درگذشتگان عرصه ادبيات ايران در سال 1392

فروردین

یازدهم فروردین
احمد صدر حاج سید جوادی: احمد صدر حاج‌سیدجوادی (3 خرداد 1296 - 11 فروردین 1392)، از اعضای اولیه و بنیانگذار نهضت آزادی ایران و وکیل دادگستری بود. ویکی‌پدیا درباره فعالیت‌های علمی وی نوشته است: یکی از اشتغالات روزمره صدر از 1360 شمسی (دی ماه آن سال) ابتدا تهیه مقدمات تدوین و سپس سرپرستی علمی دائرةالمعارف تشیع با استفاده از اعتبارات مالی ابوالفضل تولیت بود و از 1362 به علت استعفای دکتر محقق بنا به تصویب هیئت امناء عهده‌دار سمت سرپرستی دائرةالمعارف مزبور گردید و آخرین جلد آن یعنی جلد 14 (تا آخر حرف لام) را نیز به سرپرستی خود، تحویل جامعه فرهنگی داد و پس از چاپ و انتشار این جلد، به جهت اختلاف سلیقه با آقایان فانی و خرمشاهی - که از اعضای هیئت علمی بودند- از این سمت استعفا داد. با استعفای وی، جمعی از نویسندگان و نیز ویراستار اصلی سید احمد سجادی هم استعفا دادند و عملاً این دانشنامه در اردیبهشت 1390 ش به تعطیلی کشیده شد. دائرةالمعارف تشیع، در سال 1382 کتاب سال شناخته شده و جایزه دریافت کرده‌است.
در این روز همچنین غلامرضا اسلامی بیدگلی، استاد دانشگاه و صاحب‌نظر مسائل اقتصادی و مالی، نویسنده و مؤلف ده‌ها کتاب در حوزه مدیریت مالی به رحمت خدا رفت.

دوازدهم فروردین
محمود عبادیان: نویسنده و مترجم حوزه فلسفه: محمود عبادیان (1 فروردین 1307 - 12 فروردین 1392 در تهران) استاد بازنشسته گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبایی، عضو هیئت علمی دانشگاه مفید قم و عضو گروه فلسفۀ فرهنگستان هنر ایران بود. او دورۀ دکترای «تاریخ فلسفۀ عمومی» را در دانشگاه چارلز پراگ (1961) و و دکترای «فلسفۀ کلاسیک آلمان» را در دانشگاه هامبورگ (1978) گذراند. دکتر محمود عبادیان ازجمله چهره‌های دانشگاهیی بود که سابقۀ مبارزاتی هم داشت. وی بیش از 30 عنوان کتاب فلسفی و ادبی را ترجمه یا تألیف کرده‌است.

بیست‌ویکم فروردین
حسین گلسرخی: این نویسنده درحالی درگذشت که این خبر دو ماه و نیم بعد اعلام شد. حسین گلسرخی خالق آثاری چون «سلام بر تو معلم»، «برف می‌آد» و «ماجرای گرگ و بره» است . او در 58 سالگی بر اثر سکته قبلی از دنیا رفت.

بیست‌ودوم‌ فروردین
سیدابوالحسن روح‌القدس، شاعر همدانی
باقر عاقلی نویسنده و مورخ تاریخ معاصر ایران: باقر عاقلی (فروردین ماه 1308 خورشیدی در قزوین- پنج‌شنبه 22 فروردین 1392)، نویسنده، روزنامه نگار و مورخ ایرانی است. وی دارای مدرک دکترای علوم سیاسی از دانشگاه تهران و دکترای تاریخ از دانشگاه میشیگان در ایالات متحده امریکا می‌باشد و تألیف صدها مقاله و تألیف 25 جلد کتاب در حوزه‌های تاریخی و سیاسی را در کارنامه خود دارد. محمدابراهیم باستانی پاریزی که خود از بزرگترین مورخین ایرانی محسوب می‌شود، عاقلی را آگاهترین و مطلعترین مورخ معاصر در زمینه شناخت رجال ایران در عصر قاجار و پهلوی دانسته‌است. باقر عاقلی نویسنده و تاریخ‌نگار تاریخ معاصر ایران پنجشنبه (22 فروردین‌ماه 1392) بر اثر ایست تنفسی و قلبی درگذشت و پیکرش جمعه (23 فروردین‌ماه) در قطعه نامداران بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

منبع

اردیبهشت

پنجم اردیبهشت
امیرحسین فردی: امیرحسین فردی در سال 1328 هجری خورشیدی در روستای قره‌تپه اردبیل به دنیا آمد. دوران کودکی و نوجوانی وی در هوای تازه دامنه‌های سرسبز سبلان سپری شد؛ سال‌های طلایی‌ای که تا آخر عمر برایش یادآور روزهای باشکوه زندگی در دل طبیعت بود. وقتی امیرحسین قدم به پایتخت گذاشت، با هوای تازه‌ دیگری هم آشنا شد که تا امروز که جان به جان‌آفرین تسلیم کرد، با زندگی او گره خورد. آن هوای تازه، مقوله‌ای به نام «ادبیات» بود. حضور فعال در عرصه‌های نوشتاری و اجرایی حوزه ادبیات؛ به ویژه حضور بسیار مؤثر در ادبیات داستانی از او چهره‌ای توانمند، سختکوش و مقاوم نشان داد.
عضویت در حوزه اندیشه و هنر اسلامی(حوزه هنری)، سردبیری و مدیرمسئولی مجله کیهان بچه‌ها(به مدت 28 سال)، تأسیس و مدیرمسئولی مجله کیهان علمی، عضویت در انجمن قلم ایران، عضویت در شورای داستان‌ کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، عضویت در شورای داستان بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، مسئولیت جشنواره انتخاب کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور، مسئولیت شورای ادبیات داستانی سازمان بسیج مستضعفین و مدیریت کارگاه قصه و رمان حوزه هنری از سوابق اجرایی مرحوم امیرحسین فردی است.
چندین بار داوری کتاب سال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مسابقات ادبی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، کتاب سال شهید حبیب غنی‌پور، جشنواره ادبیات داستانی بسیج، جشنواره راهیان نور، انجمن قلم ایران و جشنواره قصه‌های قرآنی از تجربه‌های دیگر این هنرمند متعهد و انقلابی است. مرحوم فردی از دوستان صمیمی شهید حبیب غنی‌پور بود که پس از شهادت آن نویسنده هنرمند، جزو مؤسسان و برگزارکنندگان کتاب سال شهید غنی‌پور بود؛ جایزه‌ای که از اعتبار بالا و والایی در حوزه ادبیات برخوردار است.
از میان آثار مرحوم فردی، می‌توان به اسماعیل، آشیانه در مه، سیاه‌چمن، گرگ‌سالی، یک دنیا پروانه و کوچک جنگلی اشاره کرد. رمان اسماعیل که در سال 86 منتشر شد، به زبان انگلیسی نیز ترجمه شده است. فردی که از نویسندگان دغدغه‌مند انقلابی بود، از مؤسسان کتابخانه مسجد جوادالائمه علیه‌السلام در سال 1353 و تشکیل شورای نویسندگان آن مسجد بود. اعضای شورای نویسندگان مسجد جوادالائمه(ع) پس از انقلاب به حوزه‌ هنری پیوستند و از ستون‌های اولیه این نهاد مؤثر بودند. امیرحسین فردی عصر پنجشنبه، پنجم اردیبهشت 1392، دچار مشکل تنفسی شد و در راه انتقال به بیمارستان لقمان درگذشت.
پرویز مرزبان مدرس هنر و مترجم: پرویز مرزبان در سال 1296 در تهران به دنیا آمد. تحصیلات متوسطه را در رشتۀ زبان و ادبیات فرانسه انجام داد و در سال 1319 از دانشسرای عالی در رشتۀ زبان انگلیسی موفق به اخذ لیسانس شد. در سال‌های 1340-1316 به‌طور مستمر در دبیرستان‌های تهران به تدریس زبان و ادبیات فارسی، فرانسه، و انگلیسی اشتغال داشت. همچنین درطول سال‌های 1340 تا 1373 به آموزش زبان و ادبیات انگلیسی و تاریخ و نقد هنر را در دانشگاه‌ها پرداخته است. پرویز مرزبان را بسیاری از اهالی هنرهای نقاشی و تصویری دایره المعارفی زنده از هنرهای تجسمی می‌دانستند. حاصل 50 سال تألیف و ترجمۀ او چاپ و انتشار کتاب‌هایی است که هریک در حوزۀ خود کتابی مرجع به حساب می‌آیند. برای اولین بار، او بود که ایرانیان را با گسترۀ وسیع هنر جهان، از دوران آغازین تاریخ هنر تا مکاتب متأخر قرن بیستم، آشنا کرد. پرویز مرزبان، سرانجام در روز پنجشنبه، پنجم اردیبهشت سال 1392 در 96سالگی در بیمارستان آتیه تهران درگذشت.

هفتم اردیبهشت
عباس حری استاد برجسته کتابداری و واضع نظریه جهانی «اطلاع‌شناسی»: زنده‌یاد عباس حری 15 اسفند 1315 در مشهد به دنیا آمد. او در سال 1349 از دانشگاه مشهد در مقطع لیسانس رشته زبان و ادبیات انگلیسی، در سال 1352 از دانشگاه تهران در مقطع فوق لیسانس رشته کتابداری و در سال 1360 (1981) از دانشگاه کیس وسترن ریزرو آمریکا در مقطع دکترای کتابداری فارغ التحصیل شد. رساله دکتری حری در مورد مقایسه شبهاهت‌های استنادی و شباهت واژگان نمایه برای ربط دادن مدارک مرتبط از حیث موضوعی بود. وی از 1353 استاد دانشگاه تهران شد. زنده‌یاد حری از اولین دانش آموختگان کتابداری نوین در ایران بود و در پیشبرد آموزش و پژوهش دراین رشته در کشور تلاش زیادس کرد. وی به عنوان سردبیر، مدیرمسئول و عضو هیت تحریریه چندین مجله علمی از جمله اطلاع‌شناسی فعالیت کرده و طراح نظریه «اطلاع‌شناسی» است.

هشتم اردیبهشت
سیدرضا کتابچی مدیر انتشارات اسلامیه: سیدرضا کتابچی از مدیران باسابقه‌ای بود که به خاطر خدمات شایان در حوزه نشر نیز چندین بار از وی تقدیر به عمل آمد که از آن جمله می‌توان به مراسم تجلیل از خادمان نشر در آبان ماه 1386 اشاره کرد. انتشارات اسلامیه در زمینه انتشار کتاب‌های حوزه دین و علوم اجتماعی، دانشگاهی و تخصصی فعالیت می‌کند و کتابفروشی اصلی آن در حوالی بازار تهران فعال است.

دهم اردیبهشت
دکتر شاپور گهواره مؤسس انتشارات نوپردازان و آئیش: شاپور گهواره بیش از سه دهه در نشر و پخش دانشگاهی فعالیت کرده است و در این سالها بیش از 10 هزار عنوان کتاب را چاپ و به بازار نشر عرضه کرده است.

بیستم اردیبهشت
محمد گلبن: وی بر اثر عوارض پس از سکته مغزی درگذشت. گلبن متولد سال 1314 در اردستان، از 16سالگی وارد فضای مطبوعات شده بود. او ده‌ها عنوان کتاب و مستندات را تدوین و گردآوری کرده است.

منبع

خرداد

بیست خرداد
محمدصادق همایونی سروستانی: وی از پژ‍وهشگران برجسته کشور در حوزه مردم‌شناسی، فرهنگ مردم و خصوصا پ‍ژوهش در عرصه تعزیه بود. محمدصادق همایونی سروستانی متولد پانزدهم تیرماه 1313 هجری شمسی در سروستان بود. از کودکی با قلم و کتاب و روزنامه خواندن و نوشتن به تشویق پدر سر و کار داشت. در سال 1334، نخستین شعرش را در صفحه‌ی ادبی مجله‌ی روشنفکر که توسط فریدون مشیری اداره می‌شد، با عنوان ترانه چاپ کرد و در همان سال نخستین داستان کوتاهش در مجله‌ی سپید و سیاه انتشار یافت. از آن زمان به نوشتن رمان‌های دنباله‌دار، مقالات، سفرنامه، پژوهش در زمینه‌ی فرهنگ مردم و تعزیه و نقد و بررسی کتاب در روزنامه‌ها و نشریات مختلف پرداخت. از همایونی بیش از 30 کتاب و 200 مقاله و گفت‌وگوهای بسیاری در زمینه‌ی شناخت تعزیه و نیز فرهنگ مردم و شعر و رمان منتشر شده است. آثار او بویژه در زمینه‌ی تعزیه و فرهنگ مردم مورد توجه ایران‌شناسان و علاقه‌مندان این رشته‌هاست. همایونی برای دایرةالمعارف‌ها نیز مقالاتی نوشته و خود عضو هیأت علمی دایرةالمعارف بزرگ اسلامی بود. از جمله کتاب‌های او می‌توان به تعزیه در ایران، اثر برگزیده‌ی سال کشور و برگزیده‌ی جشن کتاب فارس، تعزیه و تعزیه‌خوانی به عنوان اولین کتاب در زمینه‌ی تعزیه در ایران، شیراز خاستگاه تعزیه و ترانه‌های محلی فارس اشاره کرد. همچنین چندین مجموعه‌ی داستان و شعر و سفرنامه و کتاب‌هایی در باب فرهنگ مردم جزو آثار او به‌شمار می‌آیند.

بیست و هشتم خرداد
فهیمه رحیمی: این نویسنده ایرانی تجریه کار در زمینه خبرنگاری ورزشی و ادبیات کودکان را نیز دارد. نخستین فعالیت ادبی جدی فهیمه رحیمی نوشتن قطعه‌ای ادبی با عنوان «دلم برای پروانه می‌سوزد» در 9 سالگی بود و اولین کتاب خود را با عنوان «بازگشت به خوشبختی» در سال 1369 منتشر کرد.
وی 23 عنوان رمان نوشته و منتشر کرده ‌است که بسیاری از آن‌ها بارها تجدید چاپ شده‌اند. البته فعالیت او در راستای ادبیات کودکان هم بود اما رحیمی 23 اثر برای کودکان نوشت اما برای چاپ آن‌ها اقدام نکرد. فهیمه رحیمی در 17 سالگی ازدواج کرده که حاصل آن، یک پسر و یک دختر است.
اتوبوس، عشق و خرافات، کوچه باغ یادها، برجى در مه، خلوت شب‌هاى تنهایى، روزهاى سرد برفى، خیال تو، عالیه، رز کبود، شیدایى، بانوى جنگل، حرم دل، آریانا، پنجره، بازگشت به خوشبختى، تاوان عشق، پاییز را فراموش کن، ماندانا، زخم‌خوردگان تقدیر، هنگامه، ابلیس کوچک، اشک ستاره و... از جمله آثار فهیمه رحیمى هستند بر اساس این گزارش، این نویسنده صبح امروز 28 خرداد 1392 در بیمارستان مهر تهران در سن 61 سالگی در اثر بیماری سرطان درگذشت.

بیست و نهم خرداد
یهمن سرکاراتی: بهمن سرکاراتی متولد سال 1316 و دارای مدرک دکتری در رشتۀ زبان‌شناسی و فرهنگ و زبان‌های باستانی بود. وی در سال 1370 به عضویت پیوستۀ فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد و از آن زمان تا کنون، علاوه بر عضویت پیوسته، در مقطعی مدیریت گروه زبان‌های ایرانی و همچنین معاونت علمی و پژوهشی فرهنگستان زبان و ادب فارسی را نیز عهده‌دار بود. از دیگر فعالیت‌های شادروان سرکاراتی می‌توان به عضویت در هیئت امنای بنیاد ایران شناسی، عضویت در شورای علمی این بنیاد، معاونت پژوهشی بنیاد ایران‌شناسی، مدیریت گروه زبان‌شناسی دانشگاه تبریز و تدریس در این دانشگاه، عضویت در کارگروه پژوهشی دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، ریاست انتشارات و روابط دانشگاهی دانشگاه تبریز، عضویت در کارگروه مرکزی کنگرۀ سالانۀ تحقیقات ایرانی، ریاست مرکز آموزش زبان دانشگاه تبریز، و مشاورت عالی کتابخانۀ ملی ایران اشاره کرد.
بهمن سرکاراتی صاحب تألیفات متعدد در حوزه‌های زبان‌شناسی و زبان‌های باستانی بود که برخی ‌از این آثار عبارت‌اند از: اوستا و هنر نو؛ کارنامۀ شاهان در روایات سنّتی ایران (ترجمه‌)؛ دین ایرانی بر پایۀ متن‌های معتبر یونانی (ترجمه‌)؛ اسطورۀ بازگشت جاودانی (ترجمه‌)؛ سایه‌های شکارشده (شامل 20 مقاله‌)؛ مقدمه‌ای بر فلسفه‌ای از تاریخ (ترجمه)؛ بررسی جامع زبان فارسی باستان و آثار بازماندۀ آن؛ بررسی سه فرگرد وندیداد؛ اصطلاحات خویشاوندی در زبان‌های ایرانی. وی همچنین صاحب بیش از سی‌وپنج مقاله در موضوعات مختلف ادبی و زبانی و تاریخی بود.
حسن برتینا، شاعر و سراینده غزل های ولایی شهرستان ابوموسی: برتینا که عضویت در انجمن ادبی ابوموسی را در کارنامه هنری خویش داشت، شعرهایی را در وصف خلیج فارس و پاسداری از حریم ولایت سروده است. او در جشنواره بین‌المللی شعر خلیج‌ فارس که اردیبهشت‌ماه سال جاری در شهرستان ابوموسی برگزار شد، از سوی وزیر فرهنگ و ارشاداسلامی مورد قدردانی قرار گرفت.

منبع

تیر
یکم تیر
علی‌محمد روح‌بخشان: علی‌محمد روح‌بخشان متولد سال 1326، استاد دانشگاه و پژوهشگر ادبیات و تاریخ، ظهر روز پنج‌شنبه، 30 خردادماه، در بیمارستان آراد تهران از دنیا رفت. روح‌بخشان مقالات بسیاری در زمینه‌های ادبیات، تاریخ، حکمت و عرفان ایرانی اسلامی تألیف کرده و در نشریاتی چون فصلنامه‌ی آینه میراث، نامه پارسی، بخارا و امثال آن به چاپ رسانده بود. او در این سال‌ها به عنوان استاد در دانشکده ادبیات دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده صدا و سیما، دانشگاه آزاد ورامین و دانشکده تربیت معلم مشغول به تدریس بود.

منبع

مرداد
بیست‌ویکم مرداد
دکتر محمدحسن حائری: زنده یاد دکتر محمدحسن حائری عضو هیئت علمی گروه ادبیات فارسی دانشگاه علامه طباطبایی بود که از آثار او می توان به تصحیح دیوان غالب دهلوی، منات خیال‌، راه گنج و صائب و شاعران طرز تازه اشاره کرد.
بیست‌وهفتم مرداد

محمد زهرایی، مدیر انتشارات کارنامه: زنده‌یاد محمدزهرایی مدیر انتشارات کارنامه از ناشران فعال و پیشکسوت کشورمان بود که کتاب‌های مهم و مطرحی را به مخاطبان و علاقه مندان آثار به ویژه ادبی عرضه کرده است.
محمد زهرایی (زاده 1327 در مشهد - درگذشته 27 مرداد 1392 در تهران) ناشر و ویراستار ایرانی بود. او مدیر انتشارات نیل و کارنامه و از ناشران خلاق و صاحب سبک بود. زهرایی در دورانی که در مشهد بود کتابفروشی کوچکش در خیابان سعدی مشهد پاتوق اهل کتاب و روشنفکران آن دوره از جمله دکتر علی شریعتی بود. وی کار نشر و کتاب را از جزئی‌ترین امور چاپ و نشر شروع کرد و در سال‌های میانی دهه 40 در شکل‌دهی و بالاندن انتشارات نیل نقش به سزایی داشت. برخی از رمان‌های شاخص جهان از جمله دن کیشوت با ترجمه محمد قاضی یا آثار نویسندگانی چون م. به‌آذین حاصل همکاری زهرایی با این افراد در انتشارات نیل بود.
زهرایی در سال‌های میانی دهه شصت به انتشار آلبوم‌های موسیقی روی آورد که آلبوم بیداد با صدای محمدرضا شجریان و آهنگسازی پرویز مشکاتیان و برخی دیگر از آثار شاخص این دهه حاصل ذوق‌ورزی‌های او بود.
محمد زهرایی از سال‌های پایانی دهه شصت انتشارات کارنامه را راه‌اندازی کرد که حاصل آن برخی از شاخص‌ترین کتاب‌های تاریخ نشر به شمار می‌رود. حافظ به سعی سایه تالیف هوشنگ ابتهاج، خواب آشفته نفت و شرح فصوص الحکم هر دو تالیف دکتر محمدعلی موحد و قبله عالم، ناصرالدین شاه قاجار و پادشاهی ایران نوشته عباس امانت از مهم ترین کتاب‌های نشر کارنامه با مدیریت آقای زهرایی بود. اما شاید مشهورترین کتاب نشر کارنامه کتاب مستطاب آشپزی از سیر تا پیاز نوشته نجف دریابندری با همکاری همسرش فهیمه راستکار بود. این کتاب آشپزی دوجلدی با وجود قیمت بالای آن حدود بیست بار به چاپ مجدد رسیده است. زهرایی همچنین مدیریت کتابفروشی شهر کتاب شعبه خیابان نیاوران را نیز برعهده داشت که یکی از محبوب ترین کتابفروشی‌های شمال تهران برای کتاب‌دوستان بود.
وی زهرایی که در میان نویسندگان و ناشران به وسواس خاص و دقت نظر برای انتشار کتاب مشهور بود را شاید تنها ناشری بتوان دانست که کتاب‌های انتشاراتی خود را تماما می‌خواند و در ویرایش و پاکیزه سازی آنها نقشی جدی و تعیین کننده داشت. رایزنی و گفت‌وگو با نویسندگان و مترجمان آثاری که خود انتشار می‌داد جزو ضروریات کاری او بود. فراهم کردن اسناد و کتاب‌های موردنیاز مولف و همکاری و همراهی مستمر با او نیز در زمره خصوصیات این ناشر باسابقه به شمار می‌رفت.
محمد زهرایی سال‌ها از بیماری دیابت رنج می‌برد و چندین بار هم کارش به بیمارستان کشید. او روز 27 مرداد 1392 در پی سکته قلبی درحالی که پشت میز کار خود مشغول کار بود درگذشت.

منبع

شهریور
دهم شهریور

شایان افضلی شاعر: شایان افضلی 53 ساله از شاعران سپیدسرای کشور بر اثر عارضه تنفسی جان به جان آفرین تسلیم کرد. افضلی عضو هیات مدیره محفل ادبی دایره دیدار و عضو پیوسته کانون ادبی اندیشه بود.

دوازدهم شهریور
سعید نیاز کرمانی: شاعر و مدیر انتشارات پاژنگ، به علت نارسایی کلیوی درگذشت. سعید نیاز کرمانى در سال 1318 در کرمان به دنیا آمد. تحصیلات ابتدایى و متوسطه را در زادگاه خویش و تحصیلات عالى را در تهران به پایان برد. او سال‌ها سردبیرى چند مجله در تهران را به عهده داشت و تا پایان عمر در موسسه انتشاراتی خود فعالیت می‌کرد.
سعید نیاز کرمانی از سال 1344، کار خود با رادیو ایران را در زمینه نویسندگى و ترانه‏‌سرایى آغاز کرد و این همکارى تا سال 1352 ادامه داشت. نخستین کتابى که از نیاز کرمانى منتشر شد «برگزیده شاهنامه» بود که بعدها در ژاپن هم ترجمه و منتشر شد. بعد مجموعه شعر او با عنوان «در کوچه‏‌هاى خلوت شب» با مقدمه باستانى پاریزى به سال 1353 در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. این کتاب تاکنون سه مرتبه چاپ شده است.
سال‌هاى 1359 تا 1366، کار اصلى نیاز، پژوهش پیرامون احوال و آثار و اشعار خواجه شیراز بود. از او 15 جلد «حافظ شناسى» و چند کتاب ضمیمه «حافظ شناسى» از جمله «پیر ما گفت» در این زمینه منتشر شده است. تصحیح انتقادى «خمسه» خواجو کرمانى براساس کهن‌ترین نسخه جهان با مقابله 8 نسخه کهن دیگر، از جمله کارهای پژوهشی نیاز کرمانی است که به همت دانشگاه کرمان در سال 1370 و همزمان با برگزارى بزرگداشت خواجوى کرمانى چاپ و منتشر شد.

هجدهم شهریور
عبدالمحمد آیتی، نویسنده و مترجم: استاد آیتی متولی سال 1305 در بروجرد بود. وی ابتدا در این شهر به مکتب‌خانه سنتی آغاباجی رفت ولی والدین‌اش او را به دبستان اعتضاد، قدیمی‌ترین مدرسه مدرن در بروجرد، فرستادند. آیتی در سال 1320 وارد دبیرستان شد و در سال‌های آخر، به تحصیل علوم حوزوی علاقمند شد و به مدرسه علمیه نوربخش رفت و چند سالی در آنجا علوم اسلامی را فرا گرفت. وی در سال 1325 وارد دانشکده معقول و منقول دانشگاه تهران شد و پس از به پایان بردن دوره لیسانس، به خدمت وزارت آموزش و پرورش درآمد و برای تدریس به بابل رفت. استاد آیتی بیش از 30 سال در شهرستان‌ها و تهران به عنوان دبیر به تدریس پرداخت و در کنار تدریس، سردبیری ماهنامه آموزش و پرورش را نیز بر عهده داشت و در دانشگاه فارابی و دانشگاه دماوند ادبیات فارسی و عربی تدریس کرد. استاد آیتی اولین بار در سال 1340 در «کتاب هفته» مطلبی با نام «باتلاق» نوشت و به‌دنبال آن، رمان «کشتی شکسته» تاگور را ترجمه و به بازار فرستاد. وی از مترجمان به نام عربی به فارسی است و ترجمه‌های فارسی قرآن مجید، نهج‌البلاغه و صحیفه سجادیه را منتشر کرد، همچنین وی رئیس شورای علمی دانشنامه تحقیقات ادبی فرهنگستان نیز بوده است.

سی شهریور
احمد عطایی بنیانگذار و موسس انتشارات عطایی: احمد عطایی بنیانگذار انتشارات عطایی بود و در سال 1315 انتشارات را تاسیس کرد، که از آن سالها تاکنون بیش از هزار عنوان را منتشر کرده است؛ این آثار در حوزه عمومی، ادبیات، علوم انسانی روانشناسی، تاریخی و... هستند. احمد عطایی متولد 1298 بود که از سال 1315 کار نشر را آغاز کرد.

منبع

آبان

هشتم آبان
حمید ارباب‌شیرانی: حمید ارباب‌شیرانی، مترجم «سفرنامه تاورنیه» به دلیل مشکلات ریوی در اصفهان درگذشت. حمید ارباب‌شیرانی از علاقه‌مندان به ادبیات بود که با اعضای جنگ اصفهان، به‌ویژه ابوالحسن نجفی، رحیم اخوت و ضیاء موحد دوستی و ارتباط نزدیکی داشت. از ارباب‌شیرانی جدا از ویرایش‌‌هایش در حوزه ادبیات، ترجمه «سفرنامه تاورنیه» اثر ژان باتیست تاورنیه، جهانگرد فرانسوی منتشر شده و برجا مانده است. سفرنامه‌ای حاصل سفرهایی که در سال‌های 1632 تا 1668 میلادی انجام شده است.

هجدهم آبان
احمد کسیلا، شاعر: کسیلا متولد سال 1316 در تهران بود .احمد کسیلا از شاعران و نویسندگان خوب این مملکت بود که در دوران فعالیتش در گروه ادب و فرهنگ رادیو و تلویزیون با شخصیت‌هایی چون نادر نادرپور، عمران صلاحی و... کار کرده بود.


بیست‌ وپنجم آبان
مسیح‌الله جمالی - نویسنده تاریخ شهرضا: مسیح الله جمالی سال 1310 در شهرضا به دنیا آمد. مهرماه 1324 وارد دبیرستان سپهر شد و در سال 1344 در کنکور دانشگاه شرکت کرد. در سال 1348 موفق به اخذ مدرک لیسانس در رشته تاریخ شد.
این نویسنده مقالات زیادی را در روزنامه ندای شهرضا به چاپ رساند و در این مدت ماحصل کار خود را به صورت کتابی با نام «تاریخ شهرضا» منتشر کرد. «سفرنامه از شهرضا تا مکه» و «تاریخ تحلیلی» از دیگر آتار اوست. جمالی به مدت 28 سال به امر تعلیم و تربیت دانش‌آموزان همت گمارد، همچنین به غیر از شغل دبیری به مدت 9 سال مسؤول اداره کتابخانه عمومی علامه طباطبایی بود.

بیست‌وهفتم آبان
مجید فروتن: شاعر پیشکسوت جنوبی و از شاعران مدرن دهه 40، بامداد روز یکشنبه 27 آبان‌ماه‌ در فارسان استان چهارمحال و بختیاری درگذشت.
مجید فروتن در کنار شاعرانی چون هوشنگ چالنگی از جمله شاعران نوگرای دهه 40 بود که سیرش در آفاق مدرن شعر فارسی او را به گروه‌ها و نحله‌های آوانگارد شعر آن روزگار پیوند زد. شاعری که بنا به گفته‌ها و نوشته‌های بسیاری از منتقدان در روند فکری شاعران «موج ناب» تأثیر گسترده داشت و شاعران موج ناب برخی از ویژگی‌های شعری خود را از شعر او وام گرفته بودند.
او یادآوری کرد: فروتن متولد سال 1325 بود و همواره از شاعران نوگرای خطه جنوب محسوب شده است. چاپ آثار فروتن در نشریات معتبر دهه‌های 40 و 50 و حضور وی در کانون پرتپش شعر جنوب همواره نقش مؤثری بر شاعران جوان و شعر جوان جنوب داشته است. از مجید فروتن مجموعه شعری به همت انتشارات مرید در سال 1379 منتشر شد. مجموعه شعر «صدای دیگر» هم گزیده‌ای از آثار منتشرشده او در دهه‌های 40 و 50 بود.

منبع

دی:

بیست‌ویک دی
علیرضا فرهمند مترجم کتاب «ریشه‌ها»: ساعت 4 و سی دقیقه روز بیست و یک دی علیرضا فرهمند در بیمارستان سجاد تهران به دلیل بیماری سرطان دار فانی را وداع گفت. فرهمند تومور ریه داشت که به مغز سرایت کرده بود و درمان را با رادیو تراپی و شیمی‌درمان ی ادامه می‌داد، بیماری وی پیشرفت کرده بود. پیکر زنده یاد «علیرضا فرهمند» در قطعه 9 بهشت زهرا به خاک سپرده شد.
علیرضا فرهمند روزنامه‌نگار و مترجم متولد سال 1319 بود و در سال‌های پیش از انقلاب، دبیری سرویس بین‌الملل روزنامه کیهان را برعهده داشت. وی به غیر از رمان «ریشه‌ها»، کتاب «ساعت نحس» که موضوعی مشابه درباره خودبرتربینی غربی‌ را ترجمه کرده، یکی از سه مترجم کتاب عقاب در ماه نشست بوده است. «ریشه‌ها» عنوان رمانی است که رهبر معظم انقلاب در بخشی از بیانات خود در دیدار اخیر با فرماندهان بسیج سراسر کشور اشاره‌ای به آن داشتند. ریشه‌ها، حماسه یک خانواده آمریکایی، کتابی است که آلکس هیلی، در آن زندگی خانواده و نیاکانش را به تصویر می‌کشد. پیام محوری این داستان، وضعیت نابسامان آمریکاییان آفریقایی‌تبار و بیان رنج‌ها و کاستی‌های زندگی ایشان در دوران برده‌داری و پس از آن است. در نگاهی دقیقتر، نویسنده به شناساندن مفاهیم تبعیض نژادی، بردگی، بیگاری و زیر تملک دیگران بودن می‌پردازد و آن را محکوم می‌کند. این رمان مستند به جهت صراحت در توصیف وحشی‌گری برده داران و مظلومیت برده ها سند ارزشمندی از ظلم نفس گیری است که بر مظلومان جهان رفته است.

بیست‌وچهار دی
حشمت‌الله اسحاقی، شاعر، معلم، مدرس ادبیات: حشمت‌الله اسحاقی صبح سه‌شنبه، 24 دی، بر اثر سکته قلبی در بیمارستان فیاض بخش درگذشت. حشمت الله اسحاقی معلم ادبیات بازنشسته آموزش و پرورش است. مجموعه شهرهای «دنی بی» و «شعر امروز اندیشه» از جمله آثار منتشر شده این شاعر پیشکسوت هستند. با تلاش و نظارت اسحاقی تاکنون بیش از پنج جلد کتاب «شعر سبز» گزیده‌ای از شاعران شهرستان شهریار منتشر شده است. حشمت الله اسحاقی نزدیک به دو دهه در فرهنگسرای استاد شهریار، شهرستان شهریار و فرهنگسرای امام علی شهر اندیشه، در حوزه «شاهنامه خوانی» و «مثنوی خوانی» به تدریس اشتغال داشت.

بیست‌وهشت دی
محمدرضا فتاحی، شاعر: محمدرضا فتاحی، شاعر، در سن 60 سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت. وی پس از تحمل هفت ماه درد و رنج بیماری در بیمارستان عرفان تهران جان خود را از دست داد. شعر بیش‌تر تصنیف‌های ساخته‌شده با گویش فارسی کرمانشاهی در صدا و سیمای مرکز کرمانشاه سروده این شاعر بوده، و "یاد قدیما"، "زندگی" و "پاییز" از جمله این تصنیف‌ها بود. مرحوم فتاحی در شورای شعر و موسیقی صدا و سیمای مرکز کرمانشاه، و کتاب شعری را با عنوان "اشک غزال و گلکم" به چاپ رسانده بود.

سی دی
‌فاضل السکرانی: ‌فاضل السکرانی معروف به "ملا فاضل" از شاعران پشکسوت عرب خوزستان در سن 90 سالگی از دنیا رفت. این شاعر عرب در سرودن شعر عربی به شیوه "اَبوذیه" تخصص داشت و علاوه بر خوزستان در کشورهای کویت و عراق مشهور بود. از السکرانی دو مجموعه شعر مشتمل بر 2500 بیت چاپ شده است. او شاعر اهل بیت (ع) نیز بود و شعرهای زیادی در وصف اهل بیت (ع) سروده است. همچنین چند سال پیش مراسم قدردانی از این شاعر در تالار آفتاب اهواز به همت مؤسسه فرهنگی هنری المعلم برگزار شد و جایزه دوسالانه "عیلام" به او داده شد. این شاعر همیشه عادت داشت از چفیه آبی‌رنگ استفاده کند، به همین خاطر، بیش‌تر دوستدارانش با چفیه آبی در مراسم تشییع او شرکت و چفیه آبی را نماد شعر "اَبوذیه" معرفی کردند. مراسم تشییع و خاک‌سپاری فاضل السکرانی روز دوشنبه، 30 دی، در شادگان برگزار شد.

منبع

بهمن:

یازدهم بهمن
یحیی مافی یکی از پیشگامان آموزش و پرورش نوین در ایران و از بنیان گذاران شورای کتاب کودک: «یحیی مافی» که از پیشگامان آموزش و پرورش نو در ایران و از بنیان گذاران شورای کتاب کودک بود، دیروز در سن 90 سالگی از دنیا رفت. مرحوم مافی با همسرش مرحومه «معصومه سهراب»، از جمله پیشگامان گشایش مدرسه های ملی در ایران بودند. آن دو مراکزی همچون «کودکستان مهر» و «مجتمع آموزشی مهران» را تاسیس کردند. مدرسه ای که از سال 1334 تاسیس شد و تا سال 1358( که به موجب مصوبه شورای انقلاب، همه مدارس ملی به دولتی تبدیل شدند) به کار خود ادامه داد. مافی و همسرش دی ماه هم به گروهی از کارشناسان ادبیات کودکان و آموزش و پرورش کودکان و هنرمندان که دغدغه رشد ادبیات کودکان ایران را داشتند،‌ پیوستند و شورای کتاب کودک ایران را بنیاد نهادند. نهادی که مافی تا پایان عمر خود در آن حضوری فعال داشت. پیکرمرحوم مافی امروز در امامزاده طاهر کرج به خاک سپرده شد.

هفدهم بهمن
بهمن فرزانه: «بهمن فرزانه» مترجم ایرانی روز 17 بهمن در 75 سالگی به دلیل بیماری دیابت درگذشت.
این مترجم بیش از 50 اثر داستانی از جمله «چرکنویس»، «صد سال تنهایی»، «راز مرد گوشه نشین»، «یک دسته گل بنفشه» و ... را به فارسی ترجمه کرده بود که ظهر امروز به دلیل عفونت، اُفت فشار و مشکل دیابت دار فانی را وداع گفت. فرزانه به زبان‌های ایتالیایی، انگلیسی، اسپانیایی و فرانسوی مسلط و سال‌ها ساکن شهر فلورانس در ایتالیا بود که بهار سال جاری به ایران بازگشته بود. وی از چندی پیش به دلیل دیابت و عفونت در بیمارستان بستری بود؛ حتی به خانه سالمندان منتقل شد، تحت عمل جراحی قرار گرفت و پای چپش نیز از بالای زانو قطع شد.

بیست‌وهفت بهمن
منصور کوشان: منصور کوشان، نویسنده و شاعر ایرانی مقیم نروژ، در سن 65 سالگی از دنیا رفت. منصور کوشان که پنجم دی ماه سال 1327 در اصفهان به دنیا آمده بود، یکشنبه (27 بهمن‌ماه) بر اثر ابتلا به بیماری سرطان در نروژ از دنیا رفت.
محاق؛ خواب صبوحی و تبعیدی‌ها؛ آداب زمینی؛ زنان فراموش شده؛ دهان خاموش؛ راز بهارخواب؛ واهمه‌های مرگ؛ واهمه های زندگی؛ قربانیان خواب پنهان؛ بودن از نبودن؛ یک بار دیگر، یک بازی دیگر؛ کسوف عروسک‌ها؛ محفل عاشقان؛ بازی‌های پنهان؛ مفهوم دیگر الفبا؛ سال‌های شبنم و ابریشم؛ و قدیسان آتش و خواب‌های زمان؛ از جمله آثار برجای مانده از منصور کوشان هستند.
کوشان علاوه بر انتشار این داستان‌ها، نمایشنامه‌ها و مجموعه شعرها، در مجله‌های ادبی همچون «دنیای سخن»، «تکاپو» و «آدینه» و همچنین روزنامه «آیندگان» نیز فعالیت کرده است.

منبع

اسفند:

دهم اسفند
علی‌اکبر شعاری‌نژاد: دکتر علی‌اکبر شعاری‌نژاد نیمه‌شب شنبه - دهم اسفندماه - در سن 88 سالگی درگذشت
علی‌اکبر شعاری‌نژاد یکی از نخستین کتاب‌ها را در زمینه ادبیات کودک در آغاز دهه 40 تألیف کرد و بیش از چهار دهه هزاران دانشجو را در این زمینه آموزش داد. او در سال 1304 در تبریز به دنیا آمد و در سال 1334 فارغ‌التحصیل رشته فلسفه و علوم‌تربیتی از دانش‌سرای مقدماتی شد. از همان سال‌ها تدریس در دانش‌سرای مقدماتی و کالج تربیت معلم تبریز و نیز انتشار مجله معلم امروز را آغاز کرد که خودش سردبیر، صاحب‌امتیاز و مدیرمسئول مجله بود.
او پس از ورود به دانش‌سرا، کتاب‌های ویدئویی (آموزشگاه‌های فردا، مدرسه و شاگرد) را وارد سیستم آموزشی کرد و معلمان را تشویق به خواندن این کتاب‌ها و صحبت درباره آن‌ها می‌کرد. شعاری‌نژاد در سال 1344 به تهران آمد و به تدریس روان‌شناسی در مدرسه عالی پارس پرداخت. پس از دانش‌آموخته شدن در رشته روان‌شناسی از دانشگاه تهران در سال 1347، به تدریس در دانشگاه تربیت معلم که آن موقع دانشسرای عالی نام داشت، مشغول شد.
گستره کار او شامل روان‌شناسی و فلسفه آموزش و پرورش و گاهی روش‌های تربیتی، روان‌شناسی عمومی، نوجوان، کودک و ادبیات کودکان بود. او از سال 1336 با توران میرهادی و بعد شورای کتاب کودک آشنا شد و همکاری با آن‌ها را آغاز کرد و از سال 1344 که به تهران آمد، در جلسه‌های ارزشیابی کتاب شورای کتاب کودک شرکت می‌کرد..
شعاری‌نژاد پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در دانشکده روان‌شناسی و علوم تربیتی دانشگاه علامه طباطبایی به تدریس پرداخت و در همین دانشکده به مدیریت گروه روان‌شناسی تربیتی انتخاب شد. استاد ممتاز دانشگاه تربیت معلم، استاد، پژوهشگر نمونه دانشگاه علامه طباطبایی و عضو شاخص هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی بود. از شعاری‌نژاد بیش از 40 عنوان کتاب با موضوعات روان‌شناسی رشد، روان‌شناسی یادگیری، اصول ادبیات کودکان و فلسفه آموزش و پرورش به چاپ رسیده است

پانزدهم اسفند
علیشاه مولوی: علیشاه مولوی، شاعر، صبح امروز 15 اسفندماه و در اثر عارضه مغزی در بیمارستان فیروزگر تهران درگذشت.
علیشاه در 22 دی ماه 1331 در مینکوه آغاجاری خوزستان و در یک خانوادهٔ کارگر و روستایی متولد شد؛ مولوی در سال 1345 با جریان‌های سیاسی و سیاست آشنا شد و دو سال بعد همزمان با تحصیل در رشتهٔ ادبیات فارسی به دیگر به صورت فعالیت‌های هنری چون تئاتر و سینما پرداخت.
از مولوی آثار و شعرهایی در مجلات آدینه، دنیای سخن، کارنامه، بایا، نافه، کلک، گوهران، پابریک و ارمغان فرهنگی و تجربه و برخی روزنامه‌ها به چاپ رسیده است.
«نشانه‌های زمینی»، «آوازهای آغاز»، «کاملا خصوصی برای آگاهی عموم» و... از جمله آثار علیشاه مولوی است.

منبع