آیات قرآن کریم بصورت صفحه به صفحه..(تفسیر و توضیح)

(آيه 4)
در مرحله بعد اشاره به گياهان و مخصوصا مواد غذائى چهارپايان كرده، مى‏افزايد: «و آن كسى كه چراگاه را به وجود آورد» و از دل زمين بيرون فرستاد (و الذى اخرج المرعى).


(آيه 5)
و بعد مى‏افزايد: «سپس آن را خشك و تيره قرار داد» (فجعله غثاء احوى).
«غثاء احوى» (گياهان خشكيده تيره رنگ) هم بازگو كننده فناى دنياست و هم منافع زيادى در بر دارد هم غذاى مناسبى است براى زمستان حيوانات، و هم وسيله‏اى است براى سوخت و سوز انسان، و هم كود مناسبى براى زمينها.


(آيه 6)
در آيات گذشته سخن از ربوبيت و «توحيد» پروردگار بود و به دنبال آن در اينجا سخن از قرآن و «نبوت» پيامبر صلّى اللّه عليه و آله است، در آيات گذشته سخن از «هدايت عمومى» موجودات بود، و در اينجا سخن از «هدايت نوع انسان» است، و بالاخره در آيات گذشته تسبيح پروردگار «على اعلى» آمده بود، و در اينجا از قرآن كه بيانگر اين تسبيح است سخن به ميان مى‏آورد.
مى‏فرمايد: «ما به زودى (قرآن را) بر تو مى‏خوانيم و هرگز فراموش نخواهى كرد» (سنقرئك فلا تنسى).
بنابر اين هنگام نزول وحى عجله مكن، و هرگز نگران فراموش كردن آيات الهى مباش، آن كس كه اين آيات بزرگ را براى هدايت انسانها بر تو فرستاده، هم او حافظ و نگاهبان آنهاست.
در جاى ديگر مى‏فرمايد: «براى خواندن قرآن پيش از آنكه وحى آن بر تو تمام شود عجله مكن، و بگو: پروردگارا! علم مرا افزون كن» (طه/ 114).


(آيه 7)
سپس براى اثبات قدرت خداوند و اين كه هر خير و بركتى است از ناحيه اوست، مى‏افزايد: تو چيزى از آيات الهى را فراموش نمى‏كنى «مگر آنچه را خدا بخواهد كه او آشكار و پنهان را مى‏داند» (الا ما شاء الله انه يعلم الجهر و ما يخفى).
مفهوم اين تعبير آن نيست كه پيامبر صلّى اللّه عليه و آله چيزى از آيات الهى از فراموش مى‏كند بلكه هدف بيان اين حقيقت است كه موهبت حفظ آيات الهى از سوى خداست، و لذا هر لحظه بخواهد مى‏تواند آن را از پيامبرش بگيرد.
و اين يكى از معجزات پيغمبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله است كه آيات و سوره‏هاى طولانى را با يكبار تلاوت جبرئيل به خاطر مى‏سپرد، و هميشه به خاطر داشت، و چيزى را فراموش نمى‏كرد.


منبع : http://www.qurangloss.ir/thread568.html

(آيه8)
سپس پيامبر صلّى اللّه عليه و آله را دلدارى داده، مى‏افزايد: «و ما تو را براى هر كار خير آماده مى‏كنيم» (و نيسرك لليسرى).
و به تعبير ديگر هدف بيان اين حقيقت است كه در راهى كه تو در پيش دارى مشكلات و سختيها فراوان است، هم در راه گرفتن وحى و حفظ آن، و هم در تبليغ رسالت و اداى آن، و هم در انجام كارهاى خير و عمل به آن ما در تمام اين امور (دريافت وحى و ابلاغ و نشر و تعليم و عمل كردن به آن) به تو يارى مى‏دهيم و مشكلات را بر تو آسان مى‏سازيم.


(آيه 9)
بعد از بيان موهبت وحى آسمانى به پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله، و وعده توفيق و تسهيل امور براى او، به ذكر مهمترين وظيفه او پرداخته، مى‏فرمايد: «پس تذكّر ده اگر تذكر مفيد باشد» (فذكر ان نفعت الذكرى).
منظور اين است كه تذكر به هر حال سودمند است، و افرادى كه به هيچ وجه از آن منتفع نشوند كمند، به علاوه حد اقل موجب اتمام حجت بر منكران مى‏شود كه اين خود منفعت بزرگى است.
و لذا پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله براى تبليغات و تذكرات خود هيچ قيد و شرطى قائل نبود و همگان را وعظ مى‏كرد و انذار مى‏نمود.


(آيه 10)
سپس به عكس العمل مردم در برابر تذكر، وعظ و انذار پرداخته، و آنها را به دو گروه تقسيم مى‏كند، مى‏فرمايد: «و به زودى كسى كه از خدا مى‏ترسد (و احساس مسؤوليت مى‏كند) متذكر مى‏شود» (سيذكر من يخشى).
آرى! تا روح «خشيت» و ترس و يا به تعبير ديگر روح «حق طلبى» و «حق جوئى» كه مرتبه‏اى از تقواست در انسان وجود نداشته باشد از مواعظ الهى و تذكرات پيامبران نفعى نمى‏برد، لذا در آغاز سوره بقره قرآن را مايه هدايت براى پرهيزگاران شمرده مى‏گويد: (هدى للمتقين).


(آيه 11)
و در اين آيه به گروه دوم پرداخته، مى‏افزايد: «اما بدبخت‏ترين افراد از آن دورى مى‏گزيند» يتجنبها الاشقى).


(آيه 12)
در اين آيه سرنوشت گروه اخير را چنين بيان مى‏كند «همان كسى كه در آتش بزرگ وارد مى‏شود» (الذى يصلى النار الكبرى).





منبع : http://www.qurangloss.ir/thread568.html

(آيه 13)
«سپس در آن آتش (براى هميشه مى‏ماند) نه مى‏ميرد، و نه زنده مى‏شود»! (ثم لا يموت فيها و لا يحيى).
يعنى نه مى‏ميرد كه آسوده گردد، و نه حالتى را كه در آن است مى‏توان زندگى نام نهاد، بلكه دائما در ميان مرگ و زندگى دست و پا مى‏زند، و اين بدترين بلا و مصيبت براى آنهاست.
توصيف آتش جهنّم به «كبرى» در مقابل آتش «صغرى» يعنى آتشهاى اين دنيا مى‏باشد، همان‏گونه كه در حديثى آمده كه امام صادق عليه السّلام فرمود: «اين آتش شما جزئى از هفتاد جزء از آتش دوزخ است، كه هفتاد مرتبه با آب خاموش شده، باز شعله‏ور گرديده و اگر چنين نبود هيچ انسانى قدرت تحمل آن را نداشت و نمى‏توانست در كنار آن قرار گيرد.


(آيه 14)
در آيات قبل اشاره‏اى به مجازات سخت كفار معاند، و دشمنان حق شده بود، و در اينجا به نجات اهل ايمان و عوامل اين نجات اشاره كرده، مى‏فرمايد: «به يقين كسى كه پاكى جست (و خود را تزكيه كرد)، رستگار شد» (قد افلح من تزكى).


(آيه 15)
«و (آن كه) نام پروردگارش را ياد كرد سپس نماز خواند» (و ذكر اسم ربه فصلى).
به اين ترتيب عامل فلاح و رستگارى و پيروزى و نجات را سه چيز مى‏شمرد، «تزكيه» و «ذكر نام خداوند» و سپس «به جا آوردن نماز».
«تزكيه» معنى وسيعى دارد كه هم پاكسازى روح از آلودگى شرك، و هم پاكسازى نفس از اخلاق رذيله، و هم پاكسازى عمل از محرمات و هرگونه ريا، و هم پاكسازى مال و جان به وسيله دادن زكات در راه خدا را شامل مى‏شود.


(آيه 16)
سپس به عامل اصلى انحراف از اين برنامه فلاح و رستگارى اشاره كرده، مى‏افزايد: «ولى شما زندگى دنيا را مقدم مى‏داريد» (بل تؤثرون الحياة الدنيا).

(آيه 17)
«در حالى كه آخرت بهتر و پايدارتر است» (و الآخرة خير و ابقى).
و اين در حقيقت همان مطلبى است كه در احاديث نيز آمده: «محبت دنيا سر چشمه هر گناهى است».
بنابر اين براى قطع ريشه‏هاى گناه راهى جز اين نيست كه حب و عشق دنيا را از دل بيرون كنيم و به دنيا همچون وسيله و يا مزرعه‏اى بنگريم.


(آيه 18)
و سر انجام در پايان سوره مى‏فرمايد: «اين دستورها (كه گفته شد منحصر به اين كتاب آسمانى نيست، بلكه) در كتب آسمانى پيشين (نيز) آمده است» (ان هذا لفى الصحف الاولى).


(آيه 19)
«در كتب ابراهيم و موسى» (صحف ابراهيم و موسى).
تعبير به «صحف اولى» در مورد كتابهاى ابراهيم و موسى در برابر صحف اخير است كه بر حضرت مسيح و پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله نازل شده است.
آيات فوق نشان مى‏دهد كه حضرت ابراهيم و موسى عليهما السّلام نيز داراى كتابهاى آسمانى بوده‏اند.
در روايتى از أبو ذر مى‏خوانيم كه مى‏گويد:
به پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله عرض كردم: انبيا چند نفر بودند؟
فرمود: 124 هزار نفر.
گفتم: رسولان آنها چند نفر بودند؟
فرمود: 313 نفر، و بقيه فقط «نبى» بودند.
عرض كردم: آدم «نبى» بود؟
فرمود: بله، خداوند با او سخن گفت و او را با دست خود آفريد.
سپس پيامبر صلّى اللّه عليه و آله افزود: اى أبو ذر! چهار نفر از انبياء عرب بودند: هود و صالح و شعيب و پيامبر تو.
گفتم: اى رسول خدا! خداوند چند كتاب نازل فرمود؟
فرمود: 104 كتاب، ده كتاب بر «آدم» پنجاه كتاب بر «شيث» و بر «اخنوخ» كه ادريس است سى كتاب، و او نخستين كسى است كه با قلم نوشت و بر «ابراهيم» ده كتاب و نيز تورات و انجيل و زبور و فرقان را (بر موسى و مسيح و داود و پيامبر اسلام نازل كرد.)

«پايان سوره اعلى»



منبع : http://www.qurangloss.ir/thread568.html

سوره غاشيه [88]

اين سوره در «مكّه» نازل شده و 26 آيه دارد.

محتواى سوره:
اين سوره عمدتا بر سه محور دور مى‏زند: محور اول بحث «معاد» است، مخصوصا كيفرهاى دردناك مجرمان و پاداشهاى شوق انگيز مؤمنان.
محور دوم بحث «توحيد» است كه با اشاره به آفرينش آسمان و خلقت كوهها و زمين و توجه انسانها به اين سه موضوع اسرار آميز بيان شده.
و محور سوم بحث از «نبوت» و گوشه‏اى از وظائف پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله است.

فضيلت تلاوت سوره:
در حديثى از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مى‏خوانيم: «هر كس آن را تلاوت كند خداوند حساب او را در قيامت آسان مى‏كند».

و در حديثى از امام صادق عليه السّلام مى‏خوانيم: «كسى كه مداومت بر قرائت اين سوره در نمازهاى فريضه يا نافله كند خداوند او را تحت پوشش رحمت خود در دنيا و آخرت قرار مى‏دهد، و در قيامت او را از عذاب آتش امان مى‏بخشد».

مسلما اين همه ثواب و فضيلت در صورتى عائد مى‏شود كه تلاوت انگيزه انديشه و عمل گردد.


منبع : http://www.qurangloss.ir/thread569.html

بسم الله الرحمن الرحيم
به نام خداوند بخشنده بخشايشگر


(آيه 1)
خستگان بى‏نصيب! در آغاز اين سوره به نام تازه‏اى در باره قيامت برخورد مى‏كنيم كه آن «غاشيه» است، مى‏فرمايد: «آيا داستان غاشيه [- روز قيامت كه حوادث وحشتناكش همه را مى‏پوشاند] به تو رسيده است»؟! (هل اتاك حديث الغاشية).
«غاشيه» از ماده «غشاوة» به معنى پوشاندن است، انتخاب اين نام براى قيامت به خاطر آن است كه حوادث وحشتناك آن ناگهان همه را زير پوشش خود قرار مى‏دهد.


(آيه 2)
سپس به بيان چگونگى حال مجرمان پرداخته، مى‏گويد:
«چهره ‏هائى در آن روز خاشع و ذلت‏بارند» (وجوه يومئذ خاشعة).
ذلت و ترس از عذاب و كيفرهاى عظيم آن روز تمام وجود آنها را فرا گرفته، و از آنجا كه حالات روحى انسان بيش از همه جا در چهره او منعكس مى‏شود، اشاره به خوف و ذلت و وحشتى مى‏كند كه سراسر چهره آنها را مى‏پوشاند.


(آيه 3)
آنگاه مى‏افزايد: «آنها كه پيوسته عمل كرده و خسته شده‏اند» (عاملة ناصبة).
تلاش و كوشش زيادى در زندگى دنيا به خرج مى‏دهند، ولى هيچ فايده‏اى جز خستگى نصيبشان نمى‏شود، نه عمل مقبولى در درگاه خدا دارند، و نه چيزى از آن همه ثروتهائى كه اندوخته‏اند مى‏توانند با خود ببرند، و نه نام نيكى از خود به يادگار مى‏گذارند، و نه فرزند صالحى، آنها زحمتكشان خسته و بينوايند، و چه تعبير رسائى است جمله «عاملة ناصبة» در حق آنان.



منبع : http://www.qurangloss.ir/thread569.html

(آيه 4)
«و (سر انجام اين زحمتكشان خسته و بيهوده‏گر) در آتش سوزان وارد مى‏گردند» و با آن مى‏سوزند (تصلى نارا حامية).

(آيه 5)
ولى مجازات آنها به همين جا ختم نمى‏گردد، بلكه هنگامى كه بر اثر حرارت آتش تشنه مى‏شوند «از چشمه‏اى بسيار داغ به آنها مى‏نوشانند» (تسقى من عين آنية).
در آيه 29 سوره كهف مى‏خوانيم: «و اگر تقاضاى آب كنند آبى براى آنها مى‏آورند مانند فلز گداخته كه صورتهايشان را بريان مى‏كند، چه بد نوشيدنى است و چه بد محل اجتماعى»؟!


(آيه 6)
و در اين آيه در باره خوراك آنها به هنگامى كه گرسنه مى‏شوند مى‏افزايد: «غذايى جز از ضريع [- خار خشك تلخ و بدبو] ندارند» (ليس لهم طعام الا من ضريع).
در حديثى از پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله مى‏خوانيم: «ضريع چيزى است كه در آتش دوزخ، شبيه خار، تلخ‏تر از «صبر» و متعفن‏تر از مردار، و سوزنده‏تر از آتش، خداوند آن را ضريع نام نهاده است».

(آيه 7)
سپس مى‏افزايد: «غذائى كه نه آنها را فربه مى‏كند و نه از گرسنگى مى‏رهاند» (لا يسمن و لا يغنى من جوع).
آنها كه در اين دنيا انواع غذاهاى لذيذ و چرب و شيرين را از طريق ظلم و تجاوز به حقوق ديگران فراهم كردند، و آنها كه اجازه ندادند محرومان جز از غذاهاى گلوگير و ناگوار استفاده كنند، بايد در آنجا غذائى داشته باشند كه «عذاب اليم» آنها گردد.


(آيه 8)
دورنمايى از نعمتهاى روح پرور بهشتى: به دنبال توصيفى كه در آيات گذشته از حال مجرمان و بدكاران در جهان ديگر و عذابهاى دوزخى آمده، در اينجا به شرح حال مؤمنان نيكوكار، و توصيف نعمتهاى بى‏نظير بهشتى مى‏پردازد، تا «قهر» را با «مهر» بياميزد، و «انذار» را با «بشارت» همراه سازد.
مى‏فرمايد: «چهره‏هائى در آن روز شاداب و باطراوتند» (وجوه يومئذ ناعمة).
به عكس چهره بدكاران كه در آيات قبل به آن اشاره شده بود كه غرق ذلت و اندوه است.


(آيه 9)
اين چهره‏ها چنان مى‏نمايد كه: «از سعى و تلاش خود خشنودند» (لسعيها راضية).
به عكس دوزخيان كه از تلاش و كوشش خود جز خستگى و رنج بهره‏اى نبردند، بهشتيان نتايج تلاش و كوشش خود را به احسن وجه مى‏بينند و كاملا راضى و خشنودند.
تلاشهائى كه در پرتو لطف خدا به اضعاف مضاعف، گاه ده برابر، و گاه هفتصد برابر، و گاه بيشتر، رشد و نمو يافته، و گاهى با آن جزاى بى‏حساب را خريدارى كرده ‏اند.


منبع : http://www.qurangloss.ir/thread569.html

(آيه 10)
سپس به شرح اين مطلب پرداخته، مى‏گويد: «در بهشتى عالى جاى دارند» (فى جنة عالية).
آرى! آنها در طبقات عالى و مقامات بالاى بهشتند.

(آيه 11)
بعد به توصيف ديگرى از اين بهشت كه جنبه روحانى و معنوى دارد پرداخته، مى‏افزايد: «در آنجا هيچ سخن لغو و بيهوده‏اى نمى‏شنوند» (لا تسمع فيها لاغية).
و چه آرام بخش است محيطى كه از همه اين سخنان پاك باشد، و اگر درست بينديشيم قسمت عمده ناراحتيهاى زندگى دنيا از شنيدن اين گونه سخنان است كه آرامش روح و جان و نظامات اجتماعى را برهم مى‏زند و آتش فتنه‏ها را شعله‏ور مى‏سازد.


(آيه 12)
بعد از ذكر اين نعمت روحانى و آرامش كه بر روح و جان بهشتيان به خاطر نبودن سخنان لغو و بيهوده حكم فرماست به بيان قسمتى از نعمتهاى مادى بهشت پرداخته، مى‏گويد: «در آن چشمه‏اى جارى است» (فيها عين جارية).
چشمه‏اى كه مطابق ميل بهشتيان به هر طرف كه بخواهند جريان پيدا مى‏كند، و نيازى به شكافتن نهر و ساختن بستر ندارد.
وجود چشمه‏ هاى متعدد علاوه بر افزودن بر زيبائى و طراوت، اين فايده را نيز دارد كه هر كدام نوشابه مخصوصى دارد و ذائقه بهشتيان را هر زمان با انواع شراب طهور شيرين و معطر مى‏كند.


(آيه 13)
بعد از ذكر چشمه‏ها به سراغ تختهاى بهشتى مى‏رود، مى‏فرمايد:
«در آن (باغهاى بهشتى) تختهاى زيباى بلندى است» (فيها سرر مرفوعة).
بلند بودن اين تختها به خاطر آن است كه بهشتيان بر تمام مناظر و صحنه‏هاى اطراف خود مسلط باشند، و از مشاهده آن لذت برند.



منبع : http://www.qurangloss.ir/thread569.html

(آيه 14)
و از آنجا كه استفاده از آن چشمه‏هاى گوارا و شرابهاى طهور بهشتى، نياز به ظرفهايى دارد، در اين آيه مى‏افزايد: «و قدحهايى (كه در كنار اين چشمه) نهاده» (و اكواب موضوعة).
هر زمان اراده كنند قدحها از چشمه‏ها پر مى‏شود، تازه به تازه مى‏نوشند، و سيراب مى‏شوند و لذت مى‏برند، لذتى كه توصيفش براى ساكنان دنيا غير ممكن است.


(آيه 15)
باز به نكته‏هاى بيشترى از جزئيات نعمتهاى بهشتى پرداخته، اضافه مى‏كند: «و بالشها و پشتيهاى صف داده شده» (و نمارق مصفوفة).
تعبير به «مصفوفه» اشاره به تعدد و نظم خاصى است كه بر آنها حاكم است، اين تعبير نشان مى‏دهد كه آنها جلسات انس دسته جمعى تشكيل مى‏دهند.


(آيه 16)
و در اين آيه، به فرشهاى زيباى بهشتى اشاره كرده، مى‏فرمايد:
«و (در آنجا) فرش هاى فاخر گسترده شده» (و زرابى مبثوثة).


(آيه 17)
به شتر نگاه كن كه خود آيتى است! در آيات گذشته بحثهاى فراوانى پيرامون بهشت و نعمتهايش آمده بود، اما در اينجا سخن از كليد اصلى وصول به آن همه نعمتها كه «معرفة اللّه» است به ميان آمده، و با ذكر چهار نمونه از مظاهر قدرت خداوند، از خلقت بديع خدا، و دعوت انسان به مطالعه در باره آنها راه ورود به بهشت را نشان مى‏دهد، در ضمن اشاره‏اى است به قدرت بى‏پايان خدا كه كليد حل مسأله «معاد» است.
نخست مى‏فرمايد: «آيا آنان به شتر نمى‏نگرند كه چگونه آفريده شده است»؟
(ا فلا ينظرون الى الابل كيف خلقت).
پيداست كه روى سخن در مرحله اول به اعراب «مكّه» بود كه «شتر» همه چيز زندگى آنها را تشكيل مى‏داد، و شب و روز با آن سر و كار داشتند.
از اين گذشته اين حيوان ويژگيهاى عجيبى دارد كه او را از حيوانات ديگر ممتاز مى‏كند، و به حق آيتى است از آيات خدا، از جمله اين كه:
1- شتر حيوانى است كه هم گوشتش قابل استفاده است، و هم شيرش، هم از آن براى سوارى و هم باربرى استفاده مى‏شود.
2- شتر نيرومندترين و با مقاومت‏ترين حيوان اهلى است.
3- شتر مى‏تواند روزهاى متوالى (حدود يك هفته الى ده روز) تشنه بماند، و در مقابل گرسنگى نيز تحمل بسيار دارد.
4- شتر مى‏تواند هر روز مسافتى طولانى را طى كند، و از زمينهاى صعب العبور، و شنزارهائى كه هيچ حيوانى قادر بر عبور از آن نيست بگذرد، و به همين دليل عربها آن را «كشتى بيابانها» مى‏نامند.
5- از نظر تغذيه بسيار كم خرج است و هرگونه خار و خاشاكى را مى‏خورد.
خلاصه اين كه ويژگيهاى اين حيوان چنان است كه دقت در آفرينش او انسان را متوجه خالق بزرگى مى‏كند كه آفريننده چنين موجودى است.
ناگفته پيداست منظور از «نظر» در جمله «ا فلا ينظرون» نگاه كردن عادى نيست، بلكه نگاهى است توأم با تفكر و انديشه و دقت.



منبع : http://www.qurangloss.ir/thread569.html

(آيه 18)
و بعد از آن به آسمان پرداخته، مى‏فرمايد: «و (آيا) به آسمان نگاه نمى‏كنند كه چگونه برافراشته شده»؟! (و الى السماء كيف رفعت).
چگونه اين كرات عظيم هر يك در مدار خود ميخكوب شده‏اند؟ و بدون ستونى در جاى خود قرار گرفته‏اند؟ ميليونها سال بر كرات منظومه شمسى مى‏گذرد و محورهاى اصلى حركت اين كرات تغيير نمى‏يابد.
آيا نبايد در باره خالق و مدبر اين جهان بزرگ انديشيد و به اهداف بزرگ و والاى او نزديك شد؟!


(آيه 19)
سپس مى‏افزايد: «و (آيا) به كوهها نگاه نمى‏كنند كه چگونه در جاى خود نصب گرديده»؟! (و الى الجبال كيف نصبت).
كوههائى كه ريشه‏هاى آن به يكديگر متصل است، و همچون حلقه‏هاى زره گرداگرد زمين را فرا گرفته، و لرزشهاى ناشى از مواد مذاب درونى، و جذر و مد ناشى از جاذبه‏هاى ماه و خورشيد را به حد اقل مى‏رساند.
«نصبت» از ماده «نصب» به معنى ثابت قرار دادن است، و ممكن است اين تعبير ضمنا اشاره‏اى به كيفيت خلقت كوهها در آغاز آفرينش نيز بوده باشد، همان چيزى كه علم امروز پرده از آن برداشته، و پيدايش كوهها را به عوامل متعددى نسبت مى‏دهد، و انواع و اقسامى براى آن قائل است:
كوههائى كه بر اثر چين خوردگى زمين پيدا شده.
كوههائى كه از آتشفشانها به وجود آمده.
كوههائى كه نتيجه آبرفتهاى ناشى از باران است.
و كوههائى كه در دل درياها تكوين مى‏يابد و مجموعه‏اى است از رسوبات دريا و باقى مانده حيوانات آن- مانند كوهها و جزائر مرجانى.
آرى! هر كدام از اين كوهها، و آثار و بركات آنها براى انسانهاى بيدار نشانه ‏هاى زنده ‏اى است از قدرت پروردگار.


(آيه 20)
سپس به زمين پرداخته، مى‏گويد: «و (آيا) به زمين (نگاه نمى‏كنند) كه چگونه گسترده و هموار گشته است»؟ (و الى الارض كيف سطحت).
چگونه بارانهاى مداوم كوهها را شسته، و ذرات خاك را به وجود آورده، سپس در گودالها پهن كرده و زمينهاى صافى كه هم آماده كشاورزى است و هم قابل هرگونه ساختمان، در اختيار انسان قرار داده است؟
اگر به راستى كره زمين تماما كوه و دره بود زندگى كردن بر آن چقدر مشكل و طاقت فرسا بود؟ چه كسى آن را پيش از تولد ما مسطح و قابل استفاده ساخت؟
امور چهارگانه‏اى كه در آيات فوق آمده- شتر، آسمان، كوهها، زمين- زير بناى زندگى انسان را تشكيل مى‏دهد:
آسمان كانون نور است و باران و هوا، و زمين مركز پرورش انواع مواد غذائى، كوهها رمز آرامش و ذخيره آب و مواد معدنى، و شتر نمونه روشنى از چهارپايان اهلى كه در اختيار بشر قرار دارد.
به اين ترتيب هم مسائل كشاورزى، هم دامدارى و هم صنعتى در اين امور چهارگانه نهفته شده است، و انديشه در اين نعمتهاى گوناگون، خواه ناخواه انسان را به شكر منعم وا مى‏دارد، و شكر منعم او را به معرفت اللّه و شناخت خالق نعمت دعوت مى‏كند.



منبع : http://www.qurangloss.ir/thread569.html