ويس و رامين، اثري فاخر از فخرالدين اسعد گرگاني

رسيدن رامين به مرو نزد ويس


جهان خندان شده از روي رامين
هوا مشکين شده از وي رامين


به فال نيک رامين آمد از راه
همي پيوست خواهد مهر با ماه


بيا تا روي آن دلبند بيني
تو گويي ماه را فرزندبيني


به درگاه ايستاده بارخواهان
ز کين و خشم تو زنهار خواهان


ترا دل خسته او را دل شکسته
ميان هر دوان درهاي بسته


درت بر دلگشاي خويش بگشاي
اميد جان فزاي خويش بفزاي


سمن بر ويس گفتا شاه خفتست
بلا در زير خواب او نهفتست


گر او زين خواب خوش بيدار گردد
سراسر کار ما دشوار گردد


يکي چاره بکن کاو خفته ماند
نهان ما و راز ما نداند


سبک دايه فسوني خواند بر شاه
تو گفتي شاه مرده گشت بر گاه


چو مستان خواب نوشين در ربودش
چنان کز گيتي آگاهي نبودش


پس آنگه ويس همچون ماه روشن
نشست آزرده بر سوراخ روزن


ز روزن روي رامين ديد چون مهر
شکفته شد به جانش در گل مهر


وليکن صبر کرد و دل فرو داشت
بننمود آن تباهي کاندرو داشت


سخن با رخش رامين گفت يکسر
بدو گفت اي سمند کوه پيکر


ترا من داشتم همتاي فرزند
چرا ببريدي از من مهر و پيوند


نه از زر ساختم استام و تنگت
وز ابريشم فسار و پالهنگت


نه از سيم و رخامت کردم آخر
همه ساله ز کنجت داشتم پر


چرا دل ز آخر من برگرفتي
برفتي آخر ديگر گرفتي


ترا نيکي نسازد چون بديدم
دريغ آن رنجها کز تو کشيدم


ترا آخر چنان سازد که ديدي
تو خود داني چه سختيها کشيدي


کرا خرما نسازد خار سازد
کرا منبر نسازد دار سازد

پاسخ دادن رامين ويس را

چو رامين ديد بانو را دلازار
ز لب بارنده زهرآلود گفتار


هزاران گونه لابه کرد و پوزش
ز جان پرنهيب از درد و سوزش


بدو گفت: اي بهار مهربانان
به چهره آفتاب دل ستانان


بهشت دلبران اورنگ شاهان
طراز نيکوان سالار ماهان


ستاره بامداد و ماه روشن
چراغ کشور و خورشيد برزن


گل صد گنبد و آزاده سوسن
خداوند من وکام دل من


چرا چندين به خون من شتابي
چرا رويت همي از من بتابي


منم رامين ترا با جان برابر
توي ويسه مرا از جان فزونتر


منم رامين ترا شايسته کهتر
تويي ويسه مرا بايسته مهتر


منم رامين که شاه بي دلانم
ز مهر تو به گيتي داستانم


توي ويسه که ماه نيکواني
به چشم و زلف شاه جاوداني


همانم من که تو ديدي همانم
همان شايسته يار مهربانم


همانم من که بودم تو نه آني
چرا بر من نماي دل گراني


مگر کردي به گفت دشمنان گوش
که زي تو تلخ شد آن مهر چون نوش


مگر سوگندها به دروغ کردي
مگر زنهار با جانم بخوردي


مگر يکدل شدي با دشمن من
مگر آتش زدي در خرمن من


دريغ آن مهر و آن اميدواري
که جانم را بد اندر مهرکاري


بکشتم عشق در باغ جواني
به جان خويش کردم باغباني


همي ورزيد باغم با دل شاد
چنان کز ديدگان آبش همي داد


نه يک شب خفت و نه يک روز آسود
به رنج باغباني در بفرسود


چو آمد نوبهار وصل روشن
برآمد لاله و خيري و سوسن


ز گل بود اندرو صدجاي توده
دمان بويش چو بوي مشک سوده


چنار و بدي او شد سايه گستر
چنان چون مورد و سروش شاخ پرور


شکفته شد دگرگونه درختان
ز خوبي همچو کام نيکبختان


به بانگ آمد درو قمري و بلبل
دگر مرغان برآوردند غلغل


وفا پيرامنش آهيخت ديوار
نه ديواري که کوهي نام بردار


به پاي کوه نوشين رودباري
به گرد رود زرين مرغزاري


ز رامش بود کيگ کوهساري
چنان کز رنگ شير مرغزاري


کنون امد زمستان جدايي
بدو در ابر و باد بي وفايي


ز بدبختي در آمد سال و ماهي
که ويران شد درو هر جايگاهي


ز بي آبي در آمد روزگاري
که در وي خشک شد هر رودباري


نه آن ديوار ماندست و نه آن باغ
نه آن کوه و نه آن رود و نه آن راغ


بدانديشان درختانش بکندند
در و ديوار او بر هم فگندند


رميدند آن همه مرغانش اکنون
چه کبگ از کوه و چه بلبل ز هامون


دريغا آن همه سرو و گل و بيد
دريغا روزگار رنج و اوميد


نه از زر بود مهر ما ز گل بود
که چون بشکست بي بر گشت و بي سود


دل از دل دور گشت و يار از يار
غم اندر غم فزود و کار در کار


به کام دل رسيد از ما بدآموز
که چون ما باد بدفرجام و بد روز


کنون بدگوي ما از رنج ما رست
بياسوده به کام خويش بنشست


نه پيغامبر بود اکنون نه همراز
نه بدگوي و نه بدخواه و نه غماز


نه دايه رنج بيند نه تو تيمار
نه من درد دل و نه موبد آزار


بجز من در ميان کس را گنه نيست
که بخت کس چو بخت من سيه نيست


به ناله زين سيه بخت نگونم
که با او من همه جايي زبونم


مرا گوهر چنان شد پوزش آراي
که آزاده زبون باشد به هر جاي


اگر نه خواستي بختم سياهي
مرا نفريتي ديو تباهي

پاسخ دادن رامين ويس را


اگر نه خواستي بختم سياهي
مرا نفريتي ديو تباهي


کسي کاو ديو را باشد به فرمان
به دل چون من بود کور و پشيمان


به جاي عود خام و مشک سارا
گرفته چوب بيد و ريگ صحرا


به جاي زر ناب و در شهوار
به چنگ من سفال و سنگ کهسار


به جاي بادرفتار اسپ تازي
گرفته کم بها اسپ طرازي


نگارا نه همه پنداشتي کن
زماني دوستي و آشتي کن


اگر کردم جفا و زشت کاري
تو با من کن وفا ومهر و ياري


گناه از بن ترا بود اي دلارام
گرفتاري مرا آمد بفرجام


گناهي را که تو کردي يکي روز
هزاران عذر خواهم از تو امروز


کنم پيش تو چندان لابه زار
که بزدايم ز جانت زنگ آزار


گناه از خويشتن بينم هميشه
کنم تا مرگ با تو عذرپيشه


گهي گويم چو خواهم از تو زنهار
گنهگارم گهنگارم گهنکار


گهي گويم چو خواهم از تو درمان
پشيمانم پشيمانم پشيمان


خداوندي و بر من پادشايي
تواني کم عقوبتها نمايي


وليکن پس کجا باشد کريمي
خداوندي و رادي و رحيمي


اگر بخشايش از من بازگيري
ز من زاري و پوزش نه پذيري


همين جا بند درگاه تو گيرم
همي گريم به زاري تا بميرم


به ديگر جاي رفتن چون توانم
که بخشاينده اي چون تو ندانم


مکن ماها و بر جانم ببخشاي
بلا زين بيش بر جانم ميفزاي


چه بود ار من گنه کردم يکي بار
نه جز من نيست در گيتي گنهکار


گناه آيد ز گيهان ديده پيران
خطا آيد ز داننده دبيران


دونده باره هم در سر درآيد
برنده تيغ هم کندي نمايد


گر آمد ناگهان از من خطايي
مرا منماي داغ هر جفايي


منم بنده توي زيبا خداوند
ز بيزاري منه بر پاي من بند


همه جوري توانم بردن از يار
جز آن ز من شود يکباره بيزار


مرا کوري به از هجر تو ديدن
مرا کري به از طعنت شنيدن


مرا هرگز مبادا از تو دوري
ترا هرگز مباد از من صبوري


نگارا تا تو بر من دل گراني
به چشم من سبک شد زندگاني


هميشه دل گران باشي به بيداد
گران باشد هميشه سنگ و پولاد


نباشد مهرت اندر دل گه جنگ
نباشد آب در پولاد و در سنگ


مرا خود از دلت آتش درافتاد
که خود آتش فتد از سنگ و پولاد


بر آتش سوز گرد آيد همه کس
تو هم فرياد آتش سوز من رس


اگر دريا برين آتش فشاني
نيايد آتشم را زو زياني


جهان پردود گشت از دود جانم
چو بختم شد به تاريکي جهانم


جهان بر من همي گريد بدين سان
ازيرا امشب اين برفست و باران


به آتشگاه مي ماند درونم
به کوه برف مي ماند برونم


بدين گونه تنم را مهر کردست
که نيمي سوخته نيمي فسردست


چو من بر آسمان خود يک فرشتست
که ايزد ز آتش و برفش سرشتست


نشد برف من از آتش گدازان
که ديد آتش چنين با برف سازان


کسي کاو را وفا با جان سرشتست
به برف اندر بکشتن سخت زشتست


گمان بردم که از آتش رهاني
ندانستم که در برفم نشاني


منم مهمانت اي ماه دو هفته
به دو هفته دو ماهه راه رفته


به مهمانان همه خوبي پسندند
نه زين سان در ميان برف بندند


اگر شد کشتنم بر چشمت آسان
به برف اندر مکش باري بدين سان

پاسخ دادن ويس رامين را


جوابش داد ويس ماه پيکر
جوابي همچو زهرآلوده خنجر


برو راما اميد از مرو بردار
مرا و مرو را نابوده پندار


مکن خواهش چو ديگر بار کردي
ببر اين دود چون آتش ببردي


مرا بفريفتي يک ره به گفتار
کنون بفريفت نتواني دگر بار


چو بشکستي وفا و عهد و سوگند
چه بايد اين فسون و رشته و بند


برو نيرنگ هم با گل همي ساز
وفا و مهر هم با او همي باز


اگرچه هوشياري و سخن دان
نيم من نيز ناهشيار و نادان


تو زين افسونها بسيار داني
به پيش هر کسي بسيار خواني


ترا ديدم بسي و آزمودم
فسونت نيز بسياري شنودم


دلم بگرفت ازين افسون شنيدن
فسون جادوان بسيار ديدن


مرا بس زين فسوس و زين فسونت
وزين بازارهاي گونه گونت


نخواهم جستن از موبد رهايي
نه با او کرد خواهم بي وفايي


درين گيتي به من شايسته خود اوست
که با آهوي من دارد مرا دوست


نه روز دوستي را خوار گيرد
نه روزي بر سر من يار گيرد


مرا يکدل هميشه دوستدارست
نه چون تو ده دل زنهار خوارست


کنون دارد بلورين جام در دست
به کام دل هميشه شاد و سرمست


نشست خوش ز بهر شاه بايد
ترا هر جا که باشد جاي شايد


همي ترسم که آيد در شبستان
گلش را رفته بيند از گلستان


مرا جويد نيابد خفته بر جاي
به کار من دگرره بد کند راي


شود آگه ازين کار نمونه
وزين بفسرده مهر باژگونه


نخواهم کاو بازارد دگربار
که پس با او به جان باشد مرا کار


بس است آن بيم و آن سختي که ديدم
وزو صد ره اميد از جان بريدم


چه ديدم زان همه سختي کشيدن
چه ديدم زان همه تلخي چشيدن


چه دارم زان همه زنهار خواري
مگر بدنامي و نوميدواري


هم آزرده شد از من شهريارم
هم آزرده شد از من کردگارم

پاسخ دادن ويس رامين را

هم آزرده شد از من شهريارم

هم آزرده شد از من کردگارم

جواني بر سر مهرت نهادم

دو گيتي را به نام بد بدادم

ز حسرت مي بسايم دست بر دست

که چيزي نيستم جز باد در دست

سخن چندان که گويم سر نيايد

ترا زين شاخ، برگ و بر نيايد

ازين در کامدي نوميد برگرد

به بيهوده مکوب اين آهن سرد

شب از نيمه گذشت و ابر پيوست

دمه بفزود و دود و برف بنشست

کنون بر خويشتن کن مهرباني

برو تا بر تنت نايد زياني

شبت فرخنده باد و روز فرخ

هميشه يار تو گل نام گل رخ

بمانادش به گيتي با تو پيوند

چنان کت زو بود پنجاه فرزند

چو ويس او را زماني سرزنش کرد

به ناديدنش دل را خوش منش کرد

ز روزن بازگشت و روي بنهفت

نه بارش داد ونه ديگر سخن گفت

نه دايه ماند بر روزن نه بانو

گسسته شد ز درد رام دارو

به کوي اندر بماند آزاده رامين

به کام دشمنان بي کام و غمگين

همه چيزي گرفته جاي و آرام

ابي آرام مانده خسته دل رام

همي ناليد پيش کردگارش

گه از بخت سياه گه ز يارش

همي گفت اي خداي پاک و دانا

توي بر هر چه خود خواهي توانا

همي بيني مرا بيچاره مانده

ز خويش و آشنا آواره مانده

به که بر ميش و بز را جايگاهست

به هامون گور و آهو را پناهست

مرا ايدر نه آرامست و نه جاي

برين خسته دلم هم تو ببخشاي

که من نوميد ازيدر برنگردم

وگر نوميد برگردم نه مردم

اگر بايد همي مردن بناچار

همان بهتر که ميرم بر در يار

بداند هر که در آفاق باري

که ياري داد جان از بهر ياري

گر اين برف ودمه شمشير بودي

جهنده باد ببر و شير بودي

از ايدر باز پس ننهادمي گام

مگر آنگه که جانم يافتي کام

دلا تو آن دلي کز پيل و از شير

نترسيدي هم از زوبين و شمشير

چرا ترسي کونن از باد و باران

که خود هر دو ترا هستند ياران

پاسخ دادن ويس رامين را

چرا ترسي کونن از باد و باران

که خود هر دو ترا هستند ياران

نه باد آرم همه سال از دم سرد

نه ابر آرم ز دود جان پردرد

اگر باز آمدي آن ماه رخشان

مرا چه برف بودي چه گل افشان

وگر گشتي لبم بر لبش پيروز

مرا کردي کنار خويش جان بوز

نبودي هيچ غم از ابر و بادم

شدي اندوه اين طوفان ز يادم

همي گفت اين سخن رامين بيدل

بمانده تا به زانو رخش در گل

همه شب چشم رامين اشک ريزان

هوا بر رخش او کافور بيزان

همه شب رخش در باران شده تر

به برف اندر سوار از رخش بدتر

همه شب ابر گريان بر سر رام

همه شب باد پيچان دربر رام

قبا و موزه و رانينش بر تن

ز سر تا پاي بفسرده چو آهن

همه شب ويس گريان در شبستان

به ناخن پاک بشخوده گلستان

همه گفت اين چه برف و اين چه سرماست

کزيشان رستخيز ويس برخاست

الا اي ابر گريان برسر رام

ترا خود شرم نايد زان گل اندام

به رنگ زعفران کردي رخانش

بسان نيل کردي ناخنانش

ز بخشودن همي بر وي بنالي

وليکن تو بدين ناله وبالي

مبار اي ابر و يک ساعت بياساي

مرا تيمار بر تيمار مفزاي

الا اي باد تا کي تند باشي

چه باشد گر زماني کند باشي

نه آن بادي که از وي بوي بردي

جهان از بوي او خوش بوي کردي

چرا اکنون نبخشايي بر آن تن

کزو خوشي برد نسرين و سوسن

الا اي ژرف درياي دمنده

تو باشي پيش رامين همچو بنده

ترا هر چند گوهرهاست رخشان

نيي چون دست رامين گوهرافشان

حسد بردي بر آن شاه سواران

فرستادي به دست ميغ باران

سلاح تو همين باران و آبست

سلاح او همه پولاد نابست

گر او امشب رها گردد ازيدر

بينبارد ترا از گرد لشکر

چه بي شرمم چه با نيرنگ و دستان

که آسوده نشستم در شبستان

تني پرورده اندر خز و ديبا

بمانده در ميان برف و سرما

رخ آزاده رامين هست گلزار

بود سرما به برگ گل زيان کار

آمدن ويس دگربار بر روزن و سخن گفتنش با رخش رامين


چو ويس اندر شبستان رفت و بنشست
زماني بو و باز از جاي برجست


بگفت اين و دگر ره شد به روزن
ز روزن تيغ زد خورشيد روشن


دگر ره گفت با رخش ره انجام
نهي رخشا همي بر چشم من گام


مرا هستي چو فرزند دل افروز
به تو نپسندم اين سختي بدين روز


چرا همراه بد جستي و بدخواه
تو نشنيدي که همراهست و پس راه


اگر با تو نه اين بدراي بودي
ترا بر چشم من برجاي بودي


کنون بر باد شد اوميد و رنجت
نه بارت هست زي ما نه سپنجت


برو بار و سپنج از ديگران خواه
دل گمگشته را از دلبران خواه


برو راما تو نيز از مرو برگرد
پزشکي جوي و با او ياد کن درد


بسا روزا که از تو بار جستم
چو زنهاري ز تو زنهار جستم


نه بر درگاه خويشم بار دادي
نه با زنهاريان زنهار دادي


بسا شبها که توخوش خفته بودي
نه چون من بيدل و آشفته بودي


تو خفته در ميان خز و سنجاب
من افتاده به راه اندر گل و آب


کنون آن بد که کردي باز ديدي
بلا را هم بلا انباز ديدي


اگر تو نازکي اي شاخ سوسن
هر آيينه نيي نازکتر از من


وگر بودم ترا يک روز در خور
نگفتم جاودان تيمار من خور


ببر اوميد دل چون من بريدم
ز نوميدي به آساني رسيدم


اگر اوميد رنجوري نمايد
ز نوميدي بسي آساني آيد


من آن بودم که از اوميدواري
همي بردم به دريا بر سماري


کنون از شورش دريا برستم
دل از اوميد بيهوده بشستم


ز خرسندي گزيدم پارسايي
که خرسنديست بهتر پادشايي


کنون کت نيست روزي از کهن بار
برو ياري که نو کردي نگه دار


کهن دينار و ياقوتست نامي
وگر نه يار نو باشد گرامي


چو مهرم را بريدي از جفا سر
بريده سر نرويد بار ديگر


اگر بر رويد از گورم گيازار
گيازارم بود از تو دلازار


وگرچه نيک دان بودم به تدبير
ندانستم که گردد مهر دل پير


مجو از من دگر ره مهرباني
که نايد باز پيران را جواني


همانم من که تو نامه نوشتي
به نامه نام من بردي به زشتي


مرا از مهرت آمد زشت نامي
که جز با تو نکردم خويش کامي


نکردم در جهان جز تو يکي يار

تو نيز از بخت من بودي بدين زار


توي چون مادري کش طالعي شور
يکي فرزند بودش وان يکي کور


به ديده کوري دختر نبيند
همي داماد بي آهو گزيند


دلم گر چون کمان درمهر دوتاست
چو تيرست در جفا گفتار من راست


دل تو چو نشانه شد برآزار
نشانه ت را ز پيش تير بردار


برو تا نشنوي گفتار دلگير
ز تلخي چون کيست از زخم چون تير

پاسخ دادن رامين ويس را


دل رامين ز گفتارش بپيچيد
هم اندر دل جوابش را پسيچيد


جوابش داد رامين گفت ماها
ز غم خواهي مرا کردن تباها


ندانم گفت من طرار چون مهر
که صبر از دل ربايد گونه از چهر


چنان آسان ربايد دل ز هوشيار
که از مستان ربايد کيسه طرار


تنم گر پير شد مهرم نشد پير
نواي نو توان زد بر کهن زير


مرا مهر تو در تن جان پاکست
ز پيري جان مردم را چه باکست


مکن بر من فسوس مهر بسيار
که بيماري نخواهد مرد بيمار


مزن طعنه مرا گر تو درستي
که نه من خواستم از بخت سستي


نياز من به روي خود بديدي
درفش بي نياز برکشيدي


چرا راز دلم با تو نمودم
چرا تيمار جان خود فزودم


دليرم من به راز دل نمودن
دليري تو به جان و دل ربودن


مبادا کس که بنمايد دل خويش
که پس چون روز من روز آيدش پيش


نگارا گر تو گشتي بر بتان مه
تو خود داني که مهتر دادگر به


کنون کز مهتري گشتي توانگر
به حال مردم درويش بنگر


اگر من گشتم از مهرت گهنگار
نيم چندين ملامت را سزاوار


همي تا آز باشد بر جهان چير
نگردد جان مردم از گنه سير


گنه کرد آدم اندر پاک مينو
هر آيينه منم از گوهر او


سيه سر را گنه بر سر نبشتست
گنهگاريش در گوهر سرشتست


نه دانش روي بر تابد قضا را
نه مردي دست برپيچد بلا را


چه آن کاو بي خرد باشد چه بخرد
نخواهد خويشتن را هيچ کس بد


گناه دي بشد با دي ز دستم
تو فردا بين که مهرت چون پرستم


به مهر اند رکنم تدبير فردا
که دي را در نيابد هيچ دانا


اگر بشکستم اندر مهر پيمان
بجز پوزش نمودن نيست درمان


در آن شهري چرا ارام گيرند
که عذري در گناهي نه پذيرند


اگر پوزش نکو باشد ز کهتر
نکوتر باشد آمرزش ز مهتر


بيامرز اين گناهي را که کردم
که ديگر گرد او هرگز نگردم


اگر زلت نبودي کهتران را
نبودي عفو کردن مهتران را


ز تو ديدم فراوان خوب کاري
مگر بخشايش و آمرزگاري


گنه کردم ز بهر آزمايش
که چون داري در آمرزش نمايش


گناهم را بيامرز و چنين دان
که نيکي گم نگردد در دو گيهان


جزاي من بس است اين شرمساري
بلاي من بس ايت اين بردباري


من اندر برف و باران ايستاده
تو چشم مردمي بر هم نهاده


ز بي رحمت دل و بي آب ديده
زباني همچو شمشيري کشيده


همي گويي ترا هرگز نديدم
وگر ديدم اميد از تو بريدم


نگارينا مجو از من جدايي
همه چيزي همه جو جز رهايي


به جان اين زهر نتوانم چشيدن
به دل اين بار نتوانم کشيدن


اگر باشد دلم از سنگ خارا
نداند کرد با هجرت مدارا


ز هجرانت بترسد وز بلا نه
ترا خواهد ز يزدان و مرا نه

ویس برادر را هم که از آلودگی دامن عفاف خانواده سخن می گفت پاسخ سخت داد و از شکوه و عظمت عشق سخن به میان آورد . شاه موبد که سخت دلخسته ویس بود با همه آن احوال نوازشش کرد و از او خواست به خود آید و از کرده نابجای خویش اظهار پشیمانی کند اما ویس دلداده که باکی از ننگ و نام نداشت و از عشق رو گردان نبود با سختی پاسخ می داد .
اگر دیدار رامین را نبودی تو نام ویس ازاین کیهان شنودی؟
تو را از بهر رامین می پرستم که دل در مهر آن بی مهر بستم
شاه به خشم آمد و خون در چهره اش نشست و آهنگ کشتن ویس کرد اما لختی بعد عتاب آغاز کرد و او را دشنام داد و رهایش کرد و او را گفت راه خود بگیرد و به هر کجا که خواهد برود . ویس با شادی از مرو بیرون شد و رو به کوهستان کرد . او رامین را هم که خود به بستر افکنده و زار شده بود رخصت داد که راه خود گیرد . رامین از پی ویس شتافت و فراق پایان یافت . وصال و حال پیش امد و عشق با همه جمال و کمالش تجلی کرد و دو دلداده سرمست و شادکام شدند . خبر این دیدار که به موبد شاه رسید آشفته شد و شکایت رامین نزد مادر برد که برادرش دلبر او را ربوده و به عشق جوانی فریفته و با او گریخته است . مادر شاه را به شکیبایی خواند و گفت:
بتان و خوبرویان بیشمارند که زلف از مشک و روی از سیم دارند
یکی را برگزین و دل بر او نه کلید گنجها در دست او ده !
شاه از سخن مادر آرام شد و چون شنید که ویس دگربار به بارگاه ویرو رفته و او خواهرش را گرامی داشته نامه سختی نوشت و او را آگاهی داد که با لشگری گران به جنگ او خواهد رفت . ویرو هم پاسخ تندی داد و او را بدین طعنه آزرد که:
دلبر خویش رها کرده و به کوه و بیابان سپرده ای که هر جا خواهد برود و اینک سرخورده مرا ملامت میکنی که چرا پذیرای خواهرم شده ام ؟
شاه از کرده خود پشیمان شد و به میهمانی او راه همدان پیش گرفت و دوباره ویس را به مرو بازگرداند و او را گفت که باید در آتش مقدس درآید و بیگناهی خود را ثابت کند . هنگامی که در اتشگاه کوهی از هیمه فراهم آوردند و قصد در اتش کردن ویس و رامین در میان بود دو دلداده همراه دایه فراری شدند و به خانه بهروز در آمدند . شاه موبد ازرده سلطنت را به برادر سپرد و در جستجوی دلبر سنگین دلش ویس آواره کوه و بیابان شد و چون او را نیافت به حال نزار بازگشت .
صواب آن دید کز ره بازگردد هوای ویس جستن درنوردد
همان گه سوی مرو شاه جان شد دگرباره جهان زو شادمان شد
از سویی رامین نامه ای به مادر نوشت و گلایه کرد که برادرش قصد جان او دارد و اضافه نمود که یک موی ویس را به صد برادر برابر نمی کند . رامین به مادر اطمینان داد که در کنار ویس شادکام است و اخطار کرد بزودی به مرو بازمی گردد و برادر از تخت شاهی به زیر می کشد . مادر شبی از شاه موبد شنید از گناه ویس و رامین گذشته و چون سوگند خورد که ازارشان ندهد رامین را به مرو خواند . رامین و ویس شاد و خوش به مرو رسیدند و شاه اظهار شادمانی کرد ولی چون قیصر روم به سرزمین ایران لشگر کشیده بود و عزم جنگ داشت دلدار خود ویس را شبانه به دزی مستحکم برد و برادر دیگر را به نگاهبانی نشاند و رامین را همراه کرد که چون مریض شد در گرگان رهایش ساخت . رامین جانی گرفت به کوی یار آمد و چون به کنار دز رسید تیری به درون انداخت که دایه تیر را شناخت و ویس را مژده داد که خوش باش و شادی کن که رامین بر بام است و بزودی عیشتان به کام خواهد بود .
نباشد پاسبان اکنون ابر بام ز پیروزی برآید مر تو را کام
کجا رامین در این نزدیکی ماست اگرچه او ز تاریکی نه پیداست
پس در دل شب در خانه بگشادند و اتش افروختند تا رامین که بر کوه بود کوی دلدار را یافت و سر از پا نشناخته بدانسوی شتافت و به سوی ویس پرگشود . ماه و زهره قران شدند و فراق از میان رفت و رامین مستانه سر در دامن ویس شوقی دوباره یافت . شاه موبد که از سفر بازآمد عزم دژ کرد و چون از ماجرا خبر داشت همینکه برادر خود را به نگهبانی دژ استوار دید دیده خون آلود کرد که تو گرد دژ نشسته و درها بسته داری اما رامین درون نشسته و در عشرت است .
دایه چون از آمدن شاه موبد خبردار شد رامین را فراری داد که سر به کوه نهاد ولی ویس بی پروایی کرد و در غم دوری او جامه سیاه پوشید و چهره چون برگ گل خراشید . شاه چون ماجرا را دریافت ویس و دایه را تازیانه زد و تن خونین و نیمه جان آنها را رها کرد و خود به امید دریافت خبر مرگشان به مرو بازگشت اما به دیار خود نرسیده پشیمان و عذرخواه بود .
اگر چه شاه شاهان جهانم در این شاهی به کام دشمنانم
چرا با دلبری تندی نمودم که در عشقش چنین دیوانه بودم
شهرو از ماجرا خبردار شد و با رخسار خراشیده و دیده خون نزد شاه آمد که در جستجوی دخترش طالب دیدار او بود .شاه از شرمندگی سر به زیر شد و دستور داد ویس را از دژ به شهر آوردند و رامین را بخشید ولی ویس در اندرون زندانی شد . بر اطراف خانه او پنجره های آهنین استوار کردند و شاه کلید در خانه را به شرط امانت داری به دایه سپرد وخود عازم زابلستان شد . روزی نگذشته بود که شاه را خبر دادند رامین از اردو فراری شده وگرد کاخ دلدار به غزلخوانی پرداخت و از ناله و اشک و آه خود غوغایی بر پا ساخت . ویس از شنیدن صدای او به هیجان آمد اما دایه راه بر او بست و تنها نیمه شب بود که ویس دور از چشم دایه بر بام شد و خود را به زیر افکند و با جامه دریده و دست و پای خسته سراغ رامین آمد و بر او سایه افکند. رامین از رایحه وجود ویس بیدار شد و دو دلداده دست در گردن هم انداختند و شور و ولوله درانداختند .
به یک جام اندر آمد شیر با مل به یک باغ اندر آمد سوسن و گل
شب تیره درخشان گشت و گلشن مه دی گشت چون هنگام گلشن
شاه موبد که از شنیدن خبر فرار رامین شتابزده بازگشت دایه مهر و موم درها بنمود ولی شاه که کاخ را خالی از ویس دید و دانست مرغ از قفس پریده به خشم آمد و دایه را به سختی تازیانه زد و به جستجوی ویس شد . ویس از شمع و چراغی که به گردش آمد فهمید شاه بازآمده و در پی اوست . رامین را فراری داد و خود را به او نمود . شاه موبد قصد کشتن ویس را داشت که با وساطت بزرگان منصرف شد ولی گیسویش برید و به اندرونش برد و سوگند داد که چگونگی فرارش را بنماید . ویس عاشق در او نگریست و خنده زد که :
توعاشق نبوده ای و قدرت عشق را نمی دانی و از شکوه و عظمت آن هم بی خبری وگرنه میفهمیدی که عشق گشاینده همه درهای بسته و روشنی بخش دلهای شکسته است . شاه از شنیدن سخن ویس سرافکنده به عذرخواهی نشست و رامین را هم بخشید .
گناه خویش را پوزش همی کرد بر آن حال گذشته غم همی خورد
به ویس و دایه چیزی با کران داد گزیده جامه ها و گوهران داد
اردیبهشت شهر مرو بهشت آسا بود . شاه شاهان دگرباره جشنی داشت و شاهان را از همه جا فراخواند که شهرو و ویرو هم بودند . رامشگران به شادی آمدند و سرودی آغازکردند که زبان حال عاشقان دلداده ویس و رامین بود. شاه برآشفت و اهنگ قتل رامین کرد و بدان شرط راضی شد از کشتنش بگذرد که از عشق ویس چشم بپوشد و هرگز باده وصال او ننوشد .
رامین از قبول عهد سرباززد و بی پروایی کرد که:
تا زنده ام از جانان خود رو برنمی گردانم . شاه موبد به خشم آمد و با او پیچید ودر نبردی تن به تن رامین بر او پیروز شد ولی رهایش کرد . فرزانگان قوم به نصیحت رامین نشستند که دست از ویس بردارد و شاه موبد به دامن ویس آویخت که با او مهربان باشد و رامین را فراموش کند . چون ویس عهد کرد و با شاه پیمان بست دل رامین شکست و غمزده ترک یار و دیار کرد و به حکومت ری رفت . رامین چندی سر راه خود در خطه گوراب بود و با خوبرویی شهر آشوب روبرو شد و به زیبایی او که گل نام داشت دل بست . گل که از ماجرای عشق ویس و رامین باخبر بود پذیرای رامین نشد تا سرانجام سوگند خورد همیشه یار و دلدار گل باشد و ویس را فراموش کند . رامین در فرصتی ویس را از عشق یار تازه اش گل باخبر کرد و برای او ماجرا را تمام و کمال نوشت و یاد آور شد.
مرا گل زن بود تا روز جاوید چو او باشد نخواهم ماه و خورشید
سه چندان کز تو دیدم رنج و خواری از او دیدم نشاط و کامکاری

نامه رامین ویس را دل شکسته کرد که سخت از بی وفایی رامین ناله داشت . پس دایه را خبر داد و به ماتم نشست و در بر همه بست . دایه که دلخستگی ویس را دید خود راهی گوراب شد ولی رامین دایه را بازگرداند و اصرار کردویس را پند دهد . دایه با ناباوری بازگشت و ماجرای رامین و دلبستگی او به گل را بازگفت . ویس ناله اش در آسمانپیچید و خامه برکشید و نامه ای به رامین نوشت و از بی وفایی گله کرد و نالید که:در عشق تو شیدایی کردم و از رسوایی نهراسیدم و ستم بسیار به جان خریدم ولی از تو خیری ندیدم و رنج فراق و جدایی بسیار کشیدم.دلم ناید به یزدانت سپردن جفایت پیش مردان برشمردنمبیناد هیچ دردت دیده گانم که باشد درد تو هم بر روانمرامین از دریافت نامه ویس آشفته شد . دگربار شیدایی آغاز کرد و رسوایی گزید . عشق گل از یاد برد و گوراب را فروگذاشت . گل را به هیچ انگاشت و لوای دلدادگی افراشت .پاسخی دلنشین و عاشقانه نگاشت و در مقام پوزش شد و عذرخواه عزم کوی یار دیرین کرد. ویس همراه با دریافت نامه رامین از آمدن او هم باخبر شد و روز بعد که دو دلداده مست رودرروی هم ایستادند و رامین داد دل فراق کشیده بداد ویس به شکایت نشست و رامین با اشک و آه بر لب او بر سخن بست ولی ویس سرگرانی کرد و رامین را راند اما هنوز به راه بازگشت بود که پشیمان شد و دایه را شرمنده و عذرخواه به سوی او فرستاد و تقاضای بخشش کرد . رامین هم پذیرا شد و بازآمد و زمانی چند دو دلداده گاه از باده ناب وصال سیراب می شدند و ایامی دور از هم درد فراق کشیده و زهر هجران را می چشیدند و برای هم از رنج و غم خود نامه می نگاشتند .بلا را مونس و غم را رفیقم به دریای جدایی در غریقمبدان دستی که این نامه نوشتم بساط خرمی را در نوشتمسرانجام چون دور فراق طولانی شد شبی رامین با لباس مبدل عزم کوی یار کرد و ویس به بهانه رفتن آتشگاه برادر او را که نگهبانش بود فریفت و از دژ بیرون شد و نیمه شب همراه با رامین و یارانش که در لباس زنان همراه ویس بودندبه دژ آمد و در نبردی برادر را کشت و دژ را به تصرف آورد و دو دلداه به عیش و نوش و عشرت نشستند و ایام وصال را به کمال و عشق جمال سرآوردند . پس از آن رامین به مرو شد و گنجینه شاهی به دیلمان برد و در آنجا لوای خود مختاری افراشت . شاه موبد که ماجرا را شنید به ماتم نشست و از بخت بد شبی در کشاکش مستی با گرازی روبرو شد و گراز سینه او بدرید . با مرگ شاه موبد بزرگان رامین را به مرو خواندند و بر سریر سلطنت نشاندند و رامین شاه شاه شاهانش خواندند و ویس هم شاه بانو شد .خراسان سر به سر آذین ببستند پریرویان برآذینها نشستندز موبد سالیان سختی کشیدند پس از مرگش به آسانی رسیدند

http://i49.tinypic.com/30rxklf.jpg

معجزه عشق تجلی کرد و دو دلداده کامروا شدند و شاد و به عزت تمام سالها زیستند و ثمره عشقشان دو ماهرو بود که خورشید و جمشیدشان نامیدند . سالها بعد ویس بار هستی فروهشت و رامین دلشکسته زمانی در بر همه بست و به ماتم نشست و سرانجام سلطنت و زمام مملکت به پسر داد و خود باقی عمر مقیم آتشگاه شد و تا زنده بود دمی بی یاد دلدار نبود و شب و روزدر هجرش اتش به جان داشت و آسوده نمی غنود تا او نیز از کالبد خاکی جدا شد و به دریایی پیوست که ویس قطره پاکی از زلال آن بود . او هم با دریا شد و در دریا و دریا شد و در دنیای عشق و عاشقی افسانه اش جاودان ماند .تنش را هم به پیش ویس بردند دو خاک نامور را جفت کردندروان هر دوان در هم رسیدند به مینو جان یکدیگر بدیدند

پاسخ دادن ويس رامين را

سمن بر ويس گفت: اي بي خرد رام
نداري از خردمندي بجز نام


جفا بر دل زند خشت گرانش
بماند جاودان بر دل نشانش


جفاي تو مرا بر دل بماندست
چنان کز دل وفاي تو براندست


نباشد با کسي هم کفر و هم دين
نگنجد در دلي هم مهر و هم کين


چو ياد آرم ز صدگونه جفايت
نماند در دلم بوي وفايت


تو خود داني که من با تو چه کردم
به اوميد وفا چه رنج بردم


پس آنگه تو بجاي من چه کردي
بکشتي وانچه کشتي خود بخوردي


برفتي بر سرم ياري گزيدي
نکو کردي تو خود او را سزيدي


جزين ازتو چه کار آيد که کردي
که همچون کرکسان مردار خوردي


زهي داده ستور و بستده خر
ترا همچون مني کي بود در خور


ترا چون جاي شور و ريگ شايست
سرا و باغ فرمودن چه بايست


گمان بردم که تو شير شکاري
نگيري جز گوزن مرغزاري


ندانستم که تو روباه پيري
به صد حيله يکي خرگوش گيري


چرا چون شسته بودي خويشتن پاک
فشاندي بر تنت خاکستر و خاک


چرا بگذاشتي جام مي و شير
نهادي پيش خود جام سک و سير


چرا برخاستي از فرش نيسان
نشستي بر پلاس و شال خلقان


نه بس بود آنکه از شهرم برفتي
به شهر دشمنان مأوا گرفتي


نه بس بود آنکه ديگر يار کردي
مرا زي دوست و دشمن خوار کردي


نه بس بود آنکه چون نامه نبشتي
سخن با خون من درهم سرشتي


ابا چندين جفا و خشم و آزار
نهادي بار زشتي بر سر بار


چو دايه پيش تو آمد براندي
سگ و جادو و پردستانش خواندي


تو طراري و پردستان نه دايه
توي جادو توي بسيار مايه


تو او را غرچه و نادان گرفتي
فريب جادوان با او بگفتي


هم او را هم مرا دستان نهادي
هزاران داغمان بر جان نهادي


توي ضحاک ديده جادوي نر
که هم نيرنگ سازي هم فسونگر


تو کردي بي وفايي ما نکرديم
تو خوردي زينهار و ما نخورديم


ببودي چند گه خرم به گوراب
کنون باز آمدي با چشم پرآب


همي گويي سخنهاي نگارين
درونش آهنين بيرونش زرين


منم آن نوشکفته باغ صدرنگ
که توبر من بگفتي آن همه ننگ


منم آن گلشن شهوار نيکو
که در جشم تو بودم يکسر آهو


منم آن چشمه کز من آب خوردي
چو خوردي چشمه را پرخاک کردي


کنون از تشنگي بردي بسي تاب
شتابان آمدي کز من خوري آب


نبايستي ز چشمه آب خوردن
چو خوردي چشمه را پر خاک کردن


و يا اکنون که کردي چشمه را خوار
نياري آب او خوردن دگربار