را خسرو و شاه جهان خواند


به پيروزي نهادش تاج بر سر
بدو گفت اي خجسته شاه کشور


همايون بادت اين تاج کياني
همان اين تخت و گاه خسرواني


جهانداري مرا دادست يزدان
من اين داده ترا دادم تو به دان


ترا من در هنرها آزمودم
هميشه ز آزموده شاد بودم


ترا دادم کلاه شهرياري
که راي شهرياري نيک داري


مرا سال اي پسر بر صد بيفزود
جهان بر من گذشت و بودني بود


کنون هشتاد و سه سالست تا من
نشاط دوستم تيمار دشمن


کنون شاهي ترا زيبد که راني
که هم نودولتي و هم جواني


مرا ديدي درين شاهي فراوان
بر آن آيين که من راندم تو مي ران


هر آنچ ايزد ز من پرسد به محشر
من از تو نيز پرسم پيش داور


بهست از کام نيکو نام نيکو
تو آن کن کت بود فرجام نيکو


چو داد اورنگ زرين را به خورشيد
بريد از تخت و تاج و شاهي اوميد


فرود آمد ز تخت خسرواني
به دخمه شد به تخت آنجهاني


در آتشگه مجاور گشت و بنشست
دل پاکيزه با يزدان بپيوست


خداي آن روز دادش پادشايي
که خرسندي گزيد و پارسايي


اگرچه پيش ازان او مهتري بود

هميشه آز را چون کهتري بود


جهان فرماي او بردي و او باز
ز بهر کام دل فرمانبر آز


چو ز آز اين جهان دل را بپرداخت
تن از آز و دل از انده بري ساخت


دلي کز شغل و آز اين جهان رست
چنان دان کز بلاي جاودان رست


چو شاهنشه سه سال از غم برآسود
به گيتي هيچ کس را روي ننمود


گهي در دخمه دلبر نشستي
شبانروز به درد دل گرستي


گهي در پيش يزدان لابه کردي
گناه کرده را تيمار خوردي