مبادا اشتباه کرده و راه خروج را به «مغزها» نشان دهیم!
بی شک بنیان ملی نخبگان برای اهداف متعددی شکل گرفته اما چه کنیم که تا نام «نخبگان» را در عنوان آن می‌بینیم، ناخودآگاه احساس می‌کنیم که قرار است حمایت از این قشر دستور نخست این بنیاد ملی باشد و بعد از، آمار دردناکی را به یاد می‌آوریم که بارها و بارها درباره فرار مغزها شنیده‌ایم؛ شاید این نگرش درستی نباشد اما بی شک خالی از حقیقت هم نیست.
بر اساس تصمیم جدید بنیاد ملی نخبگان، قرار است رویکرد حمایتی این نهاد دچار تغییرات اساسی شده و به جای حمایت از افراد نخبه و پرداخت مقرری ماهیانه، حمایت از دانشگاههای نخبه پرور در دستور کار قرار گیرد.
این خبر را دکتر سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور و رئیس بنیاد نخبگان در روزهای گذشته در نشست شورای فرهنگی این بنیاد بیان کرد و افزود: بايد رويكرد حمايت از نخبگان و استعدادهای برتر از شكل اعطای مقرری ماهيانه تغيير يابد؛ باید به سمتی حرکت کنیم که نخبه توانمند شود، به طوری كه به آنها اعتماد به نفس بدهیم تا بدون نیاز به هرگونه حمایتی بتوانند روی پای خود بایستند و در جامعه اثرگذار باشند.
وی در ادامه افزایش تسهیلات ازدواج و وام مسكن به نخبگان و استعدادهاي برتررا رویکرد حمایتی این نهاد از نخبگان معرفی کرد و گفت: در خصوص ساير تسهیلات نیز باید شرایطی را فراهم کنیم که نخبه در ازای فعالیتی که می‌کند از این تسهیلات برخوردار شود و در نتیجه این حمایت‌ها، نخبگان به ماندگاري و کارآفرینی در کشور تشویق شوند. فعالیت‌های فرهنگی موثر هم يكي از عوامل اصلي كاهش روند خروج نخبگان از کشور است و یکی از برنامه‌های فرهنگی مورد نیاز بنیاد، فعالیت برای ایجاد زمینه‌های وابستگی نخبگان به مسایلی مانند دلبستگي به وطن، قوم و زادگاه خويش، مذهب، خانواده و... است.
بدین ترتیب آشکار شد که بنیاد ملی نخبگان از یک سو قصد دارد اعطای مقرری ماهیانه به نخبگان را محدود و چه بسا در بلند مدت حذف نموده و آن را به دانشگاه های نخبه پرور اختصاص دهد و از سوی دیگر به دنبال راهی برای تقویت زمینه‌های وابستگی نخبگان به میهن است.
شاید این سخنان در مقام تئوری خوب و جذاب به نظر برسند اما اگر بدانیم رویکردی برای اجرایی شدن این راهکارها بیان نشده است، چه بسا با نخبگانی که از شنیدن این خبر نگران شده‌اند حق خواهیم داد.
نگرانی از این رو بروز کرده که مکانیزم تعیین نخبگان به باور بسیاری از افراد درگیر با ماجرا دارای نقص است و در برنامه ها و شعارهای تغییری که رئیس بنیاد برای آینده اعلام کرده است، نشانی از رفع آنها به چشم نمی‌خورد.
به عبارت بهتر، رئیس بنیاد در حالی از سوق دادن حمایت از نخبگان به حمایت از دانشگاه های نخبه پرور سخن می‌گوید که به باور بسیاری از نخبگان، رسیدن ایشان به درجه نخبگی بیشتر در گرو تلاش و کوشش خود این افراد بوده است، نه دانشگاهی که در آن تحصیل کرده اند.
این مهم زمانی به تایید خواهد رسید که بدانیم بر اساس آیین نامه بنیاد ملی نخبگان (تصویر زیر) افرادی نخبه به حساب خواهند آمد که یا مدال آور المپیادهای دانش آموزی و دانشجویی هستند (دقت کنید که دانش آموزان نخبه اصلا در دانشگاهی حضور نداشته‌اند که آن دانشگاه نخبه پرور شناخته شده و بخواهد مورد حمایت قرار گیرد!)، یا نفرات برتر کنکور سراسری هستند (یعنی دانش آموزانی که تازه قرار است وارد دانشگاه شوند چون رتبه های برتر کنکور کارشناسی ارشد و دکترا اصلا مشمول نخبگی نیستند!)، یا نفرات برگزیده جشنواره‌هایی مانند خوارزمی می‌باشند (که می‌توانند دانشجو باشند و می‌توانند نباشند)، یا دانش آموختگان برتر دانشگاه های کشور هستند، یا جزو شش نفر برگزیده آزمون های گروه پزشکی هستند و در نهایت ممکن است از برگزیدگان مسابقات قرآنی باشند که به جمع نخبگان راه یافته‌اند که ایشان هم الزاما دانشجو و دست پرورده دانشگاهی نخبه پرور نیستند.
البته این تمام ابهامات نیست چراکه دانش آموختگان برتر دانشگاه های کشور نیز بر اساس فرایندی (اینجا) انتخاب می‌شوند که اگر در آن دقیق شویم، سخت است که نقش دانشجویان را در احراز شرایط درج شده در آن کمرنگ تر از نقش دانشگاهی بدانیم که وی در آن مشغول به تحصیل بوده است؛ به ویژه جایی که رتبه دانشجو در آزمون سراسری در چند بند آن به طور مسقیم و غیر مستقیم مورد اشاره قرار گرفته است.
حکایت تشخیص نخبه بودن توسط بنیاد ملی نخبگان زمانی عجیب و غریب تر می‌شود که بدانیم دارا بودن تمامی شاخصه ها توسط فردی برای معرفی آن فرد به عنوان نخبه و قرار گرفتن در صف افرادی که باید برای مقابله با فرار ایشان به خارج کشور (بخوانید فرار مغزها) باید اندیشید و عمل کرد، کافی نیست بلکه تنها پرونده‌ای به نام این فرد حائز شرایط گشوده می‌شود که در بنیاد مورد بررسی قرار خواهد گرفت و البته ممکن است به نخبه شدن فرد متقاضی هم منجر نشود.
به این موارد می‌توان افزود که رئیس بنیاد ملی نخبگان که در گزارش صد روزه نهاد تحت امر وی، «عدم تامین سرمایه صندوق نوآوری و شکوفایی» در کنار موارد دیگر به عنوان مشکلات موجود بر سر راه نخبگان اشاره شده است، هیچ سخنی در این باره بیان نکرده که چرا به رغم افزایش بیست برابری بودجه این نهاد –که نشان از اهمیت این موضوع برای دولت مردان دارد،- سخن از حذف مقرری نخبگان به عنوان رویکرد موثر در مقابله با خروج ایشان از کشور به میان آورده و چگونه شده که دغدغه های یاد شده در گزارش صد روزه را کنار نهاده است.
چگونه شده که از یکسو شنیده می‌شود برخی از افراد واجد شرایط مدتی است با رد تقاضایشان مواجه شده و در صف نخبگان قرار نمی‌گیرند و هرگز مکانیزم تصمیم گیری در این باره شفاف نمی‌شود و از سوی دیگر، رفع ایرادات با قرار تعیین دانشگاه نخبه پرور و تشویق ایشان و یا مواردی مانند جست‌وجو برای یافتن راه وابسته کردن نخبگان به خانواده، قوم، مذهب و میهن در دستور کار قرار گرفته و این گونه به ذهن متبادر می‌شود که تا کنون فرار مغزها به دلیل حمایت نشدن دانشگاه های نخبه پرور و یا وابسته نبودن افراد گریخته به غرب به خانواده، مذهب، میهن و... بوده است؟!
اینجاست که باید از خودمان بپرسیم نکند راه را اشتباه انتخاب کرده‌ایم و قرار است زمانی به این اشتباه واقف شویم که کار از کار گذشته و فلسفه شکل گیری بنیاد ملی نخبگان سست شده باشد؟
پاسخ : مبادا اشتباه کرده و راه خروج را به «مغزها» نشان دهیم!
سلام
به نظر من خیلی از نخبه های ما شامل این بندهایی که بنیاد ملی نخبگان گذاشته نمیشن
خیلی از اطرافیان من بودن که جزو این افراد نیستن اما دانشگاههای خارج از کشور اونها رو با کمال میل پذیرفتن
به نظرم این افراد مثلا نفرات اول و دوم آزمون علوم پایه در پزشکی شاید نخبه باشن اما تجربه ثابت کرده که این افراد بیشتر جنبه ی درسی خودشونو تقویت کردن
درحالیکه در بسیاری از جنبه های دیگه مثلا پژوهش هیچ سررشته ای ندارند
به هر حال فعلا اوضاع کشور طوری هست که بسیاری از افراد تمایل به خروج از کشور رو دارند و اون هم به نظرم به دلیل نبود شرایط مناسب برای این افراد در داخل کشور و عدم حمایت از اونهاست
