پاسخ : نامزدهای بخش شعر جایزه «قلم زرین» مشخص شدند
گزارش مراسم روز قلم و اختتامیه جایزه قلم زرین
آیین پاسداشت روز قلم به همراه آیین پایانی و معرفی برگزیدگان جایزه قلم زرین، شب گذشته در باغ زیبای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
به گزارش خبرنگار کتاب و ادبیات خبرگزاری فارس، مراسم گرامیداشت روز قلم به همراه آیین پایانی و معرفی برگزیدگان جایزه قلم زرین شامگاه گذشته در باغ زیبای وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برگزار شد.
* حسینی: قلم یعنی اندیشه/ جاده قلم محکم است و زیرساختی با شالوده باور دارد
سیدمحمد حسینی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در مراسم روز قلم ضمن تبریک این روز اظهار داشت: قلم زدن از قلم، سهل ممتنع است. به قلم از قلم گفتن و درّ قلم به قلم سفتن، آفتاب آمد دلیل آفتاب را تداعی می‌کند و تازه با اهل قلم از قلم گفتن، آینه را به آه، آشفتن است !
وی بیان کرد: خوب می‌دانید قلم، که خود نمی‌نگارد، آنچه آدمی می‌انگارد به دست دست بر قلم انشاء می‌شود پس قلم یعنی اندیشه! گاه در قالب شعر، گاه نثر، گاه داستان، گاه پیام و گاه قانون؛ خودنمایی می‌کند؛ رونمایی می‌کند.
وزیر ارشاد با بیان اینکه دنیای امروز به هیچ پدیده‌ای به اندازه قلم مدیون نیست، تصریح کرد: حافظه زوال‌پذیر است. کم و زیاد محفوظات بلای جان حقیقت و واقعیت است. قلم منجی حافظه است. گاه پیام قلم تنها برای اهلش مکشوف است پس امین اندیشه است: من این حروف نوشتم چنانکه غیر ندانست/تو هم ز روی کرامت چنان بخوان که تو دانی
حسینی بیان کرد: قلم واسطه آسمان و زمین شد. ارتباط عرش و فرش! قلم جاده اندیشه‌هاست از گذشته تا حال! هرگاه سیل هجوم جاهلان و ظالمان زمان، بخشی از این شاهراه را تخریب کرد، هرچند به وصله از انقطاع بیرون شد، لیک سست و فروریختنی بود. جاده قلم محکم است و زیرساختی با شالوده باور دارد، اِلّا قلیلا!
عالی‌رتبه‌ترین مقام مسئول در وزارت ارشاد گفت: اولین فرمان الهی خواندن است و تعلیم تا قلم را در بر دارد. «اقراء و ربک الاکرام – الذی عَلَّم بالقلم – عَلَّم الانسان ما لم یعلم» زیاده بر این از قلم چه باید گفت؟! آنجا که عقاب پر بریزد! غیرت قلم خداوندی، قرآنی می‌شود که غیر را در آن راه نیست «لایمسه الاالمطهرون» پیامبر فرمود: «همانا مؤمن با شمشیر و زبانش مجاهدت می‌کند. سوگند به کسی که جان من در دست قدرت اوست، شعر شاعران مؤمن و متعهد مانند تیرهایی است که به طرف دشمنان پرتاب می‌شود.»
وی اضافه کرد: امام عزیزمان در محضرش قلم‌ها را به مسلسل تشبیه کردند آرزو داشت روزی را دنیا ملاقات کند که به جای مسلسل‌ها قلم دست‌ها را لمس کند. بخشی از این آرزو بر عهده اهل قلم است. تا زیبایی‌های قلم روح عصیان‌زده آدمیان را لطافت نبخشد، خشونت آنان را به سمت مسلسل‌ها سوق می‌دهد. گاه نابودکننده‌تر از مسلسل، تصلب است؛ تصلب اندیشه !
بر شماست که با نازش لطف قلم به نوازش صلب اندیشه بپردازید و کار شدت و غلظت را در افکار و زبان و بیان بسازید که «وجادلهم بالتی هی احسن» اگر می‌خواهید مشمول داعیان الی الله شوید : «ادع الی سبیلِ ربک بالحکمه و الموعظه الحسنه»
ترا به مســـتی میخــــانه قلم خــوانم
که بامداد خمارش ز دردسـر عاری است
به دُرد نوشی هر سطر نشئه‌ای دگر است
از آن کرامت عالم رهین میخواری است
قلمتان علمدار معرفت باشد و مایه عزت و اعتبار این ملت ! توفیق، رفیق طریق ولایتمداریتان باد.
* حداد عادل: تجلیل از اهل ادب در واقع تجلیل از والاترین هنرها است
سخنران دیگر این مراسم غلامعلی حدادعادل بود که ضمن تبریک روز قلم پیرامون جنبه‌‌های هنری زبان سخن گفت و بیان داشت: ادبیات جنبه هنری زبان است، فرق یک اثر ادبی با یک اثری که ادبی نباشد این است که زبان خالی وقتی آراسته به هنر شود ادبیات نام می‌گیرد؛ هنر یک امری است که به حسب موضوع شکل‌های مختلف پیدا می‌کند. بسته به اینکه موضوع هنر چه باشد با انواع هنرها سروکار داریم، هنگامی که سنگ‌تراشی پیکرتراشی می‌کند اثری هنری خلق می‌شود.
این نماینده مجلس گفت: شاید موضوعی در عالم از مواد، اشیاء و اجسام نباشد که روی آن کار هنری صورت نگیرد. سؤال این است که شرافت این کار هنری اگر به موضوعش باشد و اگر اهمیت موضوع در والایی هنر تأثیر دارد، اما موضوع کار ادبیات چیست؟ فردی که در عالم زبان ادبیات ایجاد می‌کند بر چه مطلبی کار هنری می‌کند؟ زبان، فکر، اندیشه، ادراک که عالی‌ترین موضوع این دنیا است یعنی اگر موضوع کار ادبیات را با انواع هنرها مقایسه کنیم، می‌بینیم هنرمندی که ادبیات از زیر دست او خارج می‌شود با احوالات عمیق و لطیف انسانی سروکار دارد بدین جهت نویسندگان و ادیبان شاید والاترین کار هنری را می‌کنند، چون لطیف‌ترین حقیقت این عالم را موضوع کار هنری قرار می‌دهند و تجلیل از اهل ادب در واقع تجلیل از والاترین هنرها است.
* اسماعیلی: قلم پل ارتباط گذشته با حال و آینده است
علی اسماعیلی معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ضمن تبریک ایام شعبانیه با اشاره به ماه مبارک رمضان آن را پربرکت خواند و اظهار داشت: 11 سال پیش در 14 تیرماه با پیشنهاد جمعی از نویسندگان و انجمن قلم و تصویب شورای فرهنگ عمومی این روز به نام قلم نامگذاری شد.
وی افزود: امسال برای اولین‌بار این مراسم با همکاری خانه کتاب و انجمن قلم ایران ترتیب داده شده است تا ضمن حضور اهالی قلم تجلیلی از فعالیت‌های این هنرمندان داشته باشیم؛ خدا را شاکریم که در پایان دولت دهم توانستیم این مراسم را برگزار کنیم چرا که حداقل کاری بود که در حوزه معاونت فرهنگی انجام شده است.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد ضمن اشاره به اینکه با برپایی این روز یادی از مفاخر ایران اسلامی می‌کنیم، تصریح کرد: با تجلیل از پیشکسوتان قلم و مقام آنان آنها را در رنگین‌ماندن جوهر قلم‌شان یاری می‌دهیم.
این مقام مسئول متذکر شد: انسان‌هایی که با نوشته‌هایی برگرفته از سال‌ها تلاش و رنج در راه دانش و تجربه و علم اندوزی سرلوحه زندگی بسیاری از جوانان، زنان و مردان جامعه اسلامی شدند باید مورد توجه باشند.
اسماعیلی با بیان اینکه قلم به دستانی که اسطور‌ه‌های این سرزمین را جان تازه‌ای بخشیدند و برای نسل‌های پس از خود به میراث گذاشتند مهم شمرده می‌شوند، اضافه کرد: قسم به قلم و آنچه می‌نویسد، در واقع قلم به زبان بیان عقل و معرفت انسانی، بیانگر فکر، اندیشه و شخصیت صاحب آن است. قلم بیانگر فکر، فرهنگ و اتحاد ملت‌ها است و ترسیم‌کننده خطوط فکری، سیاسی، اجتماعی و ادبی ارباب ادب و قلم و انتقال‌دهنده فکر و فرهنگ به نسل‌های حاضر و آینده همچنین حلقه وصل فرهنگ و اندیشه‌های ترجمان فکر و هنر و اندیشه و پرده‌گشای رازهای آفرینش و هدایتگر عقل‌ها و مغزها است.
معاون فرهنگی وزیر ارشاد قلم را صنع حکمت و تقدیر و تعلیم و هدایت، عزت و استقامت در راه خدا دانست و افزود: قلم وسیله حفظ و تداوم فرهنگ و تمدن‌های بشری است همچنین تکامل علوم و ابزار بیداری اندیشه‌ها و افکار و منشأ هدایت و آگاهی بشر است.
وی عنوان کرد: قلم حافظ علوم و معارف پاسدار افکار اندیشمندان و حلقه اتصال فکری علما و پل ارتباط گذشته با حال و آینده است.
* اعوانی: ایران از حیث اندیشه و تفکر در میان تمام کشورهای دنیا موقعیت ممتازی دارد
در این مراسم غلامرضا اعوانی محقق و پژوهشگر در سخنانی پیرامون فرهنگ بلند و والای ایران اسلامی، گفت: فرهنگ یکی از مشخصات ایران اسلامی است. این نشانه در کمتر فرهنگی دیده می‌شود، ایران از فرهنگ‌های تأثیرگذار بوده چرا که فرهنگ‌های جز این مرده محسوب می‌شوند یعنی تنها در گذشته تأثیر داشتند.
این نویسنده گفت: ایران اسلامی یکی از فرهنگ‌هایی بوده که پیوسته در طول تاریخ به لحاظ فرهنگی، سیاسی و حکومتی عظمت داشته است.
اعوانی خاطرنشان کرد: ایران از حیث اندیشه و تفکر، فلسفه و حکمت در میان تمام کشورهای دنیا موقعیت ممتاز دارد و از حیث علمی و نظری هم ویژه است چرا که عمل خود نوعی حکمت شمرده می‌شود.
این پژوهشگر پیشکسوت ادامه داد: ایران از حیث فرهنگی دارای خصوصیاتی است که در میان فرهنگ‌های باستانی چون چین و غرب دیده نمی‌شود، اولاً در بین کشورهای اسلامی پرچمداران معارف بوده و همه علوم و فنون را شامل می‌شده است، بزرگان تمام علوم ایرانی بودند و در انتقال فرهنگی به فرهنگ دیگر ایرانیان عملکردی بی‌نظیر دارند.
این نویسنده با بیان اینکه شرق ایران پیش از اسلام، بودایی بوده است، عنوان کرد: بنا به گفته بزرگان ایرانی‌ها دین بودا و کتاب‌های بودایی را پیش از اسلام از سانسکریت به چینی ترجمه کردند و همچنین ایران اسلامی در حکمت وارث حکمت‌های باستان بوده است و از این طریق به غرب منتقل شده است چرا که در آن زمان غرب حکمت نداشت.
این پژوهشگر در پایان به هندشناسی جدید اشاره و گفت: هندشناسی جدید از ایرانیان است در حدود 450 سال پیش متون سانسکریت فلسفی، علمی، دینی از سانسکریت به فارسی ترجمه و برخی از آنها چاپ شدند.
* سرشار: پیشنهاد ثبت روز نزول سوره قلم میان همه کشورهای اسلامی
در این مراسم محمدرضا سرشار ضمن اشاره به نامگذاری روز قلم توضیح داد: بنده به نمایندگی از انجمن قلم ایران که از اولین سالروز قلم جایزه قلم زرین را در همین روز برگزار کرده مطالبی را پیرامون نامگذاری این روز و جایزه عنوان می‌کنم.
سرشار افزود: در جستجوی اینترنتی 310 هزار پست الکترونیکی یافتم که اخبار این مراسم را پوشش داده بودند حتی در برخی شبکه‌های خبری خارجی که با نظام هم راستا نیستند به شیوه خاص خود یادی از این روز کردند.
این نویسنده با بیان اینکه چگونه شد 14 تیر به نام روز قلم نام گرفت به پیشنهادهایی اشاره و ادامه داد: پیشنهاد ما برای ثبت روز قلم روز نزول سوره قلم بود که می‌توانست روز مشترکی میان همه کشورهای اسلامی باشد، اما پس از آنکه پیگیر شدیم مطالبی درباره جشن تیرگان یافتیم که چهاردهم تیر را روز قلم نهاده و در این روز پادشاهان پیشدادی از نویسندگان تجلیل می‌کردند، اما امیدواریم آرزوی انجمن قلم که برگزاری یک روز بین‌المللی در جهان اسلام است محقق شود تا در سطح وسیع‌تری فعالیت اهل قلم را معرفی کنیم.
در این مراسم احمد شاکری دبیر حوزه داستان جایزه قلم زرین، کامران پارسی‌نژاد عضو هیئت داوران بخش پژوهش و نقد ادبی بیانیه هیئت داوران را در هر بخش قرائت کردند.
در پایان رضا اسماعیلی دبیر جشنواره قلم زرین بیانیه پایانی دوره یازدهم این جایزه را برای حاضران خواند.
از سوی مؤسسه خانه کتاب از دو پیشکسوت فرهنگ مکتوب با نام‌های «حجت‌الاسلام علی کورانی» و «غلامرضا اعوانی» به پاس سال‌ها مجاهدت و تألیف آثار فراوان تجلیل به عمل آمد.
این مراسم در باغ زیبای وزرات ارشاد در سالن اجتماعاتی که به لحاظ مکانی کوچک و بسیار گرم بود برگزار شد، به نحوی که حاضران با کاغذهایی مدام خود را باد می‌زدند.
اهالی فرهنگ بسیاری با خانواده‌هایشان مهمان موسسه خانه کتاب و انجمن قلم بودند افرادی چون، مجتبی رحماندوست، محسن مومنی شریف رئیس حوزه هنری، رضا حمیدی مشاور وزیر ارشاد، محمد حسنی مدیر عامل بنیاد ادبیات داستانی، قادر طراوت پور و نویسندگانی چون محمدعلی گودینی، کامران شرفشاهی، جواد محقق، عباسعلی وفایی، منوچهر اکبری، راضیه تجار، علی الله سلیمی، مجید عمیق و...
در پایان این مراسم برگزیدگان یازدهمین دوره جایزه قلم زرین تجلیل شدند که اسامی برگزیدگان به شرح ذیل است:
بخش شعر: علیرضا قزوه و حسنی محمدزاده به صورت مشترک
بخش نقد و پژوهش: سمیرا بامشکی
بخش داستان نیز برگزیده ندارد.
پاسخ : نامزدهای بخش شعر جایزه «قلم زرین» مشخص شدند
دلایل عدم انتخاب «قیدار» و «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» به عنوان اثر برگزیده قلم زرین
در بخش داستان، از میان دو کتاب «قیدار» رضا امیرخانی و «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» مرتضی کربلایی‌لو اثری حائز رتبه برگزیده شناخته نشد.
اما در بیانیه هیات داوران بخش داستان جایزه قلم زرین این مهم و توضیحاتی درباره چرایی برگزیده نشدن اثری در این بخش عنوان شده است.
احمد شاکری در این راستا با قرائت بیانیه دلایل را برشمرد و گفت: مراحل داوری بخش داستان جشنواره یازدهم از چهار ماه پایانی سال 1391 و با در نظر گرفتن فرصت موسع هفت ماهه، آغاز شد. گروه داوران بخش داستان، متشکل از راضیه تجار، سهیلا عبدالحسینی و احمد شاکری، در طی چهار مرحله داوری آثار منتشره چاپ اول در سال 1391 را به انجام رسانیدند. از میان قریب به 500 اثر بررسی شده در مرحله اول، شانزده اثر به مرحله سوم و چهار اثر به مرحله چهارم راه یافتند. دو اثر «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» نوشته مرتضی کربلایی‌لو و «قِیدار» نوشته رضا امیرخانی، با توجه به نصاب میانگین نمرات داوران به عنوان نامزد دریافت جایزه قلم زرین معرفی می‌شوند.
هیئت داوران بخش داستان با توجه به آثار منتشره در دوره زمانی سال 1391، جمع بندی خود را نسبت به این حوزه پر مخاطب و پیشگام بدین شرح اعلام می‌دارد:
1- شرایط اقتصادی پدید آمده در پی تحریم استکبار جهانی و برخی سوء تدبیرهای مدیریتی، برهه حساسی را در حوزه نشر کتاب رقم زده است. حل این وضعیت، به توجه هر چه بیشتر به انجمن‌های صنفی و بخش خصوصی نیازمند است. اهالی قلم که اصلی‌ترین رکن تولید ادبیات و پژوهش به شمار می‌روند، در این برهه آسیب‌هایی را متحمل شده‌اند و لازم است دولت، سیاست‌های لازم را جهت خروج از وضعیت فعلی اتخاذ نماید.
2- هنر و ادبیات انقلاب، هنری زایا، مردمی و متعهد است. از این رو، همان گونه که خیزش مردمی در انقلاب اسلامی و حماسه رزمندگان در دوره دفاع مقدس، زاینده و پدید آورنده ادبیات متعهد انقلاب اسلامی و دفاع مقدس بود، شرایط فعلی کشور که در آستانه خلق حماسه سیاسی و اقتصادی است و حکایت‌گر رویارویی پیچیده‌ای میان ایران اسلامی و استکبار جهانی است، آبستن دوره جدیدی از هنر انقلاب است. هنری که در گامی بلند، ادامه شعر و داستان دفاع مقدس را در گستره داستان مقاومت اقتصادی دنبال خواهد کرد. ورود به این دوره ادبی، نیازمند اگاهی بخشی و حمایت و هدایت دقیق و برنامه ریزی شده است.
3- ادبیات داستانی در سال آغازین دهه 90، با ظهور و بالندگی نویسندگان نسل دوم و سوم انقلاب همراه بود. نویسندگانی که میراث ادبیات انقلاب را که در سکوت و بایکوت نویسندگان نسل پیش از انقلاب شکل گرفت ارتقا می‌دهند. امروزه شاهد نویسندگانی هستیم که شاگردی هیچ یک از داستان نویسان شبه روشنفکر تهی شده را در سابقه ادبی خود ندارند و تربیت شده محافل ادبی مستقل و تجربه دین دارانه انقلابی‌اند. این گویای آن است که جریان ادبیات داستانی انقلاب تا حدودی توانسته است با تقویت امر آموزش و تربیت نویسندگی جایگاه خود را تثبیت نماید.
4- آفرینش داستان ارتباط مستقیمی با تجربه غنی از زندگی دارد و تجربه با نگاه هنری و عمق فکری و تحلیلی، دانش فلسفی و دریافت عرفانی محقق می‌شود. طرح نادرست و ناقص مقوله سفارشی نویسی و عدم رعایت لوازم فنی و حرفه‌ای آن در دو بخش سفارش عام و خاص، برخی از نویسندگان مستعد را به تکرار مهارت‌های گذشته وادار ساخته است. تحلیل شرایط فعلی ادبیات داستانی در ضمن پژوهش‌های ادبی و تغییر برخی راهبردها و برنامه‌های منتهی به سفارش نویسی‌های ناتمام از ضرورت‌های کنونی حوزه ادبیات داستانی است.
5- بحران نقد ادبی و فقدان جریان‌های زنده، منصف و قوی نقد در حوزه ادبیات داستانی متعهد کاملا مشهود است. با وجود برگزاری جشنواره‌های داستانی متعدد که هر ساله به تعداد آنها افزوده می‌شود، تنها «جشنواره نقد» که توسط خانه کتاب برگزار می‌شود نمی‌تواند پاسخگوی نیاز وسیع در این حوزه باشد. در شرایط کنونی غلبه گرایش تولید داستان، منتقدین، نقدهای ادبی و مجلات تخصصی نقد را به حاشیه برده است. از سوی دیگر، گمان حیات داستان بدون جریان نقد قوی، عملا نقد را به اولویت دست چندم در برنامه‌های کلان تبدیل کرده است.
6- آسمان ادبیات داستانی انقلاب اسلامی در هر دوره با درخشش ستاره‌هایی پر نور روشن می‌شود. فارغ از اینکه جشنواره‌ها به معرفی اثار برجسته بپردازند یا آثار داستانی در هر دوره یک ساله قابلیت معرفی به عنوان اثر برگزیده را داشته باشند، تبئین نظری ساختار و محتوای داستان‌های شاخص از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. پژوهش‌های ادبی، تضمین کننده تفسیر و تحلیل آثار داستانی بر اساس بن مایه‌های اندیشه اسلامی و آرمان‌های انقلابی‌اند. مع الاسف، محافل دانشگاهی آنگونه که شایسته است ادبیات داستانی انقلاب اسلامی را همراهی نمی‌کنند. چرا که اساسا یا موضوع پایان نامه‌های دانشگاهی را از آثار داستانی نویسندگان چپ با لیبرال بر می‌گزینند یا آثار داستانی انقلاب اسلامی را با پیش فرض‌های سکولار ادبیات غرب مورد مطالعه قرار می‌دهند.
7- از جمله خصوصیات برجسته آثار داستانی در این دوره می‌توان به توجه داستان نویسان به مقوله شخصیت و شخصیت پردازی یاد کرد. یافت و طراحی شخصیت‌های جدید و کمتر پرداخت شده و تلاش برای پرداخت عمیق شخصیت از جمله برجستگی‌های دوره فعلی است. با توجه به اهمیت انسان به عنوان خلیفه الله و عبدالله در آموزه‌های قرانی و اسلامی، توجه به شخصیت در ادبیات داستانی را می‌توان سرمنشا دریافت‌های عمیق‌تر از هستی و تجربیات غنی‌تر دانست.
8- «جمجمه‌ات را قرض بده برادر» نوشته مرتضی کربلایی لو، در حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس، کتابی قابل تامل است. توجه به مقوله عالم غیب و نگاه تاویلی نویسنده مبتنی بر برداشت فلسفی از آراء فیلسوفان اسلامی، رویکرد نوی به این موضوع رقم زده است. گرچه نویسنده در نمایش این ایده فلسفی در قالب داستان تجربه‌ای ناتمام را رقم زده است. اما معرفی رویکردی جدید و تعمیق در روابط شخصیت‌ها می‌تواند برای دیگر نویسندگان الهام بخش باشد.
9- «قِیدار» نوشته رضا امیرخانی، در معرفی برخی شاخصه‌های ادبیات داستانی بومی توفیقاتی داشته است. یافت شخصیتی نوعی برگرفته از جامعه ایرانی و تحقیق در جزئیات رفتاری، سلوکی، منشی، فکری، گفتاری و روحی آن، از نقاط برجسته این رمان به حساب می‌آید. تجربه چنین شخصیتی به عنوان لازمه روایت داستانی شایسته توجه و تقدیر است. گرچه قیدار در نمایش شخصیت و ساختار داستانی ناتمام ارزیابی می‌شود.
در پایان هیئت داوران بخش داستان این دوره از جشنواره قلم زرین از تمامی داستان نویسانی که سهمی در پیشبرد ادبیات انقلاب داشته و آثار شان در مراحل مختلف داوری مورد ارزیابی قرار گرفته و معرفی شد قدردانی می‌نماید.
