ويس و رامين، اثري فاخر از فخرالدين اسعد گرگاني

اندر بازآمدن دايه به نزديک رامين به باغ

نگر تا نيز پيش من نگويي

ز من خشنودي ديوان نجويي

که من دل زين جهان بيزار کردم

خرد را بر روان سالار کردم

به هرساني خداي دانش و دين

به از ديوان خوزاني و رامين

نيازارم خداي آسمان را

نه بفروشم بهشت جاودان را

ز بهر دايه بي شرم و بي دين

بداده هردو گيتي را به رامين

چو دايه خشم ويس دلستان ديد

سخنها از خداي آسمان ديد

زماني با دل انديشه همي کرد

که درمان چون پديدآرد بدين درد

نياراميد ديو دژ به رامش

همان مي بود خوي خويش کامش

جز آن گاهي که کار ويس و رامين

بياميزد به هم چون چرب و شيرين

چو افسونها به گرد آورد بي مر

ز هر رنگ و ز هر جاي و ز هر در

دگرباره زبان از بند بگشاد

سخنها گفت همچون نقش نوشاد

بدو گفت اي گرامي تر ز جانم

به زيب و خوبي افزون از گمانم

هميشه دادجوي و راست گو باش

هميشه نيک نام و نيک خو باش

من اندر چه نياز و چه نهيبم

که چون تو پاک زادي را فريبم

چرا گويم سخن با تو به دستان

که بر چيز کسانم نيست دستان

مرا رامين نه خويشست و نه پيوند

نه هم گوهر نه هم زاد و نه فرزند

نگويي تا چه خوبي کرد با من

که با او دوست گردم با تو دشمن

مرا از دو جهان کام تو بايد

وز آن کامم همي نام تو بايد

بگويم با تو اين راز آشکاره

کجا اکنون جزينم نيست چاره

هرآيينه تو از مردم بزادي

نه ديوي نه پري نه حورزادي

ز جفت پاک چون ويرو گسستي

به افسون نيز موبد را ببستي

نديده هيچ مردي از تو شادي

که تا امروز تن کس را ندادي

تو نيز از کس نديدي شادکامي

نراندي کام با مردان تمامي

دوکردي شوي و هردو از تو پدرود

چه ايشان و چه پولي زان سوي رود

اگر خود ديد خواهي در جهان مرد

نيابي همچو رامين يک جوانمرد

چه سود ار تو به چهره آفتابي

که کامي زين نکورويي نيابي

اندر بازآمدن دايه به نزديک رامين به باغ

چه سود ار تو به چهره آفتابي

که کامي زين نکورويي نيابي

تو اين خوشي نديدستي نداني

که بي او خوش نباشد زندگاني

خدا از بهر نر کردست ماده

توي هم ماده از نر بزاده

زنان مهتران و نامداران

بزرگان جهان و کامگاران

همه با شوهرند و با دل شاد

جواناني چو سرو و مورد و شمشاد

اگر چه شوي نام بردار دارند

نهاني ديگري را يار دارند

گهي دارند شوي نغز در بر

به کام خويش و گاهي يار دلبر

اگر گنج همه شاهان تو داري

نيابي کام چون بي شوي و ياري

چه زيورهاي شاهانه چه ديبا

چه گوهرهاي نيکورنگ و زيبا

زنان را اين ز بهر مرد بايد

که مردان را نشاط دل فزايد

چو نه مرد از تو نازد نه تو از مرد

چرا باشي همي در سرخ و در زرد

اگر داني که گفتم اين سخن راست

ز تو دشنام و نفرينم نه زيباست

من اين گفتم ز روي مهرباني

ز مهر مادري و دايگاني

که رامين را به تو ديدم سزاوار

تو او را دوستگاني او ترا يار

تو خورشيدي و او ماه دوهفته

چو او سروست و تو شاخ شکفته

به مهر اندر چو شير و مي بسازيد

بسازيد و به يکديگر بنازيد

چو من بينم شما را هردو با هم

نباشد در جهان زان پس مرا غم

چو دايه اين سخنها گفت با ويس

به ياري آمدش با لشکر ابليس

هزاران دام پيش ويس بنهاد

هزاران در ز پيش دلش بگشاد

بدو گفت: اين زنان نامداران

نشسته شاد با دلبند و ياران

همه کس را به شادي دستگاهست

ترا همواره درد و واي و آهست

به پيري آيدت روز جواني

تو ناديده زماني شادماني

هر آيينه نه سنگيني نه رويين

در انده چون تواني بود چندين

ازين انديشه مهرش گرم تر شد

دل سنگينش لختي نرم تر شد

به دام آمد همه تن جز زبانش

زبانش داشت پوشيده نهانش

به گفتاري چو شکر دايه را گفت

نباشد هيچ زن را چاره از جفت

اندر بازآمدن دايه به نزديک رامين به باغ

به گفتاري چو شکر دايه را گفت

نباشد هيچ زن را چاره از جفت

سخنها هرچه گفتي راست گفتي

نکردي با من اندر مهر زفتي

زنان هرچند سست و ناتوانند

دل آراي دليران جهانند

هزاران خوي بد باشد دريشان

سزد گر دل نبندد کس بريشان

مرا نيز آنکه گفتم هم از آنست

که تندي کردن از طبع زنانست

مرا بود آن سخن در گوش چونان

که در دل رفته زهرآلوده پيکان

ازيرا لختکي تندي نمودم

که گفتار از در تندي شنودم

زبان خويش را بدگوي کردم

پشيماني کنون بسيار خوردم

نبايستم ترا آن زشت گفتن

نهانت را ببايستم نهفتن

چو من کاري نخواهم کرد با کس

جواب من خود او را درد من بس

کنون آن خواهم از بخشنده دادار

که باشد مر مرا از بد نگهدار

نيالايد به آهوي زنانم

نگه دارد ز آهوشان زبانم

بدارد تا زيم روشن تن من

به کام دوستان و درد دشمن

مرا دوري دهد از تو بدآموز

که شاگردان تو باشند بدروز

چو ديگر روز گيتي بوستان شد

فروغ مهر در وي گلستان شد

به جاي وعده شد آزاده رامين

بيامد دايه پس با درد و غمگين

مرو را گفت راما چند گويي

در آتش آب روشن چند جويي

نشايد باد را دربرگرفتن

نه دريا را به مشتي برگرفتن

نه ويس سنگ دل را مهردادن

نه با او سر به يک بالين نهادن

ز خارا آب مهر آيد وزو نه

به مهر اندر که خارا ازو به

چو برداري ميان شورم آواز

مر آواز ترا پاسخ دهد باز

دل ويسه بسي سختر ز شورم

به خوي بد همي ماند به گزدم

ترا پاسخ نداد آن سرو آزاد

بلي دشنام صدگونه به من داد

عجب ماندم من از فرهنگ آن ماه

که در وي نيست افسون مرا راه

فريب و حيله و نيرنگ و دستان

بود پيشش چو حکمت نزد مستان

نه او خواهش پذيرد هرگز از من

نه آغارش پذيرد ز آب آهن

اندر بازآمدن دايه به نزديک رامين به باغ

نه او خواهش پذيرد هرگز از من

نه آغارش پذيرد ز آب آهن

چو بشنيد اين سخن آزاده رامين

چو کبگ خسته شد در چنگ شاهين

جهان در پيش چشمش تنگ و تاريک

اميدش دور و بيم مرگ نزديک

تنش ابر بلا را گشته منزل

نم اندر ديدگان و برق در دل

هم از خشم و هم از گفتار جانان

زده بر جان و دل دوگونه پيکان

به فرياد آمد از سختي دگربار

مگر صدبار گفت اي دايه زنهار

مرا فريادرس يک بار ديگر

که من چون تو ندارم يار ديگر

نگيرم باز دست از دامن تو

منم با خون خود در گردن تو

گر از اميد تو نوميد گردم

بساط زندگاني درنوردم

شوم بر راز خود پرده بدرم

هم از جان و هم از گيتي ببرم

اگر رنجه شوي يک بار ديگر

بگويي حال من با آن سمن بر

سپاس جاودان باشدت بر من

که آهرمن نيابد راه در من

مگر سنگين دلش بر من بسوزد

چراغ مهرباني برفروزد

مگر زين خوي بد گردد پشيمان

نريزد خون و نستاند ز من جان

درودش ده درود مهربانان

بگو اي کام پيران و جوانان

دل من داري و شايد که داري

که بر دل داشتن چابک سواري

تو ريزي خون من شايد که ريزي

که جان عاشقان را رستخيزي

تو بر جان و تن من پادشايي

به چونين پادشايي هم تو شايي

اگر جان مرا با من بماني

گذارم در پرستش زندگاني

تو داني من پرستش را بشايم

نه آن باشم که مردم را ربايم

اگر بسيار کس باشند يارت

يکي چون من نباشد دوستدارت

اگر با من درآميزي بداني

که چون باشد وفا و مهرباني

تو خورشيدي و گر بر من بتابي

مرا ياقوت مهر خويش يابي

اگر شايم به مهر و دوستداري

ز من بردار بار گرم و خواري

مرا زنده بمان تا زندگاني

کنم در کار مهرت رايگاني

پس ار خواهي که جان من ستايي

هر آن روزي که خواهي خود تواني

اندر بازآمدن دايه به نزديک رامين به باغ

پس ار خواهي که جان من ستايي

هر آن روزي که خواهي خود تواني

وگر با خوي تو بيچار گردم

ز جان خويشتن بيزار گردم

فرو افتم ز کوه تندبالا

جهم در موج آب ژرف دريا

گرفتاري ترا باشد به جانم

بدان سرجان خويش از تو ستانم

به پيش داوري کاو داد خواهد

همه داد جهان او داد خواهد

بگفتم آنچه دانستم تو به دان

گوا بر ما دوتن بس باد يزدان

ز بس زاري و ازبس اشک خونين

دل دايه به درد آورد رامين

بشد دايه ز پيشش با دل ريش

مرو را درد بر دل زان او بيش

چو پيش ويس شد بنشست خاموش

دل از تيمار و انديشه پر از جوش

دگرباره سخنهاي نگارين

چو در پيوسته کرد از بهر رامين

بگفت: اي شاه خوبان ماه حوران

ترا مردند نزديکان و دوران

بخواهم گفت با تو يک سخن راز

مرا شرمت فرو بستست آواز

همي ترسم ازين از شاه موبد

که ترسد هرکسي از مردم بد

ز ننگ و سرزنش پرهيز دارم

کزيشان تيره گردد روزگارم

ز دوزخ نيز ترسانم به فرجام

که در دوزخ شوم بدروز و بدنام

وليکن چون بر انديشم ز رامين

وز آن رخسار زرد و اشک خونين

وز آن گفتن مرا اي دايه زنهار

که شد جان و جهان برچشم من خوار

خرد را در دو ديده او بدوزد

دگرباره دلم بر وي بسوزد

بدان مسکين چنان بخشايش آرم

که با زاريش جان را خوار دارم

بسي ديدم به گيتي عاشق زار

مژه پراشک خون و دل پرآزار

نديدستم بدين بيچارگي کس

به صدعاشق يکي تيمار او بس

سخنهايش تو پنداري که تيغست

همان چشمش تو پنداري که ميغست

بريده شد قرار من بدان تيغ

نگون شد خانه صبرم بدان ميغ

همي ترسم که او ناگه بميرد

به مرگ او مرا يزدان بگيرد

مکن ماها بدان مسکين ببخشاي

به خون او روانت را ميالاي

چه بفزايدت گر خونش بريزي

که باشد در خورت چون زو گريزي

اندر بازآمدن دايه به نزديک رامين به باغ

چه بفزايدت گر خونش بريزي

که باشد در خورت چون زو گريزي

نه اکنون و نه زين پس تا به صدسال

جوان باشد بدان برز و بدان يال

جوان و چابک و راد و سخن دان

بدو پيدا نشان فر يزدان

ترا يزدان چو اين روي نکو داد

به جان من که خود از بهر او داد

ترا چون حورو ديبا روي بنگاشت

پس اندر مهر و در سايه همي داشت

بدان تا مهر تو بخشد به رامين

پس او خسرو بود ما را تو شيرين

به جان من که جز چونين نباشد

ترا سالار جز رامين نباشد

همي تا دايه سوگندان همي خورد

يکايک ويس را باور همي کرد

فزون شد در دلش بخشايش رام

گرفت از دوستي آرايش رام

ستيزش کم شد و مهرش بيفزود

پديد آمد از آتش لختکي دود

وفا چون صبح در جانش اثر کرد

وزان پس روز مهرش سربرآورد

بشد در پاسخش چيره زباني

که بودش خامشي همداستاني

همي پيچيد سر را بر بهانه

گهي ديدي زمين گه آسمانه

رخش از شرم دوگونه برشتي

گهي ميگون و گاهي زرد گشتي

تنش از شرم همچون چشمه آب

چکان زو خوي چو مرواريد خوشاب

چنين باشد روان مهرداران

که بخشايش کنند بر نيک ياران

دل اندر مهر مي بر هنجد از تن

چنان چون سنگ مغناطيس زاهن

به يک دل مهر پيوستن نشايد

چو خر، کش بار بر يک سو زاهن

همي دانست جادو دايه پير

کزين بار از کمانش راست شد تير

رميده گور در داهولش افتاد

وز افسونش به بند آمد سر باد

ديدن ويس رامين را و عاشق شدن بر او


چو روز رام شاهنشاه کشور
نبرد آراست با گردان لشکر


سرايش پرستاره گشت و پرماه
ز بس خوبان و سالاران درگاه


همه طبعي چو خسرو بود با کام
همه دستي چو نرگس بود با جام


ز جام مي همي باريد شادي
چو از مستي جوانمردي و رادي


سپهداران و سالاران لشکر
يکايک همچو مه بودند و اختر


دريشان آفتابي بود رامين
دو چشم از نرگس و عارض ز نسرين


دو زلف انگور و رخ چون آب انگور
غلام هردو گشته مشک و کافور


به بالا همچو سرو جويباري
فراز سرو باغ نوبهاري


دلش تنگ ودهان تنگ و ميان تنگ
ز دلتنگي شده بر وي جهان تنگ


به بزم اندر نشسته با مي و رود
بسان غرقه افتاده در رود


ز عشق و جام مي او را دو مستي
ز مستي و ز هجرانش دو سستي


رخ از مستي بسان زر درتاب
دل از سستي بسان خفته در خواب


به چشم اندر چو باده روي دلبر
به مغز اندر چو ريحان بوي دلبر


نشسته ويس بر بالاي گلشن
ز روي ويس گلشن گشته روشن


بياورده مرو را دايه پنهان
به بسياري فريب و رنگ و دستان


نشاندش بر ميان بام گلشن
نهاده چشم بر سوراخ روزن


همي گفتش ببين اي جان مادر
که تا کس ديدي از رامين نکوتر


نگر تا هست شيرين و بي آهو
چو مادر گفت ماننده به ويرو


نه رويست اين که يزداني نگارست
سراي شاه ازو خرم بهارست


سزد گر با چنين رخ عشق بازي
سزد گر با چنين دلبر بسازي


همي تا ويس رامين را همي ديد
تو گفتي جان شيرين را همي ديد



چو نيک اندر رخ رامين نگه کرد
وفا و مهر ويرو را تبه کرد


پس انديشه کنان با دل همي گفت
چه بودي گر شدي رامين مرا جفت


چه خواهم ديد گويي زين دل آزار
که ويرو را ازو بشکست بازار


کنون کز مادر و فرخ برادر
جدا ماندم چرا سوزم بر آذر

ديدن ويس رامين را و عاشق شدن بر او

کنون کز مادر و فرخ برادر

جدا ماندم چرا سوزم بر آذر

چرا چندين بتنهايي نشينم

بلا تا کي کشم نه آهنينم

ازين بهتر دلارامي نيابم

سر از پيمان و فرمانش نتابم

چنين انديشه ها با دل همي کرد

دريغ روزگار رفته مي خورد

نکرد اين دوستي بر دايه پيدا

اگرچه گشته بود از عشق شيدا

مرو را گفت رامين همچنانست

که تو گفتي و بس روشن روانست

هنرهاي بزرگ و نيک داند

به فرخ بخت ويرو نيک ماند

وليکن آنکه مي جويد نيابد

رخم گر مه بود بر وي نتابد

نه خود را همچنين بيمار خواهم

نه نيز او را درين تيمار خواهم

نه من شايم به ننگ و ناپسندي

نه او شايد به رنج و مستمندي

خدا از بهر من نيکي دهادش

برفته نام و مهر من ز يادش

چو ويس آمد به زير از بام گلشن

به چشمش تيره شد خورشيد روشن

ستنبه ديو مهر آمد به جنگش

بزد بر دلش زهرآلوده چنگش

ربود و برد و بستردش بدان چنگ

ز جان هوش و ز دل صبر و زرخ رنگ

چو بددل بود ويس دل شکسته

ز جان آرام و از دل خون گسسته

گهي انديشه بر وي زور کردي

هوا چشم خرد را کور کردي

گهي گفتي چه خواهد بود بر من

جز آن کز من برآيد کام دشمن

نه هرگز مهرباني کس نورزيد

و يا کام دلي رنجي نيرزيد

اگر آزاده اي باشد چو رامين

چرا پرهيزد از بدخواه چندين

گهي شرمش هوا را دور کردي

خرد انديشه را دستور کردي

بترسيدي ز ننگ اين جهاني

ز پادافراه کار آسماني

چو از يزدان و از دوزخ بترسيد

خرد مر شرم را بر مهر بگزيد

پشيمان شد ز مهر و مهرکاري

گزيد آزادگي و ترسگاري

بران بنهاد دل کز هيچ گونه

نپيوندد به کردار نمونه

خرد را دوستر دارد ز رامين

نيارد سر به ناشايست بالين

چو بر دل راستي را پادشا کرد

روان را ترسگاري پارسا کرد

ديدن ويس رامين را و عاشق شدن بر او

چو بر دل راستي را پادشا کرد

روان را ترسگاري پارسا کرد

نبود آگه ز کار ويس دايه

که او جان را ز نيکي داد مايه

به رامين شد مرو را مژدگان برد

که شاخ بخت سر بر آسمان برد

رميده صيد لختي رام تر شد

وزان تندي و بدسازي دگر شد

چنان دانم که با تو سر درآرد

درخت اندهت شادي برآرد

چنان دلشاد شد آزاده رامين

که مرده بازيابد جان شيرين

زمين را بوسه داد او پيش دايه

بدو گفت اي به دانش نيک مايه

سپاست بر سرم بهتر ز ديهيم

که کردي مر مرا از مرگ بي بيم

بدين رنج و بدين گفتار نيکو

ترا داشن دهاد ايزد به مينو

که من داشن ندانم در خور تو

وگر جان برفشانم بر سر تو

توي مادر، منم پيش تو فرزند

ترا دارم هميشه چون خداوند

سر از فرمان تو بيرون نيارم

تن و جان را دريغ از تو ندارم

هرآن کامي که تو خواهي بجويم

به کردار و به گنج و آبرويم

چو زين سان نيکويها گفت بسيار

نهاد از پيش او سه بدره دينار

دگر شاهانه درجي از زر ناب

درو شش هار مرواريد خوشاب

بسي انگشتري از زر و گوهر

بسي مشک و بسي کافور و عنبر

نپذرفت ايچ داشن دايه ز رام

بدو گفت اي شه فرخنده بر کام

ترا نز بهر چيزي دوستدارم

که من خود خواسته بسيار دارم

توي چشم مرا خورشيد روشن

مرا ديدار تو بايد نه داشن

يکي انگشتري برداشت سيمين

که دارد يادگار شاه رامين

رفتن دايه بار ديگر به پيش ويس و حال گفتن


چو پيش ويس رفت او را دژم ديد
ز گريه در کنارش آب زم ديد


دگر ره ويس با دايه برآشفت
ز شرم و بيم يزدانش سخن گفت


که من خود چون برانديشم ز يزدان
نه رامين بايدم نه شرم گيهان


چرا زشتي کنم زشتي سگالم
که از زشتي بود روزي وبالم


بدين سر چون کسان من بدانند
مرا زان پس چه گويند و چه خوانند


بدان سر چون شوم پيش خدايم
چه عذر آرم چه پوزشها نمايم


چه گويم، گويم از بهر يکي کام
به صد زشتي فرو بردم سر و نام


اگر رامين خوشست و مهربانست
ازو بهتر بهشت جاودانست


وگر رامين بود بر من دلازار
چه باشد چون بود خشنود دادار


چو در دوزخ شوم از بهر رامين
مرا کي سود دارد مهر رامين


نه کردم ني کنم هرگز تباهي
اگر روزم چو شب گيرد سياهي


چو بشنيد اين سخن دايه از آن ماه
گرفت از چاره کردن طبع روباه


بدو گفت: اي نياز جان دايه
بجز تندي نداري هيچ مايه


چرا بر يک سخن هرگز نپايي
به گرداني چو چرخ آسيائي


بگردد روزگار و تو بگردي
بسان کعبتين بر تخت نردي


چو پيروزه بگرداني همي رنگ
چو آهن هر زمان پيدا کني زنگ


تو از فرمان يزدان کي گريزي
و با گردون گردان کي ستيزي


اگر تو اين چنين بدخو بماني

نشايد کرد با تو زندگاني


زمين مرو با موبد ترا باد
زمين ماه با شهرو مرا باد


مرا در مرو جز تو هيچ کس نيست
تو خود داني که با تو ديو بس نيست


مرا چون بدسگالان خوار داري
به روزي چند بارم برشماري


شوم با مادرت خرم نشينم
ترا با اين همه تندي نبينم


تو داني با خدا و با دگرکس
مرا از مرو از کردار تو بس


جوابش داد ويس و گفت چندين
چرا در دل گرفتي مهر رامين؟


همي بيگانه اي را يار گردي
ز بهر او ز من بيزار گردي

رفتن دايه بار ديگر به پيش ويس و حال گفتن

همي بيگانه اي را يار گردي

ز بهر او ز من بيزار گردي

ترا دل چون دهد از من بريدن

برفتن با دگر کس آرميدن

ابي تو چون توانم بود ايدر

که تو هستي مرا همتاي مادر

چه آشفتست بخت و روزگارم

چه بدفرجام و دشوارست کارم

هم از خانه جدا ام هم ز مادر

هم از پرمايه خويشان و برادر

تو بودي از جهان با من بمانده

مرا از داغ تنهايي رهانده

تو نيز اکنون ز من بيزار گشتي

و با زنهار خواران يار گشتي

مرا کردي چنين يکباره پدرود

فگندي نام و ننگ خويش در رود

بسا روزا که تو باشي پشيمان

نيابي درد خود را هيچ درمان

دگر ره دايه گفت: اي ماه خوبي

مشو گمراه تو از راه خوبي

قضا بر کار تو رفت و بياسود

چه سود اکنون ازين گفتار بي سود

به يک سو نه سخنهاي نگارين

بگو تا کي ببيني روي رامين

مرو را در پناهت کي پذيري

درين کارش چگونه دست گيري

درازآهنگ شد گفتار بي مر

درازي سخت بي معني و بي بر

سخن را با جوانمردي بياميز

جواني را ز خواب خوش برانگيز

پديد آور بهار مردمي را

به بار آور درخت خرمي را

ز شاهي و جواني بهره بردار

به پيروزي و شادي روز بگذار

به گوهر نه خدايي نه فرشته

يکي اي همچو ما از گل سرشته

هميشه آزمند و آرزومند

ز آز و آرزو بر تو بسي بند

خداي ما سرشت ما چنين کرد

که زن را نيست کامي خوشتر از مرد

تو از مردان نديدي شادماني

ازيرا خوشي مردان نداني

گر آميزش کني با مرد يک بار

به جان من که نشکيبي ازين کار

جوابش داد ويس ماه پيکر

بهشت جاودان از مرد خوشتر

اگر تو کم کني بند و فريبم

من از شادي و از مردان شکيبم

مرا آزار تو سختست بر دل

وگرنه هيچ کامم نيست در دل

مرا گر بيم آزارت نبودي

بسا رنجا که رامين آزمودي

نه گر شاهين شدي در من رسيدي

وگر بادي شدي بر من وزيدي

کنون کوشش بدان کن تا تواني

که اين راز از جهان باشد نهاني

تو خود داني که موبد چون بزرگست

به گاه خشم راندن چون سترگست

گنه ناديده چون تيغست بران

ستم نابرده چون شيرست غران

اگر روزي برد بر من گماني

ازو ما را به جان باشد زياني

همي تا اين سخن باشد نهفته

بود بر ما بلا را چشم خفته

رسيدن ويس و رامين به هم


چو خواهد بد درختي راست بالا
چو بر رويد بود ز آغاز پيدا


هميدون چون بود سالي دل افروز
پديد آيدش خوشي هم ز نوروز


چنان چون بود کار ويس و رامين
که هست آغازش آينده به آيين


اگرچه درد دل بسيار بردند
به وصل اندر خوشي بسيار کردند


چو ويس از مهر بر رامين ببخشود
زمانه زنگ کين از دلش بزدود


در آن هفته به يکديگر رسيدند
چنان کز هيچ کس رنجي نديدند


شهنشه بار بربست از خراسان
سراپرده بزد بر راه گرگان


وز آنجا سوي کوهستان سفر کرد
چو آمد بر ري و ساوه گذر کرد


بماند آسوده رامين در خراسان
کجا او خويشتن را ساخت نالان


برادر تخت وجاي خود بدو داد
بفرمودش که مردم را دهد داد


شهنشه رفته از مرو نوآيين
به مرو اندر بمانده ويس و رامين


نخستين روز بنشست آن پريروي
پر از ناز و پر از رنگ و پر از بوي


ميان گنبدي سر بر دو پيکر
نگاريده به زرين نقش بتگر


نهادش همچو مهر رام محکم
نگارش همچو روي ويس خرم


ازو سه در گشاده در گلستان
سه ديگر در به ايوان و شبستان


نشسته ويس چون خورشيد بر تخت
هم از خوبي به آزادي هم از بخت


ميان گوهر و زيور سراپاي
بتان را زشت کرده زيب و آراي


هزاران گل شکفته بر رخانش
نهفته سي ستاره در دهانش


دمان بوي بهشت از ويس بت روي
چنان چون بوي خوش از باغ خوشبوي


نسيم باغ و بوي ويس در هم
روان خسته را بودند مرهم


شکفته گل به خوبي چون رخ ويس
به بوي مشک همچون پاسخ ويس


چو ابري بسته دود مشک و عنبر
که ديد ابري بر آينده ز مجمر


ز روي دلبران او را بهاران
وز آب گل مرو را قطر باران


بهشتي بود گفتي کاخ و ايوان
مرو را حور، ويس و دايه، رضوان


گهي آراست ويس دلستان را
گهي ايوان و خرم بوستان را

رسيدن ويس و رامين به هم

گهي آراست ويس دلستان را

گهي ايوان و خرم بوستان را

چو گنبد را ز بيگانه تهي کرد

ز راه بام رامين را در آورد

چو رامين آمد اندر گنبد شاه

نه گنبد ديد گردون ديد با ماه

اگرچه ديد روي ويس دلبر

نيامد دلش را ديدار باور

دل بيمارش از شادي چنان شد

که گفتي پير بود از سر جوان شد

تن نالانش از شادي دگر شد

تو گفتي مرده بود او جانور شد

روانش همچو کشت پژمريده

اميد از آب و از باران بريده

ز بوي ويس آب زندگاني

بخورد و ماند نامش جاوداني

چو با ماه جهان افروز بنشست

ز جانش دود آتش سوز بنشست

بدو گفت اي بهشت کام و شادي

به تو يزدان نموده اوستادي

به گوهر بانوان را بانوي تو

به غمزه جادوان را جادوي تو

گل کافور رنگ مشک بويي

بت شمشاد قد لاله رويي

تو از خوبي کنون چون آفتابي

خنک آن کس که تو بروي بتابي

به بالاي تو ماند سرو و شمشاد

اگر بر هر دو ماند نقش نوشاد

تو در زيبايي آن رخشنده ماهي

کجا تاريکي و تيمار کاهي

ترا دادست بخت آن روشنايي

که زنگ از جان بدبختان زدايي

اگر باشم ترا از پيشکاران

خداوندي کنم بر کامگاران

وگر پيشت پرستش را بشايم

بجز با مشتري پهلو نسايم

چو بشنيد اين سخن ويس پري زاد

به شرم و ناز و گشي پاسخش داد

بدو گفت اي جوانمرد جوانبخت

بسي تيمار ديدم در جهان سخت

نديدم هيچ تيماري بدين سان

که شد بر چشم من رسوايي آسان

تن پاکيزه را آلوده کردم

وفا و شرم را نابوده کردم

ز دو کس يافتم اين زشت مايه

يکي از بخت بد ديگر ز دايه

مرا دايه درين رسوايي افگند

به نيرنگ و به دستان و به سوگند

بکرد او هر چه بتوانست کردن

ز خواهش کردن و تيمار خوردن

بگو تا تو چه خواهي کرد با من

ز کام دوستان وز کام دشمن

رسيدن ويس و رامين به هم

بگو تا تو چه خواهي کرد با من

ز کام دوستان وز کام دشمن

به مهر اندر چو گل يک روزه باشي

نه چون ياقوت و چون فيروزه باشي

بگردد سال و ماه و تو بگردي

پشيمانيت باشد زين که کردي

اگر پيمان چنين خواهدت بودن

چه بايد اين همه زاري نمودن

به يکروزه مرادي کش براني

چه بايد برد ننگ جاوداني

نيرزد کام صدساله يکي ننگ

کزو بر جان بماند جاودان زنگ

پس آن کامي که او يکروزه باشد

سزد گر جان ازو با روزه باشد

دگرباره زبان بگشاد رامين

بدو گفت: اي رونده سرو سيمين

ندانم کشوري چون کشور ماه

که دروي رست چون تو سرو با ماه

ندانم مادري چون پاک شهرو

که بودش دخت ويس و پور ويرو

هزاران آفرين بر کشورت باد

هميدون بر خجسته گوهرت باد

هزاران آفرين بر مادر تو

کزو زاد اين بهشتي پيکر تو

خنک آن را که هستت نيک مادر

مر آن را نيز کاو هستت برادر

دگر آن را که روزي با تو بودست

ترا ديدست يا نامت شنودست

دگر آن را که کردت دايگاني

و يا ورزيد با تو دوستگاني

بسست اين فخر مرو شاهجان را

که آرامست چون تو دلستان را

بسست اين نام و اين اورنگ شه را

که دارد در شبستان چون تو مه را

مرا اين خرمي بس تا به جاويد

که نامي گشتم از پيوند خورشيد

بدين گوشي که آوازت شنيدم

بدين چشمي که ديدارت بديدم

ازين پس نشنوم جز نيکنامي

نبينم جز مراد و شادکامي

پس آنگه ويس و رامين هر دو با هم

ببستند از وفا پيمان محکم

نخست آزاده رامين خورد سوگند

به يزدان کاوست گيتي را خداوند

به ماه روشن و تابنده خورشيد

به فرخ مشتري و پاک ناهيد

به نان و با نمک با دين يزدان

به روشن آتش و جان سخن دان

که تا بادي وزد بر کوهساران

و يا آبي رود بر رودباران

بماند با شب تيره سياهي

بپوسد در درون جوي ماهي

رسيدن ويس و رامين به هم

بماند با شب تيره سياهي
بپوسد در درون جوي ماهي


روش دارد ستاره آسمان بر
هميدون مهر دارد تن به جان بر


نگردد بر وفا رامين پشيمان
نه هرگز بشکند با دوست پيمان


نه جز بر روي ويسه مهر بندد
نه کس را دوست گيرد نه پسندد


چو رامين بر وفا سوگندها خورد
به مهر و دوستي پيمانها کرد


پس آنگه ويس با وي خورد سوگند
که هرگز نشکند با دوست پيوند


به رامين داد يک دسته بنفشه
به يادم دار گفتا اين هميشه


کجا بيني بنفشه تازه بر بار
ازين پيمان و اين سوگند ياد آر


چنين بادا کبود و کوژ بالا
هر آن کاو بشکند پيمانش از ما


که من چون گل ببينم در گلستان
به ياد آرم ازين سوگند و پيمان


چو گل يک روزه بادا جان آن کس
که از ما بشکند پيمان ازين پس


چو زين سان هر دوان سوگند خوردند
به مهر و دوستي پيمان بکردند


گوا کردند يزدان جهان را
هميدون اختران آسمان را


وزان پس هردوان با هم بخفتند
گذشته حالها با هم بگفتند


به شادي ويس را بد شاه در بر
چو رامين را دو هفته ماه در بر


در آورده به ويسه دست رامين
چو زرين طوق گرد سرو سيمين


گر ايشان را بديدي چشم رضوان
ندانستي که نيکوتر ازيشان


همه بستر پر از گل بود و گوهر
همه بالين پر از مشک و ز عنبر


شکرشان در سخن همراز گشته
گهرشان در خوشي انباز گشته


لب اندر لب نهاده روي بر روي
در افگنده به ميدان از خوشي گوي


ز تنگي دوست را در بر گرفتن
دو تن بودند در بستر چو يک تن


اگر باران بر آن دو سمن بر
بباريدي نگشتي سينه شان تر


دل رامين سراسر خسته از غم
نهاده ويس دل بر وي چو مرهم


ز نرگس گر زيان بودي فراوان
زياني را ز شکر خواست تاوان


به هر تيري که ويسه بر دلش زد
هزاران بوسه رامين بر گلش زد


چو در ميدان شادي سرکشي کرد
کليد کام در قفل خوشي کرد


بدان دلبر فزونتر شد پسندش
کجا با مهر يزدان ديد بندش


بسفت آن نغز در پر بها را
بکرد آن پارسا ناپارسا را


چو تير از زخمگاه آهيخت بيرون
نشانه بود و تيرش هر دو پرخون


به تيرش خسته شد ويس دلارام
برآمد دلش را زان خستگي کام


چو کام دل برآمداين و آن را
فزون شد مهرباني هر دوان را


وزان پس همچنان دو مه بماندند
بجز خوشي و کام دل نراندند

رفتن ويس و رامين به کوهستان نزد موبد


چو آگه گشت شاهنشه ز رامين

که سر برداشت نالنده ز بالين



همانگه نامه زي رامين فرستاد
که ما بي تو دل آزاريم و ناشاد



همه بي روي تو بدرام و دلگير
چه مي خوردن چه چوگان و چه نخچير



بيا تا چند گه نخچير جوييم
بياساييم و زنگ از دل بشوييم



که سبزست از بهاران کشور ماه
همي تابد ز خاکش زهره و ماه



قصب پوشيده رومي کوه اروند
کلاه قاقم از تارک بيفگند



کنون غرمش ميان لاله خفتست
همان رنگش تن اندر گل نهفتست



ز بس بر دشت غرقاب بهاري
نگيرد يوز آهو بي سماري



چو اين نامه بخواني زود بشتاب

بهاران را به کام خويش درياب



هميدون ويس را با خود بياور
که مي خواهد ز ما ديدار مادر



چو آمد نامه موبد به رامين

به درگاهش دمان شد ناي رويين



به راه افتاد رامين با دلارام
به روي دوست راهش خوش بد و رام



چو آمد شادمان در کشور ماه
پذيره رفت شاه و لشکر شاه



هم از ره ويس شد تا پيش مادر
شده شرمنده از روي برادر



به ديدار يکايک شادمان شد
پس آن شاديش يکسر اندهان شد



کجا از روي رامين شد گسسته
برو ديدار رامين گشت بسته



به هفته روي او يک راه ديدي
بنزد شاه يا در راه ديدي



بر آن ديدار خرسندي نبودش
فزوني جست اندوهان نمودش



هوا او را چنان يکباره بفريفت
که يک ساعت همي از رام نشکيفت



ز جانش خوشتر آمد مهر رامين
چه خوش باشد به دل يار نخستين

آگاه شدن شاه موبد از کار ويس و رامين


چو رامين بود با خسرو يکي ماه
به نخچير و به رامش گاه و بيگاه


پس از يک مه به موقان خواست رفتن
درو نخچير دريايي گرفتن


شهنشه خفته بود و يس در بر
دل اندر داغ آن خورشيد دلبر


که دربر داشت چونان دلفروزي
ز پيوندش نشد دلشاد روزي


بيامد دايه پنهان ويس را گفت
به چونين روز ويسا چون توان خفت


که رامين رفت خواهد سوي ارمن
به نخچير شکار و جنگ دشمن


سپه را از شدنش آگاه بودند
سراپرده به دشت ماه بردند


هم اکنون بانگ کوس و ناي رويين
ز درگاهش رسد بر ماه و پروين


اگر خواهي که رويش باز بيني
بسي نيکوتر از ديباي چيني


يکي بر بام شو بنگر ز بامت
که چون ناگه بخواهد رفت کامت


به تير و يوز و باز و چرغ و شاهين
شکار دلت خواهد کرد رامين


بخواهد رفتن و دوري نمودن
ز تو آرام وز من جان ربودن


قضا را شاه موبد بود بيدار
شنيد از دايه آن وارونه گفتار


بجست از خوابگاه و تند بنشست
چو پيل خشمناک آشفته و مست


زبان بگشاد بر دشنام دايه
همه گفت: اي پليد خوارمايه


به گيتي ني ز تو ناپارساتر
ز سگ رسواتر و زو بي بهاتر


بياريد اين پليد بدکنش را
بلايه گند پير سگ منش را


که من کاري کنم با وي سزايش
دهم مر دايگاني را جزايش


سزد گر ز آسمان بر شهر خوزان
نبارد جاودان جز سنگ باران


که چونين روسپي خيزد از آن بوم
ز بي شرمي و شوخي بر جهان شوم



بدآموزي کند مر کهتران را
بدانديشي کند مر مهتران را


ز خوزان خود نيايد جز بدانديش
تباهي جوي و بدکردار و بدکيش


مبادا کس که ايشان را پذيرد
وزيشان دوست جويد دايه گيرد


کزيشان دايگاني جست شهرو
سراي خويش را پر کرد زاهو


چه خوزاني به گاه دايگاني
چه نابينا به گاه ديدباني

آگاه شدن شاه موبد از کار ويس و رامين

چه خوزاني به گاه دايگاني

چه نابينا به گاه ديدباني

هر آن کاو زاغ باشد رهنمايش

به گورستان بود همواره جايش

پس آنگه گفت ويسا خويشکاما

ز بهر ديو گشته زشت ناما

نه جانت را خرد نه ديده را شرم

نه رايت راستي نه کارت آزرم

بخوردي ننگ و شرم و زينها را

به ننگ اندر زدي خود را و ما را

ز دين و راستي بيزار گشتي

به چشم هر که بودي خوار گشتي

ز تو نپسندد اين آيين برادر

نه نزديکان و خويشان و نه مادر

به گونه رويشان چون دوده کردي

که و مه را به ننگ آلوده کردي

همي تا دايه باشد رهنمايت

بود ديو تباهي همسرايت

معلم چون کند دستان نوازي

کند کودک به پيشش پاي بازي

پس آنگه نزد ويرو کس فرستاد

بخواند و کرد با او يک به يک ياد

بفرمودش که خواهر را بفرهنج

به شفشاهنگ فرهنجش در آهنج

هميدون دايه را لختي بپيراي

به پادافراه و بر جانش مبخشاي

اگر فرهنگشان من کرد بايم

گزند افزون ز اندازه نمايم

دو چشم ويس با آتش بسوزم

وزان پس دايه را بر دار دوزم

ز شهر خويش رامين را برانم

دگر هرگز به نامش برنخوانم

بپردازم ز رسوايي جهان را

ز ننگ هر سه بزدايم روان را

نگه کن تا سمن بر ويس گل رخ

به تندي شاه را چون داد پاسخ

اگرچه شرم بي اندازه بودش

قضا شرم از دو ديده برربودش

ز تخت شاه چون شمشاد برجست

به کش کرده بلورين بازو و دست

مرو را گفت: شاها! کامگارا!

چه ترساني به پادافراه ما را

سخنها راست گفتي هر چه گفتي

نکو کردني که آهو نانهفتي

کنون خواهي بکش خواهي برانم

وگر خواهي برآور ديدگانم

وگر خواهي به بند جاودان دار

وگر خواهي برهنه کن به بازار

که رامينم گزين دو جهانست

تنم را جان و جانم را روانست

چراغ چشم و آرام دلم اوست

خداوندست و يار و دلبر و دوست

آگاه شدن شاه موبد از کار ويس و رامين

چراغ چشم و آرام دلم اوست

خداوندست و يار و دلبر و دوست

چه باشد گر به مهرش جان سپارم

ک من خود جان براي مهر دارم

من از رامين وفا و مهرباني

نبرم تا نبرد زندگاني

مرا آن رخ بر آن بالاي چون سرو

به دل برخوشترست از ماه و از مرو

مرا رخسار او ماهست و خورشيد

مرا ديدار او کامست و اميد

مرا رامين گرامي تر ز شهروست

مرا رامين نيازي تر ز ويروست

بگفتم راز پيشت آشکارا

تو خواهي خشم کن خواهي مدارا

اگر خواهي بکش خواهي برآويز

نه کردم نه کنم از رام پرهيز

تو با ويرو به من بر پادشاييد

به شاهي هردوان فرمان رواييد

گرم ويرو بسوزد يا ببندد

پسندم هر چه او بر من پسندد

وگر تيغ تو از من جان ستاند

مرا اين نام جاويدان بماند

که جان بسپرد ويس از بهر رامين

به صد جان مي خرم من نام چونين

وليکن تا بود بر جاي زنده

شکاري شير جان گير و دمنده

که دل دارد کنامش را شکفتن

که يارد بچگانش را گرفتن؟

هزاران سال اگر رامين بماند

که دل دارد که جان من ستاند

چو در دستم بود درياي سرکش

چرا پرهيزم از سوزنده آتش

مرا آنگه تواني زو بريدن

که تو مردم تواني آفريدن

مرا نز مرگ بيمست و نه از درد

ببين تا که چه چاره بايدت کرد

چو بشنيد اين سخن ويرو ز خواهر

برو آن حال شد از مرگ بدتر

برفت و ويس را در خانه اي برد

بدو گفت اين نبد پتياره اي خرد

که تو در پيش من با شاه کردي

هم آب خود هم آب من ببردي

ترا از شاه و از من شرم نايد

که رامين بايدت موبد نبايد

نگويي تا تو از رامين چه ديدي

چرا او را ز هرکس برگزيدي

به گنجش در چه دارد مرد گنجور

بجز رود و سرود و چنگ و طنبور

همين داند که طنبوري بسازد

بر او راهي و دستاني نوازد

نبينندش مگر مست و خروشان

نهاده جامه نزد مي فروشان

آگاه شدن شاه موبد از کار ويس و رامين

نبينندش مگر مست و خروشان

نهاده جامه نزد مي فروشان

جهودانش حريف و دوستانند

هميشه زو بهاي مي ستانند

ندانم تو بدو چون اوفتادي

به مهر او را دل از بهر چه دادي

کنون از شرم و از مينو بينديش

مکن کاري کزو ننگ آيدت پيش

چو شهرو مادر و چون من برادر

چرا داري به ننگ خويش درخور

نماندست از نياکان تو جز نام

به زشتي نام ايشان را مکن خام

مشو يکباره کام ديو را رام

مده نام دو گيتي از پي رام

اگر رامين همه نوش است و شکر

بهشت جاودان زو هست خوشتر

بگفتم آنچه من دانستم از پيش

تو به دان با خدا و شوهر خويش

همي گفت اين سخن ويرو به خوار

همي باريد ويس از ديده گوهر

بدو گفت اي برادر راست گفتي

درخت راستي را بر تو رفتي

روانم نه چنان در آتش افتاد

که آيد هيچ پند او را به فرياد

دل من نه چنان در مهر بشکست

که داند مردم او را باز پيوست

قضا بر من برفت و بودني بود

از اين اندرز و زين گفتار چه سود

در خانه کنون بستن چه سودست

که دزدم هرچه در خانه ربودست

مرا رامين به مهر اندر چنان بست

که نتوانم ز بندش جاودان رست

اگر گويي يکي زين هر دو بگزين

بهشت جاودان و روي رامين

به جان من که رامين را گزينم

که رويش را بهشت خوي بينم

چو بشنيد اين سخن ويرو ز خواهر

دگر بر خوگ نفشاند ايچ گوهر

برفت از پيش ايشان دل پر آزار

سپرده کار ايشان را به دادار

چو خورشيد جهان بر چرخ گردان

چو زرين گوي شد بر روي ميدان

شهنشه گوي زد با نامداران

بجوشيده در آن ميدان سواران

ز يک سو شاه موبد بود سالار

ز گردان برگزيده بيست همکار

ز يک سو شاه ويرو بود مهتر

ز گردان برگزيده بيست ياور

رفيدا يار موبد بود و رامين

چو ارغش يار ويرو بود و شروين

دگر آزادگان و نامداران

بزرگان و دليران و سواران

آگاه شدن شاه موبد از کار ويس و رامين

دگر آزادگان و نامداران

بزرگان و دليران و سواران

پس آنگه گوي در ميدان فگندند

به چوگان گوي بر کيوان فگندند

هنر آن روز ويرو کرد و رامين

گه اين زان گوي برد و گاه آن زين

ز چندان نامداران هنرجوي

به از رامين و ويرو کس نزد گوي

ز بام گوشک ويس ماه پيکر

نگه مي کرد با خوبان لشکر

برادر را و رامين را همي ديد

ز چندان مردم ايشان را پسنديد

ز بس انديشه کردن گشت دلتنگ

رخش بي رنگ و پيشاني پرآژنگ

تن سيمينش را لرزه بيفتاد

تو گفتي سرو بد لرزنده از باد

خمارين نرگسان را کرد پرآب

به گل بر ريخت مرواريد خوشاب

به شيرين لابه دايه گفت با ويس

چرا بر تو چنين شد چيره ابليس

چرا با جان خود چندين ستيزي

چرا بيهوده چندين اشک ريزي

نه بابت قارنست و مام شهرو

نه شويت موبدست و پشت ويرو

نه تو امروز ويس خوب چهري

ميان ماهرويان همچو مهري

نه ايران را توي بانوي مهتر

نه توران را توي خاتون دلبر

به ايران و به توران نامداري

که بر ايران و توران کامگاري

به روي از گل به موي از مشک نابي

ستيز ماه و رشک آفتابي

به شاهي و به خوبي نام داري

چو رامين دوستي خود کام داري

اگر صد گونه غم داري به دل بر

نماند چون ببيني روي دلبر

فلک خواهد که چون تو ماه دارد

جهان خواهد که چون او شاه دارد

چرا خواني ز يزدان خيره فرياد

که در گيتي بهشت خود ترا داد

مکن بر بخت چندين ناپسندي

که آرد ناپسندي مستمندي

چه داني خواست از بخشنده يزدان

ازين بهتر که دادستت به گيهان

خداوندي و خوبي و جواني

تن آساني و ناز و کامراني

چو چيزي زين که داري بيش خواهي

ز بيشي خواستن يابي تباهي

مکن ماها به بخت خويش ببسند

بدين کت داد يزدان باش خرسند

به تندي شاه را چندين ميازار

برادر را مکن بر خود دل آزار

آگاه شدن شاه موبد از کار ويس و رامين

به تندي شاه را چندين ميازار

برادر را مکن بر خود دل آزار

که اين آزارها چون قطره باران

چو گرد آيد شود يک روز طوفان

جوابش داد خورشيد سخنگوي

نگار سروقد ياسمين بوي

بگفت اي دايه تا کي يافه گويي

ز ناداني در آتش آب جويي

مگر نشنيدي از گيتي شناسان

که باشد جنگ بر نظاره آسان

مگر نشنيدي اين زرينه گفتار

که بر چشم کسان درد کسان خوار

منم همچون پياده تو سواري

ز رنج رفتن آگاهي نداري

منم بيمار و نالان تو درستي

نداني چيست بر من درد و سستي

مرا شاه جهان سالار و شويست

وليکن بدسگال و کينه جويست

اگر شويست بس نادلپذيرست

کجا بدراي و بدکردار و پيرست

وگر ويروست بر من بدگمانست

به چشم من چو دينار کسانست

وگر ويرو بجز ماه سما نيست

مرا چه سود باشد چون مرا نيست

وگر رامين همه خوبي و زيبست

تو خود داني چگونه دل فريبست

ندارد مايه جز شيرين زباني

نجويد راستي در مهرباني

زبانش را شکر آمد نمايش

نهانش حنظل اندر آزمايش

منم با يار در صدکار بي کار

به گاه مهر با صد يار بي يار

همم يارست و هم شو هم برادر

من از هر سه همي سوزم بر آذر

مرا نامي رسيد از شوي داري

مرا رنجي رسيد از مهرکاري

نه شوي من چو شوي بانوانست

نه يار من چو يار نيکوانست

چه بايد مر مرا آن شوي و آن يار

کزو باشد به جانم رنج و تيمار

مرا آن طشت زرين نيست در خور

که دشمن خون من ريزد درو در

اگر بختم مرا ياري نمودي

دلارامم بجز ويرو نبودي

نه موبد جفت من بودي نه رامين

نبهره دوستان دشمن آيين

يکي با من چو غم با جان به کينه

يکي ديگر چو سنگ و آبگينه

يکي را با زبان دل نيست ياور

يکي را اين و آن هر دو ستمگر

بازگشتن شاه موبد از کهستان به خراسان


خوشا جايا بر و بوم خراسان
دروباش و جهان را مي خور آسان


زبان پهلوي هر کاو شناسد
خراسان آن بود کز وي خور آسد


خور آسد پهلوي باشد خور آيد
عراق و پارس را خور زو برآيد


خوراسان را بود معني خورآيان
کجا از وي خور آيد سوي ايران


چه خوش نامست و چه خوش آب و خاکست
زمين و آب و خاکش هر سه پاکست


بخاصه مرو در شهر خراسان
چنان آمد که اندر سال نيسان


روان اندر هواي او بنازد
که آب و باد او با اين بسازد


تو گفتي رود مروش کوثر آمد
همان بومش بهشتي ديگر آمد


چو نيک اختر شهنشاه سرافراز
ز کوهستان به شهر مرو شد باز


به بام گوشک شد با سيمتن ويس
نشسته چون سليمان بود و بلقيس


نگه کرد آن شکفته دشت و در ديد
جهان چون روي ويس سيمبر ديد


به ناز و خنده آن بت روي را گفت
جهان بنگر که چون روي تو بشکفت


نگه کن دشت مرو و مرغزارش
هميدون بوستان و رودبارش


رز اندر رز شکفته باغ در باغ
ز خوبي و خوشي وي را که و راغ


نگويي تا کدامين خوشتر اي ماه
به چشم نرگسينت مرو يا ماه


به چشم من زمين مرو خوشتر
که گويي آسمانستي پر اختر


زمين مرو پنداري بهشتست
خدايش ز آفرين خود سرشتست


چنان کز ماه خوشتر مرو شهجان
ز ويرو نيز من بيشم به هر سان


مرا چون ماه بسيارست کشور
چو ويرو نيز بسيارست چاکر


نگر تا ويس چون آزرم برداشت
کجا در مهر چون شيران جگر داشت


مرو را گفت شاها مرو آباد
اگر نيکست ور بد مر ترا باد


من اينجا دل نهادستم به ناکام
که هستم گوروار افتاده در دام


اگر ديدار رامين را نبودي
تو نام ويس از آن گيهان شنودي


چو بينم روي رامين گاه و بي گاه
مرا چه مرو باشد جاي و چه ماه


گلستانم بود بي او بيابان
بيابانم بود با او گلستان

بازگشتن شاه موبد از کهستان به خراسان

گلستانم بود بي او بيابان

بيابانم بود با او گلستان

مرا گر دل نه با او آرميدي

تو تا اکنون مرا زنده نديدي

ترا از بهر رامين مي پرستم

که دل در مهر آن بي مهر بستم

منم چون باغبان اندر پي گل

پرستم خار گل را بر پي گل

شهنشه چون شنيد اين سخت پاسخ

پديد آمدش رنگ خشم بر رخ

به سرخي چشم او چون ارغوان شد

به زردي روي او چون زعفران شد

دلش در تن چو آتش گشت سوزان

تنش از کينه شد چون بيد لرزان

چو از کين خواستي او را بکشتي

خرد با مهر برکين چيره گشتي

چو تندي هوش را اندام دادي

خرد تنديش را آرام دادي

چو گشتي آتش تيزش سرکش

زدي دست قضا آبي بر آتش

چو نيکو بود روي خواست يزدان

به زشتي شاه ازو چون بستدي جان

خبر دارد ز يزدان تير و خنجر

نبرد هرکرا او هست ياور

نگردد هيچ بدخواهي بر او چير

جهد از پاي پيل و از دم شير

چنان چون ويس بت پيکر همي جست

قضا دست بلا بر وي همي بست

چو گنجي بود در بندي نهاده

به هرکس بسته بر رامين گشاده

چو شاهنشه زماني بود دژمان

به خشم اندر خرد را برد فرمان

نکردش هيچ پادافراه کردار

زبان بگشاد بر وارونه گفتار

بدو گفت اي ز سگ بوده نژادت

به بابل ديو بوده اوستادت

بريده باد بند از جان شهرو

کشفته باد خان و مان ويرو

که جز بدکيش از آن مادر نزايد

بجز جادو از آن گوهر نيايد

نباشد مار را بچه بجز مار

نيارد شاخ بد جز تخم بد بار

بچه بودست شهرو را سي واند

نزادست او ز يک شوهر دو فرزند

چو آذرباد و فرخ زاد و ويرو

چو بهرام يل و ساسان و گيلو

چو ايزد يار و گردان شاه و رويين

چو آب ناز و همچون ويس و شيرين

يکايک را ز ناشايست زاده

بلايه دايگاني شير داده

ازيشان خود تو از جمشيد زادي

تو نيز آن گوهرت بر باد دادي

کنون سه راه در پيشت نهادست

به هرجايي که خواهي ره گشادست

يکي گرگان دگر راه دماوند

سه ديگر راه همدان و نهاوند

برون رو تو به هر راهي که خواهي

رفيقت سختي و رهبر تباهي

هميشه بادت از پس جاهت از پيش

همه راهت ز نان و آب درويش

کهش پربرف باد و دشت پرمار

نبات او کبست و آب او قار

به روزت شير همراه و به شب غول

نه آبت را گذر نه رود را پول

رفتن ويس از مرو شاهجان به کوهستان


چو بشنيد اين سخن آزاده شمشاد
شد از گفتار موبد خرم و شاد


نمازش برد و چون گلنار بشکفت
ز پيشش بازگشت و دايه را گفت


برو دايه بشارت بر به شهرو
هميدون مژده خواه از شاه ويرو


بگو آمد نيازي خواهر تو
گرامي دوستگان و دلبر تو


برآمد مر ترا تابنده خورشيد
از آن سو کت نبودت هيچ اميد


اميدت را پديد آمد نشاني
از آن سو کت نبد در دل گماني


کنون کت روز تنهايي سرآمد
دو خورشيد از خراسانت برآمد


هميدون مادرم را مژدگان خواه
که رسته شد ز چنگ اژدها ماه


بريده شد ز خار تيز خرما
بهار تازه شد ايمن ز سرما


درآمد دولت فرخنده از خواب
برآمد گوهر رخشنده از آب


مرا چون ايزد از موبد رهانيد
چنان دانم که از هر بد رهانيد


پس آنگه گفت: شاها! جاودان زي
به کام دوستان دور از بدان زي


ترا از من درود و خرمي باد
روانت آفتاب مردمي باد


زني کن زين سپس بر تو سزاوار
که باشد همچو ويسه صد پرستار


ز بت رويان بدل آن جوي بر من
که از ديدنش گردد کور دشمن


چراغ گوهر و خورشيد دوده
هم از پاکي هم از خوبي ستوده


چو مه در هر زباني گشته نامي
چو جان بر هر دلي گشته گرامي



ترا بي من بزرگي باد و رادي
مرا بي تو درستي باد و شادي


چنين بادا ازين پس هردو را روز
که باشد بخت ما بر کام پيروز


چنان در خرمي گيتي گذاريم
که هرگز يکدگر را ياد ناريم


پس آنگه بردگان را کرد آزاد
کليد گنجها مر شاه را داد


بدو گفت اين به گنجوري دگر ره
که باشد در شبستانت ز من به


ترا بي من مبادا هيچ تيمار
مرا بي تو مبادا هيچ آزار


بگفت اين پس نمازش برد و برگشت
سراي شاه ازو زير و زبر گشت


ز هر کنجي برآمد زارواري
ز هر چشمي روان شد رودباري

رفتن ويس از مرو شاهجان به کوهستان

ز هر کنجي برآمد زارواري

ز هر چشمي روان شد رودباري

کسان شاه و سرپوشيدگانش

به زاري سوخته کردند جانش

ز اشک چشم خونين رود کردند

سراسر ويس را پدرود کردند

بسا چشما که بر وي گشت گريان

بسا دل کز فراقش گشت بريان

همه کس دل در آن تيمار بسپرد

تو گفتي سيل هجران دل همي برد

ز هجرش هرکسي خسته جگر بود

وزيشان شاه رامين خسته تر بود

نياراميد روز و شب ز تيمار

ز درد دل دگر ره گشت بيمار

ز گريه گرچه جانش را نبد سود

همي يک ساعت از گريه نياسود

گهي بر دل گرست و گاه بر جفت

خروشان روز و شب با دل همي گفت

چه خواهي اي دل از جانم چه خواهي

که جان را از تو نايد جز تباهي

سيه کردي به داغ عشق روزم

دوتا کردي جوانه سرو نوزم

تو تلخي عشق را اکنون بداني

که بي کام تو باشد زندگاني

نبد در هجر يک روزه قرارت

چگونه باشد اکنون روزگارت

بسا تلخا که تو خواهي چشيدن

بسا رنجا که تو خواهي کشيدن

کنون بپسيچ تا تيمار بيني

جدايي را چو نيش مار بيني

کنون کت ناگه آمد فرقت يار

بشد خرما و آمد نوبت خار

بپيچ اي دل که ارزاني به دردي

به بار آمد ترا آن بد که کردي

بريز اي چشم خون دل ز ديده

که از پيش تو شد يار گزيده

سرشکت را کنون باشد روايي

که بفروشي به بازار جدايي

بدين غم درخوري چندانکه ياري

بياور خون دل چندانکه داري

نگارين روي آن دلبر تو ديدي

مرا در دام عشقش تو کشيدي

کنون هم تو ز ديده خون بپالاي

به گاه فرقت از گريه مياساي

به خون مصقول کن رنگ رخانم

سياهي را بشوي از ديدگانم

جهان را شايد ار ديگر نبيني

که همچون ويس يک دلبر نبيني

چه بايد مر ترا ديدار ازين پس

که ديدار تو نپسندد جز او کس

گر از ديدار او بردارم اميد

نبينم نيز هرگز ماه و خورشيد

رفتن ويس از مرو شاهجان به کوهستان

گر از ديدار او بردارم اميد

نبينم نيز هرگز ماه و خورشيد

دو چشم خويش را از بن برآرم

که با هجرانش کوري دوست دارم

چو ديدار نگارينم نباشد

سزد گر خود جهان بينم نباشد

الا اي تيره گشته بخت شورم

تو شير خشمناکي منت گورم

به پيشم بود خرم مرغزاري

درو با من به هم شايسته ياري

کمين کردي و يارم را ببردي

مرا بي مونس و بي يار کردي

کنون جانم ببر کم جان نبايد

چو من بدبخت جز بي جان نشايد

ستمگارا و زفتا روزگارا

که نتوانست با هم ديد ما را

به گيتي خود يکي کامم روا کرد

پس آن کام مرا از من جدا کرد

اگر پيشه ندارد جور و بيداد

چرا بستد همان چيزي که او داد

همي گفتي چنين دلخسته رامين

تن از آرام دور و سر ز بالين

بسي انديشه کرد اندر جدايي

که چون يابد ز اندوهش رهايي

به دست چاره دامي کرد و بنهاد

به شاهنشاه پيغامي فرستاد

که شش ماهست تا من دردمندم

منم بسته که بيماريست بندم

کنونم زور لختي در تن آمد

نشاط تندرستي در من آمد

نديدم اسپ و ساز خويش هموار

همه مانده چو من شش ماه بيکار

سمند و رخش من با يوز و با سگ

سراسر خفته اند آسوده از تگ

نه يوزانم سوي غرمان دويدند

نه بازانم سوي کبگان پريدند

دلم برگرفت ازين آسوده کاري

چه آسايش بود بنياد خواري

اگر شاهم دهد همداستاني

کنم يک چند گه نخچيرگاني

روم زينجا سوي گرگان و ساري

بپرانم درو باز شکاري

چو شش مه بگذرد روزي بيابم

ز کوهستان به سوي شه گرايم

چو شاهنشه شنيد اين يافه پيغام

به زشتي داد يکسر پاسخ رام

بدانست او که گفتارش دروغست

ز دستان کرده چاري بي فروغست

مرو را عشق بد نه خانه دلگير

دلش را ويس بايستي نه نخچير

زبان بگشاد بر دشنام و نفرين

همي گفت از جهان گم باد رامين

رفتن ويس از مرو شاهجان به کوهستان

زبان بگشاد بر دشنام و نفرين

همي گفت از جهان گم باد رامين

شدن بادش به راه و آمدن نه

که او را مرگ هست از آمدن به

بگو هرجا که خواهي رو هم اکنون

رفيقت فال شوم و بخت وارون

رهت مارين و کهسارت پلنگين

گيا و سنگش از خون تو رنگين

تو پيش ويس جان خود سپرده

هميدون ويس در چشم تو مرده

ترا اين خوي بد با جان برآيد

وزين خوي بدت دوزخ نمايد

ترا گفتار من امروز پندست

چو مي تلخست ليکن سودمندست

اگر پند مرا در گوش گيري

ازو بسيار گونه هوش گيري

به کوهستان زني نامي بجويي

مرو را هم بزرگي هم نکويي

کني با او به فال نيک پيوند

بدان پيوند باشي شاد و خرسند

نگردي بيش ازين پيرامن ويس

که پس کشته شوي در دامن ويس

برافروزم ز روي خنجر آذر

برو هم زن بسوزم هم برادر

برادر چون مرا زو ننگ باشد

همان بهتر که زير سنگ باشد

نگر تا اين سخن بازي نداري

که بازي نيست با شير شکاري

چو ابر آيد تو با بارانش مستيز

به زودي از گذار سيل برخيز

چو بشنيد اين سخن آزاده رامين

بسي بر زشت کيشان کرد نفرين

به ماه و مهر تابان خورد سوگند

به جان شاه و جان خويش و پيوند

که هرگز نگذرم بر کشور ماه

نه بيرون آيم از پند شهنشاه

نه روي ويس را هرگز ببينم

نه با کسها و خويشانش نشينم

پس آنگه گفت شاها تو نداني

که من با تو دگر دارم نهاني

تو از يک روي بر ما پادشايي

ز ديگر روي ما را چون خدايي

گر از فرمانت لختي سر بتابم

سراندر پيش خود افگنده يابم

چنان ترسو ز تو کز پاک يزدان

يکي دارم شما را گاه فرمان

همي داد اين پيام شکرآلود

وليکن در دلش چيزي دگر بود

شتابش بود تا کي راه گيرد

به راه اندر شکار ماه گيرد

رفتن رامين به همدان به جهت ويس


چو بيرون آمد از دروازه خرم
شد از تيمار هجرش نيمه اي کم


چو بادي از کهستان بردميدي
بهشتي بوي خوش زي او رسيدي


خوشا راها که باشد راه ايشان
که دارند در سفر هنجار جانان


اگرچه صعب راهي پيش دارند
مران را گلشن و طارم شمارند


هر آن کش راه باشد بي کران تر
به روي دوست باشد شادمان تر


اگرچه راه ناپدرام باشد
بپدرامد چو خوش فرجام باشد


چنان چون راه مهرافزاي رامين
چو کاري تلخ کش انجام شيرين


وزو ناکام ويس ماه پيکر
بپژمرده چو برگ از ماه آذر


زمين ماه بر وي چاه گشته
گل رويش به رنگ کاه گشته


سراسر زيور از تن برگشاده
همه پيرايه ها يک سو نهاده


ز خورد و خواب و از شادي بريده
هواي دل برو پرده دريده


همه کام جهان در دل شکسته
دل از کام و لبان از خنده بسته


به چشمش روي مادر مار گشته
هميدون مهر ويرو خوار گشته


به روزش مهر بودي مونس روز
چو روي رام تابان و دل افروز


شب تاريک بودي غمگسارش
ز مشکين موي رامين يادگارش


نشسته روز و شب بالاي ايوان
بمانده چشم در راه خراسان


همي گفتي چه بودي گر يکي روز
ازين راه آمدي باد دل افروز


سحرگاهان نسيمي خوش دميدي
پگاه بام رامين در رسيدي


ز پشت رخش رسته چون سهي سرو
مرو را روي بر من پشت بر مرو


گرازان رخش چون طاووس صدرنگ
به پشتش برنشسته نقش ارتنگ


درين انديشه مانده ويس هموار
سپرده تن به رنج و دل به تيمار


يکي روزي نشسته بر لب بام
پگه آنگه که خور بيرون نهد گام


دو خورشيد از خراسان روي بنمود
که از گيتي دوگونه زنگ بزدود


يکي بزدود زنگ شب ز گيهان
يکي بزدود زنگ غم ز جانان


چنان آمد به نزد ويس بانو
که آيد دردمندي پيش دارو

رفتن رامين به همدان به جهت ويس

چنان آمد به نزد ويس بانو

که آيد دردمندي پيش دارو

بپيچيدند بر هم مورد و شمشاد

ز شادي هردوان را گريه افتاد

ببوسيدند هر دو ارغوان را

پس آنگه بسدين نوشين لبان را

ز شادي هر دو چون گل برشکفتند

گرفته دست هم در خانه رفتند

به رامين گفت ويس ماه پيکر

رسيدت دل به کام و کان به گوهر

ترا باد اين سراي خسرواني

درو بنشين به ناز و شادماني

گهي در خانه زلف و جام مي گير

گهي در دشت مرغان گير و نخچير

به نخچير آمدستي از خراسان

به پيش آمد ترا نخچير آسان

ترا من هم گوزنم هم تذروم

چو هم شمشادم و هم زاد سروم

گهي بنشين به پاي سرو و شمشاد

به نخچيري چو من مي کن دلت شاد

من و تو روز در شادي گذاريم

ز فردا هيچ گونه ياد ناريم

چو روز خوش بود خرم نشينيم

که خود جز خرمي کاري نبينيم

به روز پاک جام نوش گيريم

به شب معشوق در آغوش گيريم

زماني دل ز شادي برنتابيم

همه کامي بجوييم و بيابيم

هواي دل به پيروزي برانيم

که هم پيروزبخت و هم جوانيم

پس آنگه هر دو کام دل براندند

به شادي هفت مه با هم بماندند

زمستان بود و سرماي کهستان

دو عاشق مست و خرم در شبستان

ميان نعمت و فرمان روايي

نشاط عاشقي و پادشايي

نگر تا کام دل چون خوش براندند

ز شادي ذره اي باقي نماندند

آگاه شدن موبد از رفتن رامين نزد ويس

چو آگه گشت شاهنشاه موبد
که پيدا کرد رامين گوهربد


دگر باره بشد با ويس بنشست
گسسته مهر ديگر ره بپيوست


دل رام آنگهي بشکيبد از ويس
که از کردار بد بشکيبد ابليس


اگر خرگوش روزي شير گردد
دل رامين ز ويسه سير گردد


وگر گنجشک روزي باز گردد
دل رامين ازين خو بازگردد


همان گه شاه شد تا پيش مادر
به دلتنگي گله کرد از برادر


مرو را گفت نيکو باشد اين کار
نگه کن تا پسندد هيچ هشيار


که رامين با زنم جويد تباهي
کند بدنام بر من گاه شاهي


يکي زن چون بود با دو برادر
چه باشد در جهان زين ننگ بدتر


دلم يکباره برگشت از مدارا
ازيرا کردم اين راز آشکارا


من اين ننگ از تو بسياري نهفتم
چو بيچاره شدم با تو بگفتم


بدان تا تو بداني حال رامين
نخواني مر مرا بيهوده نفرين


که من زان سان کشم او را به زاري
که گردد چشم تو ابر بهاري


مرا تو دوزخي هم تو بهشتي
تو نپسندي به من اين نام زشتي


سپيد آنگه شود از ننگ رويم
که رويم را به خون وي بشويم


جوابش داد مادر گفت هرگز
دو دست خود نبرد هيچ گربز


مکش او را که او هستت برادر
ترا چون او برادر نيست ديگر


نه در رزمت بود انباز و ياور
نه در بزمت بود خورشيد انور


چو بي رامين شوي بي کس بماني
نه خوش باشدت بي او زندگاني


چو بنشيني نباشد همنشينت
همان انباز و پشت راستينت


ترا ايزد ندادست ايچ فرزند
که روزي بر جهان باشد خداوند


بمان تا کاو بود پشت و پناهت
به دست او بماند جايگاهت


نباشد عمر مردم جاوداني
برو روزي سرآيد زندگاني


چو فرمان خدا آيد به جانت
به دست دشمن افتد خان و مانت


همان بهتر که او برجاي باشد
مگر چون تو جهان آراي باشد


مگر شاهي درين گوهر بماند
نژاد ما درين کشور بماند


برادر را مکش زن را گسي کن
کليد مهر در دست کسي کن


بتان و خوبرويان بي شمارند
که زلف از مشک و بر از سيم دارند


يکي را برگزين و دل برو نه
کليد گنجها در دست او ده


مگر کت زان صدف دري بيايد
که شاهي را و شادي را بشايد


چه داري از نژاد ويسه اميد
جز آن کاو آمدست از تخم جمشيد


نژادش گرچه شهوارست و نيکوست
ابا اين نيکوي صدگونه آهوست


مکن شاها خرد را کارفرماي
روانت را بدين کينه ميالاي


هزاران جفت همچون ويس يابي
چرا دل زان بلايه برنتابي


من اين را آگهي ديگر شنيدم
چنان دانم که من بدتر شنيدم


شنيدستم که آن بدمهر بدخو
دگرباره شد اندر بند ويرو


به خوردن روز و شب با او نشستست
ز مي گه هوشيار و گاه مستست


هميشه ويس از بختش همي خواست
کنون چون ديد درد دلش برخاست


تو از رامين بيچاره چه خواهي
کت از ويرو همي آيد تباهي


اگر رامين به همدانست از آنست
که او بر ويسه چون تو مهربانست


وليکن زين سخن آنجا بماندست
که ويسه مهر او از دل براندست


همين آهوست ويس بدنشان را
بود هر روز ديگر دوستان را


چنان زيبايي و خوبي چه بايد
که مهرش بر کسي ماهي نپايد


به گل ماند که گرچه خوب رنگست
نپايد دير و مهرش بي درنگست


چو بشنيد اين سخن موبد ز مادر
دلش خوش گشت لختي بر برادر

آگاه شدن موبد از رفتن رامين نزد ويس

چو بشنيد اين سخن موبد ز مادر
دلش خوش گشت لختي بر برادر


چنان بر ويس و بر ويرو بيازرد
که گشت از خشم دل رنگ رخش زرد


همان گه نزد ويرو کرد نامه
ز تندي کرد چون شمشير خامه


بدو گفت اين که فرمودت نگويي
که بر من بيشي و بيداد جويي؟


پناهت کيست يا پشتت کدامست
که رايت بس بلند و خويش کامست


نگويي تا که دادت اين دليري
که روباهي و طبع شير گيري


تو با شيران چرا شيري نمايي
که با گور دمنده برنيايي


تو از من بانوم را چون ستاني
بدين بيچارگي و ناتواني


اگرچه هست ويسه خواهر تو
زن من چون نشنيد در بر تو


چرا داري مرو را تو به خانه
بدين کار از تو ننيوشم بهانه


کجا ديدي يکي زن جفت دو شوي
دو پيل کينه ور بسته به يک موي


مگر تا من نديدم جايگاهت
فزون شد زانکه بد پشت و پناهت


همي تا تو دلير و شيرمردي
نديدم در جهان نامي که کردي


نه روزي پادشاهي را ببستي
نه روزي بدسگالي را شکستي


نه باجي بر يکي کشور نهادي
نه شهري را به پيروزي گشادي


هنرهاي ترا هرگز نديدم
نه نيز از دوست وز دشمن شنيدم


نژاد خويشتن داني که چونست
به هنگام بلندي سرنگونست


تو از گوهر همي ماني به استر
که چون پرسند فخر آرد به مادر


ترا تير افگني بينم به هر کار
به نخچير و به بازي نه به پيکار


به ميدان اسپ تازي نيک تازي
هميدون گوي تنها نيک بازي


همي تا در شبستان و سرايي
هنرهاي يلان نيکو نمايي


چو در ميدان شوي با هم نبردان
گريزي چون زنان از پيش مردان


همي شيري کني در کشور ماه
ازو رفته زبون داردت روباه


همانا زخم من کردي فراموش
که از جانت خرد برد از تنت هوش


هميدون زخمهاي نامداران
ستوده مرغزي چابک سواران


به کينه همچو شير مرغزاري
به کوشش همچو رعد نوبهاري


هنوز از مرزهاي کشور ماه
همي آيد همانا آوخ و آه


مرا آن تيغ و آن بازو به جايست
که از روي زمين دشمن زدايست


چو اين نامه بخواني گوش من دار
که شمشيرم به خون تست ناهار


شنيدم هرچه تو گفتي ازين پيش
نمودي مردمان را مردي خويش


همي گفتي که شاه آمد ز ناگاه
چو شير تند جسته از کمينگاه


ازيرا برد ويسم را ز گوراب
که من بودم بسان مست در خواب


اگر من بودمي در کشور ماه
نبردي ويس را هرگز شهنشاه


کنون باري نه مستي هوشياري
به جاي خويش فرخ شهرياري


ز کار خود ترا آگاه کردم
به پيگار تو دل يکتاه کردم


به هر راهي برون کن ديدباني
به هر مرزي هميدون مرزباني


به گرد آور سپاه از بوم ايران
از آذربايگان و ري و گيلان


همي کن ساز لشکر تا من آيم
که من خود زود بندت برگشايم


برافشان تو به باد کينه گنجت
که همچون باد باشد يافه رنجت


به جنگت نه چنان آيم من اين بار
که تو يابي به جان از جنگ زنهار


کنم از کشتگان کشورت هامون
به هامون بر برانم دجله خون


بيارم ويس را بي کفش و چادر
پياده چون سگان در پيش لشکر


چنان رسوا کنم وي را کزين پس
نجويد دشمني با مهتران کس


چو شاه اين نامه زي ويرو فرستاد
همان گه مهتران را آگهي داد


ز راه ماه وز پيگار ويرو
همه کردند ساز خويش نيکو

رفتن موبد از خراسان به جانب همدان

سحرگاهان برآمد ناله ناي
روان شد همچو دريا لشکر از جاي


تو گفتي رود جيحون از خراسان
همي آمد دمان سوي کهستان


هر آن جايي که لشکر گه زدي شاه
نيارستي گذشتن بر سرش ماه


زمين از بار لشکر بود بستوه
که مي رفتند همچون آهنين کوه


تو گفتي سد يأجو جست لشکر
هم ايشان باز چون مأجوج بي مر


همي شد پيگ در پيش شهنشاه
شهنشه از قفاي پيگ در راه


چو پيگ آمد به نزد شاه ويرو
بشد وي را ز دست و پاي نيرو


جهان بر چشم ويرو تيره گون شد
ز خشم شاه چشمش همچو خون شد


همي گفت اي عجب چندين سخن چيست
مرو را اين همه پرخاش با کيست


نشانده خواهرم را در شبستان
برون کرده به دي ماه زمستان


هم او زد پس همو برداشت فرياد
بدان تا باشد از دو گونه بيداد


گزيده خواهرم اکنون زن اوست
تو گويي بدسگال و دشمن اوست


به صد خواري ز پيش خود براندش
به يک نامه دگرباره نخواندش


گناه او کرد و بر ما کينه ور گشت
چنين باشد کسي کز داد برگشت


نه سنگينست شاهنشه نه رويين
چه بايستش بگفتن لاف چندين


سپاه آورد يک بار و مرا ديد
چنان کم ديد دانم کم پسنديد


ز پيش من به بدروزي چنان شد
که از خواري به گيتي داستان شد


نه پنهان بود جنگ ما دو سالار
که ديگرگون توان کردن به گفتار


از آن پس کاو ز دست ما بيفتاد
چرا پيمود بر ما اين همه باد


عجبتر زين نديدم داستاني
دو تن ترسد ز بشکسته کماني


چه ترساند مرا کاو بود ترسان
ندارد هيچ بخرد جنگم آسان

پاسخ فرستادن ويرو پيش موبد

پس آنگه پاسخي کردش بآيين
به پايان تلخ و از آغاز شيرين


مرو را گفت شاها نيکناما
بزرگا کينه جويا خويش کاما


چه پيش آمد ترا از خويش کامي
بجز اندهگني و زشت نامي


تو شاه و شهريار و پادشايي
به کام خويشتن فرمان روايي


چنان بايد که تو آهسته باشي
همه کاري نکو دانسته باشي


تو از ما مهتري بايد که گفتار
نگويي جز بآيين و سزاوار


خردمندان سخن بر داد گويند
هميشه نام نيک از داد جويند


خرد از هر کسي تو بيش داري
چرا دل را ز کينه ريش داري


ميان ما همي کينه نبايد
که کين با دوستي در خور نيايد


اگر تو يافه گويي ما نگوييم
وگر تو کينه جويي ما نجوييم


تو بفرستاده اي زن را ز خانه
چه بندي بر کسي ديگر بهانه؟


نه نامه بايد ايدر نه پيمبر
زن اينک هر کجا خواهي همي بر


اگر فرمان دهي فرمانپرستم
مرو را در زمان زي تو فرستم


به جان من که تا ايدر رسيدم
مگر او را سه بار افزون نديدم


وگر بينم چه ننگ آيد ز ديدن
مرا از خواهرم نتوان بريدن


چو باشد بانوي تو خواهر من
چه باشد گر نشيند هم بر من


نگر تا بر من اين تهمت نبندي
که هرگز نايد از من ناپسندي


اگر عقلت مرا نيکو بسنجد
بداند کاين سخن در من نگنجد


ز ويسه پاسخ اين آمد که دادم
تو خود داني که من بر راه دادم


سخن اکنون ز نام خويش گوييم
که هر يک در هنرها نام جوييم


سخن آن گو چه با دشمن چه با دوست
که هر کو بشنود گويد که نيکوست


بدين نامه که کردي سوي کهتر
تو خود تنها شدستي پيش داور


ز دستي لافهاي گونه گونه
بسي گفته سخنهاي نمونه


به جنگ دينور تو فخر کردي
مرا بوده درو آيين مردي


مرا گفتي همان تيغم به جايست
که از روي زمين دشمن زدايست


اگر تيغ تو از پولاد کردند
نه شمشير من از شمشاد کردند


اگر تيغ تو برد خود و خفتان
ببرد تيغ من خارا و سندان


مرا گفتي مگر کردي فراموش
که زخمم چون ببرد از جان تو هوش


مگر زخم مرا در خواب ديدي
که در بيداريش ناياب ديدي


سخنها کان مرا بايست گفتن
به نام خويش و نام تو نهفتن


درين نامه تو گفتستي سراسر
نهادستي کله بر جاي افسر

پاسخ فرستادن ويرو پيش موبد

درين نامه تو گفتستي سراسر
نهادستي کله بر جاي افسر


دو چشم شوخ به باشد ز دو گنج
بگويد هر چه خواهد شوخ بي رنج


گر اين نامه به لشکر بر بخواني
شود پيدا بسي ننگ نهاني


دگر طعنه زدي بر گوهر من
که بهتر بد ز بابم مادرمن


گهر مردان ز نام خويش گيرند
چو مردي و خرد را پيش گيرند


به گاه رزم گوهر چون پژوهند
ز گرز و خنجر و زوبين شکوهند


اگر پيش آييم بر دشت پيگار
تو خود بيني که با تو چون کنم کار


به اب تيغ گوهر را بشويم
کنم مردي به کردار و نگويم


چه گوهر چه سخن دانگي نيرزند
در آن ميدان که گردان کينه ورزند


به يک سو نه سخن مردي بياور
که ما را مردي است امروز ياور


به جا آريم هر يک نام و کوشش
که تا خود چون کند دادادر بخشش


چو پيگ از نزد ويرو شد بر شاه
مرو را يافت با لشکرش در راه


هوا چون بيشه ديد از رمح و نيزه
چو سرمه گشته در ره سنگ ريزه


چو شاه آن پاسخ دلگير برخواند
از آن پاسخ به کار خويش درماند


کجا او را گمان آمد که ويرو
کند با وي ز بهر ويس نيرو


چو در نامه سخنها ديد چونان
شد از آزار و از تندي پشيمان


همان گه نزد ويرو کس فرستاد
که ما را کردي از انديشه آزاد


ترا زي من به زشتي ياد کردند
بدانستم که بر بيداد کردند


کنون از پشت رخش کين بجستم
به خنگ مهرباني برنشستم


منم مهمان تو يک ماه در ماه
چنان چون دوستداران نکوخواه


بکن اکنون تو ساز ميزباني
در آن ايوان و باغ خسرواني


که من يک ماه زي تو ميهمانم
ترا يک سال از آن پس ميزبانم


نگر تا در دل آزارم نداري
هم اکنون ويسه را پيش من آري


که ويسم خواهر آمد تو برادر
همان شهرو جهان افروز مادر


چو آمد پاسخ موبد به ويرو
درود و هديه بي مر به شهرو


دگر ره ديو کينه روي بنهفت
گل شادي به باغ مهر بشکفت


دو چشم رامش از خواب اندر آمد
به جوي آشتي آب اندر آمد


دگر ره ويس بانو را ببردند
چو خورشيدي به شاهنشه سپردند


دل هر کس بديشان شادمان بود
تو گفتي خود عروسي آن زمان بود


يکي مه شادي و نخچير کردند
گهي چوگان زدند گه باده خوردند


پس از يک مه ره خانه گرفتند
ز بوم ماه سوي مرو رفتند

سرزنش کردن موبد ويس را

چو در مرو گزين شد شاه شاهان
دلش خرم به روي ماه ماهان


ز روي ويس بودي آفتابش
ز موي ويس بودي مشک نابش


نشسته شاد روزي با دلارام
سخن گفت از هواي ويس با رام


که بنشستي به بوم ماه چندين
ز بهر انکه جفتت بود رامين


اگر رامين نبودي غمگسارت
نبودي نيم روز آنجا قرارت


جوابش داد خورشيد سمن بر
مبر چندين گمان بد به من بر


گهي گويي که با تو بود ويرو
کني ديدار ويرو بر من آهو


گهي گويي که با تو بود رامين
چرا بر من زني بيغماره چندين


مدان دوزخ بدان گرمي که گويند
نه اهريمن بدان زشتي که جويند


اگرچه دزد را دزدي بود کار
دروغش نيز هم گويند بسيار


تو خود داني که ويرو چون جوانست
به دشت و کوه بر نخچير گانست


نداند کار جز نخچير کردن
نشستن با بزرگان باده خوردن


به عادت نيز رامين همچنين است
مرو را دوستدار راستين است


به هم بودند هر دو چون برادر
نشسته روز و شب با رود و ساغر


جوان را هم جوان باشد دلارام
کجا باشد جواني خوشترين کام


جواني ايزد از مينو سرشتست
مرو را بوي چون بوي بهشتست


چو رامين امد اندر کشور ماه
به رامش جفت ويرو بود شش ماه


به ايوان و به ميدان و به نخچير
به اندوه و به شادي و به تدبير


اگر ويروست او را بد برادر
وگر شهروست او را بود مادر


نه هر کاو دوستي ورزيد جايي
به زير دوستي بودش خطايي


نه هر کاو جايگاهي مهرباني
کند، دارد به دل در بدگماني


نه هر دل چون دلت ناپاک باشد
نه هر مردي چو تو بي باک باشد


شهنشه گفت نيکست ار چنينست
دل رامين سزاي آفرينست


بدين پيمان تواني خورد سوگند
که رامين را نبودش با تو پيوند


اگر سوگند بتواني بدين خورد
نباشد در جهان چون تو جوانمرد


جوابش داد ويس و گفت سوگند
خورم شايد بدين نابوده پيوند


چرا ترسم ز ناکرده گناهي
به سوگندان نمايم خوب راهي


نپيچد جرم ناکرده رواني
نگندد سير ناخورده دهاني


به پيمان و به سوگندم مترسان
که دار بي گنه سوگند آسان


چو در زيرش نباشد ناصوابي
چه سوگندي خوري چه سرد آبي


شهنشه گفت ازين بهتر چه باشد
به پاکي خود جزين درخور چه باشد


بخور سوگند وز تهمت برستي
روان را از ملامتها بشستي


کنون من آتشي روشن فروزم
برو بسيار مشک و عود سوزم


تو آنجا پيش دينداران عالم
بدان آتش بخور سوگند محکم


هر آن گاهي که تو سوگند خوردي
روان را از گنه پاکيزه کردي


مرا با تو نباشد نيز گفتار
نه پرخاش و نه پيگار و نه آزار


ازين پس تو مرا جان و جهاني
برابر دارمت با زندگاني


چو پيدا گردد از تو پارسايي
ترا بخشم سراسر پادشايي


چه باشد خوبتر زان پادشايي
که بپسندد مرو را پارسايي


مرو را گفت ويسه همچنين کن
مرا و خويشتن را پاک دين کن


همي تا تو به من بر بدگماني
از آن در مر ترا باشد زياني


گناه بوده بر مردم نهفتن
بسي نيکوتر از نابوده گفتن


شهنشه خواند يکسر موبدان را
ز لشکر سروران و کهبدان را

رفتن موبد به آتشگاه و گريختن ويس و رامين به ري

به آتشگاه چيزي بي کران داد
که نتوان کرد آن را سربسر ياد


ز دينار و ز گوهرهاي شهوار
زمين و آسيا و باغ بسيار


گزيده ماديانان تگاور
هميدون گوسفند و گاو بي مر


ز آتشگاه لختي آتش آورد
به ميدان آتشي چون کوه برکرد


بسي از صندل و عودش خورش داد
به کافور و به مشکش پرورش داد


ز ميدان آتش سوزان برآمد
که با گردون گردان همبر آمد


چو زرين گنبدي بر چرخ يازان
شده لرزان و زرش پاک ريزان


بسان دلبري در لعل و ملحم
گرازان و خروشان مست و خرم


چو روز وصلت او را روشنايي
همو سوزنده چون روز جدايي


ز چهره نور در گيتي فگنده
ز نورش باز تاريکي رمنده


نبود آگاه در گيتي زن و مرد
که شاهنشاه آن آتش چرا کرد


چو از ميدان بر آمد آتش شاه
همي سود از بلندي سرش با ماه


ز بام گوشک موبد ويس و رامين
بديدند آتشي يازان به پروين


بزرگان خراسان ايستاده
سراسر روي زي آتش نهاده


ز چندان مهتران يک تن نه آگاه
بدان آتش چه خواهد سوختن شاه


همان گه ويس در رامين نگه کرد
مرو را گفت بنگر حال اين مرد


که آتش چون بلند افروخت ما را
بدين آتش بخواهدسوخت ما را


بيا تا هر دو بگريزيم از ايدر
بسوزانيم او را هم به آذر


مرا بفريفت موبد دي به سوگند
به شيريني سخنها گفت چون قند


مرو را نيز دام خود نهادم
نه آن بودم که در دام اوفتادم


بدو گفتم خورم صدباره سوگند
که رامين را نبد با ويس پيوند


چو زين با وي سخن گفتم فراوان
دلش بفريفتم ناگه به دستان


کنون در پيش شهري و سپاهي
ز من خواهد نمودن بي گناهي


مرا گويد به آتش برگذر کن
جهان را از تن پاکت خبر کن


بدان تا کهتر و مهتر بدانند
کجا در ويس و رامين بدگمانند


بيا تا پيش ازين کاومان بخواند
ورا اين راستي در دل بماند


پس آنگه دايه را گفتا چه گويي
وزين آتش مرا چاره چه جويي


تو داني کاين نه هنگام ستيز است
که اين هنگام هنگام گريزست


تو چاره داني و نيرنگ بازي
نگر در کار ما چاره چه سازي


کجا در جاي چونين چاره بهتر
که در جاي دگر مردي و لشکر


جوابش داد رنگ آميز دايه
نيفتادست کار خوارمايه


من اين را چاره چون دانم نهادن
سر اين بند چون دانم گشادن


مگر ما را دهد دادار ياري
برافروزد چراغ بختياري


کنون افتاد کار، ايدر مپاييد
کجا من مي روم با من بياييد


پس آنگه رفت بر بام شبستان
نگر زانجا چگونه ساخت دستان


فراوان زر و گوهر برگرفتند
پس آنگه هر سه در گرمابه رفتند


رهي از گلخن اندر بوستان بود
چنان راهي که از هر کس نهان بود

رفتن موبد به آتشگاه و گريختن ويس و رامين به ري

رهي از گلخن اندر بوستان بود
چنان راهي که از هر کس نهان بود


بدان ره هر سه اندر باغ رفتند
ز موبد با دلي پرداغ رفتند


سبک بر رفت رامين روي ديوار
فرو هشت از سر ديوار دستار


به چاره برکشيد آن هر دوان را
به ديگر سو فروهشت اين و آن را


پس آنگه خود فرود آمد ز ديوار
به چادر هر سه بربستند رخسار


چو ديوان چهره از مردم نهفتند
به آيين زنان هر سه برفتند


همي دانست رامين بوستاني
بدو در کار ديده باغباني


همان گه پيش مرد باغبان شد
بياراميد چون در بوستان شد


فرستادش به خانه باغبان را
بخواند از خانه پنهان قهرمان را


بفرمودش که رو اسپان بياور
گزيده هر چه آن باشد تگاور


هميدون خوردني چيزي که داري
سلاحم با همه ساز شکاري


بياوردند آن چيزي که او خواست
نماز شام رفتن را بياراست


ز مرو اندر بيابان رفت چون باد
نديده روي او را آدمي زاد


بياباني که آرام بلا بود
ز ناخوشي چو کام اژدها بود


ز روي ويس و رامين گشته فرخار
ز بوي هر دوان چون طبل عطار


کوير و شوره و ريگ رونده
سموم جان کش و شير دمنده


دو عاشق را شده چون باغ خرم
از آن شادي کجا بودند با هم


ز گرما و کوير آگه نبودند
تو گفتي هيچ شب در ره نبودند


به چين اندر به سنگي برنبشتست
که دوزخ عاشقان را چون بهشتست


چو باشد مرد عاشق در بر دوست
همه زشتي به چشمش سخت نيکوست


کوير و کوه او را بوستانست
فراز برف همچون گلستانست


کجا عاشق به مرد مست ماند
که در مستي غم و شادي نداند


به ده روز آن بيابان را بريدند
ز مرو شاهجان زي ري رسيدند


به ري در بود رامين را يکي دوست
به گاه مردمي با او ز يک پوست


جوانمرد هنرمند و بي آهو
مرو را دستگاهي سخت نيکو


به بهروزي بداده بخت کامش
که خود بهروز شيرو بود نامش


ز خوشي چون بهشتي خان و مانش
هميشه شاد از وي دوستانش


شبي تاريک بود و ماه با مهر
ز بيننده نهفته اختران چهر


جهان چون چاه سيصد بازگشته
هوا با تيرگي انباز گشته


همي شد رام تا درگاه بهروز
به کام خويش فرخ بخت و پيروز


چو رامين را بديد آن مهرپرور
نبودش ديده را ديدار باور


همي گفت اي عجب هنگام چونين
که يابد نيک مهماني چو رامين


مرو را گفت رامين: اي برادر
بپوش اين راز ما در زير چادر


مگو کس را که رامين آمد از راه
مکن کس را ز مهمانانت آگاه


جوابش داد بهروز جوانمرد
ترا بختم به مهمان من آورد


خداوندي و من پيش تو چاکر
نه چاکر بل ز چاکر نيز کمتر


ترا فرمان برم تا زنده باشم
به پيش بندگانت بنده باشم


اگر فرمان دهي تا من هم اکنون
شوم با چاکران از خانه بيرون

رفتن موبد به آتشگاه و گريختن ويس و رامين به ري

اگر فرمان دهي تا من هم اکنون
شوم با چاکران از خانه بيرون


سراي و جز سرايم مر ترا باد
يکي خشنودي جانت مرا باد


پس آنگه ويس با رامين و بهروز
به کام خويش بنشستند هر روز


گشاده دل به کام و در ببسته
به مي گرد از رخان خويش شسته


به روز اندر نشاط و شادماني
به شب در خرمي و کامراني


گهي مي بر کف و گه دوست در بر
شده مي نوش بر رخسار دلبر


چراغ نيکوان ويس گل اندام
به شادي و به رامش با دلارام


به شب چون زهره شبگيران برآمد
به بانگ مطرب از خواب اندر آمد


هنوز از باده بودي مست و در خواب
نهادنديش بر کف باده ناب


نشسته پيش او رامين دلبر
گهي طنبور و گاهي چنگ در بر


همي گفتي سرود مهربازان
به دستان و نواي دلنوازان


همسي گفتي که ما دو نيک ياريم
به ياري يکدگر را جان سپاريم


به هنگام وفا گنج وفاييم
به چشم دشمنان تير جفاييم


چو ما را خرمي و شادخواريست
بدانديشان ما را رنج و زاريست


به رنج از دوستي سيري نيابيم
ز راه مهرباني رخ نتابيم


به مهر اندر چو دو روشن چراغيم
به ناز اندر چو دو بشکفته باغيم


ز مهر خويش جز شادي نبينيم
که از پيروزي ارزاني بدينيم


خوشا ويسا نشسته پيش رامين
چنان کبگ دري در پيش شاهين


خوشا ويسا نشسته جام بر دست
هم از باده هم از خوبي شده مست


خوشا ويسا به کام دل نشسته
اميد اندر دل موبد شکسته


خوشا ويسا به خنده لب گشاده
لب آنگه بر لب رامين نهاده


خوشا ويسا به مستي پيش رامين
ز عشقش کيش همچون کيش رامين


زهي رامين نکو تدبير کردي
که چون ويسه يکي نخچير کردي


زهي رامين به کام دل همي ناز
که داري کام دل را نيک انباز


زهي رامين که در باغ بهشتي
هميشه با گل ارديبهشتي


زهي رامين که جفت آفتابي
به فرش هر چه تو خواهي بيابي


هزاران آفرين بر کشور ماه
که چون ويس آمدست از وي يکي ماه


هزاران آفرين بر جان شهرو
که دختش ويسه بود و پور ويرو


هزاران آفرين بر جان قارن
که از پشت آمدش اين ماه روشن


هزاران آفرين بر خنده ويس
که کردست اين جهان را بنده ويس


بيار اي ويس جام خسرواني
درو مي چون رخانت ارغواني


چو از دست تو گيرم جام مستي
مرا مستي نيارد هيچ سستي


ندانم مست چون گشتم به کامت
ز رويت يا ز مهرت يا ز جامت


گر از دست تو جام هوش گيرم
چنان دانم که جام نوش گيرم


نشاط من ز تو آرام يابد
غمان من ز تو انجام يابد


دلم درج است و در وي گوهري تو
کنارم برج و در وي اختري تو


ابي گوهر مبادا هرگز اين درج
ابي اختر مبادا هرگز اين برج


هميشه باد باغ رويت آباد
دو دست من به باغت باغبان باد


بسا روزا که نام ما بخوانند
خردمندان شگفت از ما بمانند


چنان خوبي و چونين مهرباني
سزد گر نام دارد جاوداني


دلا بسيار درد و ريش ديدي
کنون از دوست کام خويش ديدي


دلي چون خويشتن ديدي پر از مهر
و يا اين گل رخي تابان تر از مهر


تو روز و شب بدين چهره همي ناز
نبرد بدسگالان را همي ساز


کر خرما در جهان با خار باشد
نشاط عشق با تيمار باشد


کنون ار جان کني در کار مهرش
نباشد در خور ديدار مهرش


روان از بهر چونين يار بايد
جهان از بهر چونين کار بايد


تو اکنون مي خور از فردا مينديش
که جز فرمان يزدان نايدت پيش


مگر کارت بود در مهر کاري
ازان بهتر که تو اميد داري


هران گاهي که رامين باده خوردي
چنين گفتارها را ياد کردي


ازين سو ويس با کام و هوا بود
وزان سو شاه با رنج و بلا بود


گر ايشان را به ناز اندر خوشي بود
شهنشه را شتاب و ناخوشي بود


که او سوگند ويسه خواست دادن
دل از بند گماني برگشادن


چو ويس ماه پيکر را طلب کرد
زمانه روز او را تيره شب کرد


همي جستش ز هر سو يک شبانروز
به دل در آتشي مانده خردسوز

گرديدن شاه موبد به گيتي در طلب ويس

چو از ديدار ويسه گشت نوميد
به چشمش تيره شد تابنده خورشيد


سپردش زرد را شاهي سراسر
که هم دستور بودش هم برادر


گزيد از هرچه او را بود تيغي
تگاور باره اي چون تند ميغي


به سختي چو دل کافر کماني
پر از الماس پران تيره داني


بشد تنها به گيتي ويس جويان
ز درد دل زبانش ويس گويان


همي روي زمين آباد و ويران
چه روم و هند چه ايران و توران


نشان ويسه هر جايي بپرسيد
نه خود ديد و نه از کس نيز بشنيد


گهي چون رنگ بود در کوهساران
گهي چون شير بود در مرغزاران


گهي چون ديو بود اندر بيابان
گهي چون مار بود اندر نيستان


به کوه و بيشه و هامون و دريا
همي شد پنج مه چون مرد شيدا


گهي شمشير زد بر تنش سرما
گهي آسيب زد بر جانش گرما


گهي خوردي فطير راهبانان
گهي انگشت و گه شير شبانان


نخفتي ور بخفتي شاه مسکين
زمينش فرش بودي دست، بالين


بدين سان پنج مه بر دشت و بر کوه
رفيقش راه بود و جفتش اندوه


شده بدبختي وي بخت رامين
همه تلخيش وي را گشته شيرين


بسا سنگا که دستش کوفت بر سر
بسا خونا که چشمش ريخت بر بر


چو بي راهي همي رفتي به راهي
و يا تنها بماندي جايگاهي


به بخت خويشتن چندان گرستي
کجا افزونتر از باران گرستي


همي گفتي دريغا روزگارم
سپاه و گنج و رخت بي شمارم


ز بهر دل سراسر برفشاندم
کنون بي شاهي و بي دل بماندم


هم از دل دور ماندستم هم از دوست
به چونين روز مردم سخت نيکوست


چو برجستنش بردارم يکي گام
جدا گردد همي از من يک اندام


مرا انده ازان بسيار گشتست
که خود جانم ز من بيزار گشتست


تو گويي باد پيشم آتشينست
زمين در زير پايم آهنينست


ز گيتي هر چه بينم دل گشايي
همي آيد به چشمم اژدهايي


دلم چونست چون ابري کشيده
هوا چونست چون زهري چشيده