ایده كنفدراسیون "ایران - افغانستان" توسط محمدظاهر شاه پادشاه افغانستان
ایده كنفدراسیون "ایران - افغانستان" توسط محمدظاهر شاه پادشاه افغانستان
تصویر: کاخ مرمر تهران؛ محمدرضا پهلوی و محمد ظاهرشاه
اولین تلاش ها برای اتحاد دو كشور وارث تمدن ایرانی؛ ایران و افغانستان
محمدداوود صدراعظم افغانستان در سال 1339 در ایران
سال ها صحبت از ایجاد كنفدراسیون ایران و افغانستان در میان بود. در نوروز سال 1339، سردار محمدداوود صدراعظم وقت افغانستان به ایران آمد تا درباره این موضوع بررسی های تازه ای صورت گیرد و به این سبب، وی هم در مراسم نوروز آن سال شركت كرد؛ زیرا نوروز آیین مشترك مردم دو كشور است كه پیش از قتل نادرشاه افشار، قلمرو حكومتی واحدی را تشكیل می دادند.
اتباع دو کشور دارای نیاکان (تاریخ) زبان و فرهنگ مشترک هستند و به همین دلیل طبق نظر جامعه شناسان از جمله «ماکس وبر» یک ملت محسوب می شوند و به همین صورت تاجیك های فرارود (پارسیان) كه اینک در چند كشور زندگی می كنند. ترس از همین خویشاوندی و وحدت فرهنگی است که در سال های اخیر فشارهای تازه ای وارد می آید که افغان ها و به ویژه پشتون ها به ایران و پارسیان فرارود (تاجیک ها) نزدیک نشوند.
محمدظاهر شاه
۲۳جولای۲۰۰۷ «محمدظاهر شاه» پادشاه پیشین افغانستان در۹۲ سالگی در شهر كابل درگذشت. درگذشت او در پی یك بیماری طولانی دستگاه گوارش اعلام شده بود. محمدظاهر كه در نیمه اكتبر ۱۹۱۴ به دنیا آمده بود در سال ۱۹۳۳ پس از ترور پدرش، پادشاه شده بود و تا سال ۱۹۷۳ به مدت ۴۰ سال بر افغانستان سلطنت كرده بود. در این سال، سردار محمد داوود عموزاده و شوهر خواهرش كه نخست وزیر افغانستان بود از غیبت كوتاه او كه به ایتالیا رفته بود استفاده كرد و با یك كودتای بدون خون ریزی نظام حكومتی افغانستان را از سلطنت به جمهوری تغییر داد و خود رییس جمهور شد. با این كودتا، آرامش از افغانستان رخت بربست. محمدظاهر كه چهار پسر و دو دختر از او باقی مانده اند در سال ۲۰۰۲ و پس از سقوط حكومت طالبان، از ایتالیا به كابل بازگشت ولی ادعای سلطنت نكرد. او كه برای تحكیم حكومت حمید كرزی (كه از بستگان دور او است) تلاش كرد از مجلس افغانستان لقب « بابا - پدر افغان» گرفت و اجازه یافت كه تا پایان عمر در كاخ سلطنتی زندگی كند. محمدظاهر در طول تبعید در ایتالیا، از كمك مالی شاه وقت ایران برخوردار بود.
محمدظاهر كه در طول سلطنت خود بر بی طرفی و عدم تعهد افغانستان پای می فشرد یك بار تلاش كرد تا سرزمین هایی را كه انگلستان در دوران سلطه خود بر هندوستان از افغانستان جدا ساخته و اینك ضمیمه پاكستان و پاتان نشین (پشتون) هستند بازگرداند از جمله منطقه خودمختار «وزیرستان» را كه در سال ۲۰۰۷ گفته شده است مخفی گاه بن لادن است. این تلاش، در دهه ۱۹۶۰ افغانستان و پاكستان را در آستانه یك جنگ قرارداده بود كه اگر آغاز شده بود؛ گسترش می یافت زیرا كه مسكو از افغانستان و واشنگتن از پاكستان حمایت می كرد و دولت وقت ایران دچار سردرگمی عجیبی شده بود زیرا كه از یك طرف با پاكستان قرارداد دفاعی داشت و از سوی دیگر، افغان ها را ایرانی می دانست، لذا دست به میانجی گری زد و موفق شد. در جریان همین میانجی گری باردیگر از ایجاد كنفدراسیون ایران و افغانستان مركب از دو كشور مستقل سخن به میان آمد كه ایران به خواست غرب، قضیه تقسیم درآمد نفت را پیش كشید و موضوع به تدریج منتفی شد. در آن زمان، غرب از آن بیم داشت كه پس از ایجاد كنفدراسیون، ایران مدعی بلوچستان شرقی و افغانستان مدعی مناطق پاتان نشین پاكستان شود و این كشور كه تنها به دلیل مسلمان بودن مردم آن از شبه قاره هند جدا شده و استقلال یافته فروبپاشد. مسكو هم از آن هراس داشت كه پس از تاسیس كنفدراسیون، تاجیك های «فرارود» باردیگر طغیان كنند و برای پیوستن به كنفدراسیون از شوروی جدا شوند. احمدشاه مسعود در دهه ۱۹۹۰ (همانند پدرش در نیمه اول قرن بیستم) تلاش هایی در این زمینه به عمل آورد كه با قتل او در سپتامبر سال ۲۰۰۱ قضیه مسكوت ماند.
در سال های اخیر باز تلاش هایی در این زمینه و به ویژه از ناحیه تاجیك ها (پارسیان) به عمل آمده و تشكیل جبهه ملی افغانستان كه برادر احمدشاه و پسر محمدظاهر شاه و بسیاری از تاجیكیان در آن شركت دارند در همین راستا است.
نقل قول:
نوشته اصلی توسط
باستان شناس
