قاعد الواحد و نظام علي از ديدگاه ابن سينا و محقق طوسي
قاعد الواحد و نظام علي از ديدگاه ابن سينا و محقق طوسي
نشريه : حکمت سينوي (مشکوه النور)، بهار و تابستان 1388
چکيده :
پذيرش قاعده فلسفي الواحد و اعتقاد به مبدا واحد براي همه موجودات کثير، فيلسوف را به مساله چگونگي صدور کثرت از خداوندي که از جميع جهان واحد است، رهنمون مي سازد. فيلسوفان مشائي مانند ابن سينا، در پاسخ به اين مساله نظريه اي معروف درباره نظام عالم ارايه کرده اند.
در مقابل، متکلمان مسلمان (به ويژه فخر رازي) با انگيزه هاي ديني، هم با اين قاعده و هم با نظريات فلسفي درباره نظام هستي مخالفت مي نمايند. خواجه نصيرالدين طوسي در آثار خود، با تثبيت قاعده الواحد و پاسخ گويي به اشکالات مخالفان، نظريه فيلسوفاني چون ابن سينا را تقويت مي نمايند.
با اين حال، محقق طوسي در برخي از آثار خود تقرير خاصي از قاعده الواحد، ارايه مي دهد. وي بر آن است که از واحد، از آن جهت که واحد است جز واحد صادر نمي شود ولي صدور موجودات متعدد، از مبدا واحد با حيثيت هاي مختلف امکان پذير است. محقق طوسي در آثار خود مراتب علي موجودات را به دقت تنظيم مي کند. در مرتبه نخست از مبدا تعالي موجودي صادر مي شود و در مرتبه دوم دو موجود قرار دارند که يکي از آنها از سوي مبدا اول صادر شده است. در مراتب بعدي هم علاوه بر آنکه موجوداتي که خود از مبدا صادر شده اند، مصدر اشيا مختلفي مي شوند از مبدا تعالي نيز موجودات خاصي صدور مي يابند.
كليد واژه: قاعده الواحد، صدور، نظام علي، مبدا تعالي، ابن سينا، فخررازي، محقق طوسي
