بی اختیاری مدفوع (Fecal incontinence)
الف. تعریف :
بی اختیاری مدفوع به معنی ناتوانی شخص درکنترل کردن مدفوع خودمی باشدومدفوع بصورت غیرارادی ازمقعد خارج می شود.کودکانیکه دچار این مشکل هستند ، بعلت لزوم بستن کهنه وعدم امکان فعالیت همانند دیگر کودکان مایل به ترک خانه نیستند و از جامعه ترس دارند.بیشتر این افرادسعی دارند مشکلاتشان راتاجایی که ممکن است پنهان کنند.بنابراین آنها از دوستان وفامیل فرارمیکنند ومنزوی هستند.این افراد قادر به ادامه تحصیل هم نیستند و همه،آنهاراسرزنش میکنند و در خانواده خود مورد بی مهری وآزار قرارمی گیرند.خانواده این بیماران به دلیل مراقبتهای مداومی که کودک نیاز دارد همیشه افسرده وناراحت هستند.
ب. علت :
چندین علت برای این مشکل مطرح شده است که عبارتند از:
1.اشکال درعضلات کف لگن و مقعد· تشکیل نشدن این عضلات در بدو تولد· آسیب دیدگی عضلات به هنگام اعمال جراحی این ناحیه· قرارگرفتن روده درخارج ازعضلات حلقوی مقعد(اسفنکترآنال)به هنگام اعمال جراحی درنوزادان مبتلابه مقعدبسته·بازماندن عضلات اسفنکترآنال به هنگام اعمال جراحی ناحیه مقعد ازجمله مقعدبسته وهیرشپرونگ· آسیب دیدگی عضلات براثرسانحه وحوادث مختلف
2.اشکال درسیستم عصبی عضلات کف لگن
· بیماریهای مادرزادی نخاع مانندمیلومننگوسل· بیماریهای مغزی· آسیب دیدگی اعصاب براثرسانحه وحوادث
3.بیماریهای سیستمیک مثل MSودیابت
4.بیماریهای دستگاه گوارش مثل یبوست مزمن،اسهال،التهاب روده وتومورهای داخل روده
ج. درجات بی اختیاری مدفوع :
1 . خفیف : بیمار قادربه نگهداری گازروده نمی باشداماکنترل مدفوع دارد.
2 . متوسط : بیمارقادربه نگهداری مدفوع آبکی نیست اما مدفوع سفت رانگه میدارد.
3 . شدید : بیمارحتی قادربه کنترل ونگهداری مدفوع سفت نمی باشد.
د. تشخیص :
ابتدا سوالاتی ازبیمار راجع به سابقه بیماری وی وخانواده اوپرسیده میشودومعاینه فیزیکی وتستهای تشخیصی انجام میگیرد.که شامل مواردزیراست:
1 . بررسی مقعدازنظرسفتی عضله حلقوی مقعدوتوانایی آن برای پاسخ دادن به تحریکهاوبررسی وضعیت راست روده.
2 . سونوگرافی مقعدوراست روده(سونوگرافی اندوآنال)
3 . پروکتوگرافی که نشان میدهد راست روده چقدروچگونه می تواند مدفوع رانگه دارد وچقدر مدفوع را خالی میکند.
4 . پروکتوسیگموئیدوسکوپی که به پزشک اجازه می دهدتاداخل راست روده راببیندومشکلات این قسمت رابررسی کندوعلت بی اختیاری رامتوجه شود.مثل وجود التهاب یاتوموریابافت ترمیمی.
5 . الکترومیوگرافی مقعدکه آسیب های عضلانی به کمک آن تشخیص داده می شود.
6 . مانومتری که میزان شل شدن عضله حلقوی مقعد بهنگام پرشدن راست روده رانشان می دهد.
ه. درمان :
بی اختیاری مدفوع درکودکان به عنوان نقص مادرزادی یا یک بیماری اکتسابی میتواند رخ دهد.اما بیشتر وقتها به علت یبوست مزمن به وجود می آید.اکثربچه ها ممکن است به سادگی دچاریبوست شوند،چون از توالت رفتن امتناع می کنند، که ممکن است ازخجالت کشیدن برای استفاده ازتوالت عمومی شروع شود،یا کودک نخواهد از بازی دست بکشد.
اگربچه هابه نگه داشتن مدفوع ادامه دهند مدفوع تجمع پیدا کرده ودر راست روده مانده وسفت خواهد شد.دراین موارد به دلیل وجود دل درد، با اینکه گرسنه است اماکودک نمی تواند غذا بخورد.بچه ای که یبوست دارد ممکن است نشت مدفوع در لباس زیرش داشته باشد که ناشی ازنشت مدفوع آبکی ازاطراف توده سفت مدفوعی است.نشت مدفوع نشانه ای ازبی اختیاری مدفوع است.کنترل این حالت اختیاری نیست و حتی کودک ممکن است عبور این مدفوع را متوجه نشود.
چرا بچه یبوست می گیرد؟
1 . آموزش زودهنگام توالت رفتن وکنترل مدفوع
2 . امتناع ازاستفاده ازتوالت عمومی
3 . در معرض استرسهای فامیلی قرارگرفتن مثل جدایی والدین یا تولد نوزاد جدید
4 . عدم دسترسی به توالت درموقع نیاز
درمان بی اختیاری ناشی از یبوست :
درمان وابسته به شدت وعلت بی اختیاری است که شامل موارد زیر است:
1 . تغییرات رژیم غذایی
2 . استفاده ازدارو
3 . آموزش اجابت مزاج
4 . درصورتیکه علت بیماری ،بیماریهایی همچون هیرشپرونگ،تنگی مقعد و زخم های ناحیه مقعد باشد٬ بیماران باید از طریق جراحی تحت درمان قرار گیرند.
اولین قدم دردرمان این مشکل جلوگیری ازایجاد یبوست می باشد.کودک باید عادات اجابت مزاج رابیاموزد.وبه نشستن روی توالت 4 بار درروز هر بار به مدت 5 دقیقه عادت کند.
مسئله مهم این است که برای دوره های بی اختیاری به هیچ وجه نباید کودک راتنبیه کرد.البته بعضی از تغییرات در رژیم غذایی لازم است مثل مصرف غذاهای پرفیبر،مصرف مایعات به اندازه کافی وعدم مصرف غذاهای یبوست زا.
درصورتی که یبوست کودک با این تمهیدات برطرف نشود درمان دارویی لازم میشود.که بایستی زیرنظر پزشک تجویز گردد.درنهایت اگر علت بی اختیاری آسیب عضلات مقعد یاراست روده باشد درمان جراحی پیشنهاد می گردد.که دراین موارد ممکن است اسفنکتر مصنوعی به جای عضله آسیب دیده قرار داده شود.بعد ازجراحی تا حصول بهبودی کامل بیمارباید زیر نظر جراح اطفال باشد.در مواردی که علت بیماری مشکل عصبی است وعضله حلقوی بعلت اختلال عصبی (در بیماریهایی همچون میلومننگوسل) مشکل دارد می بایست با استفاده از روشهای جدید جراحی مانندعملACE(Antegrade Colonic Enema)تخلیه کامل روده با تنقیه انجام گیرد وکودک 2 تا3 روز اجابت مزاج نخواهد داشت (بی اختیاری نخواهد داشت)ودرنتیجه می تواند همانند دیگر کودکان به کارهای روزمره ،مدرسه وبازی بپردازد.
