کودک تیزهوش را چگونه تشخیص دهیم؟
با ایجاد یک بستر مناسب باید مسیر را برای یک کودک تیزهوش هموار کرد، اما قبل از آن باید بچه های تیزهوش را شناسایی کنیم.
مجله زندگی مثبت - ملیحه مهدوی:
دکتر مریم پورشمس- روان پزشک: با ایجاد یک بستر مناسب باید مسیر را برای یک کودک تیزهوش هموار کرد، اما قبل از آن باید بچه های تیزهوش را شناسایی کنیم.
اگر بخواهیم تعریفی کلی از هوش ارائه دهیم می توانیم این گونه هوش را تعریف کنیم: هوش توانایی قضاوت استدلال کردن است. یعنی یک فرد باهوش به کسی گفته می شود که بتواند با محیط اطراف خود سازگاری داشته باشد و رفتار کارآمدی را از خود نشان دهد. هوش طبیعی از 90 تا 110 تعریف شده است اما بالاتر از آن را افراد باهوش و در نهایت «سرآمد» نامگذاری کرده اند.
ابعاد مختلف هوشی را بشناسیم
هوش به ابعاد مختلفی مانند هوش ریاضی، منطقی، ریاضی، موسیقی و... تقسیم می شود و تنها مختص یک بعد نیست. یعنی این طور نیست که اگر شخصی هوش ریاضی بالایی داشت در دیگر بعدها هم شخص باهوشی است و به صورت تمام و کمال از همه جنبه های هوش برخوردار است اما اگر بخواهیم از مراحل اولیه رشد کودک، هوش او را مورد ارزیابی قرار دهیم یک کودک باهوش از بین مجموعه ای از عواملی که برای هوش تعریف می شود بعضی از موارد آن را دارد و این طور نیست که همه عوامل لازم برای هوش را داشته باشد. از طرف دیگر، کودکی که یکی از این عوامل را داشته باشد، نمی توان او را یک فرد تیزهوش لقب داد.
ویژگی های یک کودک تیزهوش
یک کودک تیزهوش نسبت به کودکان دیگر زودتر توانایی راه رفتن دارد، زودتر به حرف می آید و اگر هم صحبت کند خیلی راحت می تواند منظور خود را به اطرافیان خود برساند. برای مثال این گروه از کودکان زودتر از دیگر همسالان خود قادر به بیان کردن جملات کامل هستند. همچنین کودکان تیزهوش قوه تخیل بسیار قوی ای دارند و سوالات زیادی می پرسند.
کودکانی که به سن 3 سالگی می رسند نسبت به اطرافشان خیلی کنجکاو هستند و سریع تر از دیگران اطلاعات را یاد می گیرند و در حافظه شان ثبت می کنند. این گروه از کودکان نسبت به گروه همسالان خود سریع تر مستقل می شوند. این نشانه ها را می توان در کودکان باهوش و تیزهوش قبل از سنین مدرسه دید و از این طریق به هوش این گروه از کودکان پی برد.
نشانه های هوش در سنین مدرسه
برخی کودکان وقتی پا به سن مدرسه می گذارند نشانه هایی دارند که می توان از روی آن متوجه شد که تیزهوش هستند. برای مثال این گروه از کودکان پیشرفت بیشتری نسبت به همکلاسی های خود دارند. حافظه آنها بسیار قوی است که این مورد را هم قبل از سنین مدرسه و هم بعد از آن می توان مشاهده کرد. کودکان تیزهوش در این سنین به راحتی می توانند بین اجزا و عناصر یک موضوع ارتباط ایجاد و آن را به خوبی درک کنند.
یکی دیگر از ویژگی های فرزندان تیزهوش در سنین مدرسه بالابودن قدرت سازماندهی آنهاست که خیلی سریع تر به قدرت تفکر انتزاعی دست پیدا می کنند. برای مثال اگر یک فرد معمولی در سنین نوجوانی می تواند مفهوم کنایه یا ضرب المثل را متوجه شود و آن را درک کند، کودکان تیزهوش در سنین پایین تر می توانند به این درک برسند و معنای ضرب المثل را کاملا تشخیص دهند. یکی دیگر از خصوصیات کودکان تیزهوش در سنین بالا هنگام بازی های گروهی نمایان می شود. برای مثال وقتی این گروه از کودکان در گروه بازی قرار می گیرند و در آن مشارکت می کنند، دوست دارند به دیگر بچه ها حکم فرمانی کنند و به آنها دستور بدهند.
تست هوش «وکسلر»
با توجه به نشانه هایی که برایتان عنوان شد اگر والدین این ویژگی ها را در فرزندشان مشاهده کردند، می توانند با مراجعه به روان شناس برخی تست های هوشی را انجام دهند. برای مثال تست هوش «وکسلر» یکی از تست هایی است که برای این کودکان انجام می شود. در این تست ابعاد مختلف هوش کودکان سنجیده و بیشتر روی ابعاد مختلف توانایی ها شناختی تمرکز می شود.
البته ابعاد مختلف از هوش وجود دارد که تنها از طریق تست «وکسلر» نمی توان آن را ارزیابی کرد. برای مثال یکی از بعدهای هوشی توانایی «حرکتی» کودکان است. این گروه از کودکان با این نوع هوش می توانند در فوتبال موفقیت بیشتری به دست بیاورند که با تست وکسلر نمی توان این توانایی کودک را تشخیص داد.
تقویت هوش جنین علمی نیست
خیلی ها اعتقاد دارند با انجام کارهایی در دوران بارداری می توان هوش جنین را قبل از تولد بالا برد. اما برای این نوع کارها چندان دلیل علمی ای وجود ندارد و هنوز اثبات نشده است اما همان طور که گفتم با کارهایی از قبیل زیاد صحبت کردن با کودک، می توان زودتر او را به صحبت واداشت. کودکانی که شعر یا قرآن حفظ می کنند، دایره لغاتشان بیشتر می شود و در نتیجه توانایی کلامی شان تقویت خواهدشد. این کارها از لحاظ علمی ثابت شده و در فرآیند رشد و تربیت فرزندان تاثیر زیادی دارد.
جداسازی تیزهوش ها اخلاقی نیست
به نظر من جداکردن کودکان تیزهوش از دیگر کودکان هم از لحاظ علمی و هم از نظر اخلاقی درست نیست. این موضوع هم برای کودکان تیزهوش و هم کودکان کم هوش درست نیست و توصیه می کنم این کودکان در مدارس عادی درس بخوانند و با دیگر همسالان خود ارتباط داشته باشند. کودک تیزهوش باید بیاموزد وقتی تفاوتی با دیگران دارد این موضوع باعث برتری او نسبت به دیگر افراد نیست و هوش مانند یک نعمت است که سبب برتری او نخواهدشد.
بستر تربیتی خیلی مهم است
اگر والدین بتوانند جنبه های مختلف هوش کودکان را شناسایی و آن را در مسیر درستی هدایت کنند، می توانند مسیر موفقیت را برای فرزندانشان هموارتر کنند. درواقع والدین با فراهم کردن یک محیط غنی و مناسب برای تربیت و رشد فرزندشان می توانند هوش او را در مسیر درست قرار بدهند. در غیر این صورت اگر محیط رشد کودک مناسب نباشد نمی توان نتیجه تاثیرگذاری را از هوش و توانایی های او به دست آورد.
نه تنها برای کودکان باهوش بلکه برای تمامی کودکان عادی هم می توان شرایطی را فراهم کرد که باعث بالارفتن ضریب هوشی آنها شود زیرا هوش هم جنبه ارثی و هم جنبه محیطی دارد، هرچند بیشتر جنبه هوش ارثی است اما اولین کسانی که متوجه هوش فرزندشان می شوند پدر و مادر هستند. و باید شرایط خاصی را برای فرزندشان مهیا کنند. برای مثال از همان بدو تولد باید ارتباط پوستی و تماسی مناسبی را با فرزندشان ایجاد کنند.
یا رابطه عاطفی شان را با فرزندان از طریق صحبت کردن تقویت و از این طریق رابطه عاطفی، هیجانی و کلامی مناسبی را با فرزندشان ایجاد کنند. مثلا لالایی خواندن برای فرزندان یکی از راهکارهای مناسب برای تقویت هوش آنهاست. خیلی از والدین تصور می کنند حتما باید فرزندشان را به کلاس های آموزشی خاصی فرستاد تا هوش او را تقویت کنند. در حالی که باایجاد یک بستر مناسب تربیتی برای فرزندان و ایجاد تعامل قوی با آنها می شود کودکان را در زمینه خاصی که مناسب با توانایی هایشان است هدایت کرد.
اگر کودک نسبت به چیزی علاقه نشان داد و به آن کنجکاو بود والدین باید این نشانه ها را شناسایی کنند و ابزار مناسب را در اختیار او قرار دهند. برای مثال اگر کودک نسبت به موضوعی خاص علاقه زیادی از خود نشان داد والدین می توانند با خرید کتاب های مرتبط آموزشی این نیاز و میل او را تامین کنند.
پاسخ : کودک تیزهوش را چگونه تشخیص دهیم؟
گفته های این خانم دکتر درست بودند به جز در دو مورد؛
بر اساس آخرین بررسیها و پژوهشهای انجام شده؛ اگر چه بر اساس فرمولهای امروزی تعیین هوشبهر، سن عقلی و سن تقویمی ملاک محاسبه قرار میی گیرند، اما بعضی موارد می توانند در تعیین سن عقلی گمراه کننده باشند.
مورد اول:
نقل قول:
نوشته اصلی توسط
ماری مریم
یک کودک تیزهوش نسبت به کودکان دیگر زودتر توانایی راه رفتن دارد، زودتر به حرف می آید و اگر هم صحبت کند خیلی راحت می تواند منظور خود را به اطرافیان خود برساند.
امروزه، اعتقاد بر این است که بر خلاف باورهای گذشته دانشمندان، زود به حرف افتادن کودک نمی تواند ملاک چندان درستی باشد. در مورد اینشتین، وی تا 3 سالگی به حرف نیفتاده بود به طوری که والدینش را نگران کرده بود. (نقل از ویکی پدیای فارسی: آلبرت خیلی دیرتر از بچه‌های معمولی صحبت کردن را آغاز کرد. طبق ادعای خود اینشتین، او تا سن سه سالگی حرف زدن را آغاز نکرده بود و بعد از آن هم حتی تا سنین بالاتر از نه سالگی به سختی صحبت می‌کرد. به دلیل پیشرفت کند کلامی اینشتین، و گرایش او به بی‌توجهی به هر موضوعی که در مدرسه برایش خسته کننده بود و در مقابل توجه صرف او به مواردی که برایش جالب بودند باعث شده بود که برخی همچون خدمه منزل آنها، او را کند ذهن بدانند.).
همچنین نیوتن، به لحاظ جسمی، کودک نحیف و ضعیفی بود و خیلی دیر به راه افتاد. (یادمان باشد که اسلاف جانوری ما، به اقتضای شرایط لازم برای بقا، بسیار زودتر از کودک انسان به راه می افتند. اما آنها باهوش تر از کودک انسان نیستند. در واقع می توان گفت بعد از تولد، هر چه موجود پیشرفته تر باشد، مغز وی، دیرتر تکامل می یابد. همچنین دخترها زودتر از پسرها، چهار دست و پا راه می روند و زودتر هم راه می افتند اما نمی شه گفت به طور متوسط، باهوش تر از پسرها هستند)
مورد دوم:
نقل قول:
نوشته اصلی توسط
ماری مریم
برای مثال این گروه از کودکان، پیشرفت بیشتری نسبت به همکلاسی های خود دارند. حافظه آنها بسیار قوی است که این مورد را هم قبل از سنین مدرسه و هم بعد از آن می توان مشاهده کرد.
خوب این موضوع هم، بر اساس تحقیقات جدید، امروزه دیگر کاملا رد شده است. باز به عنوان مثال، بسیاری از نمرات کارنامه تحصیلی اینشتین در دوران دبستان و دبیرستان، پائین بوده است. در واقع بعد از اتمام دانشگاه بود که به یک باره، نبوغ وی شکوفا شد. وی به اعتراف خودش، چندان در ریاضیات و حافظه قوی نبود و ریاضیات نظریه اش را، با کمک یک دانشمند ریاضیدان به نام هرمان مینکوفسکی (و همچنین ریاضیدانی نابغه به نام هیلبرت) تکمیل کرد. همچنین ابر نابغه اختراع دنیا یعنی ادیسون هم، در مدرسه موفق نبود و زود تحصیل را رها کرد. در واقع وی تا 21 سالگی هیچ اختراعی نکرد. اما بعد از این سن بود که تکامل آهسته ولی با کیفیت مغزش به اتمام رسید و موتور نوآوری وی، به یکباره روشن شد.
همچنین در قرون 18 و 19 میلادی؛ بسیاری از ریاضیدانان پیشرو و تاثیر گذار در جهان، به دلیل پائین بودن سرعت محاسبات ذهنی ریاضی و حافظه خود، افرادی با سرعت انتقال بالا را تحت عنوان «محاسب»، برای انجام محاسبات روزمره ریاضی خود، استخدام می کردند.
ناگفته نماند که در سیستمهای آموزشی ما، تنها افراد دارای حافظه قوی بالا می آیند و به مدارج بالای تحصیلی می رسند. اما اکثر آنهائی که در محیط ایران می مانند؛ دست بالا، یک استاد خوب برای تدریس در دانشگاه می شوند اما تقریبا همیشه، نهایتا هیچ دستاورد تازه علمی یا برونداد مشعشعی برای جامعه به بار نمی آورند.
پاسخ : کودک تیزهوش را چگونه تشخیص دهیم؟
ضمن تایید توضیحات خوب جناب نوآور باید اضافه کرد که منظور از هوش در این موارد iq میباشد که در چاردیواری کلاس و درس خلاصه میشود و معمولا توجهی به انواع هوشهای دیگر نمیشود،
نظریه های جدید درباره هوش انسانی به انواع مختلفی از هوش اشاره کرده اند در این میان می توان به انواعی از هوش شامل هوش اجتماعی، هوش فرهنگی، هوش عاطفی یا هیجانی ، هوش بدنی ، هوش موسیقیایی و هوش زبانی اشاره کرد.
حتی برخی پژوهندگان نقش هوش عاطفی یا eq تا 80% و نقش هوش منطقی یا iq را تا 20% در موفقیت و کامیابی انسان ارزیابی میکنند.
