فرهنگستان آیین نامه راهنمایی و رانندگی سایت نخبگان جوان

فصل هشتم ـ علايم راهنمايي و رانندگي

ماده96ـ علايم راهنمايي و رانندگي مانند انواع چراغ‌ها، تابلوها، خط‌كشي‌ها، نوشته‌ها، ترسيم‌ها و نيز علايم تعيين سمت عبور كه بايد روي راه‌ها كشيده شود، براساس قانون الحاق ايران به كنوانسيون عبور و مرور در جاده‌ها و كنوانسيون مربوط به علايم راهها ـ مصوب 1354 ـ تهيه شده‌اند، و همچنين رنگ زمينه و شكل علايم و تابلوها، مطابق نمونه‌هاي (پيوست شماره4) اين آيين‌نامه است.
ماده97ـ تشخيص، انتخاب، تهيه، جانمايي، نصب، ترسيم و نگهداري علايم عمودي و افقي راهنمايي و رانندگي در شهرها براساس دستورالعملي خواهدبود كه به‌پيشنهاد شوراي عالي هماهنگي ترافيك شهرهاي كشور به تصويب وزير كشور مي‌رسد و در جاده‌ها به عهده وزارت راه و ترابري مي‌باشد. در مواقع اضطراري راهنمايي و رانندگي و پليس راه مي‌توانند خود اقدام به انتخاب نوع علايم و محل استفاده و در صورت لزوم تهيه و نصب آنها به طور موقت نموده و مراتب را بر حسب مورد، به شهرداري و يا وزارت راه و ترابري اعلام نمايند.
تبصره ـ مفاهيم رنگ و شكل علايم و تابلوها و چگونگي رفتار رانندگان پس از ديدن آنها، كه در كتاب‌هاي آموزشي بايد ارايه شود، از سوي كارگروهي متشكل از نمايندگان وزارت كشور، وزارت راه و ترابري و راهنمايي و رانندگي تهيه و به همراه اين آيين‌نامه براي اطلاع عمومي در اختيار مراجع صلاحيت‌دار و با همكاري شوراهاي اسلامي شهرها در اختيار عموم مردم قرار مي‌گيرد.
ماده98ـ رانندگان كليه وسايل نقليه و اشخاص اعم از پياده يا سوار بر حيوانات و يا اشخاصي كه مسئول هدايت انفرادي و يا دسته جمعي پيادگان و يا حيوانات در راه‌ها مي‌باشند موظفند از علايم و مقررات مربوط تبعيت نمايند، مگر اين كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه به دلايلي رعايت نكردن آنها را در محل، مجاز اعلام كنند.
ماده99ـ كنترل و تنظيم عبور و مرور ممكن است به وسيله چراغ‌ها يا خط‌كشي يا تابلوها، نوشته‌ها و ترسيم‌ها، يا مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس راه و يا به هر وسيله ديگري كه بر حسب مورد لازم باشد، به عمل آيد. در هر حال فرمان پليس راهنما كه ممكن است مغاير با پيام علايم يا مقررات در محل باشد مقدم خواهدبود.
ماده100ـ در دوطرف عقب وسايل نقليه طويل بايد دو عدد علامت نشان دهنده وسيله نقليه طويل (مستطيل زرد يا سفيد رنگ كه داراي حاشيه قرمز است) الصاق گردد تا رانندگان وسايل نقليه پشت سر را از طويل بودن آنها آگاه گرداند.
ماده101ـ در محل‌هايي كه عبور و مرور به وسيله چراغ راهنمايي و رانندگي كنترل مي‌شود، رنگ‌هاي زير براي مقاصدي كه معين شده‌است به كار مي‌رود:
الف ـ چراغ سبز براي حركت ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ سبز روبرو مي‌شوند حق عبور يا گردش دارند؛ مگر آنكه گردش به وسيله علامت ديگري ممنوع شده‌باشد. در هر حال وسايل نقليه در حال گردش بايد حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي را كه در مسير مجاز خود مستقيم مي‌روند و حق تقدم پيادگاني را كه از گذرگاه پياده در حركتند رعايت نمايند. با وجود اين اگر جريان ترافيك در جهتي كه آنها در حال پيش رفتن هستند آنچنان متراكم باشد كه چنانچه وارد تقاطع گردند با تغيير و تبديل بعدي رنگ چراغ نتوانند از آن خارج شوند، چراغ سبز در تقاطع، رانندگان را براي ادامه حركت مجاز نخواهد ساخت.
ب ـ چراغ زرد براي احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با اين چراغ روبرو مي‌گردند نبايد از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي عبور كنند؛ مگر آنكه آنچنان به خط ايست تقاطع و يا چراغ راهنمايي و رانندگي نزديك شده باشند كه پيش از عبور از خط ايست يا از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي نتوانند به آساني توقف نمايند. در هر حال در صورت ورود قبلي به تقاطع موظفند به حركت خود ادامه داده و با رعايت مقررات ديگر از تقاطع يا گذرگاه عبور كنند.
پ ـ چراغ قرمز براي ايست ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه با چراغ قرمز برخورد مي‌كنند بايد پيش از خط ويژه ايست، توقف كامل نمايند و در صورت نبودن خط ايست در فاصله پنج متري چراغ راهنمايي و رانندگي بايستند و تا روشن شدن چراغ سبز و تخليه تقاطع از وسايل نقليه منتظر بمانند.
ت ـ چراغ چشمك‌زن زرد براي عبور با احتياط ـ رانندگان وسايل نقليه‌ مكلفند با ديدن اين چراغ از تقاطع و گذرگاه پياده با احتياط و سرعت كم عبور نمايند.
ث ـ چراغ چشمك‌زن قرمز براي ايست و عبور ـ رانندگان وسايل نقليه در صورت برخورد با اين چراغ نبايد از خط ايست و يا در صورت نبودن خط ايست از تراز چراغ راهنمايي و رانندگي فراتر روند و بايد توقف نموده و پس از اطمينان از نبودن خطر تصادف، حركت و عبور نمايند. همين اقدامات هنگام ديدن تابلوي ايست بايد انجام شود.
ماده102ـ‌ در تقاطعهايي كه مسير جداگانه گردش به راست به وسيله جدول يا خط‌كشي تعبيه نشده‌است، در هنگامي كه چراغ راهنمايي و رانندگي قرمز است، رانندگاني كه قصد گردش به راست داشته‌ باشند در صورت نصب تابلوي ويژه‌اي كه گردش به راست را مجاز اعلام مي‌نمايد، مي‌توانند از منتهي‌اليه سمت راست راه و با رعايت احتياط و حق تقدم عبور وسايل نقليه و پيادگاني كه با چراغ سبز در حال عبور مي‌باشند، وارد راه مجاور سمت راست شوند.
ماده103ـ در چراغ‌هايي كه به عنوان چراغ راهنماي عابر پياده مورد استفاده قرار مي‌گيرند، رنگ‌ها داراي معاني زير است:
چراغ سبز ـ پيادگان مجاز به عبور از عرض راه مي‌باشند.
چراغ قرمز ـ عبور پيادگان از عرض راه ممنوع است.
ماده104 ـ هدايت و كنترل ترافيك از سوي مأموران صلاحيت دار با فرمان‌هاي زير انجام مي‌گيرد:
الف ـ بلند كردن دست به طور عمودي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده‌كنندگان از راه به معناي توجه توقف خواهدبود. اما رانندگاني كه توقف وسايل نقليه آنها ايمني كافي ندارد مستثني هستند. اين علامت، رانندگاني را كه پيشتر وارد محوطه تقاطع شده‌اند ملزم به توقف نمي‌سازد.
ب ـ بلند كردن دست يا دست‌هاي مأمور به دو طرف و بطور افقي ـ مفهوم اين حركت براي كليه استفاده كنندگان از راه كه جهت حركت آنها در امتداد جهت نشان داده شده با دست يا دست‌هاي مأمور صلاحيت‌دار مي‌باشد، به معناي ايست خواهدبود. ممكن است مأمور پس از دادن اين علامت دست يا دست‌هاي خود را پايين بياورد. اين حركت نيز براي رانندگاني كه در سمت جلو و عقب مأمور قراردارند به منزله علامت ايست مي‌باشد.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

فصل نهم ـ مقررات رانندگي

بخش اول ـ مسير و جهت عبور
ماده118ـ رانندگان كليه وسايل نقليه موظفند از خط عبور يا مسير عبوري سمت راست راه حركت نمايند، مگر در موارد زير:
الف ـ هنگام سبقت گرفتن از وسيله نقليه جلو.
ب ـ هنگامي كه سمت راست راه به هر علتي بسته شده و امكان عبور نباشد.
پ ـ هنگام گردش به چپ.
ماده119ـ در راه‌هايي كه خط‌كشي شده، وسايل نقليه بايد در مسير بين خطوط حركت كنند و از آن خارج نشوند و در صورت نياز به خروج و تغيير خط حركت، احتياط كامل را نموده و ابتدا با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، رانندگان وسايل نقليه ديگر را از قصد خود آگاه سازند و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در خطوط كناري در حركت هستند وارد خط‌هاي عبور ديگر شوند. در راه‌هايي كه خط‌كشي ندارند هرگونه تغيير مسير حركت به چپ و راست ممنوع است، مگر با رعايت احتياط و دادن علامت و رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه هم مسير و مجاور. همچنين انحراف و تجاوز وسايل نقليه به مسير مقابل (مخالف) ممنوع است؛ مگر در موارد سبقت مجاز و با رعايت ضوابط سبقت.
ماده120ـ رانـندگي در بخش وسط راه‌هايي كه به وسيله خط‌كشي يا علايم ديگر به سه بخش تقسيم شده‌اند، به جز براي سبقت گرفتن يا گردش به چپ، بر حسب مورد با رعايت علايم و مقررات مربوط، ممنوع است.
ماده121ـ در راه‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي‌هاي يك خط ممتد و يا دو خط ممتد و يا موانع فيزيكي به دو بخش تقسيم شده‌اند، رانندگان موظفند از بخش راست راه حركت كنند و حق ندارند از روي آنها بگذرند. در برخي از بخش‌هاي راه كه يك خط از دوخط ممتد به خط بريده تبديل شده‌است، رانندگاني كه در سمت خط بريده در حركتند مجاز به سبقت گرفتن و يا گردش به چپ، برحسب مورد و با توجه به طول خط بريده و با رعايت مقررات بخشهاي سبقت و گردش، مي‌باشند.
ماده122ـ در راه‌هاي يك طرفه رانندگان وسيله نقليه بايد در جهت و مسير مجاز عبور كنند و حركت برخلاف مسير تعيين شده به هر شكل ممنوع است.
ماده123ـ در ميدان‌هايي كه به وسيله علايم، مانند خط‌كشي و يا موانع فيزيكي مشخص شده‌اند رانندگان وسايل نقليه موظفند از سمت راست آنها گردش نمايند و حركت در خلاف جهت تعيين شده ممنوع است؛ مگر آنكه به وسيله علايم ديگر، عبور از سمت چپ مجاز اعلام شود.
ماده124ـ در راههايي كه عبور وسايل نقليه كندرو مجاز اعلام گرديده‌اند، رانندگان اين‌گونه وسايل نقليه در هر حال مكلفند از اولين خط عبور سمت راست يا محل‌هايي كه براي عبور آنها تعيين شده حركت نمايند.
ماده125ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي از روبروي وسيله نقليه ديگري در جهت مخالف حركت مي‌كند، راننده هريك از آنها بايستي تا حد امكان در طرف راست خود حركت نمايد و در صورت لزوم به حاشيه بخش سواره‌رو در جهت حركت خود نزديك شود. اگر در انجام اين عمل مانع وجود داشته باشد و يا وسيله نقليه ديگري مانع حركت او شود، بايد از سرعت خود كاسته و در صورت لزوم توقف نمايد تا به وسايل نقليه جهت مقابل اجازه عبور دهد.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

بخش دوم ـ سرعت

ماده126ـ در راهها و مناطقي كه ميزان سرعت رانندگي به وسيله تابلو يا علايم ديگر راهنمايي و رانندگي معين نگرديده‌است، سرعت مجاز براي رانندگان وسايل نقليه به‌قرار زير مي‌باشد:
اول ـ در شهرها و مناطق مسكوني
الف ـ معابر شرياني درجه يك
1ـ آزادراه‌ها حداقل 70 و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
2ـ بزرگراه‌ها حداكثر 100كيلومتر در ساعت.
ب ـ معابر شرياني درجه دو
1ـ خيابان‌هاي شرياني اصلي حداكثر 60كيلومتر در ساعت.
2ـ خيابان‌هاي شرياني فرعي حداكثر 50 كيلومتر در ساعت.
پ ـ معابر محلي ـ در اين معابر و ميدان‌ها حداكثر 30 كيلومتر در ساعت.
دوم ـدر راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني
الف ـ آزادراه‌ها ـ حداقل 70و حداكثر 125 كيلومتر در ساعت.
ب ـ بزرگراه‌ها ـ حداكثر 115 كيلومتر در ساعت.
پ ـ جادهها ـ روزها حداكثر 100 و شب‌ها حداكثر 90كيلومتر در ساعت.
تبصره1ـ تردد اتوبوس، ميني‌بوس، و انواع باركش‌ها به استثناي وانت‌ها در خط سوم (سرعت) آزادراه‌هاي شهري و بين‌شهري ممنوع است.
تبصره2ـ حداكثر سرعت مجاز براي وسايل نقليه موتوري در هريك از خط‌هاي عبوري آزادراه‌ها با توجه به شرايط محل به وسيله علايم تعيين مي‌گردد.
تبصره3ـ تغييرات بعدي در ميزان سرعت‌هاي قيد شده در راه‌هاي بيرون شهر و مناطق غيرمسكوني از سوي وزارت راه و ترابري تعيين و اعلام مي‌گردد.
ماده127ـ علاوه بر آزادراه‌ها در محل‌هايي كه بر حسب ضرورت با نصب تابلو يا علايم ديگر حداقل سرعت نيز معين گرديده‌است، رانندگي با سرعت كمتر از حداقل، مجاز نخواهدبود.
ماده128ـ رانندگان حق ندارند در راه‌ها آن قدر با سرعت كم حركت نمايند كه باعث كندي عبور و مرور يا نابساماني آن بشوند، مگر آنكه براي پرهيز از خطر و تصادف ضروري باشد.
ماده129 ـ رانندگان وسايل نقليه موظفند در تقاطع‌هايي كه چراغ راهنمايي و رانندگي يا مأمور راهنمايي و رانندگي يا تابلوي ايست وجود ندارد، در سر پيچ‌ها جاده‌هاي تنگ و تپه‌ها و به طور كلي در محل‌هايي كه موانعي در مسير حركت آنان وجود داشته باشد و همچنين هنگام بارندگي يا مه يا كولاك و مانند آنها از سرعت وسيله نقليه تاحدي كه برحسب مورد براي پرهيز از خطر يا تصادف ضرورت دارد، بكاهند و با سرعت مطمئن حركت نمايند.
ماده130ـ رانندگان وسايل نقليه هنگام عبور از معابر و گذرگاه‌هاي تنگ يا پر جمعيت و يا هنگامي كه بيشتر از 50 متر مقابل آنها ديده نمي‌شود، مكلفند آهسته و با سرعت مطمئن حركت كنند و در صورت احتمال وقوع حادثه يا اخلال در نظم و مزاحمت براي پيادگان، برحسب مورد، حركت وسيله نقليه را كند يا آن را متوقف سازند.
ماده131ـ رانندگي با انواع دوچرخه‌هاي موتوردار در شب با سرعتي بيش از 40 كيلومتر در ساعت مجاز نيست، مگر اين كه نور چراغ جلوي آنها براي تشخيص اشياء و انسان از فاصله 100متري كافي باشد كه در اين صورت هم نمي‌توانند از حداكثر سرعت مقرر تجاوز نمايند.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

بخش سوم ـ سبقت

ماده132ـ رانندگاني كه قصد سبقت گرفتن از وسايل نقليه‌اي را كه در جهت آنان حركت مي‌نمايند دارند، در محل‌هاي مجاز و در صورت لزوم پس از روشن كردن چراغ راهنما و يا با دادن علامت لازم تنها از سمت چپ آنها سبقت گيرند و پس از سبقت و طي مسافت كافي، بار ديگر با روشن كردن چراغ‌ راهنما و يا با دادن علامت به طرف راست راه متوجه و در مسير قبلي خود قرار گيرند به نحوي كه راه وسيله نقليه‌اي كه از آن سبقت گرفته شده بسته نشود يا موجب تصادف نشود. با وجود اين سبقت گرفتن از طرف راست وسيله نقليه‌اي كه در حال گردش به چپ مي‌باشد مجاز خواهدبود.
ماده133ـ مسيري كه راننده مي‌خواهد براي سبقت گرفتن وارد آن شود بايد تا فاصله دور و مطمئني از طرف مقابل خالي از هرگونه وسيله نقليه بوده و تفاوت سرعت بين وسيله نقليه او و وسيله نقليه جلويي براي سبقت كافي باشد تا به اين ترتيب موجب به خطر انداختن خود و ترافيك سمت مقابل نشده باشد.
ماده 134ـ رانندگان وسايل نقليه‌اي كه از آنها سبقت گرفته مي‌شود بايد راه را براي وسيله نقليه‌اي كه در حال سبقت گرفتن است باز كنند و بر سرعت خود نيفزايند.
ماده135ـ سبقت گرفتن در موارد زير ممنوع است:
الف ـ در سر پيچ‌هاي تند و سربالايي كه ميدان ديد راننده كم است.
ب ـ از 50 متر مانده به پيچ‌ها تا 50 متر پس از آن يا در تقاطع راه‌ها يا در تقاطع راه‌آهن، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده باشد.
پ ـ هنگامي كه روشنايي و ميدان ديد به هر علت كافي نباشد.
ت ـ سبقت از وسيله نقليه‌اي كه خود در حال سبقت گرفتن است، مگر در راهي كه به دليل وجود سه خط عبور يا بيشتر، اين عمل مجاز باشد.
ث ـ براي اتوبوس‌ها و كاميون‌ها در معابر شهري.
ج ـ از 100متر مانده به ورودي تونل‌ها و پل‌ها تا انتهاي آنها، مگر آنكه به وسيله علايم، سبقت مجاز شناخته شده‌باشد.
چ ـ در نقاطي كه با نصب علايم ويژه سبقت گرفتن ممنوع اعلام شده باشد.
ح ـ هنگامي كه وسيله نقليه‌اي در فاصله‌اي نزديك و غير ايمن از روبرو در حال حركت مي‌باشد.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

بخش چهارم ـ حق تقدم عبور

ماده136ـ رعايت مقررات مربوط به حق تقدم عبور براي همه اجباري است، مگر در مواردي كه موجب مقررات خاص يا علايم ويژه راهنمايي و رانندگي خلاف اين حكم داده شده باشد.
ماده137ـ حق تقدم عبور وسايل نقليه در تقاطع‌ها و ميدان‌هايي كه هيچگونه علامت و چراغ راهنمايي و رانندگي وجود نداشته‌باشد، به ترتيب زير است:
الف ـ در تقاطع هم‌عرض اگر دو وسيله نقليه‌اي كه روبروي يكديگر در حركتند بخواهند با هم وارد خيابان مجاور واحدي شوند، حق تقدم عبور با وسيله‌اي است كه به‌سمت راست گردش مي‌كند.
ب ـ هرگاه دو يا چند وسيله نقليه از دو يا چند راه مختلف به تقاطع هم عرض برسند، حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه در طرف راست وسيله نقليه ديگر قرار دارد.
پ ـ هنگام ورود به ميدان‌ها حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در درون ميدان در حال حركت هستند.
ت ـ در سه راه‌ها حق تقدم عبور با وسيله نقليه‌اي است كه به طور مستقيم و در سمت و مسير مجاز حركت مي‌كند حتي اگر عرض خياباني كه مسير آن است از عرض راه تلاقي كننده كمتر باشد.
ماده138ـ در برخورد راه اصلي با راه فرعي حق تقدم با وسيله‌اي است كه از راه اصلي عبور مي‌كند. رانندگاني كه از راه فرعي وارد راه اصلي مي‌شوند، بايد پيش از ورود به راه اصلي، در صورت لزوم توقف نموده و پس از رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه در مسير مجاز خود در راه اصلي و با سرعت مجاز عبور مي‌كنند، وارد اين راه بشوند.
ماده139ـ رعايت مقررات ماده (138) براي وسيله نقليه‌اي كه از راه خصوصي يا شانه راه يا گاراژ يا كوچه يا تعميرگاه و مانند آنها به معابر عمومي وارد مي‌شود نيز لازم است.
ماده140ـ وسيله نقليه‌‌اي كه در مسير مجاز در حال حركت است بر وسايل نقليه متوقفي كه در حال شروع حركت به جلو يا عقب، گردش و يا دور زدن هستند حق تقدم عبور دارد.
ماده141ـ در گذرگاه پياده كه چراغ راهنمايي و رانندگي نداشته‌باشد، حق تقدم عبور با پيادگان است.
ماده142ـ در خيابان يا در تقاطعي كه وسايل نقليه روبروي يكديگر حركت مي‌كنند، هرگاه وسيله‌اي بخواهد گردش به چب كند حق تقدم با وسيله نقليه‌اي است كه مستقيم و در مسير مجاز عبور مي‌نمايد. در محل توقف (پارك) كنار خيابان حق تقدم با وسيله‌اي است كه ضمن حركت به عقب مشغول توقف يا پارك كردن است.
ماده143ـ در راه‌هايي كه مسير حركت وسايل نقليه به علت وجود موانع ثابت اعم از وسايل نقليه پارك شده، مصالح ساختماني، اشياء، عمليات عمراني، حفاري و خرابي راه بسته‌ و يا براي عبور از مسير مجاز كافي نباشد، حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه مسير عبور آنها باز يا سهم عبور بيشتري را دارا مي‌باشد.
ماده144ـ در راه‌هاي كوهستاني و يا راه‌هاي شيب‌دار با ويژگي‌هاي مشابه راه‌هاي كوهستاني كه در آنها عبور از كنار وسايل نقليه طرف مقابل غيرممكن و يا مشكل مي‌باشد، راننده‌اي كه در جهت سرازيري در حركت است بايد به كنار راه رفته و به ‌راننده‌اي كه در جهت سربالايي در حركت است تقدم عبور بدهد.
تبصره ـ در راه‌هاي مسطح كه دو طرف راه منتهي به كوه و پرتگاه مي‌باشد حق تقدم عبور با وسايل نقليه‌اي است كه در طرف پرتگاه قرار دارند.
ماده145ـ در راه‌هاي مندرج در ماده (144) كه در كنار آن جاي توقف (پارك) يا شانه كافي وجود دارد به نحوي كه راننده مي‌تواند با استفاده از آن به كنار برود و با استفاده از آن از عقب رفتن يكي از وسايل نقليه جلوگيري كند، راننده واقع در جهت سربالايي بايد با استفاده از آن به راننده واقع در جهت سرازيري اجاره عبور دهد. چنانچه يكي از دو وسيله‌اي كه مي‌خواهند از كنار يكديگر عبور كنند به منظور امكان عبور، مجبور به عقب رفتن بشود، اين عمل را بايد وسيله‌اي كه در جهت سرازيري قرار دارد انجام دهد، مگر آنكه به طور آشكار انجام آن از سوي راننده واقع در جهت سربالايي آسانتر باشد.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

بخش پنجم ـ استفاده از چراغ‌ها

ماده146ـ راننده وسيله نقليه‌اي كه شب در حركت است و همچنين در هر محل يا زمان ديگري كه به علت نبودن نور كافي ناشي از ابري بودن هوا، وجود مه، باران، برف، عبور از تونل و مانند آنها ديد كافي وجود ندارد، بايد چراغ‌هاي وسايل نقليه را به ترتيب مقرر در مواد بعدي روشن نمايد.
ماده147ـ در خيابان‌ها و جاده‌هايي كه نور كافي وجود دارد بايد تنها از چراغ‌هاي جانبي جلو و عقب در صورت خرابي ناگهاني چراغ‌هاي جانبي جلو از چراغ عبور (نورپايين) استفاده شود.
ماده148ـ هنگامي كه چراغ‌ها بايد روشن باشند، اگر چند وسيله نقليه متصل به‌هم حركت كنند، روشن كردن چراغ‌هايي كه با توجه به محل نصبشان پوشيده مي‌شوند ضرورت ندارد ولي در هر حال چراغ‌هاي جلوي وسيله اولي و چراغ‌هاي عقب وسيله آخري بايد روشن باشند.
ماده149ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري موظفند كه در جاده‌ها از چراغ رانندگي (نوربالا) استفاده كنند تا بتوانند كليه اشيا و اشخاص را در فاصله دور ببينند، مگر در موارد زير كه بايد از چراغ عبور (نور پايين) استفاده نمايند:
الف ـ هنگام روبرو شدن با وسيله نقليه‌اي كه از جهت مخالف حركت مي‌كند. در اين صورت راننده بايد از فاصله حداقل150 متري از چراغ عبور (نورپايين) استفاده نمايد تا راننده طرف مقابل بتواند به راحتي و بدون خطر به راه خود ادامه دهد. در عين حال براي جلوگيري از تابش خيره كننده نور به چشم رانندگان ديگر، مي‌توان بر حسب مورد از چراغ‌هاي كوچك يا چراغ‌هاي مه شكن استفاده نمود.
ب ـ هنگـامي كه وسيـله نقليه از فاصله نزديك عقب وسيله نقليه ديگري كه درحال حركت است عبور مي‌كند، مگر وقتي كه درحال سبقت گرفتن باشد.
ماده150ـ چراغ‌هاي جلو وسايل نقليه‌اي كه در شانه راه‌ها (به استثناي آزاد راه‌ها و بزرگراه‌ها) توقف مي‌نمايند با ديدن حركت وسايل نقليه‌‍‌اي كه از مقابل در حركتند بايد خاموش شود و براي تشخيص وجود و ابعاد وسيله نقليه، چراغ‌هاي كوچك و جانبي را روشن نمايند.
ماده151ـ استفاده از چراغ‌هاي چشمك‌زن و رنگارنگ در وسايل نقليه ممنوع است، مگر در مواردي كه به موجب اين آيين‌نامه مجاز باشد.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

بخش ششم ـ گردش

ماده152ـ قواعد گردش در تقاطع‌ها به شرح زير است:
الف ـ براي گردش به راست بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند با فاصله كافي و مناسب و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت، وارد خط عبور سمت راست شده و به طور كامل از كنار تقاطع بگذرند.
ب ـ براي گردش به چپ بايد با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل‌نقليه‌اي كه در جلو و عقب حركت مي‌كنند از فاصله كافي و مناسب چراغ راهنما استفاده نموده و يا با دادن علامت وارد مسير مجاز سمت چپ شده به‌طوري كه پس از ورود به تقاطع، وسيله نقليه در حدود مركز تقاطع قرار گيرد و سپس با رعايت حق تقدم عبور وسايل نقليه‌اي كه مستقيم و در مسير و محل مجاز در حركتند با حداقل سرعت به چپ گردش نمايد به نحوي كه پس از ورود به خيابان موردنظر در مجاورت محور وسط آن خيابان قرار گيرد.
پ ـ براي گردش به چپ در راه‌هاي بيرون شهر كه منحصر به دو خط عبور رفت و برگشت بوده و مانع فيزيكي وسط جاده وجود نداشته باشد، رانندگان وسايل نقليه موظفند وسيله‌نقليه را در شانه راه و در صورت نبودن آن، در منتهي‌اليه سمت راست راه متوقف نموده و سپس با توجه به سرعت و جهت و موقعيت وسايل نقليه‌اي كه به طور مستقيم در حال حركت مي‌باشند و با استفاده از چراغ راهنما و يا با دادن علامت اقدام به گردش نمايند.
ماده153ـ در راه‌هاي يك طرفه براي گردش به چپ، رانندگان موظفند وسيله‌نقليه را به منتهي‌اليه طرف چپ خيابان هدايت و سپس به چپ گردش كنند.
ماده154ـ دور زدن در فـاصله 150متـري پيـچ‌ها و سربالايـي‌هـا و تونل‌ها كه ميدان ديد كافي نيست و همچنين از روي خط پر يا ممتد (يك خطه ممتد يا دو خطه ممتد) ممنوع است.
ماده155ـ به عقب راندن وسيله نقليه در آزادراه‌ها و بزرگراه‌ها و ورودي و خروجي آنها ممنوع مي‌باشد. در راه‌هاي ديگر به هنگام ضرورت، با احتياط كامل براي پرهيز از وقوع هرگونه حادثه و بسته شدن راه عبور وسايل ديگر، مجاز است.
ماده156ـ در تقاطع‌هايي كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آنها مسير حركت مشخص شده، رانندگان موظفند تنها در همان جهت ترسيم شده بر سطح تقاطع به‌حركت خود ادامه دهند. در معابري كه با ترسيم جهت‌نما بر سطح آن مسير حركت مشخص شده، رانندگان تا حد امكان مسير مشخص شده بر سطح معبر را دنبال مي‌كنند، مگر اينكه قصد تغيير خط يا توقف يا گردش داشته باشند كه در اين صورت با رعايت كامل مقررات، از مسير مشخص شده خارج مي‌شوند.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

بخش هفتم ـ توقف

ماده157ـ رانندگان تاكسي‌هاي خطي و بيسيم‌دار هنگامي كه مسافر ندارند بايد در ايستگاه‌هاي تعيين شده توقف كنند.
ماده158ـ كليه رانندگان وسايل نقليه براي سوار و پياده‌كردن مسافران و يا سرنشينان خود بايد تنها در محل‌هاي مجاز و يا در منتهي‌اليه سمت راست سواره رو توقف نمايند.
تبصره ـ سوار و يا پياده كردن مسافران وسايل‌نقليه عمومي بين شهري در صورت وجود پايانه مسافربري در شهر، تنها در پايانه ياد شده مجاز است.
ماده159ـ هرگونه توقف كوتاه يا طولاني وسايل‌نقليه در خط‌هاي عبور يا مسير وسايل نقليه و پيادگان و همچنين توقف وسايل‌نقليه در حاشيه راه‌ها براي عرضه و خريد و فروش كالا كه موجب تجمع اشخاص و يا وسايل نقليه در محل يا انحراف ديد و يا كاهش توجه رانندگان از رانندگي و احتمال وقوع تصادف گردد ممنوع است. رانندگان وسايل‌نقليه در صورت توقف اضطراري كه امكان انتقال وسيله‌نقليه به بيرون خط و يا مسير عبوري وجود نداشته باشد، موظفند با نصب علايم، از فاصله 70متري رانندگان وسايل‌نقليه ديگر و پيادگان را آگاه نمايند.
ماده160ـ هيچ راننده‌اي مجاز نيست وسيله نقليه‌اي را كه موتور آن روشن است حتي در محل مجاز متوقف سازد و خود از آن پياده و دور گردد. در معابر شيب‌دار پس از توقف، رانندگان بايد چرخ‌هاي جلو وسيله نقليه را به سمت كناره راه بپيچانند و سپس با رعايت ديگر نكات ايمني، موتور را خاموش و پياده شوند، مگر در راه‌هايي كه كناره آنها منتهي به پرتگاه باشد.
ماده161ـ رانندگان وسايل‌نقليه در موارد زير موظفند به ترتيبي كه مقرر مي‌شود توقف نمايند:
الف ـ هنگام برخورد با وسايل نقليه امدادي كه دستگاه‌هاي آگاه‌سازي شنيداري يا ديـداري خودر را به كار انداخته باشند تا حد امكان وسيله‌نقليه را در مسير مجاز خود به سمت راست راه‌هدايت و راه را براي آنها باز كنند و در صورت لزوم تا گذشتن وسايل نقليه امدادي متوقف شوند.
ب ـ پيش از ورود به تقاطعي كه علايم يا مأمور راهنمايي و رانندگي ندارند، بايد بايستند و سپس با احتياط كامل از تقاطع بگذرند.
پ ـ پيش از رسيدن به گذرگاه پياده و در صورت حضور يا عبور اشخاص بايد وسيله‌نقليه خود را متوقف سازند و همچـنين با دادن علامت رانـندگان پشـت‌ سر را نيز به توقف دعوت نمايند تا پيادگان با آرامش عبور كنند.
ت ـ هنگام برخورد با اتومبيل‌هاي مدارس كه براي سوار و پياده كردن دانش‌آموزان در حال توقف مي‌باشند، توقف نمايند تا دانش‌آموزان با ايمني كامل از عرض راه عبور كنند.
ث ـ در تقاطع‌هاي همسطح راه‌آهن و يا راه‌آهن شهري، هنگامي كه علايم الكتريكي يا مكانيكي يا پرچم قرمز يا سوت قطار نزديك شدن آن را اعلام مي‌دارد يا دروازه عبور بسته شده يا در حال باز و بسته شدن است و يا مسير عبوري از روي ريل متراكم باشد، بايد لااقل در پنج متري علامت يا دروازه توقف كامل كنند تا قطار بگذرد و تقاطع براي عبور آزاد گردد.
تبصره1ـ حركت در پوشش وسايل‌نقليه امدادي براي وسايل نقليه ديگر ممنوع است.
تبصره2ـ در معابر متقاطع با راه‌آهن، حسب مورد، شهرداري‌ها يا وزارت راه‌ و ترابري موظف به ايجاد گذرگاه غيرهمسطح مي‌باشند.
ماده162ـ رانندگان وسايل نقليه موتوري به ويژه اتومبيل‌هاي مدارس و وسايل‌نقليه كه حامل مواد خطرناك مي‌باشند، در محل تقاطع راه‌آهن هرچند علامتي وجود نداشته باشد بايد به طور كامل توقف كنند و پس از اطمينان از بي‌خطر بودن معبر، از تقاطع بگذرند. در هر حال هنگام عبور از روي ريل‌ها، مجاز به تعويض دنده نمي‌باشند.
ماده163ـ ايستادن يا توقف وسايل‌نقليه در محل‌هاي زير ممنوع است:
الف ـ پياده‌رو و گذرگاه پياده.
ب ـ مقابل ورودي خيابان‌ها و جاده‌ها و كوچه‌ها يا ورودي و خروجي اتومبيل روي ساختمان‌ها.
پ ـ داخل تقاطع.
ت ـ در فاصله 15متري ميدان يا تقاطع يا سه‌راه‌ها يا تقاطع راه‌آهن.
ث ـ در فاصله 15متري شيرهاي آب آتش‌نشاني و شيرهاي آب نصب شده در راه‌ها.
ج ـ در فاصله 15 متري اطراف چراغ‌هاي راهنمايي و رانندگي و يا محل‌هايي كه توقف وسايل‌نقليه مانع ديد علايم راهنمايي و رانندگي بشود.
چ ـ از ابتدا تا انتهاي پيچ‌ها.
ح ـ در فاصله 15 متري ورودي و يا خروجي مراكز آتش‌نشاني، پليس و بيمارستانها و فوريت‌هاي پزشكي.
خ ـ كنار وسايل نقليه‌اي كه خود متوقف مي‌باشند (توقف دوبله).
د ـ روي پل‌ها و درون تونل‌ها و معابر در ارتفاع.
ذـ در خيابان‌هايي كه پياده‌رو آن قابل عبور نبوده و پيادگان مجبورند از بخشي از سواره‌رو عبور كنند.
رـ در ايستگاه‌هاي وسايل نقليه همگاني و حريم آنها كه با علايم راهنمايي و رانندگي مشخص است.
ز ـ در محل‌هايي كه علايم راهنمايي و رانندگي مانند تابلوهاي توقف ممنوع و يا ايستادن ممنوع و يا خط‌كشي‌هاي شطرنجي در سطح تقاطع و يا معابر نيز دلالت بر ممنوعيت توقف نمايد.
ژـ در هر نقطه از معابر در حال تعمير، شستشو و تعويض روغن و نيز در طول مسيرهاي ويژه اتوبوس و دوچرخه و همچنين در طول مسير و خط‌هاي عبور آزادراه‌ها.
س ـ در جاهايي كه دستگاه توقف‌سنج (پاركومتر) نصب شده و يا توقف با كارت پارك يا انواع ديگر تجهيزات توقف‌سنج با علايم مشخص‌كننده، مجاز مي‌باشد، به‌علت پرداخت نكردن هزينه توقف و يا نداشتن كارت پارك مجاز و يا پايان زمان توقف.
تبصرهـ مراجع مسئول موظفند هنگام استفاده از پاركومتر، كارت پارك و مشابه آنها و همچنين در محل‌هايي كه تابلوهاي ايستادن ممنوع، توقف ممنوع و حمل با جرثقيل و مانند آن نصب مي‌نمايند، به وسيله تابلو مستطيل شكلي در زير تابلوهاي ياد شده زمان‌هاي ممنوعيت توقف و حمل با جرثقيل را اعلان كنند.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

بخش هشتم ـ مقررات اختصاصي موتورسيكلت و دوچرخه

ماده164ـ رانندگان و سرنشينان هرنوع موتورسيكلت و دوچرخه موتوردار بايد به كلاه ايمني مجهز باشند و در طول حركت از آن استفاده نمايند.
ماده165ـ رانندگان موتورسيكلت نبايد در يك خط عبور به موازات و در كنار خودروها حركت كنند.
ماده166ـ رانندگان موتورسيكلت بايد هنگام رانندگي تنها روي زين موتورسيكلت بنشينند و حق ندارند شخص ديگري را بر ترك سوار كنند، مگر آنكه در ترك نيز يك زين كامل برابر استاندارد ساخت موتورسيكلت نصب شده يا موتورسيكلت داراي يدك پهلو (سايدكار) باشد.
ماده167ـ عبور موتورسيكلت و موتورگازي و دوچرخه‌سوار از پياده‌رو و وسط دستجات، بازار و نقاط شلوغ ممنوع است.
ماده168ـ موتورسيكلت‌سواران و دوچرخه‌سواران حق ندارند هنگام رانندگي بار نامتعارف و اشياي ديگري حمل كنند يا حركت نمايشي يا اعمالي انجام دهند كه نيازمند برداشتن دست‌هاي آنان از روي فرمان باشد.
ماده169ـ راندن موتورسيكلت، موتورگازي و دوچرخه هنگام لغزنده بودن راه‌ها ممنوع است.
ماده170ـ رانندگي با دوچرخه فاقد زين ممنوع است.
ماده171ـ دوتركه سوار كردن اشخاص روي دوچرخه ممنوع است، مگر آنكه زين اضافي استاندارد براي اين كار داشته باشد.
ماده172ـ دوچرخه‌سواران مكلفند:
الف ـ هنگام حركت به‌طور كامل از طرف راست راه عبور نمايند و براي گذشتن از وسايل‌نقليه‌‍اي كه در كنار راه توقف كرده‌اند منتهاي احتياط را به عمل آورند.
ب ـ در صورت زياد بودن تعداد دوچرخه‌سواران، بايد در يك رديف حركت كنند، مگرآنكه معبر ويژه‌اي براي آنها اختصاص داده شده باشد. در اين صورت حق ندارند بيرون معبر ويژه عبور و مرور نمايند.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران

فصل دهم ـ مقررات مختلف

ماده173ـ رانندگان وسايل‌نقليه‌اي كه در پشت سر وسيله‌نقليه ديگر حركت مي‌كنند، موظفند فاصله مناسبي را براي جلوگيري از تصادف حفظ كنند. چگونگي رعايت فاصله مناسب به‌وسيله متن‌هاي آموزشي تهيه شده و با روش قاعده دوثانيه از طريق كتاب‌هاي آموزشي موضوع تبصره ماده (97) اين آيين‌نامه، به‌درخواست‌كنندگان گواهي‌نامه آموزش داده مي‌شود.
ماده174ـ كاميون‌هاي بزرگ و وسايل‌نقليه ديگري كه داراي يدك‌هاي طويل هستند و همچنين وسايل‌نقليه‌اي كه به صورت كاروان و دسته‌جمعي در يك ستون در جاده‌ها حركت مي‌كنند، هنگام عبور بايد فاصله بيشتري با وسايل‌نقليه جلوي خود داشته باشند به طوري كه وسيله‌نقليه ديگري كه از آنها سبقت مي‌گيرد، بتواند پس از سبقت بار ديگر در جلو آنها وارد مسير مجاز عبور خود شوند.
ماده175ـ سوار كردن بيش از ظرفيت مجاز تعيين شده در وسيله‌نقليه و همچنين گذاشتن بار يا اشيا ديگر در قسمت جلو يا عقب آن اعم از درون يا بيرون كه مانع ديد راننده گردد ممنوع است.
ماده176ـ رانندگان وسايل‌نقليه سنگين هنگام عبور از جاده‌هاي كم‌عرض و باريك يا عقب راندن، بايد يك نفر كمك‌راننده براي پرهيز از هرگونه خطري همراه داشته باشند.
ماده177ـ حركت با دنده خلاص در سرازيري‌ها ممنوع است.
ماده178ـ وسايل‌نقليه نبايد از روي لوله‌هاي آب آتش‌نشاني كه براي خاموش كردن آتش در خيابان قرار گرفته‌اند، عبور نمايند، مگر با اجازه متصديان آتش‌نشاني.
ماده179ـ رانندگان تاكسي‌ها و وسايل‌نقليه مسافربري موظفند موارد زير را رعايت نمايند:
الف ـ سوار كردن مسافر با داشتن مسافر قبلي در تاكسي‌هاي تلفني، بي‌سيم و يا موسسات و يا شركت‌هاي تاكسيراني دربست، ممنوع است.
ب ـ رانندگان تاكسي‌ها موظفند پس از سوار شدن مسافر و هنگام شروع به‌حركت، تاكسيمتر را به كار اندازند. در صورت نداشتن يا خرابي تاكسيمتر حق كار كردن ندارند، مگر در نقاطي كه شهرداري نصب تاكسيمتر را ضروري اعلام نكرده باشد.
پ ـ رانندگان وسايل‌نقليه عمومي ديگر كه دربست كرايه داده مي‌شوند نبايد بدون رضايت كرايه‌كننده شخص ديگري را سوار كنند.
ت ـ خودداري از بردن مسافر براي وسايل نقليه عمومي و همچنين نرساندن مسافر به مقصد ممنوع است، مگر اينكه بر اساس ضوابط مربوط خارج از خدمت (سرويس) باشند.
ث ـ رانندگان وسايل نقليه عمومي و كمك‌رانندگان آنها نبايد با مسافران با خشونت و بي‌احترامي رفتار نمايند.
ماده180ـ رانندگان حق ندارند ضمن رانندگي، دخانيات استعمال نمايند يا خوراكي يا آشاميدني ميل كنند و استفاده از هرگونه وسايل و تجهيزات مانند تلفن همراه كه باعث انحراف ذهني و رفتاري راننده گردد ممنوع است. رانندگان موظفند در هرحال به طور كامل به جلو توجه داشته باشند.
ماده181ـ رانندگي براي كسي كه نوشابه الكلي يا موادمخدر و داروهاي خواب‌آور مصرف كرده تا رفع كامل آثار آن ممنوع است.
تبصره ـ در مواردي كه مأموران راهنمايي و رانندگي و پليس‌راه به وجود حالت مستي و يا حالت غيرعادي ناشي از مصرف مواد ياد شده به راننده‌اي ظنين شوند، موظفند وسيله‌نقليه را متوقف ساخته و بلافاصله ميزان الكل خون راننده و مانند آن را از طريق آزمايش‌هاي لازم تعيين و از رانندگي وي جلوگيري نموده و متخلف را براي تعيين تكليف به مراجع مربوط معرفي نمايند.
ماده182ـ سوار كردن اشخاص آلوده به كثافات در وسايل‌نقليه عمومي مسافربري مجاز نيست.
ماده183ـ راننده موظف است هنگام رانندگي، گواهي‌نامه رانندگي خويش، بيمه‌نامه شخص ثالث خودرو و كارت شناسايي خودرو را همراه داشته باشد و در صورت درخواست مأموران راهنمايي و رانندگي و يا پليس راه، آنها را تسليم نمايد. مأمور موظف است پس از ملاحظه و بررسي مدارك آنها را بازگرداند، مگر در مواردي كه به موجب قانون يا آيين‌نامه، اخذ گواهي‌نامه به منظور درج تخلف در آن ضرورت داشته باشد. در اين صورت در برابر دادن رسيد، گواهي‌نامه اخذ مي‌گردد.
ماده184ـ استفاده از بوق‌هاي شيپوري، سوت بلبلي و به‌طور كلي هرنوع وسيله آگاه‌سازي صوتي با صداي ناهنجار و غيرعادي در مناطق مسكوني و همچنين زدن بوق ممتد يا غيرضروري يا مكرر و يا زدن بوق در محل‌هايي كه اين عمل به وسيله علايم منع شده است، ممنوع است. استفاده از بوق براي مقاصدي مانند صدا زدن افراد، جلب توجه مسافر، اعلام حضور و باز كردن درب منزل، خداحافظي و مانند آنها ممنوع است.
ماده185ـ وسايل نقليه امدادي كه مجاز به داشتن چراغ‌گردان يا آژير خطر ويژه مي‌باشند تنها هنگامي كه براي انجام مأموريت‌هاي مهم و فوري در حركتند، بايد از آنها استفاده نمايند.
ماده186ـ وسايل نقليه انتظامي و امدادي، هنگامي كه براي انجام مأموريت فوري درحركتند در صورت به كار بردن چراغ‌گردان ويژه اعلام خطر يا آژير، تا حدودي كه موجب بروز تصادف نشود، مجاز به انجام اعمال زير مي‌باشند:
الف ـ توقف در محل ممنوعه.
ب ـ تجاوز از سرعت مجاز و سبقت از سمت راست وسيله‌نقليه ديگر.
پ ـ عبور از طرف چپ راه و همچنين دور زدن در نقاط ممنوعه.
ت ـ گذشتن از چراغ قرمز يا رعايت نكردن علايم ديگر ايست، مشروط به اين كه از سرعت وسيله‌نقليه در اين گونه محل‌ها تا حداقل امكان كاسته شود.

راهنمایی و رانندگی جمهوری اسلامی ایران