روش های محاسبه ریسک بازار

ارش جالبی : بسیاری از شرکت ها و موسسات خصوصاً شرکت های سرمایه گذاری بخشی از دارایی های خود را صرف خرید سهام می کنند به همین علت با ریسک تغییر قیمت مواجه می شوند. ریسک قیمت سهام به دو بخش ریسک مربوط به افزایش قیمت و ریسک مربوط به تحقق درآمد هر سهم مربوط می شود. چراکه جمع این دو جزء نرخ بازدهی سهام را تشکیل می دهد. ریسک رکود و رونق بازار از این حیث که منجر به تغییرات قیمت سهام می شوند دارای اهمیت هستند. افزایش قیمت شاخص سهام باعث رونق بازار می شود و کاهش آن رکود بازار را در پی دارد همانطور که سال 1987 بورس های جهانی با رکود مواجه یا در جنگ افغانستان بورس های جهانی و نیز بورس تهران با کاهش قیمت کلیه سهام و افزایش عرضه مواجه شدند. این تغییرات در بسیاری از مواقع آن قدر سریع اتفاق می افتد که گاهی در مدت کمتر از چند روز قیمت سهام به بیش از نصف کاهش می یابد و گاهی دوران رکود به چند سال می انجامد. در این شرایط سهامدارانی که تجربه و تخصص کافی ندارند و برای دریافت سود کوتاه مدت سرمایه گذاری کرده اند با عرضه سریع سهام خود از یک طرف باعث ضرر و زیان خود می شوند و از طرف دیگر به بحران بازار به خاطر عرضه سریع می افزایند. به طور کلی رکود و رونق بازار باعث تغییرات قیمت سهام می شود حتی اگر سهم خاص در جهت عکس بازار در حال رشد یا رکود باشد طبیعی است قیمت بازار اوراق بهادار براساس تغییرات نرخ سود متغیر است و نوسانات قیمت خود باعث ریسک بازار این اوراق می شود. به طور کلی ریسک بازار عبارت است از تغییر در بازده که ناشی از نوسانات کلی بازار است. همه اوراق بهادار در معرض ریسک بازار هستند اگرچه سهام عادی بیشتر تحت تاثیر این نوع ریسک است. به طور کلی می توان گفت: ریسک بازار کاهش در ارزش دارایی ها (تغییر در نرخ ارز، نرخ بهره، قیمت کالاها و...) می باشد.
روش های اندازه گیری ریسک بازار را می توان به دو روش سنتی و مدرن تقسیم بندی کرد که هر کدام شامل مراحل زیر است.

روش سنتی شامل:

1-آنالیز گپ
2-آنالیز دیرش
3-تحلیل سناریو
4- اندازه گیری ریسک مشتقه
-
روش های مدرن شامل:

1- تئوری پورتفولیو
2- ارزش در معرض ریسک
3-اندازه گیری ریسک مربوطه
-
آنالیز گپ

اولین بار توسط شرکت هایی گسترش داده شد که درک پایینی از ریسک بازار داشتند.این روش با انتخاب یک افق زمانی مناسب شروع می شود.سپس تخمین می زنیم درآمد چه مقدار دچار تغییر در این دوره می شود. این میزان مقدار نرخ حساسیت درآمد را به نرخ بهره در افق انتخابی مشخص می کند.این روش، روش راحتی برای محاسبه ریسک است اما محدودیت هایی دارد:
تنها به نرخ های بهره توجه می کند، بیشتر بر اثر تغییر نرخ بهره بر درآمد توجه می کند تا بر قیمت واقعی دارایی و بدهی، نتایج به افق زمانی وابسته هستند.
-
آنالیز دیرش

دیرش اوراق قرضه (یا هر اوراق دیگری با درآمد ثابت) برابر با میانگین وزنی جریانات نقدی است. وزن در اینجا فاصله زمانی تا سررسید اوراق است.شاخص بهتر از Gap است زیرا به ارزش خالص دارایی (بدهی) توجه می کند.
-
محدودیت ها:

انواع دیگر ریسک را در نظر نمی گیرد، در آن امکان بهبود صحت وجود ندارد، دلیل اصلی استفاده در گذشته راحتی محاسبات بوده است.
-
تحلیل سناریو

در این روش سناریو های مختلف را در نظر می گیریم و محاسبه می کنیم که تحت هر کدام از آنها چه اتفاقی می افتد.سناریوها انتخابی است و معمولاً مسیری است که طی آن پارامترهایی نظیر نرخ بهره، نرخ ارز، قیمت سهام و... ممکن است تغییر کنند. این روش می تواند بسیار ساده یا پیچیده باشد.دقت و صحت بستگی به سناریوی انتخابی دارد.برای انتخاب سناریو هیچ دستورالعملی وجود ندارد. سناریو باید معقول باشد و اثر عوامل مختلف روی یکدیگر دیده شود همچنین باید دقت شود تمام سناریوها در نظر گرفته شود. این نکته را در نظر داشته باشیم که تحلیل سناریو تا حد زیادی به مهارت و تخصص تحلیل گر وابسته است.
-
اندازه گیری ریسک مشتقه

در این حالت برای Hedge کردن سبد سهام از اوراق مشتقه استفاده می شود. این ابزارها فقط برای تغییرات کوچک موثر هستند و تغییر بزرگ در قیمت را نمی توانند بپوشانند. برای تعیین ریسک از پارامترهایی نظیر آنچه در زیر آمده است استفاده می شود:
دلتا: تغییر در قیمت مشتقه به ازای تغییر در قیمت اوراق اصلی
گاما: تغییر در دلتا به ازای تغییر در قیمت اوراق اصلی
رو: تغییر در قیمت مشتقه به ازای تغییر در نرخ بهره
وگا: تغییر در قیمت مشتقه به ازای تغییر در حجم
تتا: تغییر در قیمت مشتقه به ازای زمان.
-
تئوری پورتفولیو

این تئوری با این فرض شروع می شود که در انتخاب مردم بین سرمایه گذاری های مختلف یک trade off بین میزان بازده و انحراف معیار که شاخص ریسک است، وجود دارد. مردم علاقه دارند در شرایط یکسان یک سبد سهام با بازدهی بالا و انحراف معیار کم داشته باشند. از طرفی سبدی که با انحراف معیار یکسان بیشترین بازدهی را داشته باشد سبد کاراست. افراد براساس خصوصیت ریسک گریزی خود بین سبدهای مختلف با ریسک و بازدهی مختلف دست به انتخاب می زنند. نکته مهم این است که انحراف معیار مربوط به کل سبد است و نه یک سهم خاص. همچنین تاثیر هر سهم بر انحراف معیار سبد به همبستگی آن با کل سبد سهام مربوط است. این روش توسط مدیران سبد سهام بسیار استفاده می شود. یکی از مشکلات این روش که در ابتدای دهه 1950 مطرح شد و آن را غیرعملی جلوه داد، نیاز به اطلاعات فراوان و طولانی گذشته سهام برای محاسبه همبستگی آنها بود.