شمارش معکوس ترکیدن حباب قیمتی/سقوط بزرگ دلار ومسکن درتیر۹۲

فارس: نقش هدفمندی یارانه را درافزایش نقدینگی و تورم به چه میزان بود؟

ادیب: آن میزان از یارانه نقدی که از محل فروش حاملهای انرژی پرداخت شد، تورم زا نبود، آن میزان که از محل چاپ اسکناس بدون پشتوانه انجام شد، به شدت تورم زا بود و این میزان حدوداً ۳۰ درصد است. در واقع، ۳۰ درصد از یارانه نقدی که ماهانه پرداخت می شود اگر ضرب در عدد پنج و نه دهم شود، به میزان آن نقدینگی افزایش می یابد و به همین میزان تورم زاست.


ظهور آثار توقف چاپ اسکناس بدون پشتوانه ۳ تا ۶ ماه پس از توقف

فارس: بنابر سخنان شما از دی ماه ۹۱ چاپ اسکناس بدون پشتوانه متوقف شده است، این اتفاق چه آثار مثبتی در اقتصاد می تواند داشته باشد؟

ادیب: عامل اصلی تورم در ایران چاپ اسکناس بدون پشتوانه است. با توقف آن، تورم تا ۸۰ درصد متوقف می شود. با لحاظ کردن این نکته که چاپ اسکناس طبیعت قطار را دارد، از زمانی که ترمز قطار کشیده می شود، حدود یک کیلومتر بعد قطار متوقف می شود. لذا آثار تورمی چاپ اسکناس بدون پشتوانه بعد از سه ماه و عمدتا بعد از ۶ ماه ظاهر می شود و اگر چاپ اسکناس متوقف شود نیز آثار ضد تورمی آن طی سه تا ۶ماه ظاهر می شود.

وقتی بانک مرکزی از اول دی ماه چاپ اسکناس را متوقف کرد، از اواخر اسفند باید شاهد کاهش تدریجی و ماهانه تورم در کشور باشیم، اما کاهش شدید تورم از تیرماه به بعد ظاهر خواهد شد. جامعه باید انتظار داشته باشد که از تیرماه به بعد ناگهان تورم یک رقمی شود و بازاری که براساس تورم بیش از ۵۰درصد طی ۱۸ ماه گذشته عمل کرده است، با یک شوک روبرو می شود.

فارس: آیا بین چاپ اسکناس بدون پشتوانه در دی ماه ۹۱ با پیش بینی شما برای کاهش نرخ دلار در تیرماه ۹۲ رابطه وجود دارد؟

ادیب: به سه علت، در تیر ۹۲ سقوط مجدد نرخ ارز رقم خواهد خورد که یکی از علل آن به ظاهر شدن آثار ضدتورمی چاپ اسکناس مربوط می شود، ۲ عامل دیگر را در ادامه خواهم گفت.


ناامیدی دارندگان اطلاعات محرمانه از افزایش نرخ ارز و فروش زود هنگام ارزها

فارس: آیا کاهش اخیر نرخ ارز ، می توان اثر زود هنگام چاپ اسکناس بدون پشتوانه در دی ماه باشد؟

ادیب: به هر سو، مهمترین عامل افزایش نرخ ارز طی سالهای گذشته چاپ اسکناس بدون پشتوانه بوده است و اکنون متوقف شده است، سوداگران ارزی که لابد به اطلاعات کلان کشور دسترسی دارند، از افزایش نرخ ارز ناامید شده اند و به صورت زود هنگام دست به فروش موجودی ارزی زده اند. ولی علت کوتاه مدت کاهش نرخ ارز به افزایش دو و نیم برابری ارز در اتاق مبادله مربوط است.

چهار بانکی که آینده آنها به مکانیزم بازار سپرده شده است

فارس: سه بخشی که با چاپ اسکناس تا آذر ۸۹ مورد حمایت بانک مرکزی قرار می گرفتند، با توقف چاپ اسکناس اکنون در چه موقعیتی هستند؟

ادیب: بانک مرکزی با فروش ۲۵۰۰ میلیارد تومان اوراق مشارکت در دی ماه درآمد اوراق مشارکت را صرف پرداخت کسری طرح مسکن مهر و سازمان هدفمند کردن یارانه کرد. به عبارت صریحتر، فروش اوراق مشارکت را جایگزین چاپ اسکناس کرد. اما در مورد، چهار بانکی که به صورت سنتی به آنها کمک کرد، این حمایت را از اول دی ماه متوقف کرد. به عبارت دیگر، این چهار بانک به مکانیزم بازار سپرده شد.

فارس: پیش بینی شما از آینده این چهار بانک چیست؟

ادیب: از آبان ۹۰ تا آبان ۹۱ سپرده های شبکه بانکی ۳۱ درصد افزایش یافته است اما تسهیلات بانکی فقط ۱۶ درصد افزایش یافته است. به عبارت دیگر، ۱۵ درصد از سپرده ها به تسهیلات تبدیل نشده است. ۴ درصد آن به ذخیره قانونی تبدیل شده اما قطعا ۱۱ درصد آن به تسهیلات تبدیل نشده است که معادل ۵۰ درصد بودجه دولت در سال جاری است.

علت افزایش سپرده و عدم تخصیص آن به تسهیلات به چند علت مربوط می شود ولی مهمترین علت که در مورد ۸۰ درصد موسسات مالی و بانکهای کوچک مصداق دارد ، پرداخت سود سپرده از محل اصل سپرده است. به زبان صریحتر تعدادی از موسسات مالی و بانکهای کوچک، سودی که به سپرده پرداخت می کنند از محل تسهیلات دریافت نمی کنند. معوقات بانکی افزایش یافته و تعدادی از بانکها نمی توانند از محل تسهیلات، سود سپرده پرداخت کنند. بلکه با دریافت سپرده جدید سود سپرده پرداخت می کنند.

یکی از بانکهای کوچک که در و دیوار شهر را با آگهی های ۲۰ درصد سود سپرده روزشمار خود پر کرده است رشد سپرده اش ۳۳ درصد بوده است اما رشد تسهیلات آن فقط ۲ درصد بوده است. این گزاره توصیه معاونت نظارت بانک مرکزی را توجیه می کند که بانکهایی که سود سپرده بالا می دهند، در وضعیت بسیار بدی قرار دارند و ایشان توصیه کردند که مردم در این قبیل موسسات سپرده گذاری نکنند که مطلب کاملا صحیحی است.

اما اینجا نکته ظریفی وجود دارد، علت اینکه رشد سپرده ۳۱ درصد بوده است، چاپ اسکناس به وسیله بانک مرکزی بوده است. با توقف چاپ اسکناس، رشد سپرده از اول تیر متوقف می شود و موسسات و بانکهای کوچک نمی توانند از محل رشد سپرده سود سپرده پرداخت کنند، لذا دورانی که از سال ۸۱ آغاز شد و موسسات مالی سودهای ۲۰ درصد به سپرده ها پرداخت می کردند به پایان دوران تاریخی نزدیک شده است.

توقف چاپ اسکناس بدون پشتوانه، به معنای توقف رشد سپرده است و توقف رشد سپرده به معنای توقف پرداخت سودهای بالا به سپرده هاست. دیگر نمی شود سپرده جدید دریافت کرد و از محل آن، بدون عایدی، سود سپرده های قبلی را پرداخت کرد. این دوره در اقتصاد ایران به پایان رسیده است.


خصوصی سازی نظام بانکی در عمل شکست خورده است

فارس: سود سپرده در سالهای گذشته اگر از محل عملکرد سیستم بانکی و از محل سود ناشی از تسهیلات نبوده است ، پس از چه محلی پرداخته شده است؟

ادیب: از سال ۸۱ تا ۸۷ با چهار و نیم برابر شدن قیمت نفت در عمل و در محیط اقتصاد کلان ، سود سپرده از محل درآمدهای نفتی پرداخت شده است. از سال ۸۷ تا اسفند ۹۰ سود ناشی سپرده از محل تورم پرداخت شده است و در سال جاری، سود سپرده از محل اصل سپرده پرداخت شده است و از اول تیر سال اینده، اگر بانک مرکزی همچنان استراتژی توقف چاپ اسکناس را ادامه دهد سود سپرده باید از محل توقف پرداخت وام جدید و پرداخت سود سپرده از محل وصولی تسهیلات باشد. و این باعث حذف موسسات مالی و بانکهای کوچک از حیات اقتصادی ایران می شود. در عین حال، از حذف موسسات مالی و بانکهای کوچک از اقتصاد ایران نباید متأسف بود. در عمل خصوصی سازی نظام بانکی ایران، در مفهوم ایجاد موسسات مالی و بانکهای خصوصی شکست خورده است. در عمل توسعه بانکهای خصوصی باید به رقابتی شدن نظام بانکی و کاهش سود سپرده و نرخ تسهیلات می انجامید اما در عمل ایجاد بانکهای خصوصی به رقابت کوری برای افزایش سود سپرده و نرخ تسهیلات انجامید.

بازده اقتصادی در اتحادیه اروپا ۹ درصد است، در صنایع فولاد کره جنوبی هر پرسنل به طور متوسط ۲هزار و ۸۰۰ تن فولاد در سال تولید می کند و متوسط تولید پرسنل صنایع فولاد ایران ۲۸۰ تن است . به عبارت دیگر، بازده تولید در ایران تقریبا یک دهم اتحادیه اروپاست و یا چیزی نزدیک به کمتر از یک درصد، متوسط نرخ بهره در دنیا ۵ درصد است و متوسط نرخ بهره در ایران ۴ تا ۶ برابر متوسط جهانی است.

چگونه ممکن است با بازده اقتصادی کمتر از یک درصد و با نرخ بهره ای ۴ تا ۶ برابر متوسط بهره جهانی، کسانی که از تسهیلات بانکی استفاده می کنند بتوانند این تسهیلات را به بانک بازپرداخت کنند مگر اینکه سود دریافت کنندگان تسهیلات از محل تورم باشد. در وضعیت موجود که بانک مرکزی چاپ اسکناس را متوقف کرده است، از اول تیرماه تورم در کشور به شدت کاهنده شده و امکان پرداخت سودهای ۲۰ درصدی غیرممکن می شود.

معوقات بانکی افزایش می یابد

فارس: سقوط میان مدت نرخ ارز که به ادعای شما از اول تیرماه ۹۲ آغاز می شود فقط به بحران در سپرده گذاری مربوط می شود؟

ادیب: بحران تقاضا نیز به مولفه اخیر اضافه می شود. با دلار ۲۷۰۰ تومان در اواخر آذر ۹۱ فروش به قیمت ثابت نسبت به سال ۹۰ در ۱۰۶ کارخانه و شرکت مورد بررسی ۳۵ درصد کاهش یافت، با دلار ۳۷۰۰ تومان در اوایل اسفند فروش به قیمت ثابت ۵۰ درصد کاهش یافت. اما در حدود آذر تقریبا عمده موادی که در کارخانه ها یا فروشگاهها وجود داشت با دلار ۱۲۲۶ تومان بود. به عبارت دیگر، هنوز اقتصاد ایران در آذر ماه با پتانسیلهای قبل اداره می شد.