آیا گناهان ما بر سایر موجودات نیز اثر می گذارند؟
اثر پَر کاه بر نظم عالم
آیا می دانستید کوچکترین تغییر در این عالم به تمام نظام آن اثر می‌گذارد؟ حتی افتادن یک برگ از درخت!
آیا می دانستی یکی از چیزهایی که موجب تغییرهای مضر در نظم عالم می شود همین کارهایی است که از نظر شرعی گناه محسوب می شود؟
آیا می دانستید که هر گناهی اثر مخرب خاص خود را در فرد خاطی و نظام عالم دارد؟
آیا معنای توبه و مراحل آن را می‌دانید؟
آیا می دانید توبه چگونه گناه و آثار آن را پاک می کند؟
اکنون تحفه‌ای از جناب استاد، آیت الله علامه طباطبایی – که درود و رحمت خداوند بر او باد – برایتان آورده‌ایم تا پاسخی برای پرسشهای یاد شده باشد.
آثار گناهان در پدیدهای طبیعی
از استاد پرسیدم: آیا گناهان در موجودات نیز اثر می گذارند؟ برای نمونه خسوف و کسوف نیز مربوط به اعمال بندگان است؟
فرمودند: هر پَر کاهی که در ته چاهی حرکت می کند، موج بر می دارد و تا به آسمانها اثر دارد. خداوند متعال می فرماید:
وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیْهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ 1
و اگر مردم آبادیها ایمان آورده و به تقوا گرایند، قطعا برکاتی از آسمان و زمین بر ایشان می گشاییم .
از این آیه ی شریفه استفاده می شود که تقوا در جلب خیرات و نزول برکات، و گناهان در رفع و منع آنها اثر دارند، بنابر این در کسوف خورشید و خسوف ماه نیز که از جمله خیرات و برکات هستند، اثر دارند. علمای نجوم نوشته اند: خسوف تا سه ماه در موجودات از قبیل نباتات و حیوانات اثر بد می گذارد و به حال آنها ضرر دارد، چه رسد به گرفتگی خورشید با آن فوایدی که نور خورشید برای موجودات دارد.
آثار ویژه هر یک از گناهان
پرسیدم: در دعای کمیل می خوانیم : اللهم اغفرلی الذنوب التی تهتک العصم ، اللهم اغفرلی الذنوب التی تنزل النقم . 2
خداوندا! گناهانی را که پرده ها را می درد بر من ببخشای. خدایا، گناهانی را که عذاب ها را نازل می کند بر من بیامرز.
آیا از این جملات استفاده می شود که هر کدام از گناهان اثر خاصی دارند؟
استاد فرمودند: بله ، چنان که گناهان با هم فرق دارند، تبعات و آثار آنها نیز فرق دارند، و هر گناهی اثر خاصی دارد که در دعا به بعضی از آنها اشاره شده است.
مراحل توبه
اما باید از توبه هم که درمان گناه است می پرسیدم، همین بود که گفتم: مراحل توبه چیست؟
و استاد جواب دادند: توبه دو بازگشت از خداوند متعال به بنده و یک بازگشت از بنده به سوی خداوند سبحان است. نخست خداوند به بنده توبه و رجوع نموده و او را متوجه گناهش می کند، سپس بنده به سوی خداوند توبه و بازگشت می کند، آن گاه خداوند با مغفرت به سوی بنده رجوع نموده و توبه ی او را می پذیرد و او را می آمرزد.خداوند سبحان می فرماید:
لَقَد تَّابَ الله عَلَی النَّبِیِّ وَالْمُهَاجِرِینَ وَالأَنصَارِ ... ثُمَّ تَابَ عَلَیْهِمْ لِیَتُوبُواْ إِنَّ اللّهَ هُوَ التَّوَّابُ الرَّحِیمُ 3
به یقین خدا به پیامبر و مهاجران و انصار رجوع نمود... پس خدا به آنان توفیق توبه داد، تا توبه کنند، بی تردید خدا توبه پذیر و مهربان است.
چگونه توبه باعث آمرزش گناه می شود؟
اما واقعا توبه چطور گناهی که حتی نظم عالم را هم، به هم می زند را از بین می برد؟ این سوال باعث شد که بپرسم: چگونه توبه باعث آمرزش گناهان می گردد و توبه کنندگان مورد عذاب واقع نمی شود؟
ایشان چنین پاسخ دادند: زیرا خداوند متعال به وسیله توبه از آنها خشنود می گردد، و در حقیقت توبه نظیر آب کری است که همه چیز را پاک می کند.خداوند می فرماید:
إِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوَّابِینَ وَیُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِینَ 4
به راستی که خداوند توبه کنندگان و پاکیزه کنندگان را دوست می دارد.
اما هنوز برایم فهمیدنش سخت بود به همین خاطر گفتم: برای نمونه کسی که هفتاد سال گناه کرده ، چگونه با توبه پاکیزه می گردد؟
استاد گفتند: وقتی خداوند متعال از ذات وجود گناهکار راضی شد، گناه را به حسنه و کار نیک مبدل می سازد و به آن می فرماید: کونی حسنات 5 به حسنه و کار نیک تبدیل شو.
إِلَّا مَن تَابَ وَآمَنَ وَعَمِلَ عَمَلًا صَالِحًا فَأُوْلَئِکَ یُبَدِّلُ اللَّهُ سَیِّئَاتِهِمْ حَسَنَاتٍ وَکَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَّحِیمًا6
مگر کسی که توبه کند و ایمان آورد و کار شایسته کند، پس خداوند بدی هایشان را به نیکی ها تبدیل می کند، و خدا همواره آمرزنده ی مهربان است .
چنان که در مقابل ، "حبط" یا همان از بین رفتن حسنات در اثر شرک و کفر را نیز داریم.
گفتم: آیا از این فعل ، انقلاب ماهیت لازم نمی آید؟
که ایشان ادامه دادند: خیر، عملی که کرده مورد رضای خدا نبوده ، با توبه ، خدا از او راضی می شود، و ذات که پاک شد، اثر آن نیز پاک می گردد.
جوابهای علامه از کتاب: در محضر علامه طباطبایی، محمد حسین رخشاد
1- اعراف،96
2- اقبال الاعمال، ص 706
3- توبه، 117 و 118
4- بقره، 222
5- بحارالانوار، ج7، ص259
6- فرقان، 70
